Logboek 2023/3 Zomer, hittegolven en oorlog

Direct naar

het laatste

verslag

Het derde kwartaal van het jaar 2023. Op de kaart hierboven zie je waar we nu zijn: Vlieland. Hoelang we hier blijven weten we nog niet. Op zeker tijdstip willen we oversteken naar Terschelling en daar ook een tijd blijven. Daarna zien we weer verder. Ik zou graag buitenom met gunstig tij en rustig weer naar het Duitse eiland Borkum varen. Daar zijn we nog nooit geweest, maar Anna ziet het niet meer zitten. Bij haar worden angst en stress ieder jaar groter. Daar kan ze niets aan doen, redeneren heeft geen zin, het is geen redelijke angst. Enfin, ik ben al erg blij dat ze nog ieder jaar meegaat. We zien dus wel wat we dit seizoen nog doen.

Zaterdag 01-07-2023

Dat is een goed eettentje, De Richel in de Dorpsstraat 146 van Oost-Vlieland. En veel minder duur dan het dure havenrestaurant "De Dining', dat overigens ook goed was. Met de wind in de rug kuierden we na afloop langs de waddendijk terug naar onze boot. Vannacht begon de regen en woei het WZW Bf 6. Rond half twee word ik wakker van fel geklapper en moet ik eruit in de regen om bij de mast een val vast te zetten. Vanmorgen regent het ook nog, maar na tien uur knapte het wat op hoewel het grijs bewolkt bleef. We hebben een dag of vier met windkracht 6 voor de boeg. Juli begint anders dan de zeer zonnige en zeer warme junimaand. Weeronline kijkt terug op de eerste helft van het jaar 2023: 'In De Bilt was het in de eerste zes maanden gemiddeld 10,0 graden en dat is vrij bijzonder. Slechts drie keer eerder verliep de eerste helft van het jaar nog warmer, allemaal in deze eeuw.' Juni was inderdaad recordzonnig en recordwarm. De warmste junimaand sinds 1901. Het vorige record uit juni 2021 met 18,3 graden werd met maar liefst 1,2 graden gebroken. De gemiddelde maximumtemperatuur in De Bilt lag deze maand rond 25 graden. 'Nog nooit was dat zo hoog! In totaal eindigde deze maand op een recordaantal van 28 warme dagen.' Het KNMI concludeerde gisteren zelfs: 'Zo'n warme juni was begin vorige eeuw bijna onmogelijk geweest'.

Ondertussen verschijnen de eerste, wat diepgaander analyses van de vreemde gebeurtenissen in Rusland, de muiterij van Prigozjin en zijn Wagnergroep. Een van de betere is die van de vroegere minister van Europese zaken van Portugal Bruno Maçães in The New Statesman van 27 juni. Altijd een heldere geest, die man. Het gebrek aan reactie op de opmars tot 200 kilometer voor Moskou onthulde de zwakheid en de onzekerheid van Poetin. 'Putin was just as afraid of rolling the dice. Contrary to the conventional wisdom, when pushed against the wall, Putin did not lash out or become more dangerous. Rather, he became amenable to compromise and negotiation, focused on salvaging his position.' Zo werd de zaak geregeld als bij Mafiabazen onder elkaar: Prigozjin werd niet gestraft voor zijn rebellie en mocht met zijn muiters naar Belarus. Het is niet meer dan een tijdelijk compromis. 'The truth is out: there is no Russian state. There is a theatrical production called the Russian state, but for how long the production will run remains to be seen.' De gewapende muiterij forceerde een vorm van machtsdeling in Rusland. 'Prigozhin may well be assassinated in coming days, but a network of hidden assassins is no way to run a modern state.' Poetin kan dat niet verbergen. 'He tried to repress the mutiny in authoritarian fashion but was forced to drop the idea mid-course and, what is genuinely catastrophic for him, did so after announcing in a televised speech that no mercy would be countenanced. The power vertical crumbled. The Cossacks ran free.' Geleidelijk aan rijst de mogelijkheid op dat Rusland de oorlog zal verliezen. 'As the prospect of a military defeat begins to loom, many like Prigozhin are slowly moving to the sidelines and preparing themselves for the recriminations and purges that must inevitably follow. Do you want to go down with the sinking ship or save yourself for the day after? Internal conflict feeds back to further weaken the war effort, in a vicious circle.' Het lijkt erop dat als Poetin te zwak is om de interne strijd te beslechten, hij tevens zijn oorlog in Oekraïne niet meer kan winnen.

     Ook Rob de Wijk komt in Trouw tot ongeveer eenzelfde conclusie: 'Kijk naar de Godfather en je begrijpt Poetin'. De gebeurtenissen van afgelopen weekeinde deden hem net als Maçaes sterk denken aan de machtsstrijd van twee maffiabazen. 'Afgelopen weekeinde keken we niet naar een coup, maar naar de muiterij van een maffiabaas annex warlord die Poetin trachtte te dwingen de gehate defensietop aan de kant te zetten. Net als in maffiafilms dacht Prigozjin voldoende steun te hebben, maar net als Poetin had hij zijn inlichtingenapparaat niet op orde.' Inderdaad, er staan de wereld nog bloedstollende ontwikkelingen te wachten in deze machtstrijd. Die is nog niet beslist en de afloop is ongewis.

     Het spreekt vanzelf dat men in Kyiv intensief nadenkt over een winnende strategie. CIA-directeur William J. Burns heeft tijdens een geheim bezoek aan Kyiv in juni daar inzicht in gekregen, melden de media op basis van onthullingen van The Washington Post. Kyiv hoopt tegen de herfst een aanzienlijke hoeveelheid grondgebied terug te hebben gewonnen: zo wil Oekraïne verder doordringen in het oosten van het land en de artillerie laten oprukken tot de grens met de Krim om zo de Russen te dwingen tot onderhandelingen. Dat is in mijn ogen een voor de hand liggende strategie, waar niets geheim aan hoeft te zijn. Het wordt wél een bloederige affaire in de uitgebreide mijnenvelden en linies die de Russen hebben aangelegd. De troebelen in Moskou en in het Russische leger maken die strategie alleen maar meer haalbaar.

Na tien uur regent het dus niet meer maar de harde wind blijft staan en ruimt iets naar het westen. We blijven aan boord in de kajuit, maar als in de middag de zon zelfs af en toe doorbreekt, nestel ik me in de kuip. Morgen waait het nog steeds hard, maar zou het iets warmer kunnen worden. Maar weer verder met onze strandtochten. Vanaf donderdag zou de wind moeten afnemen. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 02-07-2023

Veel wind gisteravond, vannacht minder, met name minder geloei en geklots. De haven heeft nu veel plek, er komt nauwelijks iets bij. Vanochtend een blauwe hemel met grote, snel jagende wolken. Opnieuw blijkt uit de berichten dat de harde westenwind nog dagenlang blijft waaien, maar dat er eventjes een eind aan de regen is. Mooi, we hervatten ons wandelprogramma en lopen naar de strandtent Oost. Die is nog dicht. Pas over twintig minuten, gebaart het personeel vanaf binnen. Daar gaan we niet op wachten, dan maar geen koffie. We lopen naar het westen, ietwat schuin en gebogen tegen de wind in. Het is laag water en het strand strekt zich uit als een brede vlakte, waar een forse branding op stuk slaat. De harde wind blaast zand over de bodem, een vorm van zandstralen die gelukkig laag blijft, je krijgt het niet in je gezicht en je ogen. Mensen zien we weinig, behalve als we verderop bij de Rescue Post komen, daar zijn wat schaarse strandliefhebbers. Achter de duinen is een enorme camping, Camping Stortemelk, waar we een cafeetje vinden dat wel open is. Je verwacht vooral pensionado's als wijzelf, maar er zijn juist veel kinderen en tieners. Door het aanliggend bos lopen we na de koffie naar de veerhaven bij het dorp en vandaar weer terug - wind in de rug - naar onze eigen haven. De wind is wat gekrompen naar WZW en hij komt aan over zee, dus is hij koud. In de kuip is het niet echt prettig. Ik zet de klapperende fokkeval eindelijk maar eens goed vast op de voetrail bij het voordek. Ook komt er een extra stootwil aan de lijzijde bij tussen boot en vingersteiger. Tegen het eind van de middag neemt de bewolking weer toe.

Na de succesvolle metingen van laagfrequente zwaartekrachtgolven door, waar ik afgelopen week over berichtte, kwamen er de afgelopen week ook twee andere mogelijkheden bij om de structuur van het heelal met al zijn raadsels verder op te helderen: het IceCube Neutrino Observatory op Antarctica en de lancering van de ruimtetelescoop Euclid op Cape Canaveral. IceCube levert ons een nieuwe lens om met name de Melkweg te observeren met de registratie van hoog-energetische neutrino's die ervandaan komen, maar ook uit de rest van de kosmos. Lees er hier meer over. Nu hebben we drie media om het heelal mee in beeld te brengen:

1. Electromagnetische straling zoals zichtbaar licht, microgolven, radiostraling, infrarood, ultraviolet, röntgenstraling, gammastraling, enz.

2. Zwaartekrachtgolven met hoge en lagere frequenties.

3. Neutrinostraling. (Of hoort dat bij electromagnetisme? Eigenlijk wel, denk ik. Dus dan hebben we er twee. Toch opnieuw aarzeling: electromagnetisme werkt met fotonen, geladen deeltjes, en neutrino's zijn weliswaar ook heel klein, maar ongeladen en zwe hebben een andere spin).

In het laatste geval - de Euclid - gaat het net als bij de James Webb om een ruimtetelescoop, die op Lagrange 2 komt te staan op 1,5 miljoen km van de aarde. In kosmisch opzicht dicht bijeen, maar toch zullen ze geen last van elkaar hebben. De Euclid moet er over vier weken aankomen en zich ontplooien. Euclid zal miljarden sterrenstelsels tot op 10 miljard lichtjaren afstand observeren om de grootste, tot dusver meest nauwkeurige 3D-kaart van het heelal te maken in zichtbaar licht en infrarood. Daarbij kan hij net als de James Webb diep in het verleden van het universum kijken, zo'n 10 miljard jaar, en zal mogelijk inzichten opleveren op de vragen wat donkere materie is en wat donkere energie. Ik blijf het volgen - zo lang ik kan. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 03-07-2023

Na een rustige nacht ontwaken we bij stralende zonneschijn. Tegelijk staat de harde WZW-wind nog steeds door met Bf 5 - 6. Het is weer voor een lange fietstocht. We huren naast de haven twee electrische fietsen. Deze keer mét fietstassen en helmen, want eigenlijk is het erg dom de laatsten niet te dragen op vehikels die zoveel snelheid kunnen ontwikkelen (appte zwager Cees ons). We rijden naar het cafeetje in Camping Stortemelk voor een goede café latte. Vanaf daar kiezen we de Kampweg en verlaten verderop het bos. Erg veel bos zoals op Terschelling is er niet op Vlieland. Het Ankerpad is een schelpenpad, dat ons door een woest duinlandschap voert. Het heet de Cranberryvlakte dus die zullen daar wel groeien. Het slingert op en neer over de hellingen achter de laatste duinenrij voor het strand. Heel af en toe is tussen de toppen door een woeste zee te zien. De wind staat flink tegen, maar op die electrische fietsen heb je daar weinig moeite mee. De hemel raakt intussen weer helemaal bewolkt en grijs en de wind is koud. Het volgende pad westwaarts heet het Veenpad. Het leidt door een ruig, hobbelig landschap met heide, grassen en lage stekelige struiken, dat je het gevoel geeft van een oerlandschap. Zo is het altijd hier geweest, lijkt het. Verderop passeren we uitgestrekte broedgebieden, waar duizenden meeuwen nestelen op de bodem met niet meer dan een meter afstand van elkaar. Ze maken een kabaal van jewelste, alsof er permanent ruzie is.

     We ontmoeten nauwelijks andere fietsers. de naam van het pad verandert in Malgumpad. Wat dat betekent, weet ik niet, maar in elk geval voert het ons naar Hotel/restaurant Het Posthuys. Een aangename plek. Erg druk is het niet, er zitten wat mensen op het terras maar we hebben het ondanks de inspanning koud gekregen en gaan binnen zitten. Een vaste lezer adviseerde ons om hier met de enige bus heen te gaan; het is zijn laatste halte en vanaf hier kun je langs het strand helemaal teruglopen naar Oost, misschien een kilometer of twintig, schat ik. Dat bewaren we voor later. Naar het westen is er alleen nog een gebied van duinen in de noordelijk helft en polders in het zuiden met erachter de bekende Vliehors met 21 vierkante kilometer zand waar de luchtmacht door de week bommen op gooit.

     De terugweg is een eitje: met wind mee over een geasfalteerd weggetje langs de waddenzijde zoeven we met 25 km/uur binnen een halfuur terug naar het dorp. We doen boodschappen bij de Spar, vullen de fietstassen en zijn rond half twee weer aan boord. De wind haalt af en toe uit naar Bf 7 en valt dan ineens stil voor wel tien minuten naar Bf 2. Dan haalt hij weer aan tot windkracht 6 alsof hij zich opeens herinnerde waar hij mee bezig was. Er valt zelfs enige regen. Later breekt de bewolking en zien we wat zon.

     Vandaag is de 33e verjaardag van Bas. Vanavond zullen we hem bellen.

Op Twitter zie ik dat een oude favoriet van me, Douglas Hofstadter, de auteur van prachtige boeken als 'Gödel, Esscher, Bach' (1979), 'The Mind's I' (1981) en 'I am a strange loop' (2007) en fervent scepticus over de mogelijkheden van AI, zich er nu grote zorgen over maakt. Hij had niet verwacht dat het zó snel zou gaan. 'Very soon these entities [AIs] may well be far more intelligent than us, and at that point we will recede into the background. We will have handed the baton over to our successors. If this were to happen over a long time, like hundreds of years, that would be OK, but it’s happening over a period of a few years'.   Naar het begin van dit kwartaal

Permanent windkracht 8 en even later 9. NB: de UTC (rechts) klopt niet. Ik heb hem nog niet goed gezet.

Dinsdag 04-07-2023

Per uur nam de wind een graad Beaufort toe. Check op de fenders, de lijnen en de vallen. Rond acht uur gisteravond woei het permanent ZZW Bf 8, met uitschieters naar 9. Stormkracht! We keken overigens gewoon naar het Journaal toen er een korte onweersklap klonk, slechts eentje, en een korte, heftige regenbui op het dek en kajuitdak sloeg. Daarna klaarde de hemel meteen op en in het oosten stond een mooie, dubbele regenboog. Vannacht was het rustig, maar vanochtend was het opnieuw West 6. Ondertussen worden we doodmoe van de eeuwig loeiende westenwind. Al een week. We lezen in de Leeuwarder Courant vanmorgen: "Rederij Doeksen schrapt alle afvaarten van de sneldienst naar Vlieland vanwege harde wind en hoge golven'.  In de komende dagen zal er eindelijk een weersomslag zijn, maar eerst krijgen we morgen heel erg veel regen. Weerman Reinier van den Berg: 'In de nacht en vroege ochtend van woensdag trekt een kleine venijnige depressie activerend over ons land. Diverse modellen geven zowel veel regen, lokaal tot wel 50 mm, als ook veel wind met risico voor windstoten tot 90 a 100 km/u. Vrij uitzonderlijk voor mid-zomer!' De atmosfeer is uiterst onrustig. In Apeldoorn richt een windhoos grote schade aan. Aan het begin van de avond is hier erg rustig. Er komen wat schepen aan. De wind zakt weg naar ZW 3. In  die windrichting groeit een donkergrijze lucht allengs in omvang. Stilte voor de storm. De voorspellingen worden ernstiger.  Er komt een zware storm aan vannacht en morgenochtend, zegt Zeilen, met windstoten tot 40 - 45 knopen. 'In de uren voor de storm is het windstil en rond zes uur ‘s ochtends begint de storm aan de westkust en trekt dan via het binnenland naar het Waddengebied'. Welverdomme! Daar liggen wij. Maar de storm komt bij IJmuiden aan land, niet hier, het kan meevallen.

De zonneactiviteit neemt nog altijd verder toe. In juni waren er meer dan 160 zonnevlekken; zoveel kwamen in meer dan 20 jaar niet voor. De intensiteit van de 25e zonnecyclus is groter dan NASA en NOAA voorspelden. In 2025 of 2026 zal de cyclus zijn piek bereiken. Het aardmagnetisch veld kan erdoor verstoord worden en op lagere breedten dan anders noorderlicht teweegbrengen en verstoring van radioverkeer en contact met satellieten, waaronder die van het GPS-systeem. Het draagt ook in geringe mate extra bij aan de opwarming van de aarde.

Over de dood van de Oekraïnse dichteres, romanschrijfster en journaliste Victoria Amelima. Zij stierf op 1 juli in een pizzeria in Kramatorsk, die bewust werd getroffen door Russische raketten. Daarbij kwamen 13 mensen om. Ze was 41 jaar. Lees hier een herdenking door een vriendin. De hele wereld herdenkt haar. 'The Kremlin teaches that life is pointless and murder is normal', schrijft Timothy Snyder.  Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 05-07-2023

Urenlang blijft het gisteravond nagenoeg windstil. Schippers redderen aan boord, hangen wat extra fenders, leggen wat extra lijnen op de wal, bereiden zich voor op harde wind. De stilte voor de storm - nou ja, harde wind - is in de nacht om uur of twee ineens over. Ik ga uit bed om te kijken: de wind is gedraaid naar OZO en heeft windkracht 4-5. Regen vlaagt tegen de ruiten en op de bimini, nog niet erg hard. Na half vier wordt het droog en de wind blijft als hij was. Ik slaap in. Vanochtend na zeven uur is het Zuid Bf 6-7 en nog steeds droog. Op de regenradar van acht uur (hierboven) kun je fraai zien dat we niet ver van de depressiekern zitten, waar het rustiger is. Het oog van de stormdepressie. Dat duurt nog een tijdje. De barograaf is vannacht snel gedaald en staat nu op 995 hPa. Het KNMI geeft code oranje af voor zeer zware windstoten in het noorden en westen. Vanaf het einde van de ochtend krijgen ook het Waddengebied, Overijssel, Friesland, Drenthe en Groningen ermee te maken. Wij dus. Even later wordt het zelfs code rood voor het noordwesten in de komende uren: kans op extreem weer. NS legt het treinverkeer in het noorden stil en vanaf half negen alles boven Amersfoort.

Nu lees ik pas dat het om de storm Poly gaat. Een zomerstorm, de naam hebben de Duitsers verzonnen. Typisch voor deze tijd? Een vrouw betaalde de Wetterzentrale 260 euro om haar voornaam aan de depressie te geven. Even na acht uur is het officieel een storm: bij IJmuiden werd een uur lang Bf 9 gemeten. Ze maten daar een windstoot van 145,2 km/uur. Weeronline heeft een live-blog. Anna trekt een jas aan en gaat alvast douchen in het sanitairgebouw. Af en toe vlaagt even regen maar er zijn ook plekken blauw aan de hemel. Tegen negen uur hebben we ZZO Bf 4 - 7. Rijkswaterstaat waarschuwt mensen om niet de weg op te gaan met een filmpje waarin een boom over de snelweg valt.

Rond half tien wordt in IJmuiden windkracht 11 gemeten. Daarmee hebben we te maken met een zeer zware storm. Ooit - in 2008 - maakten we zo'n storm mee in Cartagena, Spanje. Het is voor het eerst dat deze windkracht in ons land wordt gemeten in de maanden juni tot en met augustus. Zware stormen, van windkracht 10 of meer, komen sowieso weinig voor in deze periode. De vorige zware zomerstorm was op 25 juli 2015. In elk geval noopt het ons om meer voorbereidingen te treffen. We klappen de bimini in, binden hem vast en trekken de hoes er overheen. Ook over de stuurstand komt de hoes en met een lang touw fixeren we de zeilhuik beter vast op de giek. Om de genua komt een extra spanner. Om half elf zijn we klaar en blijkt de wind 180 graden te zijn gedraaid. Het is nu Noord Bf 4. Heel rustig en zo hebben we de wind op de kop en dat is gunstig. Elders vordert de storm en trekt naar het IJsselmeergebied en begin van de middag door naar Friesland. Op de Houtribdijk (Enkhuizen-Lelystad) is nu - 11.20 uur - sprake van een zware storm. Zojuist werden daar windstoten van ruim 130 km/uur gemeten. Storm Poly is de eerste ‘zeer zware’ zomerstorm (minimaal windkracht 11) ooit in Nederland, meldt Weerplaza. Om elf uur is het hier NNW Bf 3; grote plekken blauwe lucht, de zon schijnt. Raar dat het niet ver van ons vandaan heel hard waait.

Het gaat erop lijken dat het zwaarste stormdeel van de depressie ons grotendeels missen zal en over Friesland naar het noordoosten weg trekt. In de Randstad, Flevoland, het noorden van Gelderland en delen van Friesland viel tot dusver 20 tot 30 mm regen. In het noorden van Zuid-Holland viel lokaal al bijna 40 mm. Wij kunnen vanmiddag nog wel flink wat regen krijgen. In Haarlem overlijdt een vrouw die een boom op haar auto kreeg. Er is veel schade in het land. Merkwaardig, de kalmte hier. Vlieland ligt vooralsnog in de binnenbocht van de buitenste arm van de depressiekolk. We zitten een uur in de kuip, heerlijk in de zon bij West Bf 3, tot om 12.15 uur donkere wolkenpartijen opdoemen in het zuidwesten en de wind ineens aantrekt tot vlagen met windkracht 6. De eerste druppels vallen. Om 12.30 uur trekt het KNMI code rood in voor alle regio's; alleen voor het noorden blijft code oranje gelden. Na één uur is de wind iets gekrompen naar WNW en lopen de vlagen op tot Bf 7 - 9 (foto hier). Ook op Vlieland waait het een uur lang Bf 9; dus is het hier eveneens een officiële storm. De fenders aan lij kraken en kreunen en het schip helt af en toe behoorlijk opzij. Regen striemt de ramen en de kuip. Ondertussen stijgt de barometer alweer. Nu 1001,4 hPa.

15.00 uur. Zo verstrijken de uren. Ons electrisch kacheltje staat aan. We lezen en dommelen in de kajuit. Als kind al viel ik zomaar in slaap bij harde wind. Allengs nemen wind en regen af. Het waait nu overwegend West Bf 5 - 6 en het wordt helderder. De barometer is al omhoog naar 1008 hPa. Het kuiltje op de barograafrol toont hoe kort en venijnig de depressie was. Morgen zullen we ander weer hebben. Niet meer die eeuwige harde wind uit ZW, wel een matige westenwind met een mix van zon, wolken en temperaturen tussen 20 en 25 graden.

Is deze ongewone, zeer zware storm nu een gevolg van klimaatopwarming? EU-commissaris Frans Timmermans beweert dat vandaag. Maar een overzicht van zeer zware stormen in Nederland in dit artikel in De Volkskrant laat zo'n conclusie niet toe. Een storm als Poly komt één keer in de acht jaren voor, maar in de afgelopen periodes zag het KNMI geen toename in het aantal stormen van windkracht 10 of hoger. Dat kan overigens best veranderen in de nabije toekomst. Dat past wel in de verwachting van steeds extremer wordende extremen. Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 06-07-2023

Over de afgelopen maand juni was de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, gemeten door satellieten, 0,38 graden hoger dan het gemiddelde van de periode 1991 - 2020. Nauwelijks hoger dan de +0,37 graden over de maand mei. De opwarmingstrend blijft staan op +0,13 graad per tien jaar, verdeeld in +0,12 boven de oceanen en +0,18 per tien jaar boven de landmassa's. De invloed van de nieuwe El Niño speelde nog geen rol. De twee hoge pieken in 1998 en 2016 in de grafiek waren jaren met een sterke El Niño, dus in de komende periode kan de grafiek opnieuw gaan pieken. Ondertussen waren de afgelopen maandag (17.01 graden) en dinsdag (17.18 graden) wereldwijd de warmste dagen ooit gemeten, blijkt uit een analyse van cijfers van de National Centers for Environmental Prediction (NCEP) uit de VS. Verder was de afgelopen junimaand de warmste maand wereldwijd ooit gemeten, meldt ook de EU-instantie Copernicus Climate Change Service in een rapport.

     Op verschillende plaatsen in de wereld is het ongebruikelijk warm. Dat is bijvoorbeeld in het zuiden van de VS en Mexico zo. Ook delen van China en India zuchten onder een hittegolf en in het noorden van Afrika zijn er temperaturen van rond de 50 graden gemeten. Op Antarctica is het eveneens opvallend warm. Oekraïense onderzoekers stelden er een temperatuur van bijna +9 graden vast, terwijl het er nu winter is (!) en - zoals gezegd - de nieuwe El Niño nog op gang moet komen.

Rustige nacht, zonovergoten ochtend, wind 4 - 5 ZW. We ruimen de extra touwen vanwege storm Poly op en lopen door het bos naar het dorp. De grond in het bos is nog vochtig van alle regen, hier en daar een beetje zompig. De boslucht is krachtig door al het vocht en het ruikt er heerlijk. Daar kan geen spray tegenop. Omgewaaide bomen zien we trouwens niet. Koffie bij Zeezicht aan de veerhaven, boodschappen bij de Spar, terug langs de wadzijde. Velen hebben de storm afgewacht en vertrekken nu, er is grote beweging onder de bootjesmensen, waarvan een groot deel straks weer aan het werk moet. Vanmiddag zien we er weer vele andere aankomen.

Het schijnt dat Rutte, in het nauw gebracht door zijn eigen partij, op ramkoers ligt met het kabinet dat hij voorzit. Over het 'asielprobleem'. Het lijkt erop alsof hij nu bewust op een breuk aanstuurt. Velen in de VVD denken dat migratie voor hen een goed thema is om het kabinet over te laten vallen. Curieus is het feit dat er helemaal geen echt probleem is: het aantal asielzoekers ligt in deze helft van het jaar nauwelijks hoger dan over dezelfde periode vorig jaar. Het blijken er tot nu iets meer dan 20.000 te zijn. Vorig jaar eindigde het totaalcijfer tenslotte op 35.000. De voorspelde 70.000 blijkt volledig uit de duim gezogen. Bovendien blijken asielzoekers minder crimineel te zijn dan gewone Nederlanders. Hoe de politiek dreigt te struikelen over eigen benen, je houdt het niet voor mogelijk, en dat terwijl een groot aantal ernstige problemen (stikstof, klimaat, woningtekort, watercrisis, infrastructuur, enz.) om oplossingen schreeuwen. Vrijdag gaat de politiek gewoon op zomerreces. 'Onverantwoordelijk gedrag' is nog zacht uitgedrukt. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 07-07-2023

Geleidelijk aan begint het tot de media door te dringen dat er qua opwarming rare dingen gebeuren in de wereld. Niet alleen wat betreft de ongewone hitte in de oceanen, de uitgebreide bosbranden en de hittegolven in diverse landen en de ontwikkeling van een potentiële super El Niño in de Stille Oceaan. Met name de sterke afname van het Antarctisch zeeijs valt op. De omvang ervan heeft een dieptepunt bereikt, terwijl het er nota bene winter is. Sommigen denken dat er een kantelpunt gepasseerd is. De grote vraag is of het om een natuurlijke variatie gaat of om een signaal dat daar bovenuit gaat.

Vandaag hebben we nog een kabinet; de partijen kwamen er gisteravond niet uit. Een van de oplossingen, die naar horen zeggen wel aanvaard zijn, is de invoering van twee vluchtelingenstatussen, een voor politieke vluchtelingen die persoonlijk bedreigd worden en een voor vluchtelingen voor oorlogen. De laatste categorie zou sterk beperkt worden in familiehereniging en moet in principe weer terug naar hun land als de oorlog voorbij is. Dat onderscheid is op zich al wreed omdat het gezinnen uit elkaar scheurt en strijdig is met de mensenrechten en de rechten van het kind. CU en D66 zouden er tegen zijn. De ervaringen in Duitsland leren dat het niet eens werkt. Daar heeft het geleid tot tienduizenden procedures bij de rechter, waarvan de meeste door de statushouders werden gewonnen.

     Rutte zou gisteravond, volgens verschillende mensen die bij de onderhandelingen aan tafel zaten, excuses hebben gemaakt voor zijn powerplay. Aan het eind van deze middag zullen de onderhandelingen verder gaan. Onderwerp: een compromis dat Van der Burg moest opstellen en dat juridisch haalbaar is en ook door de ChristenUnie gesteund kan worden. 

Op Vlieland hebben we vandaag een heerlijk zonnige dag met een lichte wind uit het zuidoosten. Al vroeg zetten we de bimini weer over de kuip; die hadden we ingevouwen voor storm Poly want hij vangt nogal wat wind. Een ander bimini-probleem: zonder is het te heet en eronder vaak te koud. Onoplosbaar. Vaak leg je je benen in de zon en de rest van je lichaam, en zeker je hoofd, in de schaduw. Het wordt vandaag 26 graden en de wind is niet meer dan Zuid Bf 1 - 2. In de haven is anders dan gisteren weinig beweging. Voor vanavond hebben we een tafel gereserveerd bij restaurant De Richel Voor de tweede keer. Naar het begin van dit kwartaal

Vlieland. Op weg naar het dorp voor een romantisch etentje..

Zaterdag 08-07-2023

Gistermiddag loopt de haven verbazend snel helemaal vol. In de meeste vakken is men begonnen met een stapelen in een middenrij, dus steeds tussen twee volle steigers in. Op de website Waddenhavens staat voor Vlieland: 'beperkt plaats' en voor zeilschepen 'geen'. De vakanties zijn begonnen. Op Terschelling is nog wel voldoende plek. We lopen naar het dorp (foto hierboven en hier nog een) en hebben voor de tweede maal een fijne, culinaire avond in restaurant De Richel. Bij terugkeer toont de haveningang twee rode vlaggen: geen plaats meer.

     En we horen meteen over de val van het kabinet en dat Rutte en zijn VVD de oorzaak zijn. Al beweren de PM en de andere leiders van de coalitie dat men eensgezind de regering liet vallen, het 'aandraaien van de duimschroeven' (dixit Xander van der Wulp) door Rutte met de eis gezinshereniging voor oorlogsvluchtelingen te beperken - notoir onbespreekbaar voor CU en D66 - was een duidelijke keus, waarschijnlijk ingegeven om electorale redenen. Opportunisme. Puur eigenbelang. Het is een roemloos einde temidden van zoveel onopgeloste crises onverantwoordelijk gedrag door volwassen politici. Opnieuw lang uitstel voor problemen die dat al jaren niet kunnen verdragen. Nieuwe verkiezingen kunnen pas half november, volgens de Kiesraad. Daarna weer een langdurige formatie. Onbegrijpelijk. Een aanfluiting. 'Roekeloos' zei iemand terecht.

     Tot middernacht kijk ik naar Nieuwsuur, de persconferentie van Rutte en Op1. Een narrig, deels misleid en deels verwend electoraat in een hopeloos verdeeld land dat zijn problemen al decennialang niet oplost, met leiders die niet eens weten of ze wel kunnen of willen doorgaan. Wat nu? De boerenorganisaties (LTO, Agractie, FDF) zijn blij en verwachten een BBB-overwinning en een rechts/ultrarechts kabinet (BBB, VVD, SGP, Ja21, eventueel CDA, PVV wil graag) dat de problemen ontkent met opnieuw jarenlange stagnatie als gevolg. De oppositie wil snel verkiezingen, maar een daadkrachtige meerderheid op links zit er helaas niet in.

Record na record sneuvelt deze zomer. Het hitterecord werd afgelopen maandag en dinsdag al gebroken, maar donderdag was het wereldwijd nóg warmer. De gemiddelde temperatuur op de aarde was die dag 17,23 graden Celsius. 'Terwijl El Niño nog goed en wel op gang moet komen, buitelen intussen de formele en minder formele records en extremen over elkaar heen', schrijft vandaag Maarten Keulemans in De Volkskrant. 'Verwacht dus hitte, hitte, hitte' NB: El Niño is een natuurlijk fenomeen dat optelt bij de in gang zijnde opwarming door meer fossiele CO2 in de atmosfeer. De uitschieters worden groter.

Vandaag een warme dag. Het wordt hier 28 graden en er staat ONO 4 - 5. Boten vertrekken en arriveren en na het middaguur ligt Vlieland alweer vol. Deze week ontving ik bericht dat de VVE van het pand aan Kalkhaven 33 het ontwerp voor een nieuwe lokatie van de Poëzieroute - 'Het Smalste Huisje' - heeft goedgekeurd. Nu nog het ontwerp voor de twee andere lokaties af en dan alledrie voor een vergunning voorleggen aan de erfgoedcommissie van de gemeente Gorinchem.

De PM biedt vandaag de koning, die van vakantie in Griekenland terug moest keren, zijn ontslag aan. 'Nederland anno 2023, een land van stilstand', noteert de NRC. 'Den Haag is met zichzelf bezig, naar binnen gekeerd en tot op het bot verdeeld'. Hoe kijkt het buitenland ertegen aan? De Frankfürter Allgemeine Zeitung vandaag is duidelijk: ''Die Niederlande kämpfen mit einer vor allem hausgemachten Asylkrise: Im vergangenen Jahr waren es rund 47.000 Menschen, die dort Asyl suchten - keine außergewöhnlich hohe Zahl. 2015 waren noch rund 60.000 registriert worden.' Het enige dat vandaag een heel klein beetje hoop geeft is een snelle opiniepeiling van Één Vandaag onder 18.000 mensen. Drie op de vier Nederlanders vindt vier kabinetten-Rutte wel genoeg. Van hen hoeft de premier niet op te gaan voor een vijfde termijn. Ruim 40 procent van de ondervraagden geeft Rutte de schuld van de val van het kabinet.  Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 09-07-2023

Gisteren was het de warmste 8 juli sinds het begin van de metingen in 1901. Het werd 31,9 graden in De Bilt; hier maten we 28 graden. Vannacht is het wat broeierig, vanochtend een gesluierde zon. De wind is 180 graden gedraaid en is nu WZW 3. In de loop van de middag en de avond wordt zwaar onweer verwacht. Voor het zuiden en het oosten geldt code oranje, daar is kans op zware windstoten van 75 tot 100 kilometer per uur en grote hagelstenen van 2 centimeter of groter. In Gorcum is het de laatste dag van het Hippiefestival op Buiten de Waterpoort. Voor de rest van het land geldt code geel.

     We maken een wandeling door het bos (foto hier). Niet meer zo vochtig als vorige keer na storm Poly. We zien drie vlinders, 2 koolwitjes en een niet nader te definiëren donkere. Aan de bosrand staat een picknicktafel; een aantal onverlaten heeft er een krat met lege bierflesjes achtergelaten. We komen uit bij Camping Stortemelk, waar de Spar supermarkt groter is dan die in het dorp. Over het duin klimmen we naar het strand. Daar is het minder koel dan in het bos. Enige wandelaars, enige badgasten en wij. Langs de vloedlijn staan zichzelf herhalende gedichtregels, in het zand gedrukt door een auto met speciaal geprepareerde banden. Grappig, het gebeurt sinds 2003 door de Vliehors Express. Ieder jaar een nieuw gedicht; iedere vloed wist het weer uit. Aan de overkant ligt Terschelling. Er is geen wind, alweer een stilte voor de bui. Om de oost komen we weer uit bij de haven. Inmiddels hebben we een nieuwe buurman en die aan de andere kant vertrekt even later. Wij gaan morgen verder, wachten even dat onweer af.

In het land worden diverse festivals afgelast vanweg code oranje. Ook het Gorcums Hippiefestival wordt voor vandaag gecanceld. Om drie uur begint het bij ons te druppelen maar het zet niet door. Drie kwartier later steekt er een westenwind op Bf 5 - 6. Uit het zuiden komt een donkere lucht aan denderen maar hij trekt snel voorbij en de wind zakt weer in. Het lijkt alsof we aan het voorspelde noodweer ontkomen, om kwart over vier begint het toch te regenen tot om half vijf de zon weer tevoorschijn komt. Volgens de buienradar komen er vanavond wel meer buien aan. Ik lees een opmerkelijk boek, "De passagier' (Ned. vert. Arbeiderspers, 2022), een van de laatsten van Cormac McCarthy. Hij overleed een maand geleden. het is een zeer indringend boek zoals je van hem gewend bent. Naar het begin van dit kwartaal

10 juli 2023. Aanvaart Terschelling achter een pontveer met vrachtwagens.

Maandag 10-07-2023

Dat onweer viel gisteravond dus erg mee, het merendeel er van trok oostelijk van Vlieland langs naar het noordoosten. Veel schade richtte de frontpassage niet aan. Wel vielen er later op de avond enkele fikse regenbuien, een avond die we op zeer gezellige wijze doorbrachten met zeilkennissen van vroeger: Peter L & Ingrid vV. Ons contact dateert van de zomer van 2006, toen ik ze ontmoette in de Spaanse haven Camariñas, waar ik toen op een proeftocht met Dulce was. Later, in 2008, troffen we ze nog een keer kort in Fornells op Menorca, vlak voor onze oversteek naar Corsica. Zij hadden toen een Hallberg Rassy 352 met de naam Seawind. Die hebben ze niet lang geleden verkocht om over te stappen op een mooie motorboot, een Vedette van 39 voet. Eerst kwamen ze gisteravond bij ons aan boord en later dronken we een glas bij hen. Over een week denken we ze nogmaals te zien als zij ook naar Terschelling gaan.

Om tien voor negen varen we de box uit. Er staat een verse wind Bf 4 - 5 uit het westen en de hemel is staalblauw. Op dit tijdstip is het laag water op Vlieland. De tegenstroom in de geul rond de oost is gering. We werpen bij de westkardinaal ZS11-VS2 een laatste blik op het strand en het strandpaviljoen Oost (foto hier), waar we wel eens koffie dronken. Daar steken we de Vliestroom in en varen naar de andere zijde, de grote plaat voor Terschelling die Jacobsruggen heet. We hebben de knoop door gehakt over de aarzeling om binnendoor via het Schuitengat te gaan: geen risico, zeker niet bij eb. Dus naar de West Meep, waar een vissersboot actief is met een zog vol meeuwen achter zich (foto hier). Het opkomend tij begint lekker mee te staan. We pakken de Noord Meep en komen een grote boot van de Kustwacht tegen. Verderop slaan we de smalle en kronkelige Slenk is, waar we weer stroom tegen hebben. In het Schuitengat weer even stroom mee. Een pontveer met vrachtwagens gaat ons voor, de haven in (foto hierboven). De voorhaven met de pontveren, de Brandaris, de duinen en het dorp West-Terschelling, leuk om het allemaal terug te zien. Het is tien voor elf; precies twee uur over gedaan. In de haven varen we door tot aan het laatste vak, dat bestemd is voor zeiljachten boven de 12 meter. Wonderlijk. Anders dan op Vlieland is het hier totaal niet druk, er is zelfs ruimte te over op de favoriete plaats helemaal achterin, met de achterplecht tegen de steiger. Het grote voordeel is dat je hier geen buren krijgt die over je dek naar de wal moeten. Morgen een foto. In de middag trekt de westenwind aan tot Bf 6. Op het havenkantoor staan we nog in het systeem; dat is van twee jaar geleden. We boeken vooralsnog voor vier dagen. Buren krijgen we vanmiddag niet. Tegen half vijf zakt de straffe westenwind wat in.

Zo bekomt ons het nieuws van het terugtreden van Rutte. En van Heerma en Hoekstra. Ze krassen op en laten het land in ontreddering achter. De kampioen uitstellen wist niet meer hoe hij de problemen opnieuw op de lange baan kon schuiven en toch premier te blijven. We zullen het vanavond wel op televisie zien.

Erdogan beproeft opnieuw het westen te chanteren. Zweden mag bij de NAVO als Turkije bij de EU mag. Dit kan zo niet doorgaan, dunkt me. Het is vlak voor de NAVO-top in Vilnius. Ik ben benieuwd hoe ze dit gaan oplossen. Rutte vragen? (Later op de avond blijkt de nieuwe eis van Erdogan een blindganger. Of misschien kreeg hij er toch een concessie voor, maar Zweden mag lid worden). Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 11-07-2023

Geen onrustige wind vannacht die ons uit de slaap houdt, maar stilte. Vanochtend was hij er weer, zij het iets gekrompen naar ZZW met Bf 4 -5 en in vlagen van 6. Er kwamen gisteren aan het eind van de middag toch wat buurboten, dus de situatie op de foto hierboven bestaat niet meer. Vanmorgen is het zwaar bewolkt, later wisselen perioden met veel zon en bewolking elkaar af. Het wordt 25 graden. Anna wast de beddenlakens in de wasserettte, die hier niets kost. Geen gedoe met muntjes en dat geldt ook voor de douches. Om half elf lopen we de bekende route naar het dorp West-Terschelling en drinken koffie op het rookvije deel van het terras van Flaman. Bij de Hema en de Spar vullen we het boodschappenkarretje. Bij Boekhandel Funke koop ik het allerlaatste boek van Cormac McCarthy 'Stella Maris' (Ned vert. Arbeiderspers, 2022), dat ze gewoon op voorraad hebben en dat een tweeluik vormt met 'De passagier', eveneens uit 2022. Ik ben nu op de helft van dat boek en ben er nog steeds razend ethousiast over.

Er gebeuren ongewone dingen met het weer. Zijn dat de eerste tekenen van de nieuwe El Niño? In Italië is momenteel een uitzonderlijk hete en vooral lange hittegolf bezig. Ook andere delen van Zuid-Europa zuchten onder zeer hoge temperaturen. Maar in Nederland merken we daar voorlopig niet zo veel van, zegt zegt Weerplaza-meteoroloog Jeroen Elferink tegen NU.nl. Wel dus in Italië, Griekenland, Kroatië, Slovenië, Spanje, Frankrijk, Duitsland en Polen. In het zuiden van Spanje loopt het kwik deze week op tot rond de 45 graden. In het zuiden van Duitsland gaat de temperatuur mogelijk richting de 40 graden. Dergelijke hittegolven zijn er ook in Japan, China en Rusland en al weken in de VS (Texas) en Mexico. De oceanen zijn warmer dan ooit gemeten en werd de hoeveelheid zeeijs bij Antarctica midden in de winter uitzonderlijk klein. Verder vallen er overal ter wereld slachtoffers bij extreme regenval en overstromingen. Zelfs Time brengt het groot. En wij? Wat hebben wij? Een matige julimaand en politici die weglopen voor de problemen en geen lijsttrekker willen worden, bang voor boze boeren en ultrarechts gepeupel.  Naar het begin van dit kwartaal

12 juli 2023. Het uitzicht op de haven van West-Terschelling vanaf het terras van Café Restaurant 'Zeezicht'.

Woensdag 12-07-2023

De teleurstelling van Zelensky dat de NAVO-top in Vilnius het lidmaatschap van zijn land niet veel dichterbij bracht, is erg invoelbaar. Zelfs een tijdlijn kreeg hij niet. Hij voelt zich in de steek gelaten door het westers bondgenootschap. Voor de vrijheid van het Westen moet Oekraïne de kolen uit het vuur halen. Velen kritiseren dat, waaronder oud-commandant van de strijdkrachten Dick Berlijn. Het Kremlin krijgt er een motief door om de oorlog voort te zetten, namelijk om Oekraïne buiten de NAVO te houden, zegt hij.  Het is een duivels dilemma waarin de meeste NAVO-landen de veilige kant kiezen. 'Why should Russia now stop the war? By continuing hostilities Russia will keep Ukraine out of NATO. Bad policy', luidt zijn tweet. Met name de VS en Duitsland zijn er tegen om verdere stappen te maken richting lidmaatschap. Dan geldt al snel het beruchte artikel 5 van het NAVO-verdrag en zijn we de facto in oorlog met Rusland. Twee kernmachten. Ook dat begrijp ik. Je kunt denken, zoals met name de Baltische staten en Polen, dat Poetin zal inbinden, maar zeker is dat niet. Inderdaad: een duivels dilemma. In elk geval krijgt Oekraïne opnieuw veel wapens.

Vanochtend vroeg plenst een korte bui op het dek. Daarna blijft het op wat verspreide druppels na droog, maar de onrustige zuidwestenwind dartelt over de schepen, fluit in de wanten en draait om de buiskap heen de kuip in. We zijn hem goed zat, maar voorlopig komt er de komende dagen geen eind aan die wind. Toch is er ook veel zon. Het is eb. We lopen naar het dorp en drinken koffie bij Café Restaurant "Zeezicht' met het terras met het levendige zicht op de haven en het lege wad, dat als lichtgebogen platen van zilver schittert in het licht. Ook in andere jaren zaten we hier graag. In de straten van het centrum is een markt. We slenteren langs de kramen (foto hier), kopen voor 7 euro een kilo dikke, zoete kersen uit Roemenië en reserveren een tafel bij Flaman voor morgenavond. Deze week hebben ze de eerste verse mosselen van het jaar.

     Terug aan boord bevestig ik onze oude parasol zodanig aan loefzijde dat de onrustige wind niet meer door de kuip banjert. Nu is het water alweer zo hoog dat we over de dam van basaltblokken langs de haven heen het wad op kunnen kijken. Op de weg boven de haven scheuren vanmiddag drie brandweerauto's met sirenes voorbij. Later blijkt dat er een duinbrand is op het Seinpaalduin. Het dorp zou 'vol rook staan' en de brandweer roept de mensen op ramen en deuren te sluiten, maar wij zien het niet. De harde wind waarschijnlijk.

     Opnieuw raak ik verdiept in 'De passagier' van Cormack McCarthy. Er is zoveel om bij te blijven stilstaan en over na te denken. Of om te citeren. Stel: je mobiele telefoon gaat. 'Er komt een nummer langs op je scherm en je neemt de telefoon op. Hoe weet je of de roep van de koolmees in het struikgewas in feite niet de jammerklacht der gedoemden is? De wereld is bedrieglijk'.

     Eén van de andere grootheden van de moderne literatuur overleed deze week in Parijs: Milan Kundera, die 94 jaar werd. Wat las ik hem graag in de jaren 80 en 90! Een auteur die het leven als een grap zag maar geen hoopvolle boodschap had, zegt De Volkskrant. Hij defineerde de romankunst als 'een onderzoek naar het menselijk leven in de val die de wereld is geworden’. Hijzelf mocht bij een bezoek aan Frankrijk niet meer naar het communistische Tsjechoslowakije terugkeren. François Mitterrand kende hem in 1981 de Franse nationaliteit toe.

De Europese Natuurherstelwet wordt vandaag op het nippertje aangenomen door het Europese Parlement. De wet zou cruciaal moeten zijn om door een verslechteringsverbod de achteruitgang van de natuur in veel landen te keren, 80 procent verkeert in deplorabele staat, maar voor de parlementaire haalbaarheid is hij sterk afgezwakt in een poging om de christendemocraten te paaien en kent daarom (wat betreft het verslechteringsverbod) vrijwel geen resultaatverplichtingen meer, maar voornamelijk vrijblijvende inspanningsverplichtingen. Die zijn juridisch nauwelijks meer afdwingbaar als de lidstaten ze niet nakomen. Ook tijdens de stemming vandaag zijn er nog amendementen aangenomen die de ambities van de wet nog meer afzwakken. De Europese christendemocraten stemden desondanks tegen. En van welke NL-partijen stemden de vertegenwoordigers tegen? VVD, CDA, SGP, JA21 en FvD. De ChristenUnie onthield zich, de BBB zit nog niet in het EP. Overigens is de behandeling van de wet nog niet eens helemaal afgesloten, maar het beeld is duidelijk: de politici willen best natuurwetten aannemen maar niet dat die gehandhaafd kunnen worden. Waarom Frans Timmermans een overwinnig viert is mij niet duidelijk. Naar het begin van dit kwartaal

Logaritmisch temperatuurverloop op aarde weergegeven over de afgelopen 542 miljoen jaar, sinds het begin van het Cambrium tot op heden. Het Precambrium ontbreekt in de afbeelding.. (bron: Wikipedia)

Donderdag 13-07-2023

Ik was nooit een fan van haar, maar dit treft ook mij. De beste reactie is van journaliste Laura Starink: 'Het verbaast me niet, maar ik vind dit een zwarte dag. Om vele redenen. Een warm, kundig mens met een open internationale blik verlaat de politiek in een miezerig landje achter de dijken. Veeg teken.' Inderdaad, maar het gaat veel verder. Teveel talentvolle , rationele mensen met kwaliteit en visie schuwen de politieke ambten. Dit hebben de veelal anonieme rechtse extremisten, de radicale boeren en de misleiders in de sociale media voor elkaar gekregen: het voorlopig einde van de parlementaire democratie in Nederland. Ik zou wel uit deze wereld willen verdwijnen, amar daartoe bestaat niet de mogelijkheid.

De grafiek hierboven laat 542 miljoen jaar aan variaties zien in de wereldtemperatuur ten opzichte van het gemiddelde van de jaren 1960 - 1990. De data zijn voor het overgrote deel van die tijd verkregen door proxies, benaderingen die worden gebruikt door paleoklimatologen. Ze worden ontleend aan diverse methoden: boringen in ijskappen en zee- en meerbodems, tellingen van jaarringen in gefossiliseerde bomen, onderzoek aan koraalbanken en kiezelwieren en wat dies meer zij, er zijn talrijke methoden en ze worden steeds beter. In het Pleistoceen zie je de tijd van de achtereenvolgende ijstijden. NB: de grafiek is logaritmisch, de verschillende perioden zijn vanaf links in aflopende mate ingekort, anders kon het er niet op. Uiteraard is alleen het allerlaatste stukje van 200 jaar rechts in de grafiek gebaseerd op directe metingen. Duidelijk is dat het wereldklimaat altijd grote variaties kende, natuurlijke variaties ver boven en beneden de huidige temperaturen. Klimaatsceptici komen daar altijd mee aandragen: klimaat verandert steeds, wacht rustig af. Alleen staat het vast dat het allerlaatste stukje van twee eeuwen geen natuurlijke variatie is, maar voor vrijwel 100 procent door de mensheid zelf wordt veroorzaakt - en dat de huidige stijging in de wereldtemperatuur nog nooit zó snel is gegaan. Een klimatologiscch terra incognita.

Alsmaar wind Bf 5, vandaag uit het westen, veel wolken en wat zon. De wind komt van over zee en is nogal koud. De buurman aan stuurboord vertrekt en de boot ernaast schuift op en komt naast ons liggen. De schipper voert aan de telefoon in de kuip zakengesprekken over vastgoed. We lezen veel, deels binnen in de kajuit. Halverwege de middag komt Peter L. langs om te melden dat ze zojuist met hun Seawise uit Vlieland gearriveerd zijn. Via het Schuitengat. Vanavond gaan Anna en ik uit eten. Naar het begin van dit kwartaal

Daniel Czepko von Reichensfeld (bron: Wikipedia/bibliotheek Wroclaw))

Vrijdag 14-07-2023

In de romans van Cormack McCarthy komen als hoofdpersonen vaak intelligente, eenzame mannen voor, die enige tijd aan de zelfkant leven van de samenleving en af en toe opeens door enig toeval rijk zijn. Dat duurt niet lang omdat het ze niet interesseert om definitief uit de goot te klimmen. In 'De passagier', zijn laatste roman uit 2022, is Robert (Bobby) Western er ook zo een. Het laatste hoofdstuk bevat in het begin een passage die me bij blijft:

'Hij had een gelinieerd opschrijfboekje gekocht in de kantoorboekhandel op Ibiza. Goedkoop krantenpapier dat al gauw zou vergelen en verkruimelen. Hij haalde het tevoorschijn en schreef er met zijn balpen in. Vor mir keine Zeit, nach mir wird keine sein'.

Vóór mij geen tijd, na mij zal er geen zijn. Natuurlijk ga je kijken waar dat citaat vandaan komt. Google levert weinig op, behalve dat het afkomstig zou zijn van ene Daniel von Czepko von Reigersfeld (1605 - 1660). Nooit van gehoord. Een nogal obscure Duitse dichter. Hij schreef mystieke verzen, beïnvloed door Jacob Böhme. Er hoort nog een tweede regel bij, die zou voorkomen in zijn Sexcenta Monodisticha Sapientum uit 1655.

'Vor mir keine Zeit, nach mir wird keine seyn.

Mit mir gebiert sie sich, mit mir geht sie auch ein.'

Dat werk is nog steeds verkrijgbaar, bijvoorbeeld op Amazon. Het bevat zesmaal 100 epigrammen. Wat bracht McCarthy ertoe dit citaat op te nemen in het cruciale laatste hoofdstuk van zijn roman? Ik kan het uit de context niet opmaken. De opvatting in de regels past in elk geval bij de levensinstelling van Bobby Western.  Al zoekend vind ik een stuk met meer info. Czepko was in zijn tijd een bekend epigrammatist, een maker van sneldichten. Het stuk levert over de beide dichtregels verder geen informatie.

     Vanmiddag begin ik aan het andere deel van het tweeluik van McCarthy: 'Stella Maris' (Arbeiderspers, 2022). Het is een psychiatrische inrichting, waar Alice, de superbegaafde zuster van Bob Western verblijft. Bo & Alice zijn de vaste namen van allerlei narratieven in de fysica. Hier kom ik een andere, intrigerende naam tegen: Alexander Grothendieck, volgens velen een van de grootste wiskundigen in de twintigste eeuw. In november 2014 overleed hij; ik schreef toen dit stukje over hem. Beide boeken van McCarthy zitten vol verrassingen en raadsels.

Gisteravond lekker gegeten bij Flaman. De verse mosselen waren niet groot maar erg smakelijk. Op de terugweg zagen we vlakbij het voetpad naar de haven de ambulance-helikopter vertrekken naar de wal. Je kon niet zien of er een patiënt aan boord was. Vandaag een wat wisselende dag: uiteraard de eeuwige zuidwestenwind, veel wolken maar soms ook een tijdje zon, soms wat regenspetters en 's middags ietwat benauwd met een temperatuur van bijna 25 graden. We doen boodschappen met het karretje in het dorp en drinken koffie op het rookvrije terras van Flaman. Daartegenover is de viswinkel waar we een pot vissoep kopen voor vanavond. In de haven is het nog altijd niet druk. Naar het begin van dit kwartaal

15 juli 2023. In de verte de uitvaart van de haven van West-Terschelling.

Zaterdag 15-07-2023

Gisteravond kwamen er mensen met kinderen en Optimistjes naar het ondergelopen wad naast de havendam. De kinderen moesten met de bootjes gaan zeilen, maar het woei en regende veel te hard, dus er kwam niks van. Ook vannacht veel wind en regen tot een uur of twee. Toen werd het rustig. Vanmorgen zon, hoge windveren en opnieuw een stevige zuidwestenwind Bf 4 - 5. We lopen langs de haven naar het Restaurant De Walvis bij de Noordsvaarder. Op het binnenterras kijken we bij de koffie naar de capriolen van de windsurfers. Enkele jachten varen door het Schuitengat richting Vlieland. Bij de uitmonding van de Slenk loopt een zeiljacht aan de grond. Vermoedelijk een motorstoring. Na een kwartier komt er een oranje RIB, die het jacht vlottrekt en terug naar de haven sleept. Ook nu is het nog niet erg druk op dit eiland. Bij terugkeer aan boord klappen we de bimini op en genieten in de luwte achter de buiskap van de zon. Het wordt 25 - 26 graden. Voor morgen - zondag - wordt hier in het noordwestelijk kustgebied ZW Bf 6 - 8 verwacht. Ik leg vast een extra spring aan.

In de zuidelijke landen van Europa komt een zware hittegolf op gang. Voor vijftien Italiaanse steden werd weercode rood afgegeven. In het hele land worden temperaturen van rond de 40 graden verwacht, met pieken van 45 graden en hoger. Na het weekend loopt de hitte verder op. Dinsdag en woensdag worden waarschijnlijk de warmste dagen. De Griekse autoriteiten waarschuwen eveneens voor de hitte. De temperatuur zal ook daar boven de 40 graden uitkomen, met uitschieters tot 43 graden. In Athene werd overdag de Akropolis gesloten. Ook in andere delen van Europa loopt de temperatuur de komende dagen hoog op. Spanje en Frankrijk, maar ook Duitsland en Polen krijgen te maken met een intense hittegolf. Deskundigen zijn het erover eens dat de hitte waar Zuid-Europese landen mee kampen een teken is dat het klimaat in die landen verandert.

     Ook elders op het noordelijk halfrond is sprake van hittegolven en extreem weer, bijvoorbeeld in grote delen van het zuidwesten van de VS. Bijna een derde van de Amerikaanse bevolking wordt gewaarschuwd voor de hitte. Met name in de staten Nevada, Arizona en Californië kunnen temperaturen boven de 48 graden worden bereikt. En 's nachts koelt het er niet verder af dan 32 graden. Zuid-Korea heeft ook last van extreem weer. Daar zijn zeker 22 mensen om het leven gekomen door aardverschuivingen en overstromingen door zware regenval. In de provincie Xinjiang in China worden temperaturen boven 50 graden gemeld. Morgen zal het daar nog warmer worden.

Trouw bracht van de week een interview met klimaatonderzoeker en emeritus-hoogleraar Euan Nisbet over zogeheten termination events. Dat zijn drastische sprongen in het klimaat, die zich in het verloop van enkele tientallen jaren kunnen voordoen. Een voorbeeld van zo'n klimaatsprong is het einde van de laatste ijstijd, circa 12.000 jaar geleden, toen de wereld in korte tijd naar een warmer klimaat omhoog schoot. Ik heb er vroeger ook wel over geschreven, abrupte klimaatveranderingen, zie bijvoorbeeld hier in 2007. Nisbet denkt dat de onverwacht sterke stijging van de hoeveelheid van methaan in de atmosfeer, die zich de laatste jaren voordoet, tot zo'n omslag kan leiden. In een totaal nieuwe wetenschappelijke hypothese stelt hij dat de wereld zich op dit moment aan het begin van zo’n nieuw termination event bevindt. 'Dit kan het begin zijn van een grootschalige herschikking van het wereldwijde klimaatsysteem. (...) Sinds enkele jaren stijgt de concentratie van methaan in de atmosfeer namelijk zeer sterk, sterker dan goed te verklaren valt op basis van menselijke activiteit'.

     De ‘totale herschikkingen’ van wereldwijde klimaatsystemen begonnen duizenden jaren geleden ook steeds met een sterke toename van de methaanconcentratie in de atmosfeer. Die kan veroorzaakt worden door sterk toenemende methaan-uitstoot in de wetlands van Congo. Dat zijn drassige landschappen die permanent onder water staat. Op de bodem ligt allerlei vegetatie te rotten, en daarbij bubbelt methaan omhoog. Klimaatverandering, veroorzaakt door mensen, maakt het warmer en natter in de tropische wetlands. 'Dat zorgt voor meer uitstoot van methaan'. Andere klimatologen vinden dat het vaststellen van de precieze bron moeilijk blijft. De sterke stijging wordt onderschreven, maar de oorzaak kan ook elders liggen. Bijvoorbeeld bij grote steden in de tropen, waar uit gigantische vuilstortplaatsen heel veel extra methaan vrijkomt. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 16-07-2023

Harde wind, striemende regen gisteren aan het eind van de middag. Rond een uur of half zes is de regen voorbij en de wind trekt verder aan. Alle boten tegen deze steiger verbinden zich met aangetrokken voortrossen aan elkaar, zodat er een strakke verbinding is van de westelijke naar de oostelijke zijsteiger. Iedereen treft ook zelf voorbereidingen. Ik had al eerder een tweede spring gelegd op de stalen tweemaster aan bakboord nasst ons, om de grote fenderballen - nog uit Egypte - aan het zwemplatform te ontlasten. We gaan de nacht in met ZW 7. Om half drie word ik wakker en ga eens aan dek kijken. De wind is nog steeds hard. Op de Malö 42 aan stuurboord flikkert iets. Staat er iets te flapperen? Er is echter niets losgeraakt, maar op de achterplecht staat een electrisch vouwfietsje. Het voorlicht flikkert. Oh, maar hoe is dat ineens aangegaan? Ik zet het uit. Dan bind ik onze vlag op en span een een extra touwtje om de opgerolde genua. Aan bakboord is door het af en toe bewegen van de boten een van onze stootwillen omhoog gewurmd. Hij doet niets meer en ik krijg hem niet terug op zijn plek. De andere fenders vangen het goed op, maar ik haal toch maar een platte stootwil uit de berging en bindt hem tussen de schepen vast. De wind loeit hevig en de hemel is helder en vol sterren en het is niet eens koud. De lichtbaan van de Brandaris strijkt steeds om de zoveel seconden over de schommelende jachten heen. Ik ga naar bed en slaap weer in.

     Vanochtend om zeven uur is er niets veranderd. De wind is zelfs af en toe ZW 8, de zon schijnt. De kern van de depressie ligt met 985 hPa tussen Schotland en Noorwegen en trekt noordoostwaarts weg. Het zal hier in de haven niet druk worden vandaag. De vloed is vanmorgen flink hoger dan anders, zie ik als ik bij het kotje van de bakker verse broodjes haal voor het ontbijt. De harde zuidwester stuwt het water van de Waddenzee tegen Terschelling aan. Voor de rest van de dag blijven we zitten met de harde wind, veel wolkenvelden en wat lichtere perioden. Ook 's middags zie ik nog regelmatig Bf 7 op de windmeter. We blijven aan boord om de zaak in de gaten te houden. Tegen vieren verlaat iemand onze rij; die moet morgen weer aan het werk. Vroeger overkwam dat ons ook nogal eens en dan moet je wel weg, of je boot laten liggen tot het volgend weekeinde. De achterblijvers trekken hun lijnen weer strak naar elkaar. Pas vanavond zal de wind wat afnemen. De eerste helft van juli is om; aan wind was er geen gebrek. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 17-07-2023

De maand juli kenmerkt zich tot dusver met overheersende (zuid)westenwinden, die vastzitten aan de stroom van lagedrukgebieden die achter elkaar vanaf de oceaan worden aangevoerd. Het gebied van de hittegolf, die grote delen van Europa teisteren, bereikt net niet ons land. Vandaag lijkt een overgangsdag, de westenwind heeft nog steeds kracht 5 maar het is droog met zon en wolken. Hollands zomerweer. De komende dagen zal er minder wind zijn. Vandaag lopen we met zijn tweeën naar het dorp. Koffie en boodschappen. Het aardige van het havenleven is dat je soms leuke mensen leert kennen, in dit geval Jos & Julia van de Malö 42 aan stuurboord. Daar gaan we straks een glas wijn drinken. Ze worden hier overigens steeds lolliger aan de steiger. Er gaar een boot weg, er komt er een bij. 'Welkon op de bejaardensteiger', zegt een buurman die de touwtjes aanneemt. 'Waarom heeft je boot de naam van een laxeermiddel?', vraagt een ander. Ik ken trouwens geen middel dat 'Aelan' heet, maar er zijn er zoveel.

Voor de tweede keer in deze oorlog werd de brug van Kertsj door Oekraïne flink beschadigd. Twee zware explosies sloegen een gat in een van de rijbanen voor auto’s, bussen en vrachtwagens. Het andere gedeelte met de parallel lopende spoorlijn bleef gespaard. Bij de aanval op de strategisch belangrijke verbinding tussen Rusland en de bezette Krim kwamen twee Russische vakantiegangers om. De aanval zou zijn uitgevoerd met twee Oekraïense drones.

Vandaag is de dag dat negen jaar geleden de MH17 boven Oekraïne werd neergeschoten met een Russische BUK-raket. Er kwamen 289 mensen om het leven. De rechtsbank in Den Haag drie Russen bij verstek voor betrokkenheid. Geert Wilders herdenkt de dag met een foto: 'Ik draag hier met trots. Een Russische-Nederlandse vriendschapsspeld'.   Naar het begin van dit kwartaal

Onze nieuwe ligplek met ingang van vandaag.

Dinsdag 18-07-2023

Leuke avond met onze buren van de 'Schavuit van Bergh' uit Zeddam. Ik geloof dat alle onderwerpen van het leven wel aan de orde zijn geweest, tot het opeens twaalf uur was. Volgt een heel rustige nacht, zonder veel wind. Ook vandaag een mooie zomerdag met flink wat zon en wolken die langzaam overtrekken. Het wordt ruim 26 graden en de weinige wind is West 2. Een groot aantal jachten vertrekt uit de haven, nu het rustig weer is. De tweemaster aan bakboord gaat vanmorgen naar Vlieland, zodat we kunnen opschuiven en nu prinsheerlijk in het hoekje liggen, met ruim uitzicht over het wad. We doen de was, deels met de Mestic en deels in de wasserette. en maken wat schoon. Ik ga het boek over de meeste recente theorie van Stephen Hawking 'Het ontstaan van de tijd' Van Thomas Hertog (Spectrum Lannoo, 2023) voor de tweede keer lezen. Hertog is komende zondagavond de eerste gast in Zomergasten van de VPRO. In de eerste twee hoofdstukken onderscheidt hij 3 systeemopvattingen, die belangrijk verschillen: de klassieke natuurkunde (Einstein e.v.: determinisme centraal; natuurlijke selectie (Darwin e.v.: toeval centraal); kwantumfysica (Dirac e.a.: idem toeval centraal). Ze zijn moeilijk te verenigen. In de loop van de middag arriveren nieuwe passanten. Misschien vinden sommige ons bootleven heel saai; wijzelf vinden het heerlijk en genieten volop.

De hittegolf die grote delen van Zuid-Europa (Spanje, Italië, Griekenland) al enige tijd teistert dreigt de komende dagen nog extremer te worden. VN-weerorganisatie WMO waarschuwt voor temperaturen van boven de 40 graden, waarbij het ook 's nachts niet voldoende afkoelt. Dat leidt volgens de WMO tot een hoger risico op ernstige gezondheidsklachten, zoals hartaanvallen. In twintig Italiaanse steden geldt code rood vanwege temperaturen rond of boven de 40 graden. In de omgeving van Zaragoza en op Mallorca kan het vandaag 42 - 44 graden worden.

     De Volkskrant heeft een verhaal over de 'historische hittegolf' in de VS: 'In Miami is het 36 graden - in zee. "Je zweet in het water."' De zomer van 2023 gaat de boeken in als alweer een zomer vol meteorologisch gooi- en smijtwerk, schrijft de krant elders. 'Met Nederland als het hoekje van Europa waar de warmte niet kan komen'. Daar hebben we dan voorlopig geluk bij, maar wereldwijd is het een rare zomer. Naar het begin van dit kwartaal

Dulce op Vesselfnder van 11 juli 2023.

Woensdag 19-07-2023

Het is wel leuk om af en toe even te kijken op een van de websites waarop je schepen kunt volgen. Bijvoorbeeld Marinetraffic of Vesselfinder. De laatste zie je hierboven; de registratie is van 11 juli jl. Dat gebeurt met de gegevens van je AIS (Automatic Identification System). Het werkt met GPS, dus met satellieten. Daarmee kun je andere schepen zien op een scherm en zij kunnen jou zien. Heel prettig bij mist op zee en in gebieden met drukke zeescheepvaart, zoals de Maasmonding bij Hoek van Holland. Ik kocht het destijds toen we van Israël naar het Suezkanaal voeren (2011), waar het overigens helemaal niet druk was. Schepen kun je ook zien met je radar, maar de AIS geeft je bovendien de scheepgegevens, zodat je ze indien nodig op naam kunt oproepen met je VHF. Ik ben gewend de AIS meteen uit te zetten als we ergens aanleggen, maar dan geeft het je actuele positie niet meer door. Tegenwoordig laat ik het toestel aan staan tot we er goed opstaan. Dat kan wel wat langer duren, want ik ben een free rider, ik betaal die websites niet voor het systeem en dan registreren ze je niet erg vaak. De weergave hierboven is van 11 juli en daarna heb ik hem uitgezet. Op de websites kun je erop inzoomen en dan zie je je boot in de haven heel precies aan de goede steiger liggen.

Vannacht een regenbui, vandaag blijft het hier droog en aangenaam warm (23 graden). Een dag van zon en wolken, terwijl ik de indruk heb dat de buien vandaag niet tot aan Terschelling reiken. Boodschappen en koffie in het dorp en een lekkere leesmiddag.

     Gisteren somde ik wat van de hittegolven op die het noordelijk halfrond teisteren. In de VS, in Iran, in China, en vooral in de zuidelijke staten van Europa. Die laatsten bereiken ons niet. Hieronder het verontrustende overzicht van infoclimat.fr van gisteren. Je ziet drie records:

Naar het begin van dit kwartaal

Langs het wad naar Midsland.

Donderdag 20-07-2023

Gisteravond regen, vannacht droog en vanmorgen zon en wolken. Het belooft een aardige dag te worden. 's Ochtends regel ik onze financiën. Op het havenkantoor vind ik twee boeken die ik bij bol.com besteld had. We huren vlakbij bij Jonker twee electrische fietsen (Flyers) inclusief helmen en fietstassen, en peddelen op ons gemak over het fietspad langs het wad naar Midsland. Daar koffie en verder via Formerum naar zee. Er is een leuk strandpaviljoen - Zandzeebar - waar we lunchen (foto hier). In deze zelfde duinen kwam ik al als 4-jarige kleuter met mijn ouders en broertje, toen we 's zomers op een boerderij in Formerum zomervakantie vierden. Ik heb er nog foto's van. Terug naar Formerum voor boodschappen bij de grote Jumbo en via fietspaden door de bossen terug naar West.

Een representatieve peiling van I&O Research van afgelopen weekeinde onder 2.736 kiezers toont een interesant beeld. De peiling voorziet voor de verkiezingen van 22 november een driestrijd tussen BBB, VVD en PvdA/GL – tenzij Pieter Omtzigt meedoet, kopt De Volkskrant. Die zou in één keer 46 zetels halen. De combi PvdA/GL zou nu 28 zetels halen, gevolgd door de VVD (25 zetels) en BBB (21 zetels), een potentiële uitslag die Omtzigt volledig overhoop zou halen. Hij zou zijn stemmen vooral bij de BBB vandaan halen: liefst 10 zetels. CDA en D66 worden in spaantjes gehakt. Maar het zal Omtzigt niet meevallen om in een paar maanden een partij in elkaar te zetten met vele tientallen gekwalificeerde mensen plus goede kandidaat-ministers. Tja, later op de dag komt het nieuws dat Frans Timmermans zich kandidaat stelt als lijsttrekker van PvdA/GL. Dat is goed nieuws, maar wat zal die man een hoop bagger over zijn hoofd gaan krijgen. Links heeft bovendien veel minder last van een eventuele partij van Omtzigt. Geert Wilders raakt helemaal in paniek: 'Frans Timmermans is het ergste dat Nederland kan overkomen. Een Sigrid Kaag met baard en nog erger'. 

Deze week beëindigde Rusland de graandeal. Het beschouwt vanaf middernacht alle zeeschepen met bestemming Oekraïense havens als potentiële vervoerders van militaire goederen dus "militaire doelen". Plus: navigatieveiligheid wordt ingetrokken. Polen, Slowakije, Hongarije, Roemenië en Bulgarije handhaven hun besluit om geen Oekraïens graan meer op hun markten toe te staan. Voor het Oekraïens graan waren geen invoerrechten verschuldigd, had de EU-commissie besloten, dat dus veel goedkoper was dan het eigen graan van de vijf landen. Doorvoer mag wel, maar gaat dat gaat moeizaam.

Voortdurende hittegolven op de drie continenten van het noordelijk halfrond. De National Weather Service (NWS) meldt dat het overgrote deel van het zuiden van de VS kampt met een ongekende hittegolf. Het komend weekend zullen naar verwachting 80 miljoen Amerikanen worden geconfronteerd met aanhoudende gevoelstemperaturen van 40 graden, met uitschieters tot 48 graden. 's Nachts koelt het nauwelijks af. Copernicus Climate Change Service meldt dat deze zomer hard op weg is om de warmste te worden sinds het begin van de metingen. In de NRC schrijft Jan van Poppel dat 'dichtbevolkte gebieden op aarde langzamerhand onleefbaar worden'. Het is een ingewikkeld vraagstuk en het lange artikel bevat veel informatie. Ik kom er nog wel op terug. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 21-07-2023

Dit is wat we nu meemaken: de zomer van 2023 gaat de boeken in als de zomer van de hitterecords: in zeker honderdduizend jaar was het niet zo warm op aarde als de afgelopen maand. Ook werden de warmste week en de warmste dag ooit gemeten. Tegelijkertijd ontbreekt rond Antarctica een recordhoeveelheid zee-ijs en is het water van de Atlantische Oceaan warmer dan ooit, schrijft Martijn Duintjer Tebbens op Nos Nieuws. Wat zeggen deskundigen? 'Ongeëvenaard' - het weer- en klimaatbureau van de VN. 'Het is niet aardig om te zeggen, maar wat door mijn hoofd gaat is: I told you so' - klimaatwetenschapper Friederieke Otto van de Universiteit van Oxford. 'Krankzinnig. (...) Statistisch gezien kan dat eigenlijk bijna niet', zegt Sybren Drijfhout, oceanograaf verbonden aan het KNMI. 'Er is nog nooit zo weinig ijs op de Antarctische oceaan geweest', zegt poolbioloog Maarten Loonen van de Rijksuniversiteit Groningen, 'en dat is erg zorgwekkend. Het ziet ernaar uit dat de oceaantemperatuur ook daar aan het stijgen is. Door het warme water gaat het ijs nog sneller verdwijnen.'

     Ook The Washington Post liet gisteren klimaatwetenschappers aan het woord. 'It’s not just a record-hot day or two, unprecedented heat waves or abnormally warm ocean waters: All indications are that this will be the hottest single month on Earth on record, and possibly in more than 100,000 years'. En daarbij geldt dat de nieuwe El Niño nog maar pas op gang begint te komen en dus niet de oorzaak kan zijn van de huidige versnelling in de opwarming. Het grootste deel van de extra opwarming, die hij veroorzaakt, komt pas in de loop van 2024. 'The heating trend is likely to fuel extreme weather throughout the next year as El Niño continues to strengthen', zegt Gavin Schmidt van het NASA Goddard Institute for Space Studies. 'El Niño will probably mean that 2024 will be even warmer than this year, which could itself set a record for highest average global temperatures.'

     Op een persconferentie zei Kate Calvin, NASA-hoofdwetenschapper en senior klimaatadviseur, vandaag dat het alleen maar erger zal worden. 'We weten dat menselijke activiteit, voornamelijk de uitstoot van broeikasgassen, onbetwistbaar de opwarming van de planeet veroorzaakt’. 

     Vanmorgen schrijft The Guardian dat door de huidige, extra opwarming de voedselveiligheid in het geding raakt. 'Rampant heatwaves threaten food security of entire planet, scientists warn. (...) After hottest day ever, researchers say global heating may mean future of crop failures on land and ‘silent dying’ in the oceans'. Hittegolven komen tegen 2040 twaalf keer zo vaak voor dan voorheen. John Marsham van de University of Leeds zegt: 'People are generally isolated from the effects of the weather on which we all depend. We go to shops to buy food – we don’t grow it ourselves. But if you talk to farmers anywhere in the world, they are extremely aware of what the weather is doing, and the impacts on their farming.'

     Landen zullen desondanks niet samenwerken om de voedseltekorten op te lossen; ze kiezen om kortzichtige, politieke motieven voor de eigen bevolking. Klimaatwetenschapper BillMcGuire zegt: 'This is a huge and near-term threat. India has just banned rice exports due to impact of extreme weather on harvest. By 2050, when 50% more food is needed worldwide, crop yields could be down 30%. This would be society-busting.'

     En dan hebben we het nog niet over het grote, stille sterven in de veel te warme oceanen. Daniela Schmidt van de University of Bristol: 'We often think about impacts on ecosystems on land because it’s easy to see – the plants wilt and animals get too hot. But people generally don’t think about marine heatwaves. That’s what really worries me – that unseen, silent dying'.

     Nog steeds kan er iets aan gedaan worden. We kunnen zo spoedig mogelijk stoppen met het verstoken van fossiele brandstoffen. Bij een uitstoot van nul broekasgassen houdt de opwarming op, dat wil zeggen: het tendeert richting een nieuw evenwicht. Een warmer evenwicht. Er gebeurt echter veel te weinig. Nog steeds stijgt de uitstoot. Maar in ons land is iedereen met vakantie, wij ook, de politiek is op reces, het kabinet is demissionair en past alleen maar op de winkel, de verkiezingen zijn pas in de tweede helft van november, er wacht een gecompliceerde kabinetsformatie, beslissingen worden minstens voor meer dan een halfjaar vooruitgeschoven en waarschijnlijk meer. Als dat niet krankzinnig is, wat is het dan wel?

Gisteravond een lang en vrolijk bezoek van onze buren Jos & Julia in de kuip. Daarna volstonden we met een blik tomatensoep als avondmaal. Er zaten wel balletjes in. Rustige nacht. Vandaag een overwegend droge en bewolkte dag, aan de frisse kant met wat korte regen in de ochtend. We leveren voor tien uur onze electrische fietsen in en doen boodschappen en deponeren lege blikjes Heineken-0% succesvol in de statiegeldautomaat van de Spar. Ik noem het omdat het systeem vandaag bloot stond aan een landelijke hack. Niet op Terschelling, of het was al voorbij. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 22-07-2023

Opwarming. Het aantal gevallen van dengue ofwel knokkelkoorts kan dit jaar wereldwijd een recordhoogte bereiken, deels vanwege klimaatverandering. Daarvoor waarschuwt de WHO. De opwarming van de aarde is gunstig voor de muggen die de ziekte verspreiden. Experts denken dat een warmer klimaat de muggen helpt om zich sneller voort te planten. Ook het virus in de muggen vermenigvuldigt zich sneller bij warm weer.

     Opwarming. Door de opwarming van de aarde worden hagelstenen groter en de val van grote hagelstenen ook frequenter, wijst recent onderzoek van het Europese stormcentrum ESSL uit. Ook in Nederland, maar de toename blijkt het sterkst in Noord-Italië. Op sociale media gingen donderdag en vrijdag beelden rond van gebutste auto’s, gesneuvelde ruiten, beschadigde zonnepanelen en handen van verbaasde mensen die vuistgrote hagelstenen toonden.

     Opwarming. Op het zuidelijk halfrond is het winter. Ik maakte eerder deze week al gewag van de record-geringe omvang van het Antarctisch zee-ijs. Nu meet men ongewoon hoge temperaturen boven 35 graden in Argentinië. In veel gebieden wordt het 's nachts niet kouder dan 28 graden. In de hoofdstad Buenos Aires is het met 23 graden in de nachtelijke uren alsof het zomernachten zijn.

     Opwarming. Daar is inmiddels ook een meerderheid van de bevolking in ons land van overtuigd, schreef Michael Persson gisteren in De Volkskrant. Volgens cijfers van het CBS uit 2020 gelooft 85 procent dat de mens op zijn minst iets bijdraagt aan klimaatverandering. Driekwart maakt zich er zorgen over. De grafiek hierboven, die ik op internet vond bij SafeClimate van ExtinctionRebellion-activiste Jane Morton, laat zien wat er met de gemiddelde wereldtemperatuur gebeurt als we niks doen. Dan wordt die +2 graden per 2050 en +4 graden per 2100 ten opzichte van het pre-industrieel gemiddelde. Maar is die grafiek reëel? Vergelijk hem eens met de grafiek hieronder, die klimaatwetenschapper Zeke Hausfather maakte over de kansen op verschillende uitkomsten per 2100 bij ongewijzigde klimaatpolitiek, het SSP2-4.5 scenario. Dat is het middle-of-the-road scenario van het VN-klimaatpanel uit 2021:

Natuurlijk zijn er meer scenario's, sommige erger en sommige minder erg. Er zijn er zelfs met +4 en +5 graden opwarming in 2100 (zie hier). In het middelste scenario lijkt de kans op +4 graden niet erg groot - tussen 1 en 5 procent - en is de kans op ergens tussen de +2 en +3 graden opwarming juist veel groter (tussen 34 en 36 procent). Die opwarming is op zichzelf ook uitermate ernstig en zal na de eeuwwisseling doorgaan met stijgen. Waarom is 2 à 3 graden opwarming mondiaal catastrofaal? Dat is wel eerder gebeurt in de ruim 4 miljard oude geschiedenis van de aarde - maar nog nooit zó snel. We begeven ons al decennialang in een klimatologisch terra incognita. Het is nauwelijks mogelijk om meer dan 5 tot 10 jaar vooruit te kijken. Bovendien bestaat er ook nog de grote onzekerheid van potentiële kantelpunten in het klimaat, waarbij de opwarming plotseling sterk versnelt en op hol slaat. Ongekende rampspoed is dan mogelijk. De angst slaat je om het hart.

We lijken in deze tijd wel definitief de veilige zône te verlaten, de zône waarin we de calamiteiten van doorgaande opwarming nog beperkt kunnen houden. Natuurlijk zal de mensheid niet niets doen, zeker wanneer de klimaatrampen nog ernstiger, omvattender en frequenter worden, maar wat men doet zal hoogstwaarschijnlijk niet voldoende zijn. Eng nationalisme en kortzichtig eigenbelang zullen nog lange tijd overheersen. Ondertussen lopen de aantallen slachtoffers van extreem weer en andere fatale catastrofes op. Eerder vroeg dan laat zullen groepen onbezonnen miljardairs, oligarchen en politici eenzijdige en schadelijke vormen van geo-engineering inzetten, die de zaak alleen maar ernstiger dreigen te gaan maken. Dan zijn wij allang dood maar onze kinderen en kleinkinderen niet.

Oekraïne blijft De Krim aanvallen vanuit de lucht. Bij Krasnohvardiiske werd een munitiedepot aangevallen met een drone. Daarbij is een explosie gehoord. Op videobeelden gedeeld door Rusland is een forse rookwolk te zien bij het depot. Ook het verkeer op de Krimbrug werd tijdelijk stilgelegd.

Gisteravond regen, een rustige nacht en een koude ochtend. De kachel gaat zelfs een tijd aan. Vandaag is een dag waarop het vrijwel onafgebroken regent, met enige korte tussenpozen met zelfs wat zon. Wij vermaken ons met boeken, computers en muziek in de kajuit (foto hier). Er wordt voor vanavond, vannacht en morgen een hele hoop neerslag voorspeld. Vanavond gaan we met buren Jos & Julia uit eten bij Flaman. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 23-07-2023

De trein van oceaandepressies krijgt geen eind. Juli is een een aaneenschakeling van koele lucht, buien en harde wind uit het westen. De weerkaartjes tonen dat het voorlopig niet om zal slaan. Normaliter is dit de warmste periode van het jaar. Nu blijft de wisselvalligheid doorgaan tot in augustus. Enfin, het is niet anders en het belet ons niet om een gezellige avond door te brengen met Jos & Julia bij Flaman binnen. Hier staat de gebruikelijke eetfoto.

     Vannacht regen en wind en vanmorgen ook. Deze depressie ligt nu boven midden-Engeland en heeft een kerndruk van 995 hPa. Niks bijzonders, alleen hogedrukgebieden zoals in juni blijven alsmaar bij ons uit de buurt. We hebben aan stuurboord, waar de wind de regen tegenaan slaat, veel lekkage, zoveel dat de droge handdoeken op raken en we de droger in de wasserette bij het havenkantoor moeten inzetten. De wind is ZW Bf 6 - 7. De regen vlaagt en klettert tot het vlak na het middaguur droog wordt en zelfs de zon even schijnt. Ondertussen komen we erachter dat er weer eens water in de compartimenten van de bilge staat, tot bij de schroefas toe. Daar lijkt het overigens niet uit te komen. Het is niet erg veel en smaakt afwisselend zout en zoet. Hm. Er is altijd wat op zo'n schip. Anna dweilt het op en we gaan het in de gaten houden.

Klimaatverandering. In de Canadese oostelijke provincie Nova Scotia zijn vier mensen vermist na de zwaarste regenval in 50 jaar. Op sommige plekken viel in 24 uur tijd meer dan 250 millimeter regen, een hoeveelheid die normaal in drie maanden valt. Door de daarop volgende overstromingen raakten wegen vernield, bruggen beschadigd en kwamen gebouwen onder water te staan. In de provinciehoofdstad Halifax en vier andere regio's van Nova Scotia is de noodtoestand uitgeroepen en worden inwoners opgeroepen binnen te blijven. Tenminste 80.000 mensen kwamen zonder stroom te zitten. Canada had eerder dit jaar al te lijden aan de grootste natuurbranden ooit.

     Klimaatverandering. In Afghanistan zijn door hevige overstromingen zeker twintig doden gevallen. Veel slachtoffers werden in hun slaap getroffen door de watermassa. Men vreest voor nog meer doden. Vele hectares landbouwgrond kwamen onder water te staan. Dat kan grote gevolgen hebben voor de bevolking. Het land wordt al geteisterd door hongersnood.

     Klimaatverandering. Uit de Schotse hooglanden verdwijnt de zalm. Het wordt er te droog en te warm voor wilde zalm en forel, het peil in de rivieren is te laag. De winters worden milder, de zomers droger. Ook de populaire papegaaiduiker en het korhoen dreigen er te verdwijnen.

     Klimaatverandering. Overal op de media circuleren filmpjes van grote drommen toeristen die langs de wegen vluchten voor de grote bosbranden die het eiland Rhodos teisteren. Daarbij vlogen drie hotels in brand. In 10 procent van de toeristische gebieden op Rhodos woeden branden. Hier staan verhalen van Nederlanders die op stel een sprong uit hun hotel weg moesten. 'Al onze spullen liggen nog in de hotelkamer. We hebben meegenomen wat we konden dragen'. Een stel van eind 40 uit Apeldoorn zegt dat het een nachtmerrie is. 'Je voelt je net een asielzoeker'. Welaan, misschien mogen ze ook eens in een sporthal slapen. Of in het gras. Natuurlijk geen enkel besef dat ze er met zijn honderdduizenden in vervuilende, CO2-uitstotende vliegtuigen zijn heen gevlogen. Wel klagen ze dat ze het hotel te voet moesten verlaten in de hitte en hun koffers moesten achterlaten. 'Ik heb snel een telefoonoplader meegenomen, mijn paspoort en wat zonnebrandcrème'. Zouden ze er iets van opsteken of in november gewoon weer op VVD, BBB en de overige rechts-populisten stemmen?

Verkiezingscampagne. Een domme vent van een lokale partij in de Noordoostpolder zet op Twitter een foto van Frans Timmermans in Nazi-kostuum. Hij is verbaasd over de ophef. Stem lokaal en je krijgt fascisme. Stem ook niet op de SP die Lilian Marijnissen herkoos tot leider. Geen enkele poging om de linkse eenheid te vergroten, de enige weg om links weer een machtsfactor te maken en natuur en klimaat daadwerkelijk aan te pakken. Nee, in een vlaag van verstandsverbijstering valt ze Timmermans aan. Dát zal helpen!

Oekraïne. De Russen bombardeerden de historische Transitiekathedraal in Odessa, de oudste en grootste van de stad. Er viel een dode en de kathedraal liep zware schade op; onder meer de helft van het dak is weg. We kennen die prachtige kerk, we waren in 2009 in Odessa, de schitterende stad die UNESCO-werelderfgoed is. Ook het fraaie Graaf Pototsky Paleis voor wetenschappers werd zwaar beschadigd. Rusland is al eeuwen een kracht van vernietiging. Wat het niet kan krijgen maakt het stuk.

     Ergens las ik vanmorgen - ik vind het later hier terug - dat Oekraïne bezig is zijn strategie te veranderen. De Russische verdediginglinies zijn te sterk en ze verliezen teveel manschappen. De enorme mijnenvelden van de Russen maken een doorbraak lastig. Bovendien heeft Kyiv geen luchtoverwicht en kampt het met een dreigend munitietekort. Daarom zou het nu overgaan op een tactiek van het verzwakken van het achterland van de Russische troepen door het bestoken van voorraden, troepenconcentraties, hoofdkwartieren, aanvoerroutes (de Krimbrug) en overige infrastructuur. Wat daar vernietigd wordt kan aan het front niet worden ingezet. Daardoor zouden er zwakke plekken over de honderden kilometers lange frontlijn kunnen ontstaan, waar een gerichte doorbraak wel succesvol kan zijn. Hm. Naar het begin van dit kwartaal

De Spar in de Boomstraat, West-Terschelling

Maandag 24-07-2023

We zaten er klaar voor na het journaal gisteravond, VPRO's eerste uitzending van Zomergasten 2023 met cabaretier Theo Maassen als interviewer. Je moest er de hele tijd wel je kop bijhouden, want wat kosmoloog Thomas Hertog allemaal te berde bracht was veel en ingewikkeld, nauwelijks onderbroken door Maassen, en dan had ik nog het voordeel dat ik juist begonnen was zijn boek voor de tweede keer te lezen. Vergeleken met dat boek vertelde hij overigens weinig nieuws, behalve (meen ik) dat hij dacht dat de mensheid als intelligente levensvorm alleen was in het kolossale universum. Maassen ving die mening aardig op: 'Ze negeren ons omdat we klootzakken zijn'. Gelukkig ging de cabaretier niet op de toer van het blootleggen van Hertogs persoonlijk leven en karakter, waardoor de kosmologische wonderen met alle onzekerheden omgeven ruim aan de orde kwamen: de oerknal en de zwaartekrachtgolven die daar mogelijk nog van resten, de zwarte gaten, Einstein, de kwantumfysica en natuurlijk Hawking. Toch was de urenlange uitzending uiteraard nog veel te kort om het allemaal voor het voetlicht te krijgen en ik was blij dat ik doorgaans al wist waarover het ging. Begrijpelijk voor een Belg - maar zeer terecht - kwam de belangrijke rol van priester/kosmoloog Georges Lemaître als vader van de oerknalhypothese voorbij. Het verhaal van de ultieme filtsende millifractie van de allereerste microseconde van de oerknal komt helaas totaal niet uit de verf, de veronderstelde overgang  van 2-dimensionale informatie naar een 3-dimensionaal hologram. Entropie en de vraag van alle energie bij de oerknal komt ook niet aan de orde. En Hannah Arendt kwam er beroerd vanaf, het filmpje met haar interview ging volledig de mist in, het stond teveel los van de rest en haar woorden over de noodzaak van vertrouwen in de mensheid bleven helaas in de,lucht hangen, terwijl de lezer van Hertogs boek weet dat haar woorden daar juist opmerkelijk veel aan betekenis toevoegen.

Vandaag vertrekken veel schepen. Het is bewolkt maar er zijn ook zonnige perioden en er is weinig wind uit het noorden tot noordwesten. Geschikt om naar Harlingen te varen, maar dat doen wij voorlopig nog niet. Boodschappen, koffie, je kent dat onderhand wel, een geregeld leven is een zegen voor de mens. 's Middags regent het wat, de wind houdt zich gedeisd.

Twitter heet vandaag opeens X. Elon Musk vindt dat nodig. 

Het Israëlisch parlement neemt de zwaar omstreden hervormingswet aan en beperkt de macht van het Hooggerechtshof. Daarmee slaat het land onder leiding van de extreemrechtse regering een treurige weg in die van de democratie wegvoert. Een zwarte dag voor het land dat in 1948 onder leiding van visionaire politici als David Ben-Goerion een moderne, seculiere democratie stichtte. Nu gaat het met de ras-opportunist Netanyahu op weg naar een enge, religieuze dictatuur. De helft van de bevolking is tegen, de ultra-religieuzen zetten hun zin door, de samenleving scheurt uiteen en destintegreert. Honderduizenden protesteren bij het parlement. We willen geen Hongarije of Polen worden, zegt de leider van de oppositie. Naar het begin van dit kwartaal

Terschelling, 25 juli 2023. Een soort van Panorama Mesdag vanaf het Groene Strand.

Dinsdag 25-07-2023

Een aardige dag, wolken, zon en overwegend droog. We besluiten tot een wandeling naar het bekende meertje Doodemanskisten, even noordwestelijk van het dorp. Maar we vinden het niet. Dat komt door mij, ik loop verkeerd en Anna had het goed zoals vaker - maar ik luister niet. Enfin, we belanden tenslotte aan het Groene Strand bij De Walvis. Om het goed te maken trakteer ik op koffie (foto hier). Het uitzicht over de Noordsvaarder richting Vlieland is fraai. Het is laag water; de plaat ligt helemaal droog en erachter zijn zeiltjes te zien en donkere wolkenluchten - een waar Panorama Mesdag op Terschelling. In de middag wisselen zon en korte regenbuitjes elkaar af, de wind is noordwest. Het is helemaal niet druk in de haven. Aan onze 'bejaardensteiger' liggen maar vier boten. De reden is misschien dat er weer een paar regendagen aan zitten te komen. Morgen zullen we een nieuwe poging doen het geheimzinnige meertje te vinden, mits het droog weer is.

Hittegolven zoals in Zuid-Europa zijn 'vrijwel onmogelijk' zonder klimaatverandering. Dat is de conclusie van een nieuwe studie van een groep wetenschappers van World Weather Attribution, die vandaag verschijnt. De huidige weersextremen zoals de hitterecords boven de 45 graden in Zuid-Europa, ellenlange hittegolven in Amerika en Mexico en temperaturen boven de 50 graden in China, zijn niet meer 'uitzonderlijk'. Voor de industrialisering waren zulke temperaturen eigenlijk ondenkbaar, zo blijkt uit de modellen. 'Zolang we niet stoppen met het verbranden van fossiele brandstoffen, blijft het klimaat opwarmen en worden hittegolven frequenter en intenser. Zo simpel is het', zegt Friederike Otto, klimaatwetenschapper bij het Imperial College Londen.

     De Volkskrant vraagt zich af of de natuurbranden in Europa (Rhodos, Italë, Spanje) erger zijn dan in voorgaande jaren. Per land bekeken zijn er in Frankrijk en Spanje meer branden geweest dan normaal. In Griekenland waren het er juist minder dan normaal (periode 2006 - 2022). In totaal zijn het er dit jaar iets meer. Het totale oppervlak in Europa waar brand heeft gewoed, is dit jaar niet groter dan het jaarlijks gemiddelde van 2006 tot 2022. De branden in Griekenland, maar ook de droogten, hittegolven en extreme neerslag in Spanje en Italië passen volgens KNMI-klimaatwetenschapper Karin van der Wiel wel in het voorspelde patroon: ‘De extremen nemen toe, precies volgens de verwachtingen rond klimaatveranderingen.’ Ook hier luidt de conclusie dat de hittegolven in Zuid-Europa 2,5 graden warmer zijn dan voor het industriële tijdperk. Van der Wiel is stellig over de aanpak van natuurbranden. ‘Het fenomeen van natuurbranden en weersextremen wordt alleen maar erger zolang wij broeikasgassen blijven uitstoten. De enige oplossing daartegen is die uitstoot te verminderen.’ Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 26-07-2023

Vannacht stevige regenbuien. Rond half acht een kort onweer met veel regen vlak boven ons. Scherp geknetter klinkt van zeer dichtbij. Later lezen we bij Omrop Fryslân dat de bliksem insloeg in een woning in het dorp. Die vloog in brand. Niemand raakte gewond. Om acht uur is het alweer gedaan en er gloort zelfs blauwe lucht in het westen. Nog voor negen uur is de hemel schoon en schijnt de zon. Anna leidt ons binnen tien minuten naar het meertje Doodemanskisten, waar wat verstrooide eenden, twee waterkipjes en een verdwaalde stern ronddobberen in het stille, ondiepe water. Daarna lopen we naar het dorp voor de koffie en wat boodschappen. Het is vandaag weer markt en bij de groenteboer kopen we een kilo van de heerlijke kersen die hij twee weken geleden ook in zijn kraam had. Toen kwamen ze uit Roemenië, nu uit ons eigen land, aldus de groenteboer maar het zijn precies dezelfde. De hele rest van de dag is het fraai weer met zon en wolken.

Dertig kilometer boven Ameland vloog vannacht een vrachtschip, de Fremantle Highway, in brand met bijna drieduizend auto's aan boord, waarvan 25 electrische. Er viel een dode en meerdere bemanningsleden raakte gewond. De brand ontstond mogelijk in één van de 25 elektrische auto's. De schipper werd om 2.13 uur geadviseerd door de Nederlandse Kustwacht om het schip compleet te evacueren. Omstreeks 2.30 uur sprong één opvarende van het schip. Hij werd gered door de bemanning van bergingsboot Hurricane. De rest van de bemanning stond op dat moment op het voorschip boven op de brug in afwachting van hulp. Om 3 uur sprong een aantal bemanningsleden van boord en zijn door de reddingboten van Ameland en Schiermonnikoog uit het water gehaald. De mensen die van boord zijn gesprongen kampten met ernstige ademhalingsproblemen en diverse botbreuken. Toen bleek dat springen in het water te gevaarlijk was werden de overige bemanningsleden met een helikopter van het schip gehaald. Het schip drijft na de reddingsactie stuurloos rond en staat nog steeds in brand. Het gevaar van zinken zou inmiddels geweken zijn.

     Men probeert het schip te blussen, maar durft daarbij niet aan boord te gaan. Bluswater kan zich ophopen in het schip en het doen kantelen. De brand kan nog dagen of zelfs weken duren, zegt de kustwacht later. Ameland vreest voor de gevolgen, mocht het schip zinken. De accu's van electrische auto's vliegen vaker spontaan in brand. Het aantal branden op grote vrachtschepen steeg de afgelopen twintig jaar van gemiddeld drie naar acht per jaar. Vaak komt het door lithiumbatterijen die spontaan ontvlammen. Vuur in accu's is moeilijk te blussen. Mogelijk gebeurde het deze keer in de zuidelijke vaargeul, die veel te dicht langs de waddeneilanden loopt. Daar verloor in 2019 de grote containercarrier MSC Zoe tijdens een storm honderden containers, waarvan de inhoud op de stranden aanspoelde. Naar het begin van dit kwartaal

Gisteren waren we bij het meertje Doodemanskisten.

Donderdag 27-07-2023

De regenbuien beginnen in de tweede helft van de nacht en blijven overdag vallen. De wind is kracht 4 uit het zuiden. We gaan vanochtend op jacht naar de oorzaak van de nog steeds bestaande lekkage in de bilge, compartiment voor compartiment. Zo vinden we het lek: de aansluiting aan de kraan van het voetpompje. Die is in het vroege voorjaar bij het terugplaatsen van de opgeknapte vloerpanelen niet goed aangesloten. Je staat vaak op dat voetpompje als je voor het aanrecht staat en dan druk je het in en pomp je onbedoeld wat water door het lek in de bilge. Dat kon omdat de afsluiter open stond en de hendel op 'buiten'. Stom natuurlijk. Ik sluit de afsluiter maar laat de hendel op 'buiten' staan, want als je hem op 'binnen' zet, pomp je (onbedoeld) water uit de drinkwatertank in de gootsteen. Waarom we het niet eerder merkten is niet duidelijk. Misschien is de aansluiting geleidelijk aan losser gaan zitten.

     De rest van deze regendag lezen we en komen niet van boord. Ik vermaak me met deel 2 van de SF-serie van John Scalzi 'The Old Man's War': 'The Ghost Brigades' (Tor, 2006). Redelijk coherent met de wetenschap en erg spannend. De oorlogvoerende partijen zijn in de serie geen staten, maar aliens met hun rijken van werelden, andere soorten dan de mensheid dus, met hun eigen biologie en evolutie maar machtspolitiek is machtspolitiek en oorlog is oorlog, net zoals we hier op aarde onderling bedrijven.

     Het containerschip met duizenden nieuwe auto's brandt nog steeds. Het dreef inmiddels naar het westen af en ligt nu 16 kilometer boven Terschelling. De situatie is 'stabiel en onder contrôle', zegt de kustwacht, maar het blussen kan nog dagen of weken duren. Hm. Uit vrees dat het schip zinkt, is men vooralsnog gestopt met blussen. Intussen is gebleken dat er veel meer auto's - 700 meer - aan boord zijn dan de bijna 3000 die eerst werden genoemd. Rijkswaterstaat heeft oliebestrijdingsschepen ingezet om olie af te vangen, mocht zich een natuurramp voordoen.

BBB-leider Caroline van de Plas wil geen premier worden, want 'dan moet ik nette kleren aan'. Dat wil ze niet, iemand anders moet het land maar redden. Ze heeft een hele goede kandidaat maar ze noemt nog geen naam. Op de sociale media denken velen dat het om Rita Verdonk gaat. Je moet er niet aan denken. Anderen noemen Henk Bleeker. Zo dwaas zal ze toch niet zijn? Dan overweeg ik emigratie, maar waarheen?.

Waarom overheden altijd te weinig doen om fatale klimaatopwarming te voorkomen. In de NRC heeft Paul Luttikhuis daar een goed gesprek over met Marc Davidson, hoogleraar filosofie van duurzaamheid en milieu in Nijmegen. ‘Mensen blijven zeggen: ik vlieg wel de hele wereld over, maar ik heb thuis wel spaarlampen’.  De enige rigoureuze oplossing is een overheid die verder kijkt dan wijzelf, zegt hij. Daar ben ik het zeer mee eens, maar in de huidige tijd is dat een kip-of-ei kwestie. De burgers vertrouwen de overheid niet meer en de overheid durft de noodzakelijke harde stappen niet te nemen. Dus: Landen beloven van alles, maar houden zich er niet aan. De hoogleraar weet helaas ook niet hoe het zou moeten in een liberale democratie. Hij verwacht niet dat iedereen plotseling het licht ziet - 'die kans lijkt me niet groot' – en ziet maar twee opties en meer zie ikzelf ook niet: 'De eerste is dat er een gevoel van noodzaak ontstaat door toenemende klimaatschade. Dat mensen de urgentie erkennen, beseffen dat klimaatontkenning niet langer helpt. En dan maar hopen dat het nog niet te erg is en we nog een goede slag kunnen slaan. De tweede uitweg is geo-engineering, bommenwerpers vol zwaveldioxide en fijnstof in de atmosfeer brengen om de wolken witter te maken en zo te zorgen voor afkoeling. De ecologische impact daarvan is volstrekt onduidelijk. De risico’s zijn immens.' Precies: de wal moet het schip keren of we maken er zelf een potje van. Er is maar een héél erg kleine kans - kijk naar de aanpak van de coronacrisis - dat we toch de goede dingen zullen doen. Naar het begin van dit kwartaal

Het wad bij laag water vanmorgen toen het nog miezerde.

Vrijdag 28-07-2023

Het is vanmorgen bewolkt met heel fijne miezerregen. Toch lopen we helemaal naar 'De Walvis' voor koffie. Daar gezeten met uitzicht op de Noordsvaarder klaart de hemel snel op vanuit het westen en brengt ons een mooie dag met veel zon en weinig wind. Welk een genade na alle regen! Later lopen we terug via het dorp voor wat batterijtjes voor de electronische barometer en de klokjes, die op het navigatiepaneel de UTC en de actuele tijd aangeven. Je kunt je zaken maar in orde hebben. Voor een aangename middag in de kuip slaan we de bimini terug.

Je schijnt vanaf het strand van Terschelling het brandende containerschip Fremantle Highway goed te kunnen zien. Het schip is 'redelijk stabiel', zegt de Kustwacht. Nu blijkt overigens opeens dat er niet 25 electrische auto's aan boord waren (van wie er eentje in brand zou zijn gevlogen), maar 498. Sinds gisteren is de intensiteit van de brand wel wat afgenomen, maar het vuur woedt nog altijd en er is nog altijd rook te zien.

Na de junimaand wordt ook juli 2023 wereldwijd de warmste julimaand ooit gemeten, verwachten de WMO en Copernicus, de klimaatorganisatie van de EU. Verder staan de media al een week vol over het snelle smelten van de gletsjers op Groenland, waardoor de warme golfstroom/AMOC kan blokkeren. Dat heeft grote gevolgen voor het klimaat wereldwijd, meldt de Volkskrant deze week in een artikel over nieuw Deens onderzoek.

     Er wordt al vele jaren lang voor gewaarschuwd en ik schreef er in de achterliggende nogal eens over (o.a. hier in 2007 en hier in 2016). Michael E. Mann en Stephan Rahmstorf schreven er in 2015 uitvoerig over in dit artikel:  'Exceptional twentieth-century slowdown in Atlantic Ocean overturning circulation' in Nature/Climate Change. De begrippen 'warme golfstroom' en 'AMOC' worden nogal eens door elkaar gebruikt. De warme golfstroom is het noordelijk deel van de AMOC, de Atlantic meridional overturning circulation.

     Ondertussen is het artikel van het hooglerarenechtpaar Susanne en Peter Ditlevsen van de Universiteit van Kopenhagen in vakblad Nature Communications zeer verontrustend. Tussen 2025 en 2095 zal het einde van de zeestroom zich al aandienen, becijfert het paar, met als beste schatting het jaar 2057. Terwijl veel onderzoeken uitgaan van de directe, gedetailleerde waarnemingen van de golfstroom sinds 2004, leunen Ditlevsen en Ditlevsen daarbij op warmtemetingen van het oceaanoppervlak, die teruggaan tot het jaar 1880. De golfstroom kan geleidelijk afzwakken of juist boven een bepaald punt abrupt ‘instorten’. Daarvan bestaat mogelijk een precedent in de periode na de laatste ijstijd. Toen liep een reusachtig natuurlijk stuwmeer met smeltwater leeg in Noord-Amerika en boog de opwarmende wereld opeens om naar een plotselinge koele periode genaamd ‘het Jongere Dryas’. Ook daarover schreef ik al veel eerder, hier in januari 2007. Ook in West-Europa zal het stokken van de warme golfstroom op termijn veel koude brengen. Denk niet dat we in een steeds instabieler klimaat er goed door wegkomen. Overigens zijn er al lieden die zich verheugen op de terugkeer van de Elfstedentocht.

     Natuurlijk heb ik de neiging om na de publikatie van de Deense studie te zeggen: zie je nou wel? Zei ik het niet? Helaas is het niet leuk om gelijk te krijgen, vooral omdat de wereld zich er geen moer van aantrekt. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 29-07-2023

Hij noemt de grafiek hierboven de meest belangrijke in de wereld. Het is de energiebalans van de aarde. Die wordt gemeten door de NASA met behulp van satellieten. Hij is klimaatwetenschapper Leon Simons en de grafiek laat zien hoezeer de instroom en de uitstroom van hitte op aarde uit balans is. In de pre-industriële tijd was die balans grotendeels in evenwicht, verstoringen waren klein. Na 1850 raakt de aarde in rap tempo steeds verder uit balans door de extra broeikasgassen die door ons in de atmosfeer gebracht werden - en worden. De aarde houdt al decennialang meer energie vast dan ze kwijtraakt. Op het ogenblik is de onbalans 1,97 Watt/m2 extra. Duidelijk is dat onze planeet steeds verder uit balans raakt en zal blijven opwarmen tot ooit eens een nieuw evenwicht bereikt wordt. Ook toont de grafiek de versnelde discrepantie die de laatste jaren ontstaat in - nota bene - een periode waarin de koelende invloed van La Niña overheerste. Twee jaar geleden meldden NASA en NOAA al dat de snelheid van opwarming was verdubbeld sinds 2005. Toen dachten deze bureaus nog dat de opwarming met het afnemen van La Niña minder zou worden. Precies het tegendeel gebeurde. De onbalans slaat nu echter nog eens verder door in een snel verder toenemende onbalans en extra hitte door het op gang komen van de nieuwe El Niño. De grafiek verklaart alle maandrecords die zich momenteel voordoen, met juni én juli als de warmste maanden wereldwijd ooit gemeten.

     Eerder dit jaar meldde ik - lees hier - dat men denkt dat het komt door de sterke afname van de uitstoot van zwaveldioxide door de scheepvaart, maar Simons had niet verwacht dat het al in juni 2023 bijna 2 Watt/m2 zou worden. Er zit dus veel meer hitte in de oppervlakkige lagen van het aardsysteem, zoals de laatste records laten zien, ook die van de noordelijke oceanen. Records worden daar eveneens voortdurend gebroken. Bedenk dat 89 procent van de warmte die vastgehouden wordt door CO2, wordt opgenomen door de oceaan. Warmer water neemt minder CO2 op dan koud water. Er komt een punt dat de oceanen geen extra CO2 meer kunnen opnemen. Wanneer is onbekend. Dan blijft het in de atmosfeer en geeft een enorme boost aan de opwarming. Bovendien sterft het plankton in de steeds warmere bovenlaag van de zeeën af. Plankton is de bron voor de helft van zuurstof in onze atmosfeer. Misschien kan de plankton zich verplaatsen naar de koudere breedtes van de oceanen - tot ook die teveel opwarmen. Want we blijven fossiele brandstoffen verstoken. Zo verstoort de mens in nog geen 200 jaar de hele samenhang van het totale aardsysteem dat hemzelf heeft voortgebracht.

De Duitse schrijver Martin Walser blijkt te zijn overleden. Vroeger - in de jaren 70 en 80 - las ik hem vaak. ik herinner me dat zijn hoofdpersonen doorgaans piekerende, eenzame mannen waren. Net als ik toen. Sindsdien ging het beter met me en las ik hem niet meer. Hij was overigens ook een wijnliefhebber en werd oud: 96 jaar.

Vanmorgen is het bewolkt met wind kracht 3 - 4 uit het westen. Af en toe miezert het, bijvoorbeeld juist als ik naar het dorp loop voor vers brood. Maar in de middag komen er grote stukken blauwe hemel die de zon alle ruimte geven. Vanavond gaan we weer met buren Jos & Julia eten, ditmaal bij De Heksenketel.   Naar het begin van dit kwartaal

(foto: Marco van Asperen, Café De Keizer)

Zondag 30-07-2023

Mooie avond, gisteravond met buren Jos & Julia in de Heksenketel, vooral toen Jos en ik op zeker moment ontdekten dat we een grote liefde deelden voor de dichter Gerrit Achterberg. Natuurlijk leidde het tot reciteren. Zelf nog een jong ventje kende Jos hem destijds in zijn geboorteplaats Neerlangbroek. Overigens konden onze dames het ook goed met elkaar vinden, getuige deze foto (geen eetfoto).

     Het is vandaag een winderige dag - west Bf 5 - met gelukkig veel zonnige periodes. We wandelen langs de haven voor koffie met uitzicht bij De Walvis en zien hoe de RIB van een berger bij de invaart van de Slenk een zeiljacht met motorstoring wegsleept en binnenbrengt. Het jacht had weliswaar een voorzeil uit maar kwam toch niet van de zandplaat af. De rest van de dag heerlijk lezen. Ik ben in deel 3 'The Lost Colony' van de 'Old Man's War' van John Scalzi (Tor, 2007). Over bootnamen. We kwamen er al vele zonderlinge tegen zoals een kleine 20 jaar geleden in Zeeland het jacht 'Natte Wind'. Nu ligt er verderop eentje met de naam 'White Flow'. Tja.

     Voor de komende dagen is de weersverwachting nog steeds niet erg goed: veel wind en regen. De nieuwe maand augustus brengt niet meteen een weersverbetering. Met de buurboten spannen we lijnen via de boegen van de ene steiger naar de andere. Omdat wij als laatste in de rij liggen, verlicht dat de druk op onze fenders flink.

Deze week kregen we bericht van Café De Keizer in de Keizerstraat in Gorcum dat ze voor eigen rekening het gedicht van Ro van Doesburg, nummer 31 in de Poëzieroute, hadden teruggebracht. Bestuurslid Marcel stuurt een persbericht uit met het nieuws: 'Het bestuur van de Gorcumse Poëzieroute is erg gelukkig dat het spoorloos verdwenen gedicht ‘Kroegvrienden’ van de voormalige stadsdichter en oud-wethouder Ro van Doesburg weer deel uitmaakt van de route. Het hing vele jaren voor het grote raam van Café De Keizer in de Keizerstraat en bleek afgelopen voorjaar onvindbaar toen het café in andere handen overging. Ook een oproep via de media leverde niets op. De nieuwe eigenaar heeft op eigen kosten het gedicht bij Cindy Bosch (fa. Cindruk) op een grote plaat lexaan, een Uv-bestendig soort plexiglas, laten drukken. Het prijkt nu weer voor het grote raam van het café.'

Het goede nieuws stond gisteren meteen in de lokale kranten, zoals hier in De Stad Gorinchem. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 31-07-2023

De hoeveelheid regen valt vandaag wel mee. Fikse buien in de vroege ochtend, later alsmaar wolken die overtrekken, soms uitregenen en een enkele keer komt er een gaatje in met wat zon. De westenwind valt ook wel mee: overwegend kracht 4. Maar volgens weervoorspellers is dit het begin van een week met steeds meer regen, tot liefst halverwege de week die daarop volgt. Kijk je op de WX-prognose dan klopt dat. We zijn in West-Europa de plek waar godbertert de meeste regen valt. Inderdaad, na vier uur opnieuw een bui. Wat hebben we toch misdaan? Ach, het is maar goed dat we van lezen houden en van rust. We vermaken ons best. Het weer is trouwens voor de boeren, zei mijn moeder altijd. Natuurlijk vragen veel van die geestige klimaatwappies waar de hittegolven in Nederland blijven. Niet op reageren, die komen vanzelf maar nu even niet. Nu komt de andere kant van de klimaatmedaille: ongewoon veel regen. De extremen in het weer nemen toe. Naar het begin van dit kwartaal

Poging tot een hypersfeer, met blauwe meridianen, rode parallellen en groene hypermeridianen. (bronn: Claudio Rocchini/Wikipedia)

Dinsdag 01-08-2023

Peinzen over de hypersfeer, natuurlijk naar aanleiding van het lezen voor de tweede keer van Thomas Hertog 'Het ontstaan van de tijd' (Spectrum Lannoo, 2023). Einstein zou de eerste zijn geweest om te suggereren dat het gekromde heelal globaal de vorm aanneemt van zo'n 3-dimensionale versie van het oppervlak van een bol. NB: het oppervlak van een bol is 2-dimensionaal maar hij wordt altijd afgebeeld in een 3-dimensionale Euclidische context. Bij een hypersfeer schuift dat op: je moet hem als 3-dimensionale structuur afbeelden in een Euclidische 4-dimensionale omgeving. Je hebt een hogere dimensie nodig om de (niet-Euclidische) gekromde ruimtetijd weer te geven. Dat lukt je niet en de afbeelding hierboven doet dat dan ook niet. De vier rechte groene lijnen suggereren de hypermeridianen van een 4-dimensionale ruimte, maar zijn dat niet.

     Het oppervlak van een gewone bol is dus niet 3-dimensionaal maar 2-dimensionaal, het heeft geen middelpunt en geen randen, noch aan de binnenzijde, noch aan de buitenzijde. Dat geldt dus ook voor zijn grotere broer, de hypersfeer. Geweldig. Zo heeft ons universum, dat ook nog voortdurend groeit en uitdijt, nergens een grens - ook als het niet oneindig zou zijn. Me dat voor te stellen lukte nooit. Hoe kan iets nu zonder grenzen zijn? Maar je kunt op een hypersfeer iedere richting uit reizen en nooit ergens een rand bereiken, maar wel tenslotte bij je uitgangspunt terugkomen. Net als bij een bol, als bijvoorbeeld de aarde.

Al dagen is het noodweer in en om Peking. De beelden zijn schokkend. Tot dusver kwamen er elf mensen om door de hevige waterstromen ten gevolge van enorme regens en worden 27 mensen vermist. Alles is het gevolg van orkaan Doksuri. Vandaag wordt er opnieuw noodweer verwacht. De volgende orkaan, Khanun, teistert de Fillippijnen en gaat daarna ook onderweg naar China. Autoriteiten verwachten dat die in de loop van de week dat land bereikt.

Voor het eerst sinds het aflopen van de graandeal 22 dagen geleden: drie schepen met bestemming Oekraïne konden zonder gevolgen (lees: Russische reactie) over de noordelijke Chilia-riviertak naar de Oekraïense haven Izmayil aan de rand van de Donaudelta varen. (In 2009 passeerden we die haven).Het eerste schip was Israëlisch; er werd melding gemaakt van (Amerikaanse) P8-begeleiding. Het ging onder andere om een Amerikaans P-8 Poseidon-patrouillevliegtuig en een Amerikaanse Global Hawk-drone.  NAVO-vliegtuigen dus. Schepen gaven duidelijk Oekraïne als doel aan en ze hadden hun AIS-transponders aanstaan. Ook Forbes heeft het bericht. Duidelijk is dat hier een nieuwe escalatie dreigt. Hoe reageren de vliegtuigen van de NAVO als zo'n graanschip door de Russische marine wordt aangevallen? Rusland stelt overigens dat Oekraïne afgelopen nacht drie zeedrones heeft ingezet tegen Russische civiele vrachtschepen op de Zwarte Zee. De Russische marine zou ze allemaal hebben vernietigd. Oekraïne ontkent dat het vrachtschepen heeft aangevallen.

Zware, korte regenbuien roffelen vannacht boven ons hoofd op de bimini. Waren het van die hagelbuien geweest met de enorme hagelstenen als die Noord-Italië teisterden, dan was er niks van ons zonnescherm overgebleven. Vanochtend vallen er, gedreven door de westenwind kracht 5, nog wat, maar daarna komen er zonnige perioden naast snelle, grote wolkenpakketten. Best een aardige dag, die we benutten om te gaan fourageren in het dorp en om voor Anna een nieuw leesbrilletje te kopen. De oude is gebroken. Het weer valt dus wat mee, morgen zou er meer wind zijn. De brand op vrachtschip Fremantle Highway is uit, meldt Rijkswaterstaat na een eerste inspectie. Naar het begin van dit kwartaal

Vandaag zuidoost Bf 6 met regenbuien. In het midden van de foto ligt 'Dulce'. Het vluchtponton ligt scheef.

Woensdag 02-08-2023
Rustige nacht, wind weg, geen regen. Dat is later wel anders, voortdurende regenbuien en een wind kracht 6, die volledig gedraaid is en nu uit het oostzuidoosten waait. Wel een keertje goed voor de fenders, waar het in al die weken westenwind op aankwam. Nu gaat het om de landvasten. Ik zet er een extra spring bij en laat de genuaschoten op het dek zakken, zodat ze niet meer rammelen. Zelfs nu arriveren er wat boten. Een groep jongelui met twee platbodems komt ons vak in denderen en waait plat tegen de bejaardensteiger aan. Later verkassen ze naar de andere kant, die bestemd is voor de platbodemjachten. Ik help ze aanleggen naast de al wekenlang verlaten motorboot die daar ligt. Je ziet de situatie op de foto hierboven, met Dulce in het midden. Ook het vluchtponton is dwars gewaaid, waardoor de doorgang voor de kleinere jachten geblokkeerd is. De havenmeesters laten het zo; er gaat toch niemand varen nu.

     In de middag worden de regenbuien minder. Korte buien en momenten met zon wisselen elkaar af. De wind is weer terug in de zuidwesthoek. De havenmeesters komen en leggen het vluchtponton weer recht. Rommert videobelt: Nora heeft met succes haar behoefte op het potje gedaan. Uitgebreide felicitaties. We lezen de dag door. Behalve Thomas Hertog lees ik nog een boek. Van de week kocht ik bij Funke het nieuwe boek van Arnon Grunberg, 'De vluchteling, de grenswacht en de rijke Jood' (Pluim, 2023). Hij zegt op bladzijde 13: 'Het recht om in een perfecte wereld te leven bestaat niet, en nog dubieuzer is vermoedelijk de gedachte dat men zelf dat recht heeft maar anderen niet'. 

De spanning groeit aan de grens van Polen met Belarus sinds twee gevechtshelikopters van het leger van Loekasjenko gisteren het Poolse luchtruim binnen vlogen. Aanvankelijk werden ze niet eens waargenomen. Dat doet denken aan de nonchalance van november vorig jaar, toen een afzwaaiende Oekraïense raket aan de Poolse zijde van de grens belandde en twee mensen doodde in een dorp. Hoe alert is de NAVO-verdediging? Belarus houdt legeroefeningen langs de Poolse grens en daarbij zijn ook Wagner-troepen gesignaleerd. De Poolse premier Morawiecki maakte vandaag bekend dat circa honderd soldaten van Wagner zich in de richting van het Belarussische Grodno hebben verplaatst. Grodno is vlakbij de Suwałki-corridor, een korte strook van 65,4 kilometer Litouws/Pools grensgebied tussen Belarus en de Russische exclave Kaliningrad. De Suwałki-corridor wordt algemeen beschouwd als een zwakke zône in de oostflank van de NAVO. Sinds november had Polen zijn troepen langs de oostgrens versterkt. We gaan er nog steeds vanuit dat Poetin geen conflict met de NAVO aan durft, maar hoe zeker is dat? Het zou helemaal zijn stijl van hybride oorlogvoering zijn, niet met Russische troepen maar met 'groene mannetjes' en dergelijke. Ondertussen zei Linda Thomas-Greenfield, VS-ambassadeur bij de NAVO, dat een aanval van Wagner op Polen zal worden beschouwd als een aanval op de NAVO. Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 03-08-2023 

De maandelijkse update van de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, gemeten door satellieten, toont over juli 2023 een nieuwe piek-in-wording: +0,64 graden Celsius ten opzichte van het gemiddelde van de periode 1991 - 2020. In juni 2023 was het nog +0,38 graden. Het kan nauwelijks het effect zijn van de nieuwe El Niño; dat komt pas in de komende maanden op gang. Niettemin komt deze waarde al dicht in de buurt van de pieken van de vorige zware El Niño's in 1998 en 2016. De lineaire opwarmingstrend is nu +0,14 graden per tien jaar, gesplitst in +0,12 boven de oceanen en +0,18 graden boven de landmassa's.

Er zijn er ook die wel voordelen zien in de opwarming. 'Irish tourism could benefit from local warming', schrijft een Ierse krant. Ze hopen in de toekomst op 4 graden extra warmte in de zomer. 'Bad for the planet but positive for the Irish tourism industry'. Straks gaan we allemaal naar Ierland.

Er is al een week lang een bizarre hittegolf in Argentinië, Chili en Uruquay. Op het zuidelijk halfrond dus, waar het nu mid-winter is. Normaal is het in Buenos Aires in deze periode gemiddeld 14 graden Celsius, maar nu heersen er temperaturen van 30 graden. Zie ook hier. In de voetheuvels van het Andes gebergte werden op 1000 - 1500 meter hoogte temperaturen gemeten van 35 graden en hoger. Volgens de voorspellingen zal het warme weer nog een tijd aanhouden. 'Winter is disappearing', schrijft The Guardian er vandaag over/ Misschien iets te prematuur? Maar ook in Australië en Afrika meet men ondanks het winterseizoen ongebruikelijk hoge waarden. Augustus zou op het zuidelijk halfrond gemiddeld de temperatuur moeten hebben van onze maand februari.

     Deze meting is ook bizar: op Nova Zembla, het langgerekte eiland boven Siberië, werd eergisteren een temperatuur van 23,9 graden Celsius gemeten. Normaal is het er in de maanden juli en augustus 6 graden. Polaire amplificatie.

Redelijk heldere hemel vannacht, de helder stralende 'supermaan' keek tussen de wolkenbanken op me neer. Een op sociale media wat overdreven fenomeen. De maan staat nu in zijn baan om de aarde het dichtst bij ons. Regenbuien in de tweede helft van de nacht, vanmorgen echter zon maar al snel trekt bewolking de hemel dicht. Toch valt er alleen wat druilregen. Het oosten van het land heeft last van overvloedige regenval. De wind is overwegend noord tot noordwest. Anna doet de was in de wasserette in het havengebouw en ik vul de watertanks en haal wat boodschappen in het dorp. Volgt een aardige middag met wolken en zon en geen regen. Naar het begin van dit kwartaal

Het kinderspeeltplaatsje naast het havenkantoor. Op het bord beneden lees je dat de uitgang linksachter naar het dorp de juiste stand van de boeien heeft.

Vrijdag 04-08-2023

De blauwe lucht en de zonneschijn bij het opstaan verkwikt vanochtend onze harten. Allemachtig, het lijkt wel zomer! Ik geloof dat vrijwel de helft van alle boten uit de haven vertrekt. Ik begeleid mijn buurman naar de huisartsenpraktijk, want hij heeft zich een paar dagen geleden fors bezeerd bij het fietsen. Op de praktijk hebben ze een röntgenapparaat. Gelukkig geen botbreuk; hij krijgt een steunkous om de zwelling rond de enkels te laten afnemen. We drinken koffie bij ze in de kuip. Vervolgens kuieren Anna en ik op ons gemak naar het dorp voor - driemaal raden - de boodschappen. Daarna is er meer bewolking dus we gaan lezen in de kajuit. Het wordt echter steeds zonniger. Tegen drie uur roept Anna vanuit de kuip dat we buiten kunnen zitten. We klappen de bimini terug en nestelen ons op de kuipbanken. Als we eenmaal goed liggen daagt er in een paar seconden een donkere regenwolk op die zich direct boven ons uitstort. Hup, alles naar binnen en de bimini weer terug over de kuip. Regen striemt de ruiten, wij lezen binnen verder. Na twintig minuten is de bui voorbij en de zon straalt weer uitbundig zijn warmte uit, alleen zijn de kuipbanken nog nat. Anna dept ze droog en de rest doet de zon; we kunnen de bimini weer...enz.

Zo'n beetje de crux van Hawkings' kosmogenese wordt om en nabij bladzijde 130 van "Het ontstaan van de tijd' door Thomas Hertog uiteengezet. Het valt om de donder niet mee. Die hypothese heet de 'geen-grens hypothese'. Er is volgens deze benadering, die ontstond in de jaren 70, geen begin in ruimte en tijd van het universum. Geen singulariteit waarin tijd en ruimte oneindig worden, waarbij de klassieke fysica van de relativiteitstheorie zijn geldigheid verliest.  Dat onder die ultradichte omstandigheden de tijd stilstaat, kan ik aan de hand van Einsteins theorie nog enigszins volgen, maar dat de tijd op dat punt tevens overgaat in een vierde ruimtelijke dimensie zoals Hartle en Hawking stellen, dat vermag ik niet te bevatten.

     Wat het misschien nog een beetje te pruimen maakt is dat ruimte en tijd niet apart van elkaar kunnen bestaan, maar met elkaar verstrengeld zijn als 'ruimtetijd'. Hoewel voor ons mensen hun aard zeer van elkaar verschilt, is dat misschien helemaal niet juist. De beperking dat te snappen ligt misschien gewoon aan ons brein, aan de begrensdheid van ons bewustzijn. De dimensies vormen met hun vieren echter een continuüm. Als de tijd uitvalt, is er alleen maar ruimte over. Volgens de geen-grens hypothese zijn er dan geen drie, maar vier ruimtedimensies.

     Enfin, omdat de tijd transfigureert in ruimte, is er geen mogelijkheid meer voor een begin van het heelal - no time, no past, no boundary - en dus ook geen mogelijkheid van een oorzaak. Opeens - poef! - was er een meetkundige afbakening, een quantumfluctuatie (?) waarvóór niets bestond en waarna er opeens een kosmos was, die van meet af aan zich continue uitbreidde - en die dat nog steeds doet. 'De ronde bodem van de ruimtetijd begrenst het verleden, maar markeert geen creatiemoment'. Let wel: misschien haal je je schouders op, maar dit is serieuze fysica! De vraag is of we kunnen leven met een heelal vol causaliteit, dat zelf zonder oorzaak is.

Dit hakt er wel even in, zeg! De klimaatramp in China. Honderdduizenden Chinezen, mogelijk zelfs een miljoen, moeten in de Chinese provincie Hubei hun huis uit om Beijing te behoeden voor overstroming. De overheid wil hun regio 'gecontroleerd' laten overlopen, zodat de hoofdstad gespaard blijft. Mensen weten nog niet wanneer ze naar huis kunnen terugkeren, en mogelijk is hun woning daarna onbewoonbaar geworden. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 05-08-2023

Soms een flinke regenbui deze nacht maar het is grotendeels rustig en droog. Vanochtend is het grijs en nog altijd droog. De wind is van noord naar zuid gedraaid. Het zal een wisselvallig wekeinde worden met veel regen en weinig tot geen zon. Augustus is nog maar net begonnen, maar op sommige plaatsen is al net zoveel neerslag gevallen als er normaal gesproken in de hele augustusmaand valt. Onze vriend en lezer Ben Kl. vat het samen: 'een normale Hollandse zomer, als de hondsdagen beginnen met slecht weer duurt dat zeker 3 weken, dus volgende week weer zon en warmte, blijf genieten'. Dat zullen we doen. Ook zondag kan het water hier en daar met bakken uit de hemel vallen, maar verder in de week knapt het eindelijk op, zeggen de weermannen en Ben. Aan de eindeloze trein van lagedrukgebieden lijkt toch een einde te komen en is er plaats voor af en toe een Hoog.

     We hebben onze plannen aangepast. Borkum lieten we op verzoek van Anna al vallen, maar Leeuwarden en de rest van Friesland zullen we ook niet doen. Het is erg druk in Friesland vanwege de Sneekweek en om op tijd terug in Gorcum te geraken willen we direct richting IJsselmeer gaan.

Al vele jaren erger ik me dood aan de acties van de demonsterende boeren, die maar mogen voortgaan met het vervuilen en vernietigen van de schaarse natuur in Nederland. Hun aandeel in het grondgebruik in ons land is 54 procent, terwijl hun aandeel in de economie (BBP) volgens het CBS nog geen 7 procent is en van hun productie nota bene 75 procent naar het buitenland gaat. Dat kan natuurlijk onmogelijk zo doorgaan, maar mede door grote financiële bijdragen van de agro-industrie heeft de grote mond van de boeren electoraal succes bij het onnadenkende deel van onze bevolking. Ondertussen blijkt uit onderzoek van het journalistenollectief Follow The Money dat ze de zaak ook nog enorm bedonderen. Boeren hebben op grote schaal gefraudeerd met Europese landbouwsubsidies door land van een ander op papier aan hun bedrijf toe te voegen. Zo zijn alleen al duizenden hectaren van Staatsbosbeheer onterecht toegeëigend, goed voor miljoenen aan extra subsidie. Gerommel met subsidies komt vaak voor in combinatie met mestfraude. Lees het artikel en huiver: dit is het land waar we in wonen en er niets nieuws onder de zon.

     Vanouds stond de staat toe, onder leiding van de neoliberale VVD en vooral van het CDA, dat boeren met van alles konden sjoemelen, zoals het gebruik van groeihormonen, antibiotica en de administratie van kalveren en biggen. Je zult zien dat de nieuwe partij BBB die rol van de wegkwijnende christendemocraten gaat overnemen. Lees ook dit verhaal van FTM over Gert-Jan Oplaat van de BBB. Hij is lobbyist van de pluimveeverwerkende industrie én voorzitter van de Commissie voor landbouw in de Eerste Kamer én sinds kort lid van BBB. Daarvoor heeft als VVD'er al 'dertig jaar voor Oplaat maar één adagium gegolden: vrij baan voor de boer, en vooral voor de boer die aan intensieve veeteelt doet'. Een insider noemt hem op Twitter 'de Donald Trump van de intensieve veehouderij' (...) Zijn methode is het glashard ontkennen van de problemen'. Wie weet benoemen Van der Plas c.s. hem straks nog tot kandidaat-premier. De natuur in Nederland verkommert verder.

Nu weer noodweer in Slovenië. Er moesten diverse campings worden geëvacueerd vanwege overstromingen na hevige regenval. Onder andere vijf Nederlanders worden vermist. Gisteren werd al bekend dat drie mensen zijn omgekomen, onder wie twee Nederlanders. Rivieren in vooral het noorden, midden en oosten van het land traden buiten hun oevers, waardoor sommige dorpen onder water staan. Nu de regens aanhouden stijgen de rivieren in het zuiden van het land.

Het duurt vrij lang voor het voorspelde regenfront Terschelling bereikt. Vanmorgen beklimt Anna het hoge duin achter onze boot. Ik geloof dat het daar Dellewal heet (haha). Ik had geen zin mee te gaan, want ik was net bezig met dit stukje. Ze zwaait naar me maar ik zie het niet, en maakt foto's. Volgt de middag waarin het om ongeveer kwart over twee begint regenen en dat doet het nog steeds. Het is ook flink kouder dan vanmorgen. Straks gaan we op weg naar het dorp om daar met Jos & Julia te gaan eten bij het Raadscafé. Het pand dateert uit 1613 en was achtereenvolgens het huis van de burgemeester, een school en de plek waar de gemeenteraaad placht te vergaderen. Naar het begin van dit kwartaal

Deze foto maakte Anna gisteren vanaf de hoogte van Dellewal. Dulce in de rode cirkel, de Brandaris op de achtergrond.

Zondag 06-08-2023

Het regende matig toen we onder onze paraplu's naar het dorp liepen om er te gaan eten met Julia & Jos bij het restaurant Raadscafé ('Happy is our dresscode'). In de gezellige eetruimte, waar in vroeger tijden de gemeenteraad van Terschelling vergaderde, vonden we een tafel bij het raam. De avond was vrolijk en vol met boeiende gesprekken. Het eten was van uitstekende kwaliteit; de beste die we tot dusver troffen in West-Terschelling. Vind hier de traditionele eetfoto. Het was al donker toen we naar huis liepen. Het was nog steeds zwaar bewolkt maar toch droog.

     Ook vandaag blijft het droog. En grijs. Voor de provincies Noord-Holland, Flevoland, Zuid-Holland, Zeeland, Brabant en Drenthe en Overijssel geldt code geel vanwege regen en onweersbuien, meldt het KNMI. Vanwege het onstuimige weer is in het westen van Brabant de A27 afgesloten tussen Geertruidenberg en Nieuwendijk. Teveel water op de weg. Later in de middag gaat het ook hard waaien langs de kust. In Zeeland varen de Westerschelde veerboten niet vanwege het stormachtige weer, meldt Omroep Zeelandt. Reizigers die naar de andere kant van het water willen, kunnen gebruikmaken van bussen. Hopelijk blijft het slechte weer ons ditmaal bespaard. Ondanks alle regenval was juli 2023 overigens een redelijk normale zomermaand. Met 213 zonuren zaten we net onder het gemiddelde van 220 per julimaand.

     Dat geldt niet voor het extreme weer in het noordoosten van China. Dat wordt veroorzaakt door de orkaan Doksuri. In vijf dagen tijd 745 millimeter regen gevallen in de regio's rondom de hoofdstad Beijing. De zware regenval houdt al ruim een week aan. Meer dan een miljoen mensen in de provincie Hebei, vlak bij Peking, moesten hun huis uit. Zeker dertig mensen zijn om het leven gekomen. Het kan nog een maand duren voordat het water is verdwenen.

Als je een sterk vertraagde slinger van de straalstroom wilt zien, kijk dan eens naar die hieronder. Een enorm ver uitzakkende lus met koude zakt uit over het westen van Europa tot in Noord-Afrika. Daar ondervinden we de invloed van polaire luchtmassa’s en depressies. De oostelijke helft van Europa zucht onder een hittegolf. De grensvlakken schuren in midden-Europa tegen elkaar en dat veroorzaakte de heftige regens met overstromingen en landverschuivingen in Slovenië en Kroatië, die duizenden toeristen verjoegen van hun kampeerterreinen. Op de rand van het Iberisch schiereiland is de westelijke rand van de uitzakker al te zien in de toenemende warmte in Portugal, waar het vandaag in Lissabon alweer 37 graden zal worden. Wat is de oorzaak van de vertraging en verzwakking van de straalstroom? Het sterke contrast in temperatuur tussen de polen en de evenaar functioneert als motor voor de straalstroom. De sterke opwarming van de arctische gebieden (door polaire amplificatie) verkleint de verschillen in temperatuur met de tropische zône. Klimaatverandering neemt energie weg uit de straalstroom, die verlangzaamt en grotere lussen krijgt die langer blijven liggen. Dat heet een blokkade. De laatste jaren treden zulke blokkades vaker op over onze contreien, vooral tijdens het voorjaar en de zomerperiode. Dat resulteert in hittegolven en langdurige droogtes als zo'n blokkade een hogedrukgebied betreft, of juist in extreem veel neerslag als een koude lus blokkeert. Lees er ook hier over.

Het is op Terschelling verbazend rustig. Nauwelijks wind en rond het middaguur blijft een dikke buienwolk in het westen hangen. Hij komt niet naderbij. We maken een wandeling door de duinen bij Dellewal. Krijgen het er behoorlijk warm van. Bij terugkeer is de grijze wolk weg. We hebben ontdekt dat de opzuigbuis van de hoofd-brandstoftank weer eens verstopt zit. De operatie eruitschroeven/doorblazen met de fietspomp/terugschroeven levert inderdaad een behoorlijke zwarte prop op. Ik laat de circulatiepomp een tijd aanstaan tot de dagtank weer honderd procent vol is.

     Ondertussen blijft het buiten grijs en kalm. Geen regen, geen wind. Misschien komen we inderdaad goed weg en anders komt het vanavond pas. Elders in het land valt veel neerslag. Het gaat om een depressie die de naam 'Antoni' kreeg (met dank aan de Britse weerdienst). Vanaf woensdag keert de zomer terug, belooft Weeronline.  Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 07-08-2023

Zomergasten met Arib. De eerste paar uren waren oppervlakkig, met één duidelijke uitzondering: de aangrijpende verhalen van gearresteerde vrouwen onder de dictatuur van Hassan. Maar toen kwam 'de olifant in de loods aan bod': de nog steeds niet opgehelderde affaire over 'grensoverschrijdend gedrag'. Arib weet na bijna een jaar nog steeds niet waar ze van beschuldigd wordt en door wie, maar Theo Maassen probeerde er met gestrekt been in te gaan. 'Machtsmisbruik', 'een onveilige werkomgeving', 'een schrikbewind', zou er niet iets van waar kunnen zijn? Dat kan ik onmogelijk zeggen, riposteerde Arib, ik weet toch niet waar ik precies van beticht wordt? Ze spuwde een paar maal de naam van 'Bergkamp' uit en bleef verder waardig volhouden zich niet te kunnen verdedigen tegen anonieme aantijgingen. Er zouden al duizend stukken bestaan over de zaak, maar zelfs een beroep op de WOO kreeg ze niet boven tafel. Waarom duurt dat geheimzinnige onderzoek eigenlijk zo lang? Misschien omdat er niks aan de hand was, opperde Arib. Daar ging Maassen helaas niet op in. Zo kon ondanks zijn gedram de waarheid onmogelijk op tafel komen. Een teleurstellende uitzending. HP/DeTijd heeft vanmiddag een leuk stuk erover onder de titel 'Ben je vaker zo agressief, Theo?'

Gisteren was de koudste 6 augustus sinds 1901. Die records worden steeds zeldzamer maar zijn uiteraard niet onmogelijk. Warmterecords komen deze eeuw wel tienmaal zoveel voor als kouderecords. Vanmorgen vlak voor het opstaan regent het nog even; je denkt 'ik draai me nog een keer om' en slaapt weer in. Het blijft de rest van de dag droog en vrij zonnig met af en toe wolkenvelden en wat korte miezerregen. Op ons gemak naar het dorp: koffie en boodschappen. Onderweg ontdekken we bij de haven een dode aalscholver. Gisteren zagen we op de duinwandeling een dode meeuw. Vogelgriep? Vlinders zien we totaal niet, vroege paddestoelen wel. Zwavelkopjes, geloof ik. Niet raar bij zoveel vocht in de grond. En verder valt het ons op dat er dit jaar nauwelijks of niet muggen zijn. En na juni geen spinnen meer aan boord. Augustus  is de wespenmaand maar we zagen er nog geeneen. Op de droogtemonitor van het KNMI (hierboven) zie je dat het neerslagtekort dit jaar volledig verdwenen is. De curve zit bijna op de mediaan. Rest van de dag lezen in de kajuit, de wind is te sterk (WZW Bf 4 - 6) om lekker in de kuip te zitten.

Er komen meer voorspellingen waarin becijferd wordt dat de nieuwe El Niño al in september veel krachtiger kan worden en voort zal groeien tot januari 2024. In de staat Florida van de Republikeinse gouverneur De Santis gaan de scholen video's vertonen aan de leerlingen waarin de opwarming van het klimaat wordt tegengesproken. De thema's van de films: 'Climate activists are like Nazis', 'Wind and solar power pollute the Earth and make life miserable' en 'Recent global and local heat records reflect natural temperature cycles'. Dat mag allemaal. Het zijn geen opvattingen maar klinkklare leugens. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 08-08-2023

Er bestaat een clubje dat zich 'De Noorderlichtjagers' noemt. Ze voorspelden gisteren dat we in de komende nachten kans hebben op noorderlicht aan de hemel, omdat de zon de laatste tijd bijzonder actief is. Dat komt door de 25e zonnecyclus. Die is tot dusver krachtiger dan voorspeld werd en levert een kleine extra bijdrage aan de fikse opwarming van dit jaar. Natuurlijk moet het vanavond laat niet bewolkt en zelfs behoorlijk helder zijn. Kijk laag aan de noordelijke hemel, zeggen ze. 'Bij twijfel of er noorderlicht is, is er een vuistregel: geen sterren op de foto, dan is het ook geen noorderlicht.

Vannacht winderig en vanmorgen ook: Noordwest Bf 5 - 6/7. We zitten hier op Terschelling aan de verre rand van Storm Hans, die momenteel huishoudt in Scandinavië. In Zweden en Noorwegen geldt al dagenlang code rood vanwege extreme regenval. Noorwegen verwacht de ernstigste overstromingen in 25 jaar en Zweden zelfs in 50 jaar, meldt persbureau Reuters. Op de zwaarst getroffen plaatsen kan naar verwachting meer dan een maand aan regen binnen 24 uur vallen. Veerdiensten op de Noordzee en Baltische Zee zijn verstoord. Inwoners van risicogebieden krijgen het advies weg te blijven van rivieren en steile hellingen, en alleen naar buiten te gaan als dit dringend nodig is.

     Ook in het zuiden van Portugal is het nu mis. Veertienhonderd mensen moeten hun huizen verlaten voor bosbranden bij Odemira, niet ver van de haven Sines. Portugal en Spanje beleven momenteel de derde hittegolf van deze zomer. Maandag was het in Portugal 46,4 graden, de hoogste temperatuur van het jaar.

     Opnieuw extreem weer in de VS, dit keer van New York tot Mississippi. Een enorm buiencomplex bracht grote schade aan. Er vielen al twee doden, meer dan een miljoen huishoudens zit zonder stroom, talloze gebouwen zijn beschadigd en tientallen mensen zaten urenlang vast in hun auto. Vooral de grootte van het front was ongewoon. Voor bijna 30 miljoen mensen in tien staten gold een weerswaarschuwing, zegt The National Weather Service.

'Wetenschappers en politici die al heel lang waarschuwden, hadden dus toch gelijk', schrijft Hans Nijenhuis vanmorgen in het AD. Het gaat over klimaatopwarming. Hij is voormalig hoofdredacteur van die krant. Beter laat dan nooit, zullen we maar zeggen, maar helaas laat Hans het hierbij. 'Willen we gerustgesteld worden of geregeerd?', besluit hij zijn stukje. Wat er dan moet gebeuren is natuurlijk: zo snel mogelijk stoppen met fossiele brandstoffen. Dat zegt Nijenhuis echter niet. Misschien komt dat nog?

Om 16.00 uur waait het nog steeds flink. Voor de tweede dag op rij gaat in Friesland het skûtsjesilen niet door. De wedstrijd wordt later niet ingehaald. Het besluit om niet te varen is genomen door de zogenaamde 'slechtweerraad', die speciaal is ingesteld voor zulke situaties. Wedstrijdleider Willem Klein noemt het besluit 'verhipte jammer'.

     Ook wij kunnen onderhand wel spreken van een verwaaide zomer. Een week of zeven begon het op Vlieland en behoudens een paar dagen mooi weer, waarin we naar Terschelling voeren, bleven de harde westenwinden door staan, vaak gepaard met regen, in de schier eindeloze reeks Atlantische depressies. Nu lijkt het erop dat het vanaf morgen beter weer is. Anna denkt dat we donderdag kunnen vertrekken, terug naar Hindeloopen.  Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 09-08-2023

De nacht was koud en helder. Om kwart over elf ging ik aan dek naar het noorden kijken: wel sterren te zien maar geen noorderlicht. Anna sliep al en de romantiek was ver te zoeken. Vanmorgen de kachel aan, de wind was afgenomen en de zon scheen. We liepen naar de Noordsvaarder en maakten er een lange wandeling (foto hier), eerst langs de waterlijn - het was afgaand tij - en dan dwars over het wijdse strand naar de eerste duinen. Wat doe je? We keken naar schelpen en naar grillige patronen van de rillen in het zand. Kwamen een eenzaam polletje zeekraal tegen (foto hier) en verderop hele velden vol. Anna plukte er wat voor in de sushisalade vanavond. Dat mocht vast wel. En er stond een paal (foto hier). Als er niks is, is een paal bijzonder. Aan de rand van de Noordsvaarder zagen we borden die waarschuwden voor vogelgriep (foto hier). Raak geen dode vogels aan. Die zagen we deze keer niet.

     Helaas heeft De Walvis zijn vrije dag op woensdag, dus liepen we door de straatjes van West terug. Bij de Westerkerk was een rommelmarkt en daar stond een stoel, een mooie stoel, een klassiek ontwerp met zo'n S-vormig buizenframe en een nieuwe donkerrode bekleding. Keurig gerestauareerd en met exact dezelfde kleur als het kleed in onze kamer. We keken elkaar aan en we wisten het: die gaat mee naar Gorcum. Nu de kinderbox weg is, kan hij op die plek staan. We hebben trouwens vaak stoelen tekort als er veel kinderen over de vloer zijn. Zo sjouwde ik met een stoel over de markt (zie foto hierboven). We kochten kersen bij de groenteboer en dronken de laatste keer koffie bij Flaman, een beetje melancholiek. Ondanks de vele regen en harde wind hadden we het naar onze zin op Skylge. Maar ach, de zon scheen uitbundig en we zagen er naar uit om morgen weg te gaan.

     Middag. De wind uit het westen heeft kracht 4 - 5. We douchen en ik vul de watertanks. Vanavond na de sushisalade van Anna nog een afscheidsborrel bij Julia & Jos. Morgen afvaart om half tien, een uur voor laag water. De boten om ons heen weten ervan. Ze moeten even weg om ons doorgang te geven, want we liggen helemaal in het hoekje. Naar het begin van dit kwartaal

Aan het begin van de Pollendam loopt de veerboot Willem Barentsz ons achterop.

Donderdag 10-08-2023

Afvaart om half tien, geholpen door de buren. Het afscheid van Jos & Julia is innig; we hebben samen vijf mooie weken beleefd. Ze leggen de neus van hun schip schuin en de buitenste buurman voor ons vaart even weg. Daardoor is er ruimte genoeg om Dulce uit het hoekje te manoeuvreren. Het is bewolkt en de wind is een nauwelijks speurbare ZW 2 - 3. Prima! In de loop van de dag zal de zon doorbreken. Heel wat jachten op ditzelfde tijdstip - 1 uur voor laag water - varen uit. Het logwieltje zit vast met aangroei, maar al na tien minuten is het weer vrij en draait. Volgt de onderhand bekende route: de Slenk door bij bijna dood tij, vervolgens de Noord- en Zuidmeep en de Blauwe Slenk. Ik snij flinke stukken af in de bochten. Tegen half twaalf zijn we bij de Pollendam. De veerboot Willem Barentsz vaart ons achterop (foto hierboven). Daar breekt ook eindelijk de zon een beetje door en vanwege het opkomend tij maken we een SOG van 8,4 knopen. Een halfuur later slaan we de Boontjes in. (Waarom heet die geul toch zo?). Daar is het tij recht tegen en soms maken we met ook nog de wind op kop niet meer dan 3,9 knopen. Onderweg horen we op de marifoon dat zowel de brug als een deur van de Lorentzsluis stuk zijn. Verdorie! Enfin, we varen toch maar door en zie, het wonder geschiedt, als we in de voorhaven dobberen blijkt de zaak hersteld te zijn. De brug in de Afsluitdijk gaat na tien minuten open, er zijn weinig boten, het is kwart voor twee en beide sluizen hebben groen licht. We pakken de jachtensluis en om kwart over twee varen we op het IJsselmeer. Alle diertjes, pokken en andere aangroei onder de scheepshuid schrikken zich te pletter en laten los vanwege het zoete water. En o wonder: de zon breekt door en het is meteen een heel stuk warmer dan op het wad. Net of we de zomer in varen.

     Het is nog vijf mijlen naar Hindeloopen. Om kwart over drie varen we het gemeentehaventje binnen en begroeten havenmeester Antony. Er is zowaar plek! We meren af op tweede positie aan dezelfde kade als in mei. We reserveren een tafel bij Restaurant Sudersee en bellen Sjouke & Vivi. Vanavond trakteren we ze uit dankbaarheid voor de hulp in jongstleden mei, toen Anna met een blaasontsteking naar de spoedpost in Sneek moest. Morgen zien we wel of we door zullen varen of wat langer blijven. Naar het begin van dit kwartaal

Gisteravond in Restaurant Sudersee in Hindeloopen.

Vrijdag 11-08-2023

Een prima restaurant, dat Sudersee in Hindeloopen. We aten er twee jaar geleden al eens met Paul & Tine, en gisteravond met mijn neef Sjouke en zijn vrouw Vivi om hen te bedanken voor hun hulp bij ons bezoek aan deze haven eerder dit jaar. Het restaurant heeft ook een likeurbrouwerij, maar daar hebben we ons niet aan gewaagd. Sjouke maakte de foto die hier boven staat en de traditionele eetfoto staat hier. Het eten was erg smakelijk; kijk op de foto boven maar eens op het bord van Anna (bij mij staat de fles water er voor).

     Vandaag hebben we een heerlijke dag: zon en wat wolkenvelden in de ochtend en in de middag helder blauwe lucht. Het wordt ruim 27 graden. We luieren, lezen, genieten van de terugkeer van de zomer en kijken naar de bedrijvigheid in de haven. Voor het middaguur zijn de meeste boten weg en na vieren stapelen ze zich weer op. Voor even is de wereld en zijn ellende veraf. Het komend weekeinde kunnen we wat buien verwachten, maar ook zon. Mogelijk gaan we maandag verder. Bij helder weer zijn er komend weekend veel vallende sterren te zien – met een beetje geluk wel enkele tientallen per uur. Het gaat om de Perseïdenzwerm, die ieder jaar terugkeert. Het zien van noorderlicht hebben we maar opgegeven. Naar het begin van dit kwartaal

Hindeloopen. Bij de Dulce deden ze de was (foto van gisteren).

Zaterdag 12-08-2023

Van de Perseïdenzwerm zagen we vannacht niks. Teveel bewolking. Ook vanochtend is het bewolkt, er is regen op komst maar vanmiddag zou de zon terugkeren. Het varende volkje slaapt uit. Om negen uur begint het te miezeren en even later regent het goed door. We liggen sinds gisteravond aardig ingebouwd en vrijwel niemand vertrekt. De J120 aan onze buitenkant heeft motorpech en zal ook wel even blijven liggen. Tegen 12 uur begint het op te klaren.

     We hebben zelf ook een technisch halfuurtje. De meter van de dagtank staat op 74 procent. De hoofdtank is nog niet leeg; hij is voor een kwart gevuld. Opnieuw verstopping van de opzuigbuis in de hoofdtank, zoals in Terschelling. Hoe minder brandstof er in de hoofdtank zit, hoe vaker je kans hebt op vuildeeltjes. Sommigen denken dat het komt door de biodiesel. De bio-componenten kristalliseren en zorgen voor een verstopping van filters en slijtage aan het brandstofsysteem, zegt de oliehandel. Het gebeurt vooral bij koudere omstandigheden, zegt men. Nou, die hebben we ruimschoots meegemaakt. Dus doen we de routine van buis eruit schroeven (foto hier) en doorblazen met de fietspomp en - hup - na een aantal pompslagen plopt er een zwart propje uit. Buis terugschroeven en aankoppelen en de circulatiepomp tussen beide tanks aan. De vulling van de dagtank stijgt.

     Na het middaguur trekt zegevierend een helderblauwe hemel over ons heen. Opnieuw keert de zomer terug. De massa passanten vertrekt in een lange kolonne, de haven is haast leeg. Ook de J120 naast ons; het probleem met de keerkoppeling heeft de schipper zelf opgelost We maken een kuier door het dorp en betreden de Doopsgezinde Kerk 'De Grote Vermaning'. Nooit binnen geweest; hij was altijd dicht, maar nu zit er een tweedehandsplatenwinkel in. Klassieke muziek hebben ze niet en ik heb trouwens platen genoeg, maar het is aan de binnenkant een mooi, intiem kerkje. Toch misstaat de LP-winkel niet. Het is een rijksmonument en de kerkgemeente kerkt er kennelijk niet meer. Een orgel is er ook niet, wel een smalle opgang naar de verdieping waar het gestaan zal hebben, boven de ingang.

     Na vier uur loopt de haven weer snel vol. Tot dusver hebben we geen buren, maar dat gebeurt nog wel. Bij de watersportwinkel in de grote marina haal ik een flacon met 5 liter motorolie. Vannacht zal de Perseïdenzwerm op zijn hoogtepunt zijn. Goed naar het noordoosten kijken en je ziet meerdere tientallen meteoren per uur. Naar het begin van dit kwartaal

De haven vanmorgen. Dulce ligt rechts van het donkere steunzeiltje. Naast ons ligt een grote Bavaria 45.

Zondag 13-08-2023

Van 11 tot 12 uur keek ik gisteravond naar de hemel in de hoop op meteorensporen van de Perseïdenzwerm. De meteorenregen bestaat uit gruis dat werd achtergelaten door de komeet van Swift-Tuttle. Een tijdlang vreesde men dat de komeet in 2126 zou kunnen inslaan op de aarde, maar later bleek uit een herberekening dat het in elk geval de eerste tweeduizend jaar niet zal gebeuren. Ik ging op het voordek staan en hield me vast aan het voorstag. Vanaf de wal licht geroezemoes uit de horecapanden. Uit sommige schepen om me heen - we waren nog verder ingebouwd geraakt - straalde wat licht van tv-schermen. Het was gedeeltelijk bewolkt, maar geleidelijk trok het wolkendek weg. Al snel werd het beeld duidelijk; ik kon de Grote en de Kleine Beer identificeren. Het duurde lang, wel een halfuur, en toen was er ineens een snel lichtspoor, een paar graden links van de Kleine Beer. Meteen erna nog een, iets verderop. Dat het flitsspoor zo oranjerood was, herinnerde ik me niet meer. Nog een tijd gewacht, maar daar bleef het bij. Het schijnt dat je tussen 3 en 4 uur de meeste kans hebt, maar daar had ik geen zin in. Ook de komende nacht is de meteorenregen goed te zien.

Vanmorgen begint een redelijk vriendelijke dag. Het drijvend dorp - zie hierboven - dunt flink uit. We hebben een mix van zon en wolken, wind uit het zuid tot zuidwesten Bf 4 en een incidenteel, kort buitje. Ik begin eindelijk in het beroemde/beruchte boek 'The Precipice' (Hachette Books, 2020) te lezen van de Australische filosoof Toby Ord over existentiële risico's en de toekomst van de mensheid. Een serieus onderwerp dat de auteur scrupuleus aanpakt. Eerst in grote lijnen en daarna systematisch over alle rampen die mensheid kunnen doen uitsterven. Nu lees ik het hoofdstuk over botsingen met asteroïden en kometen. Dat risico is de komende eeuwen verwaarloosbaar, sinds we 95 - 99 procent van die kosmische lichamen wisten te vinden en hun banen te berekenen. Maar wees gerust, tegen het einde van zijn analyse van dit risisco zegt Ord: 'In my view, no other existential risk is as wel handled as that of asteroids and comets'. Dat is wat zuinig wat betreft de andere gevaren.

     Komt nu juist vandaag het bericht dat men in het zuidoosten van Australië de grootste impactstructuur ter wereld heeft ontdekt, diep in de aarde: de Deniliquin kraterstructuur met een diameter van 520 kilometer. Ter herinnering: de Chicxulub krater in Yucatan heeft een diameter van 170 kilometer. Die impact leidde tot het einde van de honderd miljoen jaar durende overheersing door de dinosauriërs. De Deniliquin-inslag kan verantwoordelijk zijn voor het massale uitsterven van leven die het Ordovician-Silurian extinction event heet, 445.2 tot 443.8 miljoen jaar geleden. Daarbij werd 85 procent van alle levende soorten op aarde geëlimineerd. In totaal kende de aarde vijf van zulke mega-extincties. Volgens veel klimatologen en biologen zijn we nu bezig met het zelf veroorzaken van de zesde.

Het lijkt vandaag minder druk te worden dan gisteren. Het wordt ruim 25 graden. We hebben - het is bijna vier uur - nog geen nieuwe buurman. Ik zei het nog niet af hij dient zich al aan. Juist tijdens een malse regenbui. Morgen om negen uur gaan we eerst tanken en dan zetten we koers naar Amsterdam via de sluis bij Enkhuizen. Naar het begin van dit kwartaal

Op weg naar Enkhuizen.

Maandag 14-08-2023

Gisteravond een gezellig afscheidsborreltje bij onze buren in Hindeloopen, Danielle & Henk. Ervaren zeilers, die veel deliveries deden en in Amsterdam wonen. Toch op tijd naar bed en ook geen aandacht voor de tweede Perseïdennacht. Vandaag willen wij naar Amsterdam, een traject van circa 42 mijlen, helaas met tegenwind over de hele route, maar niet krachtig. Zuid 2 - 4. Om tien voor negen manoeuvreren we ons uit ons hoekje en leggen aan bij de bunkersteiger. De hoofdtank is aardig leeg, we nemen 175 liter 'Cleandiesel' in. De dagtank staat op 86 procent vulling; we denken dat de opzuigbuis van de hoofdtank weer verstopt zit.

     We verlaten Hindeloopen om kwart over negen. Wat hadden we het hier weer naar ons zin! Het is overwegend bewolkt en fris. Na de havengeul een zuidwestelijke koers, om het uitsteeksel van Stavoren heen (zie foto hierboven). Nog steeds veel bewolking maar in het zuiden gloort een blauwe hemel. We vorderen goed, om kwart voor twaalf zijn we bij Enkhuizen en bij de sluis van het Naviduct. Op de sluiskanten liggen bossen gedroogd fonteinkruid. Die zijn hier waarschijnlijk van de te schutten jachten afgegleden en door de sluiswachters opgevist. Bij het uitvaren van de sluis ziet Anna een een bos van die waterplanten drijven. Om niet in die troep terecht te komen houden we zorgvuldig de vaargeul aan, waar men regelmatig schijnt te maaien, eerst langs de Westfriese kust en dan dwars over het Markermeer. Een saai traject van zo'n 15 mijlen, waarop niks te beleven is. Om 14.20 uur hebben we het Paard van Marken dwars in de verte. Vijfentwinig minuten later bereiken we de vaargeul Lelystad - Amsterdam. Nu is de vraag of we voor 16.00 uur de Schellingwouderbrug halen; daarna is die tot zes uur dicht vanwege de spits. Het lijkt niet te lukken, maar zekerheidshalve roept Anna de brugwachter op. 'Als u voor vier uur voor de brug ligt, draai ik nog een keer', belooft de man. We krijgen het voor elkaar en bovendien kunnen we meteen rechtdoor varen, de Oranjesluizen in. Daarom leggen we al om half vijf in Zijkanaal K aan bij de woonark van Yvonne. Moe, maar zeer voldaan. Ze verwelkomt ons gastvrij. Morgen een rustdag. Bovendien leert een blik op de tankmeter dat de dagtank nu op 74 procent staat. Gezakt, dus, verstopt dus, morgen moeten we  de opzuigbuis weer doorblazen. Overmorgen met een noordenwindje naar de Maasmond en Maassluis. Naar het begin van dit kwartaal

Naast de woonark van Yvonne B. in Zijkanaal K van het IJ.

Dinsdag 15-08-2023

Het is hier 's nachts heel erg stil. Aangenaam stil. Alleen het verre janken van een sirene impliceert dat er ergens nog een andere wereld bestaat. Vanochtend is het grijs bewolkt maar niet koud. Een klusochtend. Allereerst pakken we de opzuigbuis van de hoofdtank weer aan. In een klein halfuur is het klaar, de verstopping is weg en de circulatiepomp staat aan. Al snel stijgt de vulling van de dagtank van 74 naar 100 procent. Anna maakt schoon en ik vul de watertanks. Dan wil ik eindelijk weer eens de generator laten draaien, maar zijn startaccu blijkt te weinig spanning te hebben. Omdat het geen druppellader is, staat hij altijd uit vanwege vrees voor overlading. Ik zet de lader aan en na een uurtje kan hij de generator starten. Die draait twintig minuten en dan zet ik hem uit. De lader laat ik nog een paar uur aanstaan. Heel af en toe valt er wat lichte regen.

     Na het middaguur begint het op te klaren. Zo actief we vanmorgen waren, zo lui zijn we deze middag. Vanavond nemen we onze gastvrouw Yvonne mee uit eten bij De VerbroederIJ, verderop bij de IJ-oever. Morgen buitenom naar de Maasmond. We hebben de jachthaven in Maassluis gebeld. Er is plaats. Naar het begin van dit kwartaal

16 augustus 2023. Zeesluis IJmuiden. Wij gaan links de jachtensluis in.

Woensdag 16-08-2023

Vanmorgen ontwaken we om zeven uur. De zon schijnt maar de kajuitramen zijn allemaal beslagen. Het is vochtig, op veel plaatsen is er mist, maar hier niet. De wind is Noordoost Bf 3 - 4. Beter kan het niet voor een sprong over zee naar de Maasmond. Om half negen varen we af en wuiven onze gastvrouw vaarwel. Het IJ op. Wat is dat toch een leuk en levendig vaarwater! Het Centraal Station, de grote gebouwen voor kantoren en appartementen, de veerponten. We motoren op ons gemak de stad uit, het Noordzeekanaal in. Dat is een erg saai stuk, vooral door de verdozing op de oevers. Onderweg zien we aan de overkant zowaar de Kamper Kogge voorbijvaren (foto hier). Daar delen we een hele geschiedenis mee (lees hier en hier). Later blijkt dat het antieke scheepje onderweg was van Zierikzee naar Volendam. Verderop ziet Anna een zeehond. Die schijnen vaker in het Noordzeekanaal te zwemmen. Boven ons hoofd vliegt iedere minuut een luidruchtig landend vliegtuig laag over op weg naar Schiphol. Het is verder overigens verrassend stil op het kanaal. Nauwelijks grote scheepvaart.

     Om half elf naderen we de zeesluizen van IJmuiden. Anna roept ze op VHF. De schutting vanaf zee is net onderweg naar binnen, dus na tien minuten meren we als enige af in de zuidersluis. Anna serveert koffie. Geef mij zo'n vrouw. Het is kwart over elf als we het zeegat uitvaren. Gelijk pakt de tijstroom ons op. De lichte wind staat mee, het tij staat ook mee, we rollen de genua uit en maken 8,9 knopen SOG (foto hier). Geweldig. Ik reken uit dat we op deze manier tegen half vier bij de Maasmond kunnen zijn. De zee is rustig, er staat een slome, oude deining uit het noordwesten en de wind is oostelijk, dus aflandig. Opeens klingt een daverend geluid. Vlak over ons heen gieren drie straaljagers. Even het scheepje aan het schrikken maken? Nou, dat is gelukt. We passeren Bloemendaal aan Zee. Anna ziet voor Zandvoort weer een zeehond, die dobbert met het hoofd boven water. Hij reageert niet, alsof hij slaapt. Het hoofd knikt af en toe, het schijnt dat ze zo slapen als een grote dobber in het water. Omdat ze tijdens het slapen niet actief zwemmen kunnen ze lang zonder adem. Aan onze westzijde ligt het gigantische windmolenpark, tientallen mijlen lang. Ik mag mijn middagdutje doen terwijl Anna aan het roer staat. Om 13.30 uur varen we langs de zeeschepen die op de rede van Scheveningen voor anker liggen. Het zijn er acht. De hemel bewolkt meer en meer. De SOG is nog steeds hoog. Scheveningen is dicht vanwege de WK Zeilen. Veraf aan stuurboord zien we een groot veld met wedstrijdboten, later ook een ander ver aan bakboord.

     De wind begint te krimpen, het zeil moet naar de andere kant en neemt flink toe. We passeren Scheveningen (foto hier). Jammer dat de haven dicht is voor passanten. De SOG is nog 7,7 knopen. Om half vier - mijn berekening klopt! - naderen we de Maasmond. De zeegang is niet meer aangenaam en de wind is N 4 -5. Ik roep het sectorkanaal op VHF 03. Ze geven de verwachte instructie: binnenlopen om de Noordpier en aan de noordkant van de strekdam langs de rode boeienlijn binnenvaren. Er is overigens weinig scheepvaart maar desondanks klotst het hier van wilde, tegen elkaar in slaande zeeën. De klotskelder bij grote havens. In weerwil daarvan ligt direct om het hoekje in doodkalm water een piepklein bootje met twee vissers. Verderop verzoekt de verkeersleiding ons om na de splitsing naar de Europahavens over te steken naar de groene stuurboordwal. Conform mijn planning hebben we op de Nieuwe Waterweg weer flink de tijstroom mee: SOG 9,0 knopen. Dat schiet op en dat is belangrijk. De bruggen naar de haven van Maassluis hebben een sluiting voor de spits van 5 tot 6 uur. Maar we zijn er ruim op tijd: 16.40 uur. De ene na de andere brug in het stadje opent en we meren af - met enige moeite - aan een bovenwindse steiger aan de buitenzijde van het kleine jachthaventje aan het Schanseiland. Vrede, geen wind meer. We zijn in drie flinke stappen van Terschelling naar het zuiden van het land gekomen. Een welverdiende borrel. Anna belt haar dochter Tessa. Die komt morgenmiddag met haar twee dochters bij ons op bezoek. En blijven met zijn allen slapen. We zien er naar uit! Naar het begin van dit kwartaal

Anna met Tessa, Lina-Mae en Vajèn aan de lunch.

Donderdag 17-08-2023

Vannacht valt het ons rond twee uur - even wakker geworden - op dat de walstroom uit staat. Hè? Ergens kortsluiting? Ik zet op de computer de website van Aan/uitnet op en zie dat de levering van 'electra' uit staat. Vreemd. Ik druk op het plaatje voor de stroom en meteen springt de walstroom weer aan. Direct begint de acculader te zoemen wat beduidt dat hij veel stroom laadt. Vanochtend staat de zaak echter weer uit. Opnieuw naar de website en hup, de walstroom springt weer aan. Ik stuur ze er een berichtje over. We maken de bedden voor Tessa en haar meisjes op. Later op de ochtend maken we een wandeling door het stadje, drinken koffie en doen boodschappen. Het is een ochtend van zon en wolken en het is wat winderig. Bij terugkeer staat de walstroom alweer uit. Er is ook antwoord van Aan/uitnet. Daaruit blijkt dat ze de leverantie stop zetten als je 360 minuten lang geen stroom hebt afgenomen. Dat hebben ze 'ingesteld omdat het vaak voorkomt dat gebruikers vergeten hun sessie voor het stroomverbruik stop te zetten nadat ze klaar zijn. (...) Dit had tot gevolg dat of andere mensen geen sessie met het punt zelf konden starten omdat het punt bezet was in de app. Of in sommige gevallen staken mensen hun stekker in het punt en begonnen ze elektriciteit te verbruiken op andermans kosten.' Tja, en daar kreeg Aan/uitnet ieder keer gezeur over. Nu krijgen ze gezeur omdat je steeds weer je stroom moet aanzetten. Het is een keuze.

     Om kwart voor twee horen we opeens vrolijke stemmen naast de boot. 'Hallo Oma en Tom!' Daar zijn Tessa, Vajèn en Lina-Mae al! Een hartelijk weerzien, we hebben ze maandenlang niet gezien. Ze nuttigen een late lunch in de kuip, af en toe onderbroken door paniek vanwege de aanwezigheid van de enige wesp in Maassluis. Daarna gaan de vier dames de stad in. Vanavond gaan we ergens gezellig met zijn allen eten en vannacht slapen ze bij ons aan boord.

De enorme extra warmte die zich deze maanden manifesteert over de hele wereld tart de verbeelding. In Zuid-Amerika is nauwelijks meer sprake van winter. In Argentinië en Paraguay werd het 38 graden en vandaag zal het in Paraguay en Brazilië zelfs meer dan 40 graden worden. Dit is dermate ongekend dat er een aparte pagina op Wikipedia voor werd aangemaakt: '2023 South-America heat wave'. Er lijkt ook een nieuwe, late hittegolf voor Europa aan te komen, die niet zozeer ons land maar vooral Frankrijk en Zwitserland zou gaan treffen. Onderwijl is de vakantiepret in Europa groot. In Frankfurt leidde noodweer tot flinke overlast. Over de deelstaat Hessen trokken zware onweersbuien, waardoor straten overstroomden en het vliegveld in Frankfurt tientallen vluchten moest annuleren. Watervallen stroomden de roltrappen op de luchthaven en in de metro's af. Intussen breiden de hevige  natuurbranden op Tenerife zich uit. Duizenden mensen worden geëvacueerd. In India vallen vele tientallen doden door overstromingen en aardverschuivingen. In het zuidwesten van Mexico lijkt de orkaan Hilary dit weekeinde categorie 4 te bereiken en een enorme hoeveelheid warm, tropisch vocht naar het zuiden van California te brengen. Ook verderop, in de staten Nevada, het oosten van Oregon, Washington en Idaho vreest men de komst van zeer zware tropische regenhozen en wolkbreuken. Naar het begin van dit kwartaal

Bij het beeld van Abraham Kuyper op de vrijdagmarkt in Maassluis, naast de stroopwafelkraam.

Vrijdag 18-08-2023

We hebben gisteravond met zijn vijven veel plezier in Grieks Restaurant Alfa op de Markt in Maassluis. De beide dametjes zijn erg lief en gedragen zich voorbeeldig. Vajèn goochelt met haar vleesspies en Lina-Mae maakt mooie tekeningen voor Anna en mij (3 foto's hier). Vannacht slaapt Tessa op een bank in de kajuit en de twee meisjes in de voorhut. Ze zijn al om vijf uur wakker en kijken TV op hun IPads. Vanochtend worden we al om zes uur gewekt door het rauwe geluid van een man die aan de overkant op het industrieterreintje gras en onkruid aan het maaien is. Ook de walstroom is weer automatisch uitgezet door Aan/uitnet. Op het scherm zet ik het weer aan. Twee uur later is iedereen op de been en zetten we de waterkoker aan voor thee. Pats, de stroom springt uit. Niet door Aan/uitnet, maar door het springen van de zekering op de zuil op de steiger. Hij laat zich niet meer aanzetten. Alle passantenboten hebben nu geen walstroom meer. Later lijkt het toch niet aan ons te liggen; er is een hoofdzekering gesprongen, eentje waarvan de havenmeester het bestaan niet kende. Kan misschien toch wel door ons..ach, laat maar zitten.

      Ontbijt in de kuip (2 foto's hier). Het belooft een warme dag te worden, de aanzet van een wat langere periode van warm weer, samenhangend met een opkomende hittegolf in Frankrijk. Dat hadden we liever in juli gehad op Terschelling maar je hebt niets te kiezen. Na het ontbijt lopen we met zijn allen naar de vrijdagmarkt, waar ik een beeld ontdek van Abraham Kuyper, de leider van de "kleine luyden" en onder meer de oprichter van de vroegere ARP, de Antirevolutionaire Partij. 'Antirevolutionair' verwijst naar de Franse revolutie. Kuyper is hier geboren. We kopen gerookte makreel  en camembert au lait cru voor vanavond en drinken koffie op de markt, naast de bedriegertjes. Die hebben de volle aandacht van Lina-Mae (foto hier). We brengen de dames met hun bagage naar hun auto op het schanseiland en nemen afscheid. Leuk bezoek.

     Ik start de stroomvoorziening gefaseerd op: eerst de acculader en drie uur later, als hij niks meer vraagt omdat de accu's vol zijn, de warmwaterboiler. Dat loopt goed. Het is een warme, broeierige middag. Om half vier is het binnen 27 graden. Er arriveren wat bootjes maar het blijft rustig. Het theewater koken we op het gasfornuis.

Ondertussen bereidt men zich in Frankrijk voor op de komende hittegolf. Rond dit weekend kunnen de temperaturen in de zuidelijke regio's Languedoc-Rousillon en Provence-Alpes-Côte d'Azur oplopen tot 41 graden, zeggen meteorologen.  In de komende dagen vormt zich boven het land naar verwachting een hittekoepel. 'Een krachtig hogedrukgebied in het zuiden blijft lange tijd op dezelfde plek, waardoor de warme lucht als een deksel boven een bepaald gebied blijft hangen. Daardoor neemt de kans op hogere temperaturen voor een lange periode toe. Een hittekoepel is volgens wetenschappers geen zeldzaam fenomeen. Wel komt het door klimaatverandering tegenwoordig vaker voor'. In 2012 en 2018 werden dergelijke hittekoepels gevormd in Noord-Amerika, en in 2021 in Rusland, Canada en de VS.

     In het hoofdstadje Yellowknife van de Canadese Northwest Territories moeten alle inwoners vertrekken wegens de kolossale natuurbranden.  Die kunnen dit weekeinde de buitenwijken bereiken. Canada beleeft momenteel zijn ergste natuurbrandseizoen ooit, met meer dan duizend bosbranden in het hele land, waarvan er 230 woeden in de Northwest Territories. Die liggen boven de poolcirkel. De enorme bosbrand op Tenerife breidt zich verder uit. De brandweer heeft de brand niet onder contrôle. 'A fire on a scale not seen in the Canaries since record began', schrijft The Guardian. De brand heeft een omtrek van 30 kilometer, heeft al bijna 3.300 hectare verwoest en wordt bestreden door 250 brandweerlieden.

     Ondertussen wordt verwacht dat de orkaan Hilary die voor het westen van de Mexicaanse kust naar het noorden trekt, zich verder versterkt en tot categorie 5 uitgroeit. De hoogste categorie. De orkaan zal zondagavond laat weer inzakken tot een tropische storm, maar die brengt een onwaarschijnlijk grote bel vocht naar het zuiden van Californië, ter grootte van 2 tot 3 jaar van normale regenval.

Anderhalve week geleden kwam de Europese ruimtesonde Euclid aan op zijn bestemming, het Lagrangepunt op anderhalf miljoen kilometer afstand van de aarde. De sonde was op 1 juli gelanceerd en maakte na zijn aankomst de eerste testopnames. Daar zijn de wetenschappers van de Esa erg tevreden over. Euclid moet helpen ontdekken waar de mysterieuze donkere materie en donkere energie in het heelal uit bestaan. Eind dit jaar moet het wetenschappelijke waarnemingsprogramma echt van start gaan en dan zal Euclid elke dag 850 gigabits aan data versturen naar grondstations in Argentinië en Spanje.  Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 19-08-2023

Inderdaad, een broeierige nacht zoals voorspeld. Vanochtend enige lichte regenbuien en vanaf half tien zon. De afvoerslang van ons Mestic-wasmachientje heeft onderaan plotseling een lekje. Dat is al gauw! Ik repareer het met secondelijm en een afgeknipt stukje pleister. Bewondering van Anna. We gaan douchen in het gebouw van de Schanskerk. Daar is een sanitaire ruimte voor de passanten. Onderwijl speelt een beiaardier ver boven ons hoofd een mooi concert op het carillon. Later valt het weer toch tegen: veel bewolking en een onrustige wind uit zuidwest. Pas na half vier vanmiddag breekt de zon eindelijk door. De wind blijft doorstaan. We besluiten om maandag naar Numansdorp te gaan en dinsdag terug naar Gorcum. Voorlopig. 

Er is iets aan de gang op Twitter c.q. 'X". Trouw schrijft vandaag: 'Al sinds de coronacrisis wordt de sfeer op het online debatplatform Twitter grimmiger, en met de overname van Elon Musk lijkt die verharding door te zetten. Wetenschappers en twitteraars over natuur en klimaat trekken zich terug van het sociale medium, dat sinds kort X heet'. Dat blijkt onder meer uit een enquête van wetenschappelijk vakblad Nature. De meesten gaan gelukkig naar het platform Mastodon, waar ik ook al een tijd op zit. Daar kun je wel op een beschaafde manier van mening verschillen. Van een ware exodus op 'X' lijkt ook weer geen sprake, denkt mediahoogleraar Mark Deuze (Universiteit van Amsterdam). Ik heb zelf ook niet de neiging om er nu al weg te gaan, maar dat kan wel komen als het medium tezeer wordt overheerst door onnozelaars en giftige leugenaars. Volgens Deuze is Twitter/X meer een echokamer geworden waarin iedereen de ideeën krijgt te zien waar hij of zij al in gelooft. Toch kan er wel een versnelling komen van de uitstroom, want Elon Musk zei dezer dagen op zijn 'X' dat het blokkeren van accounts daar binnenkort onmogelijk gaat worden. Overigens is de vraag of hem dat lukt, omdat Google en Apple van sociale mediaplatforms eisen dat ze een blokkeerfunctie hebben.

     Voor NRC-columniste Rosanne Hertzberger is het duidelijk. Zij heeft besloten van Twitter/X af te gaan, schrijft ze vandaag in haar column. 'Het enige juiste besluit', want 'wie de hele dag op Twitter kijkt, raakt ervan overtuigd dat de gemiddelde Nederlander met 100 kilometer per uur en opgeheven middelvinger rondjes door de bebouwde kom rijdt.' Nu voelt ze zich netto een rijker mens geworden, met iets meer ruimte in haar hoofd voor langere denklijnen. Wat kan het toch eenvoudig zijn. Over het zeer rustige Mastodon zegt ze niks. Eigenlijk is Twitter/X een publieke functie, die niet afhankelijk zou moeten zijn van één grillige figuur. Maar ja, het neoliberale model, nietwaar? Dat zou zorgen voor betere dienstverlening. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 20-08-2023

Wat is er met het nieuwe orkaanseizoen in de noordelijke Atlantische Oceaan aan de hand? Al maandenlang deden zich nauwelijks tropische stormen voor, terwijl het oceaanwater zelf ongekend hoge record-temperaturen bereikte. Deskundigen verwachtten daarom een actief seizoen, maar tot nu toe is er nog geen orkaan geweest. Een curieuze rust waar je juist door al die energie in het oppervlaktewater grote activiteit verwachtte. Nu is het sinds een kleine week opeens over: vandaag zijn er opeens vier depressiekernen te zien plus de tropische depressie Six. Zie het overzicht hierboven; de orkaan Hilary die voor de westkust van Mexico naar het zuiden van Californië trekt valt er net buiten. Daar waarschuwen de autoriteiten dat er de komende dagen onder meer 'catastrofale overstromingen, modderstromen en tornado's' kunnen ontstaan. Hilary is inmiddels afgezwakt tot de tweede categorie, maar voert enorme hoeveelheden vocht mee naar het noorden. Op het schiereiland Baja California zijn al uitgestrekte overstromingen.

     Maar waarom dus komt het Atlantisch orkaanseizoen 2023, begonnen op 1 juni, zo laat op gang? Tot 16 augustus was er na een aarzelend begin een pauze van 26 dagen. Colorado State University schatte de ACE (Accumulated Cyclone Energy) op slechts 16,2 eenheden. Het schijnt te liggen aan het zand uit de Sahara dat over de Atlantische Oceaan waait. Uit onderzoeken blijkt dat niets de vorming van orkanen zo effectief tegenhoudt als Saharazand in de lucht.  Er zijn vanuit het verleden voorbeelden bekend waarin volwaardige orkanen, toen ze op de Oceaan met een wolk Saharazand in aanraking kwamen, binnen de kortste tijd hun kracht verloren en oplosten. Geen andere omstandigheid dan dit heeft zo’n groot effect, lees ik op Weer.nl. Er waren dit jaar drie factoren anders dan anders, schrijft een meteoroloog van Meteodelfzijl:

1. De luchtlaag met Saharazand was dit jaar veel omvangrijker dan normaal. Boven de oceaan was die laag zelfs drie kilometer dik. 'In het oosten en noordoosten van de VS, waar ze net zo’n afwijkende zomer als in ons deel van Europa beleven, merken ze het volop. Ze hebben er in lange tijd niet zoveel Saharazand gezien als in de afgelopen maanden'.

2. Het Azorenhoog lag veel noordelijker dan normaal, ten westen van Ierland. Dat bleef daar vele weken lang liggen en veroorzaakte de beroerde julimaand in onder andere ons land. Ik vermoed dat de oorzaak ervan de langdurige blokkade van de straalstroom was, waar ik op Terschelling een paar keer over schreef (hier en vooral hier).

3. De windschering was langs de kust van West-Afrika, waar veel orkanen ontstaan, veel hoger dan verwacht. Waardoor dat was, weet ik niet. Windschering is een lastig begrip. Het betekent onder meer dat wind op verschillende hoogtes uit andere richtingen waait. Bij veel windschering belemmert dat de cycloonvorming in de luchtkolom, nodig om een orkaan te laten ontstaan. Overigens merkt NOAA wel op dat de vijf depressiekernen van vandaag op de oceaan nog steeds kampen met sterke windschering.

Ondanks dit aarzelende begin verwachten meteorologen dat orkaanseizoen 2023 alsnog goed op gang zal gaan komen.

De enorme bosbranden in Canada brengen enorme extra hoeveelheden CO2 in de atmosfeer. Ze hebben tevens een andere vervelend gevolg, namelijk extra dooi in de uitgestrekte permafrostgebieden in de noordelijke gebieden, zegt Merrit Turetsky, deskundige in permafrost. Dat brengt extra uitstoot van het sterke broeikasgas methaan teweeg. 'We typically see surface permafrost thaw after fire mostly because of post-fire soil warming w/ less vegetation shading. Sometimes the thaw can be deep and long lived, in other cases permafrost can recover. It will be a mixed bag after the 2023 fires is my guess'.

Het Russische ruimtevaartbedrijf Roskosmos voldoet vandaag niet aan de ambities van de grote leider in het Kremlin: de maanlander Loena 25 stort neer op de maan. Hoewel ik het zonde en jammer vindt - alles voor de wetenschap! - is het ook wel leuk dat Poetin op zijn neus kijkt. Nu kan hij in het schaarse buitenland, waar hij nog mag komen, niet opscheppen. Ruimtevaartdeskundigen zagen de mislukking al aankomen. Erik Laan zegt tegen de NOS: 'Als je ziet wat er allemaal is misgegaan de afgelopen jaren met het Russische ruimtevaartprogramma. Dingen in ruimtevaartuigen die verkeerd waren geïnstalleerd, de laatste module die naar het ISS ging. Daarbij ging ook van alles mis.' Hij denkt overigens dat het aanstaande woensdag de Indiërs wel gaat lukken.

We hebben een mooie, zonnige zondag met weinig wind. Het wordt binnen 26 graden. Een dag om heerlijk te ontspannen. Het gezever met Aan/uitnet is er nog steeds. Het systeem schakelt ons af om 22.00 uur gisteravond, 04.00 uur vannacht, om 10.00 uur vanmorgen en - ja hoor - ook om 16.00 uur vanmiddag. Ieder keer moet je het weer aanzetten, terwijl we in de maximale zes uren toch wel stroomgebruikers aan hebben. Aan/uitnet meet dat kennelijk niet. Stel dat je je boot hier voor een aantal weken weglegt, dan zijn je accu's misschien zelfs wel leeg als je terugkomt. Accu's lekken altijd. Je kunt dan beter de hoofdschakelaars uitzetten, maar dan werkt de vlotter in je bilgeputje ook niet. Enfin, morgen gaan we over de Oude Maas, de Kil en het Hollands Diep naar Numansdorp. Vanavond eten we hier bij een Thaï. Naar het begin van dit kwartaal

Uitvaart haven Maassluis. In de verte de bruggen, daarachter de Nieuwe Waterweg. Rechts de historische zeesleper Hudson (speciaal voor lezeres Nela).

Maandag 21-08-2023

We vertrekken op de zeer zonnige ochtend van een prachtige zomerdag. Met plezier beëindig ik onze ligplaats en de walstroom van Aan/uitnet. Vannacht moest ik er om vier weer uit omdat de electra uitsloeg. Om half negen melden we onze afvaart bij de sector Maassluis en motoren naar de eerste brug, daarna stuurboord-uit naar de volgende drie bruggen. We passeren de vooroorlogse zeesleper Hudson, nu een museumschip. Ik maak een foto voor lezeres Nela, een vroegere klasgenote op de HBS in Breda. Haar man maakte een schaalmodel van het schip, dat je aan boord kunt vinden. De bruggen gaan tegelijk open nadat er twee metro's langskwamen. We varen de rivier op en steken meteen over want er is geen scheepvaart. De schaarse wind is West 2. Tijstroom staat er nauwelijks, zoals ik had uitgerekend, de SOG is 6.5 knopen. Een mijl voor de afslag naar de Oude Maas komen we in een geweldig smerige mestlucht terecht. Je zult hier aan de overkant wonen! De Botlekbrug opent om half tien en een kwartier later de brug van Spijkenisse. Op de rivier staat nog tij mee; af en toe lopen we 9,0 knopen. De Oude Maas is een vredig kronkelend water met groene oevers. We schieten vlot op: om 10.15 uur passeren we de afslag van het Spui, om 11.20 zijn we bij de Dordtsche Kil, om 12.05 varen we het Hollandsch Diep op. Ons thuiswater. Even voor half twee meren we af in Marina Numansdorp aan de I-steiger.

     Het eerste dat we doen is checken af ons autootje er nog staat en of hij wil starten. Anders zouden we de Wegenwacht moeten bellen, maar het is niet nodig, na goed drie maanden start hij meteen. Kort stukje rijden; alles in orde. Het is bijna 30 graden. Tijd om uit te rusten. wat melancholie omdat het alweer voorbij is maar ook dankbaarheid dat onze toch zonder kleerscheuren is verlopen. Morgen brengen we onze spullen naar het autootje en keren we terug naar Gorcum.

De deelname van de partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt aan de parlementsverkiezingen van 22 november is welkom nieuws. Het maakt die verkiezingen extra interessant vanwege de kans op grote verschuivingen. Kiezers zullen vooral komen van CDA en BBB, maar ook van de VVD en de PvdA. Daarnaast wil Omtzigt niet in een coalitie samenwerken met PVV of FvD. Hij deelt overigens wel standpunten met rechts, bijvoorbeeld wat betreft asielzoekers en arbeidsmigratie. En pas op! Voor je het weet heb je straks een gewoon rechts kabinet van NSC met BBB, VVD en misschien Ja21. Opnieuw jaren van stagnatie.  Naar het begin van dit kwartaal

We arriveren op Het Eind. Tom met de stoel uit de rommelmarkt op West-Terschelling

Dinsdag 22-08-2023

Gisteravond tegen elven - Anna sliep al - zat ik met een laatste glas wijn in de kuip. De avond was zacht en windloos. Geen vogel roerde zich. Een rand van lichtende nachtwolken trok vanuit het noordwesten langzaam naar me toe. In minder dan een kwartier zag ik tientallen knipperende lichtjes van vliegtuigen over vliegen. Wat bizar veel! Een keer leek of het plotselinge lichtspoor van een vallende ster zo'n vliegtuig trof, maar in werkelijkheid waren ze natuurlijk enorm ver van elkaar verwijderd.  Volgt een prima nacht zonder eruit te moeten om de walstroom aan te zetten.

     Vanmorgen half acht op. Het is grijs bewolkt. We storten ons op inpakken, een flinke klus na bijna drie maanden bootleven. Onze taken zijn in al die jaren perfect op elkaar afgestemd geraakt. Alle stroomgebruikers gaan uit, behalve de vlotter van het bilgeputje, en alle afsluiters dicht. We drinken koffie bij Waldi op het havenkantoor en rijden weg. Omdat de Heinenoordtunnel dicht is wegens werkzaamheden, nemen we de route door de Hoekse Waard en de tunnel onder de Dordtsche Kil. Op die route is het langzaam rijden. De A15 is daarna erg rustig. Omdat het zuiden van het land nog vakantie heeft, zeggen we tegen elkaar. Om half één rijden we Gorcum binnen via Oost, kopen een broodje bij een bakker en arriveren op het Eind. Het huis opstarten vinden we altijd leuk, de stroomgebruikers gaan weer aan zogezegd en de stapel post doornemen, daar zitten geen rampen bij en geen rouwkaarten, maar nu treffen we ook vieze, opgedroogde restanten van een deels overstroomde en weer opgedroogde badkamer (foto hier). Het putje is verstopt en eromheen ligt een zwart, kleverig goedje met stukjes witte kalk erin. Wat een raadsel! Anna stort er zich erop met verbeten nijd en een ontstopper en krijgt het na uren ploeteren weer aan de gang. Dat is knap. Alleen blijft het onduidelijk wat er nu aan de hand was. In elk geval staat de stoel van de rommelmarkt in West-Terschelling prachtig in onze woonkamer (foto hier). Naar het begin van dit kwartaal

De vorige recorduitstoot in Canada van 2021 wordt dit jaar verpulverd

Woensdag 23-08-2023

De verstopping in de afvoer van onze badkamer leek gisteren opgelost, maar toen we de wasmachine lieten spoelen en centrifugeren stroomde het water weer uit het putje. Via de firma Zillig en een landelijk meldcentrum kwam er een aangename jongen uit Hoornaar langs met een waterstofzuiger, waarmee hij de afvoeren leeg kon zuigen. Hij had ook een camera op een veer, maar die kwam niet ver. Toch kreeg hij de zaak weer leeg en de klus leek geklaard - tot vanmorgen. Opnieuw liep het putje over bij spoelen en centrifugeren. We bellen de jongeman van gisteren - Marinus - die zijn dochtertje meebrengt. We halen onze doos met speelgoed tevoorschijn en Marinus probeert ondertussen via de aparte afvoer van de wasmachine met zijn camera het systeem binnen te komen. Het is net een endoscopie. Daaruit blijkt dat er na een meter of acht een verzakking zit in de pijp, waarin water en vetbezinksel blijft staan. Gevolg van verzakking van het gebouw? Marinus maakt het los en spoelt het door. Steeds goed blijven doorspoelen, is het advies. Vanmiddag draait de wasmachine zonder problemen.

     Het is een overdadig zonnige dag. We rijden naar de AH op Oost voor boodschappen. Terug thuis kijk ik vanaf kwart over twee naar de succesvolle landing van de Indiase maanlander Vikram op de zuidpool van de maan. De lander is onderdeel van de maanmissie Chandrayaan-3. Hij heeft ook een karretje aan boord, de Pragyan. Die zal in het gebied speuren naar water in de vorm van ijs. Premier Modi zwaaide tijdens de beelden met een vlaggetje. De missie schaart India als nummer vier bij de ruimtemogendheden. Natuurlijk weer een domper voor Poetin. Zijn maanmissie stortte een paar dagen eerder neer op het maanoppervlak.

     Even voor drie uur scheuren er opeens een heleboel brandweerwagens en een ambulance langs ons huis. Over het Eind stroomt een grote drom nieuwsgierige mensen erachteraan naar Buiten de Waterpoort. Er moet wel iets groots gebeurd zijn. Later blijkt dat er aan boord van een riviercruiseschip brand was uitgebroken. Er waren zo'n 250 passagiers aan boord; daarom waren de hulpdiensten in grote getale uitgerukt. Het schip kon zelf aanleggen en de brand was snel geblust.

In Frankrijk wordt het iedere dag warmer. In negentien departementen geldt vandaag code rood. In de gemeente Siran, niet ver van Carcassone, wordt het vandaag een onzalige 44,2 graden. Een record voor Frankrijk. Ook elders in Europa is het uitzonderlijk warm. Zo geldt in zestien grote Italiaanse steden, waaronder Rome, Milaan en Napels, code rood vanwege de hitte. Dit betekent dat niet alleen risicogroepen met gezondheidsproblemen moeten vrezen, maar ook gezonde mensen. De Turken hebben de zeestraat Dardanellen afgesloten voor de zeevaart vanwege bosbranden op de oevers. Griekse brandweerlieden hebben 18 verkoolde lijken gevonden na bosbranden ten zuiden van Avantas in het noordoosten. Het Dadiawoud, waar de lichamen werden gevonden, ligt vlak bij de Turkse grens. Waarschijnlijk zijn het migranten. Het universitaire ziekenhuis van de stad Alexandroupolis wordt geëvacueerd vanwege bosbranden die in het gebied woeden.

     Het is desondanks goed mogelijk dat er wereldwijd niet meer bosbranden dan normaal zijn. Zo is het totale aantal bosbranden in Europa in 2023 vrij normaal en niet bovengemiddeld, zegt hoogleraar Guido van der Werf van de Vrije Universiteit. Die stelling werd eerder deze zomer al ingenomen door de bekende klimaatscepticus Björn Lomborg. Dat was op 7 augustus. Misschien was dat toen zo, we moeten de resterende maanden nog afwachten, maar de branden in Canada zijn in elk geval van een totaal andere orde. Volgens satellietmetingen van de Global Fire Emissions Database (GFED) is de intensiteit van Canadese bosbranden in 2023 ruim tien keer groter dan normaal, schrijft Rolf Schuttenhelm op Nu.nl. En daar komt dan ook een zeer grote hoeveelheid CO2 bij vrij, zegt Van der Werf. Hij is bij GFED betrokken als expert op het gebied van de CO2-effecten van bosbranden. 'De Canadese branden hebben nu al ruim 500 miljoen ton koolstof in de atmosfeer gebracht.' Dat is omgerekend bijna 2 miljard ton CO2. Door stijgende temperaturen worden de Canadese bossen steeds ontvlambaarder, zeggen wetenschappers.

     Bedenk dit: je moet letten op wat je optelt, er bestaan niet alleen bosbranden maar meerdere soorten natuurbranden. Er is wereldwijd sprake van een bosbrandrecord, terwijl het aantal savannebranden afneemt, zegt Van der Werf. Dit zijn branden in graslanden die jaarlijks optreden tijdens het droge seizoen in Afrika. Deze savannebranden nemen al jaren af doordat in Afrika steeds meer savanne wordt omgezet in landbouwgrond. Er is wereldwijd wel degelijk een toename van bosbranden te zien. Hij verwacht de rest van dit jaar een verdere toename door het afbranden van tropische bossen voor landbouwgrond. Dat zou bijvoorbeeld kunnen gebeuren in Indonesië, waar door El Niño in de komende maanden droge omstandigheden ontstaan die het mogelijk maken het doorgaans natte tropisch regenwoud plat te branden voor soja- en palmolieplantages in bijvoorbeeld Indonesië.

Er is een melding van absurd hoge temperaturen op de noordelijke ijskap van Groenland. Gisteren en vandaag is het er 15 graden warmer dan normaal. Het zal het grootstse afsmelten veroorzaken dan ooit eerder gemeten. Nog steeds is het geen winter in grote delen van Zuid-Amerika. In Brazilië, Peru, Paraguay en Bolivia vallen nieuwe records: (Brazilië) 41.3 Balsas 41.1 graden, Carolina 40.8, Bom Jesus do Piaui 40.2, Sao Joao Piaui, (Peru) 29.8 Machu Picchu (2400m !).  Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 24-08-2023

De dood van Prigozhin komt precies tijdens de 8-uur journaals gisteravond. Zijn privé-jet, een Embraer 135, werd uit de lucht geschoten op een vlucht van Moskou naar Sint Petersburg. Natuurlijk zitten Poetin en het leger erachter. Russische bronnen zeggen dat het toestel is neergehaald met twee S300-raketten, die in gebruik zijn bij de Russische luchtafweer. Na zijn opstand twee maanden geleden was de Wagnerleider ten dode opgeschreven, het geboefte moordt elkaar onderling altijd uit net zoals criminelen altijd hun conflicten uitvechten, zelfs tot in de straten van de steden in ons eigen land. 'Zo houd je de macht vast als je een gangsterstaat regeert', zegt de Russisch-Amerikaanse columnist Max Boot in The Washington Post. Alleen Rob de Wijk twijfelt of Poetin erachter zit. Hij denkt in eerste instantie aan 'Oekraine, een andere mogendheid (beide om interne onrust in Rld te veroorzaken), militaire top Rld, dan Poetin'. Oekraïne? Dat verwondert me; die kans lijkt me erg klein.

     En generaal Surovikin, de slachter van Syrië en rotgenoot van Prigozhin?  Hij werd al maanden niet meer gezien. Nu is de generaal ontslagen. De vraag blijft hangen of de Russische president zelf altijd zo stevig in het zadel blijft zitten. Wat gaan de duizenden ex-Wagnerstrijders doen? Telegramkanalen gelieerd aan Wagner speculeren al over een nieuwe opmars naar Moskou. Ik geloof daar niet zo in. Wie moet ze leiden? De groep zal uit elkaar gaan vallen, denk ik. Wel is er kans op posthume wraak door Prigozhin. Velen denken (hopen) dat hij uit wraak en voorzorg ergens voor Poetin en de legertop gevaarlijke informatie - kompromat - heeft achtergelaten.

Vandaag - een warme dag - wachten we op het onweersfront dat tegen de middag over zal komen. Maar rond het middaguur valt er alleen maar een ultrakort licht buitje. Daarna duurt de broeierige dag gewoon voort. De buienradar van vanmorgen (hierboven) gaf aan dat we er behoorlijk van langs zouden krijgen, maar die zat fout. Het laat zien hoe razend ingewikkeld het voor meteorologen is om heel precieze voorspellingen over buien te doen. Er spelen veel te veel factoren een rol. Buien doven uit en komen opeens weer op. Weerman Reinier van den Berg toont het op X/Twitter. Anna gaat desondanks met het autootje naar haar Barbara. Nu - om half vier - ziet het ernaar uit dat de onweersbuien noordelijk en zuidelijk van Gorcum langstrekken en dat we tegen vijf uur opnieuw een licht buitje zullen krijgen. Een uur later, bij het afsluiten van deze post, is er van dat buitje bij ons helemaal geen sprake meer.

Veel peinzen over een boeiend interview in de NRC met Jacques Attali, een duizendpoot en ooit adviseur van president François Mitterrand en daarna president van de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD) in Londen. Ik herinner me nog hoe juist hij al in 1991 de migratieproblematiek voorzag in zijn boek 'Millennium' (eng. vert. Times Books, 1991). Nergens leef je beter dan in Europa, maar we hebben niet door dat dit op het spel staat, zegt hij in het interview. 'Als we er straks alleen voor staan zónder Europese defensie, zijn we prooi'. Het liefst zou hij op zo kort mogelijke termijn een Europese defensie-unie zien, want de kans is groot dat we na de komende presidentsverkiezingen (of na de daarop volgende) door de VS in de steek worden gelaten. Inderdaad, als je het eerste tv-debat van de kandidaten (zonder Trump) voor de nominatie van de Republikeinse Partij ziet, dan is de kans op een nieuw Amerikaans isolationisme heel groot. Als we dan net zo verdeeld zijn als nu, zullen we een speelbal van de grootmachten worden. Zeker met een vijfde colonne als het regime Orban in ons midden. Bovendien ontstaan in Europese landen steeds vaker onbetrouwbare regeringscoalities met radicaal-rechts. 'We worden van alle kanten gedestabiliseerd: ongecontroleerde migratie, moordende industriële concurrentie van China en Amerika, acute militaire dreiging vanuit Rusland. Dat laatste is het meest dringend. Europa heeft geen eigen defensie.' Vroeger moest ik niets van dit soort taal hebben, nu verontrust het me zeer. Wie zijn vrijheid niet weet te verdedigen, delft het onderspit en wordt slachtoffer. Naar het begin van dit kwartaal

De lachwekkende mug shot van Trump. Hij was een van de eersten die hem deelde. Het zal mogelijk zijn meest bekende foto worden.

Vrijdag 25-08-2023

Van de week berichtte de NRC dat het in sommige tropische bossen al bijna te heet is voor fotosynthese. Goeie genade, dat is het cruciale proces dat het overgrote deel van het leven op aarde van zuurstof voorziet! De waarschuwing  komt van Amerikaanse en Britse biologen in Nature. Op basis van computermodellen voorspellen ze dat een opwarming van 3,9 graden Celsius – een reële mogelijkheid volgens de worstcase-scenario’s – kan zorgen voor grootschalig afsterven van boombladeren en dus voor sterk verminderde CO2-opname en zuurstofproductie. Op dit moment bevindt het regenwoudbladerdak zich 0,01 procent van de tijd boven de kritische temperatuur. Dat is niet zo vaak, bijna nooit zou je zeggen. In 1864 had de plantenfysioloog Julius von Sachs al ontdekt dat planten bij temperaturen boven de 50 graden Celsius sterven. Modern onderzoek heeft die grens aangescherpt to 46,7 graden. Die grens wordt de laatste jaren steeds vaker bereikt - en overschreden. Al bij enkele minuten boven de maximumtemperatuur kan het blad afsterven. Als de bevindingen kloppen dreigen op termijn delen van de groene longen van de aarde uitgeschakeld te worden bij de verwachte verdere stijging van de opwarming.

     Ander klimaatnnieuws. Het Carstensgebergte in Nederlands Nieuw-Guinea was eens het hoogste gebergte van het Koninkrijk der Nederlanden. Tegenwoordig spreekt men van Irian Jaya en heeft het gebergte de naam Puncak Jaya. Het bevatte de enige ijskap van Zuidoost-Azië, de Carstensgletsjer, die in de jaren 30 van de vorige eeuw nog 13 vierkante kilometer groot was. Nu is hij bezig door de opwarming geheel te verdwijnen, bericht De Volkskrant. Volgens het Indonesische meteorologische instituut (BMKG) op Bali is de kap inmiddels gekrompen tot nog maar 0,23 vierkante kilometer. Tijdens de Nederlandse Carstens-expeditie in de jaren dertig van de vorige eeuw mat de gletsjer nog 13 vierkante kilometer. Volgens BMKG-onderzoeker Donaldi Sukma Permana slinkt de dikte van de Indonesische gletsjer gemiddeld met een meter per jaar, maar loopt dat cijfer op tot 5 meter per jaar tijdens het (aankomende) weersverschijnsel El Niño. Dat leidt in Indonesië tot hogere temperaturen en droogte.

     Nog meer slecht nieuws. Het ging vorig jaar beroerd met de keizerpinguins op Antartica. De laatste jaren is er steeds minder zeeijs. Onderzoekers van de Britisch Antartic Survey melden nu: 'Emperor penguin colonies experienced unprecedented breeding failure in a region of Antarctica where there was total sea ice loss in 2022. The discovery supports predictions that over 90% of emperor penguin colonies will be quasi-extinct by the end of the century, based on current global warming trends'. Het gaat om een deel van de Bellingshausenzee, ten westen van het Antarctisch schiereiland. Daar was het zeeijs vorig jaar totaal verdwenen. Hoogstwaarschijnlijk heeft in vier van de vijf pinguïnkolonies geen enkele babykeizerpinguïn het gered. De veren van babypinguïns zijn in hun eerste levensmaanden nog niet waterafstotend. Door het ontbreken van zeeijs op bepaalde plekken wordt het voor babypinguïns dus veel moeilijker om te overleven, zeker als ze niet meer bij hun ouders zijn, schrijft de NOS. Het verband met klimaatopwarming is nog niet bewezen maar lijkt wel waarschijnlijk.

Juist nu stelt ons kabinet als opvolger van Timmermans de afgezwaaide CDA-leider Wopke Hoekstra voor. Bontenbal, de nieuwe partijleider, zegt in een tweet dat 'ons land en de EU nu een Eurocommissaris krijgen die zich internationaal bewezen heeft'. Waarmee dan? Het is een goed bewaard geheim gebleven dat Hoekstra enig verstand zou hebben van klimaat. Hoe beschamend voor ons land om zo'n leeghoofdige corpsbal een mooi baantje te geven! Volgens Arnout Brouwers ziet de demissionaire minister zelf de voordracht waarschijnlijk 'als een mooie aftocht uit Den Haag, waar de partij die hij de afgelopen jaren leidde in een vrije val is beland'. Oude politiek. Het zou terecht zijn als het Europarlement de voordracht afwijst. Maar bedenk daarbij dat de EVP, de fractie van de christen-democraten in dat parlement - 'A Europe without Christian values is a Europe without a soul' - zich in de afgelopen periode hard keerde tegen de Natuurherstelwet van Frans Timmermans. Ze wilde zelfs dat de hele wet van tafel ging. Om de EVP mee te krijgen moest de wet enorm worden afgezwakt tot niet meer dan een inspanningsverplichting. Onder Wopke zal er niks meer van terecht komen. Volgens een ervaren Brussel-watcher neemt het kabinet een gok met de voordracht van Hoekstra – niet in de Commissie, maar in het parlement.

De privé-jet van Wagnerbaas Prigozhin is waarschijnlijk niet door een of meer raketten neergeschoten, beweert het Pentagon. Niemand op de grond heeft raketten gezien. Ze hoorden alleen een knal en zagen het vliegtuig meteen daarna neerstorten. Meer waarschijnlijk is dat er een bom aan boord afging of dat er met brandstof was geknoeid. Nu blijkt ook dat in het vliegtuig vrijwel de volledige top zat van de Wagner-organisatie. Als deze berichten kloppen heeft de vliegtuigcrash de Wagnerorganisatie onthoofd, zegt de NRC. 'Met de klap, waarbij ook de drie bemanningsleden overleden, is het huurlingenleger in één keer zijn zakelijke en militaire leiders kwijt'. Dat kan haast geen toeval zijn.

Buurman Wiger komt vanmorgen even kijken hoe we het maken. Het blijft bij ons vandaag vrijwel droog en erg benauwd. Af en toe komt de zon door. Elders in het land veroorzaken hevige regenbuien wateroverlast. Dat is in Limburg en Brabant. Zelfs de A2 moet worden afgesloten vanwege water op de snelweg ter hoogte van Meerssen. Om drie uur valt er bij ons een hele korte, felle bui - waarna het opnieuw droog en licht zonnig is. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 26-08-2023

Een politieke aardverschuiving, kun je het gerust noemen. De nieuwe peiling van I&O-research na de bekendmaking deelname van Omtzigts NSC aan de verkiezingen van 22 november laat zien dat hij bij haast alle partijen stemmers weghaalt en met 31 zetels de grootste fractie zou worden. Laten we maar eens afwachten of dat zo blijft. De combinatie PvdA/GL is een goede tweede, de VVD derde. Voor het CDA blijven maar 3 zetels over en dat is nog zonder het effect van de vaandelvlucht van Hoekstra naar Brussel. Meerderheden op rechts of links zijn moeilijk bijeen te sprokkelen, dus zou er bij zo'n uitslag na 22 november weer een moeizame formatie in het politieke midden in het verschiet liggen. In De Volkskrant is Raoul du Pré daar vanmorgen optimistischer over: 'Maar zie daar: als Timmermans GroenLinks nu inderdaad naar het midden trekt, en Omtzigt en Van der Plas zo verzoenend, compromisbereid en optimistisch campagne blijven voeren, groeit opeens de kans dat een veel groter deel van de nieuwe Tweede Kamer na 22 november bereid is te regeren'.

     Ik voorspelde een aantal dagen geleden een rechts kabinet, maar dit kan uiteraard ook: opnieuw een centrumkabinet in een veranderd midden, nu zonder de CDA- en D66-splinters en uiteraard met de partij van Omtzigt: dus PvdA/Gl met Timmermans als premier, NSC en VVD, samen 81 zetels, mogelijk ook met BBB, dan samen 94 zetels, maar Van der Plas is niet persé nodig. Ik vrees dat het politieke midden weer middelmaat zal leveren, zoals het al decennialang deed. Je ziet de componenten van het 'nieuwe' beleid al voor je: inperken van asielmigratie, onvoldoende aanpak van stikstof, water, milieu en klimaat ('inspanningsverplichting'), misschien wel van defensie en de oorlog in Oekraïne, onvoldoende huizenbouw, onvoldoende geld voor onderwijs en cultuur, nóg meer commercie en leeg vermaak in de media en de omroep en halfslachtig steun aan de versterking van Europa. Wie weet scheidt een deel van Groen Links zich vervolgens af en daar heb je dan ook niks aan.

Sinds we in september 2010 - enige maanden voor de burgeroorlog losbarstte - door Syrië trokken, hebben we het in ons hart gesloten. Dat volledig vernielde land waar de ellendeling Assad nog altijd president van is. Het raakt me te lezen dat er nu al dagenlang in veel steden geprotesteerd wordt tegen het regime. Een nieuwe generatie meldt zich in As-Suwayda, Aleppo en Latakia. Syrië is een land van louter ruïnes, zonder uitzicht zolang de corrupte Assad c.s. aan de macht zijn - en daar zorgt Poetin wel voor. Er is één voortdurende economische crisis met hyperinflatie. Het dagelijks leven is voor de meeste mensen amper te betalen. De demonstranten zijn ten einde raad. Wanhoop drijft ze opnieuw de straat op.

Overwegend droog vandaag. Enkele korte regenbuien. Pijn in mijn rug sinds het sjouwen van onze spullen van de boot in de auto en van de auto in ons huis. Gelukkig spierpijn, niets met de wervelkolom, paracetamol helpt. Ik geniet op mijn studeerkamer van boeken en muziek. En... vanavond met Anna uit eten bij Mykonos op de Langendijk! Naar het begin van dit kwartaal

Vergrijzing in de wereld van 2050. (Infographics Thijs Balder, De Volkskrant)

Zondag 27-08-2023

In De Volkskrant van dit weekeinde staat een goede analyse van Peter Giesen over migratie en vergrijzing in Europa, onder de titel: 'Europa krimpt en vergrijst. Een oplossing bestaat, maar lijkt onbespreekbaar'. Ons oude continent kruipt in een steeds nauwere, demografische flessenhals die iedereen al tientallen jaren ziet aankomen, maar waar niemand veel aan doet. Het gevolg: nu al worstelen we met een ernstig tekort aan arbeidskrachten. In 2050 zal 40 procent van de bevolking in Europa 65-plus zijn. Als de beroepsbevolking krimpt, wordt het moeilijker om de economische groei te handhaven, de pensioenen te betalen en ­publieke voorzieningen op peil te houden. De oplossing ligt natuurlijk in het binnenhalen van arbeidskrachten door immigratie, 'maar de Europese Unie doet er alles aan om te voorkomen dat vluchtelingen en arbeidsmigranten illegaal binnenkomen'. Giesen: 'Volgens de Wereldbank is er een voor de hand liggende oplossing. Het oude Europa wordt omgeven door jonge en snelgroeiende regio’s in Afrika en het Midden-Oosten. Volgens een prognose van de Verenigde Naties zal de bevolking van Afrika toenemen van 1,3 miljard nu, naar 4,3 miljard in 2100. Wat ligt meer voor de hand dan vraag en aanbod te matchen?' Het tegenovergestelde gebeurt: populisme en vreemdelingenhaat nemen toe, asielzoekers worden met pushbacks teruggeduwd, anderen verdrinken met tientallen op zee en zelfs de bejubelde Pieter Omtzigt wil de immigratie beperken. Hoe is het in godsnaam mogelijk? Het artikel van Giesen is rijk en genuanceerd. Mits goed aangepakt kan migratie een bron van welvaart voor het vergrijzende Europa worden.

Het is een wisselvallige zondag. Zonnige perioden wisselen af met korte onweders en buien. In een aantal landen in Centraal-Euorpa leidt noodweer tot veel overlast. In Polen, Tsjechië en Slowakije ontstonden vandaag problemen door zware regenval en harde wind. Duizenden mensen kwamen zonder electriciteit te zitten. De uitzakker van de straalstroom, die door een blokkade de recente hittegolf in Frankrijk en Zwitserland veroorzaakte, trekt nu weg naar het oosten. Op de grens tussen de hete en de koude lucht ontstaan forse hoosbuien. De komende dagen wordt veel regen verwacht in de Alpen, met mogelijk overstromingen en modderlawines of aardverschuivingen tot gevolg. De meeste regen verwacht men in Noord-Italië, het westen van Oostenrijk, Zwitserland en Zuid-Duitsland.

     Op de Atlantische Oceaan dreigt orkaan Franklin uit te groeien tot een zware categorie. Hij dreigt Bermuda te treffen. Boven het recordhete water van de Golf van Mexico lijkt aan de oostzijde de tropische depressie Ten snel uit te groeien tot een storm en daarna tot een orkaan die noordwaarts trekt.  Naar het begin van dit kwartaal

(bron: NOAA 28 augustus 2023)

Maandag 28-08-2023

In Indonesië drogen de sawa's uit door klimaatverandering, zegt klimaatprofessor Daniël Murdiyarso tegen de NOS. Dat is nog maar de vraag, maar het heeft wel te maken met de huidige El Niño, die de vochtige lucht boven het land naar het oosten duwt. Daar komt droge lucht voor in de plaats. Volgens Murdiyarso komt El Niño nu vaker voor dan gebruikelijk. 'We noemden het een fenomeen dat om de twintig jaar voorkwam. Maar inmiddels gebeurt het eens in de zes of zeven jaar. En het fenomeen is ook droger en heter dan normaal.' Het is vooral de hitte die een groot effect heeft op de rijstbouw. Komt het fenomeen El Niño inderdaad vaker voor door klimaatopwarming? Of is het misschien sterker aan het worden? Het KNMI twijfelt eraan: 'Uit onderzoek blijkt echter dat een El Niño waarschijnlijk niet heviger wordt door de opwarming van de aarde. De veranderingen in El Niño zijn waarschijnlijk klein ten opzichte van de natuurlijke grilligheid van het weer. Andere effecten van de klimaatverandering zijn veel belangrijker.' Die tekst staat er al een tijd. Natuurlijk kent de meteorologie het verschijnsel El Niño nog niet echt lang, eigenlijk pas van de laatste helft van de 19e eeuw. Ontwikkeling over langere perioden dus ook niet. Daarom is men genoodzaakt met modellen te werken. Een studie in Nature Climate Change van maart 2022 zegt dat El Niño’s en bijbehorende klimaatextremen waarschijnlijker en frequenter zullen zijn. Hun nieuwe klimaatmodellen laten zien dat dit soort veranderingen na de volgende twee decennia al kunnen plaatsvinden. Dus vanaf 2040.

     Klimaatverandering maakt het probleem in Indonesië in elk geval wel erger, omdat de twee grootste rijstexporteurs in de wereld eveneens met klimaatproblemen te maken hebben. In Thailand heerst droogte en na overstromingen heeft India de export van rijst beperkt. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie FAO van de VN steeg de prijs van rijst daardoor in juli met 3 procent naar de hoogste prijs in twaalf jaar. Nu Indonesië voor zijn rijst ook de wereldmarkt op moet, zullen die prijzen alleen maar verder stijgen.

De SST's ( Sea Surface Temperatures) voor de Stille Oceaan zijn nog steeds bovengemiddeld. De temperatuurpatronen van het equatoriale deel van de Pacific zijn consistent met die van een El Niño. De inschatting van de NOAA is dat het huidige patroon in de winter zal doorgaan tot minstens februari 2024.

In de Alpen zorgt hevig noodweer vandaag voor overstromingen, aardverschuivingen en afgesloten (spoor)wegen. Op sommige plekken viel de ongelooflijke hoeveelheid van 300 millimeter neer. De Brennerspoorlijn is buiten gebruik door het noodweer en ook veel bruggen zijn afgesloten vanwege het hoge water. De rivieren de Inn en de Rijn dreigen maandag allebei de hoogste stand van deze eeuw te bereiken. Ook is op foto's te zien dat een deel van de weg in het Ötztal is weggeslagen. In het zuidoosten van Frankrijk vond gisteren in de Maurienne-vallei een enorme aardverschuiving plaats. Daardoor rijden er tussen Frankrijk en Italië tot in ieder geval donderdag geen treinen. Ook is een aantal wegen geblokkeerd. De Fréjustunnel die Frankrijk en Italië met elkaar verbindt is dicht voor zware vrachtwagens.

Zon, wolken en een enkele bui; het is vandaag een aardige dag. Terwijl Anna de ramen van de kamer en de schuifpui lapt, doe ik boodschappen op (vooral) de maandagochtendmarkt. Ook haal ik mijn gerepareerd mobieltje op. Het glas was kapot gegaan toen ik een aantal weken geleden het dingetje in mijn broekzak had. Verder bezoek ik de kapper; hoognodig, aldus Anna, je ziet er veel jonger uit. De locatie bij de sluis wordt steeds bekender. Vanmiddag was een filmploeg bezig met opnames met twee acteurs, die allerlei strapatsen op fietsen uithalen. Voor een kinderprogramma? Naar het begin van dit kwartaal

Het Eind en de Lingehaven vanmorgen vroeg.

Dinsdag 29-08-2023

Na een week hebben we alles weer op orde in ons appartementje, de verstopping in de afvoer van de badkamer lijkt opgelost, de kamers zijn schoon, de ramen zijn schoon, de gordijnen in de serre zijn gewassen, er is voldoende aan boodschappen in huis en alles werkt. Het gewone leven is herbegonnen en het duurt zeker een maand of acht, negen voor we weer gaan varen. Nou ja, mogelijk nog een paar dagen in september als het goed weer is, hoewel ik geloof dat Anna weinig zin heeft om weer in te pakken. Vandaag wolken, zon en 's middags wat regen. Anna krijgt een vriendin op bezoek

     De wereld is even onzinnig bezig als voorheen en de mensheid marcheert verder richting rampen en idiotie. Vergeleken met tien jaar geleden zijn we een eind opgeschoten, er kwam een zware oorlog bij en diverse andere crises. De meerderheid van de mensen vindt het erger dat 50 tot 60 procent van de Europese skigebieden door klimaatopwarming niet meer 'sneeuwzeker' zijn dan dat het nauwelijks meer mogelijk is om de opwarming in 2100 tot 1,5 graden te beperken.

Een groep van 45 vooraanstaande klimaatwetenschappers vroeg zich gisteren in een uitvoerig interview-artikel in The Guardian af: 'Óff-the-charts' records: has humanity finally broken the climate?' Sommigen stellen dat de extremen van dit jaar nog maar het topje van de ijsberg vormen. Ze zullen verbleken bij wat er in de komende decennia aankomt. 'The impacts are frighteningly more impactful than I – and many climate scientists I know – expected', zegt een ander. Michael Mann van de University of Pennsylvania en de man van de hockeystickcurve uit 1998, nuanceert het beeld: 'There is a misconception, however, that these extreme weather events constitute some sort of ‘tipping point’ that we’ve crossed. They don’t. They are tied directly to the surface warming, which is remarkably steady aside from temporary fluctuations due to things like El Niño.' Wel lijkt het zo dat zelfs de modernste klimaatmodellen het voorkomen van extreme weersontwikkelingen onderschatten. Dat zou komen omdat die extremen in het verleden zó zeldzaam waren, dat ze onvoldoende in de modellen terechtkwamen. Die zeldzaamheid lijken ze nu te verliezen. Hittegolven, droogte, bosbranden, hevige regen, modderstromen en andere ellende zullen over tien jaar gelden als het nieuwe normaal. 'We are truly in uncharted territory in terms of the history of human civilisation on this planet', zegt Katharine Hayhoe, chief scientist van de Nature Conservancy. De klimaatmodellen zijn tevens nog steeds te grootmazig, vaak met data-frames van 100 x 100 kilometer. Ze missen daardoor - het butterfly-effect! - belangrijke micro-fenomen die snel macro-effecten krijgen.

Voor kust van de VS zijn twee orkanen actief. Orkaan Franklin trekt als categorie-4 orkaan naar het noordoosten langs Bermuda. De tropische depressie in de Golf van Mexico groeide snel uit tot een orkaan (Idalia) en trekt richting Florida, waar hij morgen als zware orkaan de westkust lijkt te gaan treffen. Dat ziet er niet leuk uit.

Voor de zoveelste keer schaam ik me dood voor dit land. Daphne Stam, een van de bekendste planeetonderzoekers van Nederland, is opgestapt bij de TU Delft. Ze liep naar eigen zeggen ‘keihard aan’ tegen het old boys network binnen haar faculteit. A bloody shame. Lees het verhaal en huiver, want het is veel erger dan de ongewenste kus van een Spaanse macho-voetbalbestuurder. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 30-08-2023

Het orkaanseizoen 2023 is na een zeer late start nu wel goed op gang gekomen. Op de recordwarme Atlantische Oceaan (en de Golf van Mexico) bewegen zich twee orkanen (Franklin en Idalia), een tropische storm (Eleven) die zich niet veel ontwikkeld, en twee kernen van tropische depressies. Vooral Idalia baart zorgen. De Amerikaanse weerdienst NOAA verwacht dat Idalia zich zal ontwikkelen tot een "extreem gevaarlijke" orkaan, die vandaag een landfall maakt in het noordwesten van Florida na Cuba al flinke schade te hebben berokkend. Door het recordwarme zeewater ontwikkelde Idalia zich snel van de tweede naar de vierde categorie. Na de passage over Florida trekt Idalia verder naar het noordoosten. Naar verwachting krijgen de staten North en South Carolina en Georgia te maken met de orkaan. In Georgia en South Carolina is daarom al de noodtoestand afgekondigd.

Gisteravond toonden de weermannen van de diverse journaals foto's van de roodverkleuring van onze atmosfeer. Satellietfoto's van de wolkenpartijen boven West-Europa toonden die verkleuring, die je ook aan de zon zelf kon zien. Dat komt door overwaaiende rook en roet van de Canadese bosbranden. Reinier van den Berg toont het hier in een tweet (of een 'Xeet') met ook veel foto's in de reacties.

Gisteren overleed theatermaker en de schrijver van geweldig goede toneelstukken Karst Woudstra. Een leeftijdgenoot; hij was ook van 1947. Destijds - de jaren 80 - heb ik hem erg bewonderd. Toen ging ik nog regelmatig naar het theater om zijn stukken te zien, die een pregnant existentialistische inhoud hadden. Later kreeg mijn loopbaan wind in de zeilen en had ik geen tijd en aandacht meer voor theater. Niettemin, door hem leerde ik ook de Zweedse schrijver Lars Norén kennen, die veel indruk op me maakte. Tegenwoordig hoor je nooit meer iets over Woudstra. Dat is jammer.

Vanmorgen vette regen. Er bellen twee mannen aan van e-Fiber. Dat is het bedrijf dat in Gorcum het glasvezelnetwerk aanlegt. Ze zoeken uit waar de glasvezelkabel ons pand binnen moet komen. Dat moet op twee plekken. Maar wij hebben al glasvezel besteld bij T-Mobile, zeg ik. Dat klopt, zeggen de mannen, T-Mobile levert via ons netwerk. Oh. Later zie ik op hun website dat T-Mobile inderdaad bij hen als provider staat. Je kunt niet voorzichtig genoeg zijn.

     Na half elf wordt het droog. We rijden naar Numansdorp om met de werf te praten over de planning van de werkzaamheden deze winter en om de boot verder leeg te halen (foto hier). Aan boord blijkt dat we de reservesleutels niet kunnen vinden. Anna begint met het in kratten pakken van de laatste voorraden, kleren en allerlei vergeten zaken, terwijl ik naar de werf loop. Daar ontdek ik dat onze reservesleutels bij hen op het bord hangen; we hebben gewoon vergeten om ze mee te nemen. Hm. Op terugweg nemen we net als op de heenweg de route via de Kiltunnel bij 's Gravendeel, omdat de Heinenoordtunnel nog steeds dicht is voor onderhoud. Om drie uur zijn we terug in Gorcum.

Ondertussen komt orkaan Idalia vanmiddag (onze tijd) aan land op de Big Bend aan de noordoostkust van Florida; een plek waar nog niet veel orkanen landfall maakten. De orkaan is inmiddels afgezwakt tot categorie 3, maar men verwacht dat windsnelheid weer zal toenemen. De autoriteiten hebben gewaarschuwd voor een vloedgolven. Die kunnen volgens het NHC tot ruim drie à vier meter hoog worden. Lokale autoriteiten meldden al overstromingen op verschillende plaatsen langs de westkust van Florida. Ook hebben ruim 100.000 mensen geen electriciteit meer. Naar het begin van dit kwartaal

Drone-racing, mens tegen AI. De rode baan is van een menselijke speler, de blauwe van het autonome AI-systeem (foto uit artikel in Nature, Leonard Bauersfeld)

Donderdag 31-08-2023

Opmerkelijk: een volledig geautomatiseerde drone, uitgerust met diep-lerende AI, wint een behendigheidswedstrijd van menselijke bestuurders, meldt het tijdschrift Nature. (NRC meldde het hier). We weten dat zelflerende AI al tientallen jaren wint op computergames en bordspellen als schaken en GO. De set van algoritmes die het bij drones doet heet Swift. De ontwikkeling van AI en autonome drones gaat snel en ze zijn uiteraard erg geschikt voor oorlogvoering, onder meer in de oorlog om Oekraïne. Dat land breidt zijn aanvallen met drones op doelen in Rusland deze week snel uit. Volgens het Britse ministerie van Defensie was het gisteren zelfs de grootste en succesvolste Oekraïense droneaanval tot dusver. Dat gaat nog niet met autonome toestellen, maar dat is een kwestie van tijd. De Amerikaanse luchtmacht is bijvoorbeeld bezig met de ontwikkeling van de Valkyrie, dat is een grote autonome drone met raketmotoren die bommen kan dragen en die ook in zwermen kan optreden. Autonome drones zijn niet alleen geschikt voor aanvallen maar ook voor verdediging. Een van de manieren om drones uit de lucht te halen, zijn snellere drones.

     Dat de snelle ontwikkeling van AI gevaarlijk is, staat voor mij vast. Ik leerde het al uit het bekende boek uit 2014 van de Zweedse filosoof Nick Bostrom 'Superintelligence: Paths, Dangers, Strategies' en opnieuw in deze weken uit 'The Precipice' van Toby Ord (Hachette, 2020). Eenmaal ontketend zijn autonome AI-systemen zeer moeilijk in de hand te houden. Om te overleven zullen ze zich vroeg of laat onafwendbaar tegen de mens keren, is de boodschap. Ik heb het eerder op dit blog uitgelegd, lees o.a,. hier (2015) en (kort) hier nog dit jaar. Scheppen we onze eigen opvolgers?  Ik vrees dat de mens dergelijke complexe ontwikkelingen niet of nauwelijks zal kunnen sturen. Kijk bijvoorbeeld naar het ontstaan van oorlogen (zoals met name WO1 en 2) - ingewikkelde geschiedenissen met veel teveel factoren om te beheersen. Dat geldt evenzeer voor wetenschap en technologie, onder andere bij het ontwerpen en bouwen van kernwapens. Een enkele keer hebben we collectief wel succes, als het niet te ingewikkeld is, zoals bijvoorbeeld bij het afwenden van de afbraak van de ozonlaag in de jaren 90 door drijfgassen. Het is een uitzondering; dramatische klimaatverandering zullen we niet kunnen keren en AI ook niet.

Daar gaan we weer. Een regering die niets meer presteert en dadenloos toeziet hoe onze natuur steeds verder verslechterd. Nieuw onderzoek van de Wageningen Universiteit, in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), wijst uit wat we al eerder wisten: beschermde natuurgebieden in ons land hebben meer last van stikstof dan de politiek dacht. Vorig jaar bleek dat uit een internationaal onderzoek dat onze stikstofnormen tekort schieten en dat er meer maatregelen nodig zijn. Er gebeurde echter niks. het Wageningse onderzoek laat zien dat in bijna 47 procent van de stikstofgevoelige natuurgebieden de normen strenger moeten worden. Doordat ons land niet binnen de wetenschappelijk vastgestelde stikstofgrenzen blijft, de Kritische Depositie Waarde (KDW), mag er ook vaak niet gebouwd worden. Er is bij de boeren en hun organisaties veel krtiek op de KDW, maar het is nooit gelukt een betere te vinden. Het is nu duidelijk dat de uitstoot van stikstof nog verder omlaag moet om de natuur effectief te beschermen. Gaat dat gebeuren? Zucht...

Vanmorgen torenen donkere wolkenmassa's hoog boven ons stadje uit, maar regen valt er nauwelijks uit. Integendeel, er komt steeds meer zon. We krijgen bezoek van Barbara met haar kleinkind Zaila. Er is ook een leuk bericht: de Oosterschelde ontwikkelt zich steeds meer als kraamkamer voor (kleine) haaien en roggen. Het gaat dus niet alleen om volwassen vissen. Men ziet steeds vaker haaien- en roggenjongen. Het gaat vooral om de gevlekte gladde haai, de ruwe haai en de stekel- en pijlstaartrog. Daar zullen we volgend jaar op letten. De oorzaken zouden zijn: warmer water, een zachte bodem en minder visserij. Naar het begin van dit kwartaal

(cartoon: Maarten Wolterink)

Vrijdag 01-09-2023

Gistermiddag naar Utrecht met de snelbus. Eenmaal Gorcum uit blijkt de A27 gestremd; er is een fors ongeluk geweest met 5 auto's. Onze chauffeur slaat af bij Meerkerk en kiest een sluiproute over kleine dijkjes langs het Merwedekanaal. Hij is helaas niet de enige, velen hadden hetzelfde idee en ook daar staan de wegen vol. Tegenliggers kunnen er met moeite langs en soms staat onze bus zo scheef dat we vrezen dat hij om zal vallen. Uiteindelijk komen we via de oprit van Lexmond weer op de snelweg terecht. Dan hebben we een uur verloren. We ontmoeten Paul & Tine traditiegetrouw bij Graaf Floris en hebben een erg gezellige avond bij Restaurant 'Vis en Meer' in de Drieharingsteeg. Een steeg met zoveel terrasjes dat je je in een Grieks toeristenplaatsje waant. We kregen een tafel op een rustige plek en het eten was heerlijk. Hier staat de gebruikelijke eetfoto. De terugweg was aanzienlijk sneller; om tien uur waren we weer thuis.

     Ik keek thuis de uitzending van Nieuwsuur terug. Verbaasd zag ik het item over het akkoord dat de coalitiepartijen vlak voor de val van het kabinet toch gevonden hadden over het asielbeleid. Daarmee zou migratie beteugeld gaan worden. Desondanks lieten Rutte en zijn VVD de regering vallen. Velen snapten dat niet. Vandaag wordt glashelder waarom het was: de verwachting op electorale winst als er verkiezingen zouden komen. De VVD presenteert vandaag zijn concept-verkiezingsprogramma. De titel is Ruimte geven. Grenzen Stellen. Als eerste concrete punt noemt de partij van lijsttrekker Dilan Yesilgöz het grip krijgen op asielmigratie. De partij wil zowel het aantal vluchtelingen dat wordt opgevangen als het aantal arbeidsmigranten beperken. Zo hoopt ze stemmen te oogsten bij de populisten op ultrarechts. Welk een stuitend, ja schandalig cynisme om over de rug van een kleine groep hulpeloze vluchtelingen, een kleine minderheid van alle migranten, de verkiezingen denken te winnen - terwijl er een oorlog in Europa is en alle ernstige crises wéér niet aangepakt worden. Voor de VVD staat het landsbelang niet voorop. Ik verwacht dat ze de steun van het bedrijfsleven zal verliezen; dat zit immers te springen om meer werknemers en wil beslist geen beperking van de arbeidsmigratie. De VVD verdient een grote nederlaag.

     Het cynisme van de VVD wordt geëvenaard door dat van Wopke Hoekstra, die vandaag al zijn functie als minister van buitenlandse zaken laat vallen. Hij wil zich de komende tijd op de overstap naar Brussel voorbereiden, terwijl - nota bene - de hoorzitting en het oordeel van het Europees parment over zijn kandidatuur nog moeten komen. Ik hoop dat ze hem afschieten, maar dat schijnt er niet in te zitten. Nu moet Liesje Schreinemacher van de VVD zijn baan in Den Haag overnemen omdat het CDA niet zo snel een opvolger kan vinden, maar Schreinemacher is zwanger en gaat binnen een maand of wat met zwangerschapsverlof. 

Na een lange, grijze ochtend volgt er halverwege de dag lichte regen. Voor die tijd halen we boodschappen bij AH op Oost. Daar doet zich een beschamende gebeurtenis voor: ik moet opeens plassen. Sinds het begin van mijn prostaatproblemen (eind 2009) heb ik dat soms en dan moet je zo snel mogelijk een toilet opzoeken. Dus vraag ik dat beleefd bij de balie, maar het meisje zegt dat er niemand met me mee kan lopen, er is niet genoeg personeel. Tja, zo duurt het wachten te lang en hoe ik ook probeer het in te houden, ik bereik het toilet te laat. Gadverdamme! Gelukkig ziet niemand het; ik kan mijn shirt eroverheen trekken. We rijden vol boodschappen naar huis en daar verschoon ik me snel. Later in de middag trekt de bewolking weg en schijnt de zon. We krijgen een mooi zomerweekeinde.

Denk je alles nu wel gehad te hebben, komt vanmiddag Caroline van der Plas aan met Mona Keijzer als kandidaat-premier van de BBB. Mona Keijzer! Dus daarom stapte ze een maand geleden uit het zieltogende CDA. Keijzer vroeg zich al eens af of ze het coronabeleid van het kabinet kon uitleggen op de Volendamse dijk. Daarom moest ze aftreden. Tegelijk met dit warhoofd krijg je er ook nog Lilian Helder van de PVV en Nicky Pouw-Verweij en Derk Jan Eppink van JA21 er gratis bij. Voor Eppink is dit zijn zesde partij. Dit drietal stapt onmiddellijk met hun kamerzetels over naar BBB, dat nu opeens vier zetels telt. Mijn partij is niet rechts, zei Van der Plas onlangs, maar nu haalt ze toch vier (ex-)Kamerleden van rechtse tot zeer rechtse signatuur naar zich toe. Van een grotere afstand zou je ook kunnen zeggen dat het CDA dit jaar uiteenvalt in drie partijen: BBB, NSC en de splinter CDA. Je kunt verder zeggen: laat ze elkaar daar op rechts maar kapotvechten. De concurrentie is er groter dan ooit. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 02-09-2023

Gisteren begon de meteorologische herfst. De zomer van 2023 was wereldwijd en ook in Europa er een van veel extreem weer, maar niet in Nederland. Daar hadden we een tamelijk gemiddelde zomer met nogal wat tegenstellingen: juni was recordzonnig, warm en droog, juli en augustus waren juist weer nat, maar wat betreft de hoeveelheid zon en temperatuur normaal. 'Je zou kunnen zeggen dat Nederland de dans is ontsprongen. Zoveel contrast in één zomer is heel bijzonder', zei Peter Siegmund van het KNMI tegen de NOS. Daar vind je een overzicht.

Vanmorgen hangt er zware mist tot een uur of half elf. We lijken een langere periode van mooi weer tegemoet te gaan. Een nazomer? Er ligt een sterk hogedrukgebied boven onze regio, eerst nog met sluierwolken maar weldra met een ongefilterde zon in een strakblauwe hemel. De bovenlucht is warm met het 0-niveau op 5000 meter. In de loop van volgende week kan het wel 30 graden worden. Tropisch dus. Na het middaguur trekt ook bij ons de grijze bewolking weg en geeft ruimte aan de zon. Tessa en Lina-Mae komen op bezoek. Anna serveert een kleine maar o zo lekkere pruimentaart die ze vanmorgen gebakken heeft. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 03-09-2023

De grafiek hierboven laat mooi zien hoe de effecten van super-El Niño's op de gemiddelde wereldtemperatuur gesuperponeerd zijn op de stijgende lijn van doorgaande klimaatopwarming. In de tweede plaats zie je hoeveel de extra warmte de curve deed stijgen tussen de super-El Niño's van 1998 en 2016. De huidige El Niño begon deze zomer; de extra warmte moet nog volgen. De NOAA-prognose van 28 augustus is dat hij eind dit jaar of begin volgend jaar zijn piek zal bereiken.

     Wij koersen in ons land af op een week met tropische temperaturen. Daarmee is niet gezegd dat het een gevolg is van de huidige El Niño. De invloed van dat fenomeen is veel te complex voor zo'n simplistische conclusie. Wel kunnen we volgens extremeweather.eu in Frankrijk, de Benelux en het VK rekenen op een massieve hittegolf. 'A large Heat Dome will build into the western half of the European continent. (...) This featured weather pattern is forecast to dominate Europe for around 7-10 days, possibly through mid-September'. Wat is een heat dome, oftewel een hiittekoepel? Die ontstaat wanneer hete oceaanlucht gevangen blijft in de atmosfeer, alsof er een deksel op ligt. In warme, droge zomers kan een grote massa hete lucht zich ophopen. De hoge druk uit de atmosfeer van de aarde duwt de hete lucht omlaag, waardoor de lucht verder en verder opwarmt. Bij ons kan het meerdere dagen ruim 30 graden worden terwijl in Frankrijk de 40 graden weer bereikt kan worden.

     Van een hittegolf is prake wanneer het vijf dagen op rij warmer is dan 25 graden, waarvan drie boven de dertig graden. Van een landelijke hittegolf is pas sprake als die temperaturen worden gehaald in De Bilt. Momenteel ligt er een hogedrukgebied vlak boven ons land. Het beweegt weinig, dus er is inderdaad kans op zo'n hittegolf volgende week en misschien wel een hittekoepel. Normaal is de gemiddelde temperatur in september een graad of 20, maar het is wel vaker warmer in deze maand. Door het Hoog moeten de oceaandepressies uitwijken naar het noorden of het zuiden, bijvoorbeeld naar Spanje dat na lange weken van hitte opeens kampt met extreem veel regen en overstromingen.

Een heerlijk rustige zondag. Mooi zonnig weer, maar we blijven echter binnen. Ik lees ademloos "The Doomsday Machine. Confessions of a Nuclear War Planner' (Bloomsbury, 2017) van Daniel Ellsberg, de man van de 'Pentagon Papers' uit 1971, die er destijds als medewerker van de Amerikaanse overheid nauw bij betrokken was. Hij overleed deze zomer op 92-jarige leeftijd. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 04-09-2023

Vandaag de eerste dag van een hele week lang zomer. Beneden ons werkt een schilder de muren bij met een roller. Hij staat met lange lieslaarzen in het water en schildert de muur donkergrijs, de kleur die er vroeger op zat. Afgelopen zomer, toen we met de boot weg waren, was al het vuil er al afgespoten. Dat wekte bij thuiskomst enige wrevel omdat de ramen van de woonkamer erg vies waren geworden. Enfin, het komt er nu weer mooi uit te zien. Ondertussen doe ik boodschappen op de maandagochtendmarkt en bij de Coöp in de binnenstad. Voor Anna staat er Fries roggebrood op het lijstje, maar dat is er niet meer. 'We beperken het assortiment want we worden een Plus', zegt het meisje achter de broodjesbalie. Oh. Het wordt vandaag bij ons binnen 24 graden. Aan het eind van de middag komt een wederzijdse vriendin een glas drinken.

Dit kabinet staat net als de vorige Rutte-regeringen niet bekend om zijn eerlijke omgang met de waarheid. Vandaag blijkt uit een onderzoek van Somo (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen), Oil Change en Milieudefensie naar 31 fiscale regelingen dt de Nederlandse overheid de uitstoot van broeikasgas de afgelopen drie jaar niet met 4,5 miljard en niet 17 miljard maar met gemiddeld 37,5 miljard euro per jaar heeft gestimuleerd. De fossiele subsidies kosten elk jaar meer dan het hele klimaatfonds (35 miljard)! Zo wordt het nooit wat. Ze staan centraal in de protestdemonstraties van Extinction Rebellion. Het gaat in de meeste gevallen niet om directe subsidies op het verstoken van fossiele brandstoffen, maar om fiscale voordelen. Een bekend voorbeeld is de vrijstelling van accijns op kerosine. Dat komt neer op een subsidie van zo’n 2,5 miljard euro per jaar voor de luchtvaartsector. De nieuwe studie kijkt breder. Nu valt bijvoorbeeld de subisie aan de scheepvaartsector 5 miljard euro hoger uit. Mininster Jetten zegt dat hij graag van die subsidies af wil, maar dat levert bezwaren op. Als de grote industrie evenveel energiebelasting zou gaan betalen als wij burgers, zou dat de prijs van bijvoorbeeld Nederlands staal en kunstmest flink doen stijgen. Met als potentieel gevolg dat de Nederlandse industrie niet meer kan concurreren met buitenlandse fabrieken die minder voor hun energie kunnen betalen. De tragedie van de commons, heet dat en dus gaan we er allemaal gewoon mee door.

Soms beland je op de televisie per ongeluk in hetv programma B&B Vol Liefde. Je weet niet hoe gauw je door moet zappen. Louise Fresco heeft er vandaag een leuke column in de NRC over de mensen die eraan mee doen of ernaar kijken. Daaruit: ''Dit zijn geen mensen die voorbereid zijn op veranderingen, laat staan ‘transities’, Nederland ‘weer op de rails zetten’, om te zwijgen van kunstmatige intelligentie, langdurige recessie, kansengelijkheid of geo-engineering. Wie zegt dat Nederlanders meer inspraak moeten hebben in de grote veranderingen van onze tijd, moet een lange weg uitstippelen. Let wel, de kijkers naar dit programma vormen in een vergrijzende samenleving een aanzienlijk deel van het electoraat.' 

Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 05-09-2023

Zoals ik verwachtte is door al die records in de temperatuur van het oceaanoppervlak, mogelijk ook door de huidige El Niño en de hittegolven op beide helften van de wereldbol, de update van de gemiddelde wereldtemperatuur, gemeten door satellieten, over augustus hoog: +0,69 graden Celsius ten opzichte van het gemiddelde van de periode 1991 - 2001. Over juli was het ook al hoog met +0,64 graden. Je ziet dat de piek van het jaar 1998, toen er een super-El Niño was, werd gepasseerd en die van 2016 - toen er eveneens een super-El Niño was - bijna ingehaald. De 10-jaars lineaire opwarmingstrend sinds 1979, het begin van de satellietmetingen, steeg licht en staat nu op +0,14 graden, waarvan +0,12 graden boven de oceanen en +0,19 boven de continenten. De zomer van 2023 in Nederland was een van de warmste ooit gemeten. Hij komt op de 7e plek, achter 2018, 2003, 2022, 2006, 2019 en 1976.

     De bizarre warmte van dit seizoen is in het begin van de meteorologische herfst, per 1 september dus, nog niet over. Er ligt een hogedrukgebied geblokkeerd binnen een grote lus van de verwakkende straalstroom, een typische omega-blokkade (vanwege de vorm van de Griekse letter Ω) met hete lucht over onze regio. In Frankrijk liep het kwik eergisteren al op tot tegen de 40 graden. Bij ons wordt het vandaag op verschillende plaatsen 30 graden. Ten oosten van de hete lus is er juist een koude uitzakker met zeer vochtige lucht vooral boven Griekenland, waar enorme hoosbuien worden verwacht met meer dan 500 mm en mogelijk zelfs 1000 mm regen binnen 48 uur. Ook dat systeem blijft dus liggen. Zie hieronder:

  Het huidige omega-block boven Europa.

De recordhitte in de oceanen loopt nog steeds op. De anomalie in de oppervlaktetemperaturen (SST's) lag op 21 augustus jl. op +3,37 graden; op 3 september steeg hij verder naar +3,38 graden boven het gemiddelde van de jaren 1982 - 2023.

Laat het maar weer eens goed duidelijk zijn: uit nieuw onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut in opdracht van het kennisinstituut van het ministerie van Justitie en Veiligheid blijkt dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat migranten en vluchtelingen vanwege het Nederlandse asielbeleid hierheen komen. De veronderstelde 'aanzuigende werking' is altijd hét argument van rechtse partijen en populisten om 'de instroom' te willen beperken. Daar klopt dus niks van. Eerder bleek hetzelfde al uit onderzoek uit 2015 van de Universiteit van Maastricht. Waarom komen ze wél naar ons land? 'Als een asielzoeker eenmaal in Europa is aangekomen, is de aanwezigheid van familie of vrienden de belangrijkste reden om door te willen reizen naar Nederland. Daarnaast wordt de aantrekkelijkheid van Nederland bepaald door "de algemene veiligheidssituatie, de welvaart en de economische situatie", aldus het onderzoek. Dit staat los van het asielbeleid.'(NOS Nieuws).

Aan het eind van de ochtend loop ik even door de binnenstad. Op de haven is het druk met wandelende groepen toeristen. Ik hoor een gids tegen zijn kudde luisteraars vertellen dat ze aanstaande zaterdagavond op televisie André van Duin kunnen zien die met een bootje in de haven vaart. Buiten is het bijna 28 graden, daarom houden we de ramen en de schuifpui dicht zodat de warmte niet binnen kan komen. Het wordt bij ons maar 24 graden. Ondertussen verschijnen op de sociale media de eerste berichten en filmpjes van zware overstromingen in Tessalië, Griekenland. Delen van de stad Volos staan onder water. Op de Atlantische Oceaan verschijnt een tropische depressie halverwege de Kaapverden en de Carib een tropische depressie, nummer 13, die volgens de NOAA-prognose een zware orkaan kan worden. Naar het begin van dit kwartaal

Het strijken van de vlag. De bimini is al weg, de buizen liggen er nog.

Woensdag 06-09-2023

Tijd voor een stap in de ontmanteling van ons scheepje, nu varen er niet meer van komt dit jaar. Om half elf rijden we in een zonovergoten ochtend naar Numansdorp. Het is amechtigmakend warm, geen wind en geen wolkje aan de hemel. Allereerst halen we het bijbootje van het voordek, terwijl we onderwijl de generator een halfuur laten lopen. Anna vervangt de handdoeken die nat zijn van de laatste regenbuien. Aan dek barst het van de spinnen. Daarna breken we de bimini af en vouwen hem op. Tot slot strijk ik de vlag. Tegen half twee zijn we terug in Gorcum en bergen de dinghy op in de kelder. De vaardagen zijn voorlopig voorbij, de warme dagen nog niet. Het wordt vandaag de warmste 6e september ooit gemeten. Om 14:20 uur steeg de temperatuur in De Bilt naar 28,3 graden. Het vorige record voor deze datum was 28,2 graden en dat werd gemeten in 1958. In Gorcum is het 28,3 graden, bij ons in huis - ramen en deuren dicht - is het 24 graden.

Onderzoekers van de Utrechtse universiteit maakten gisteren bekend dat wereldwijd binnenwateren - en dan vooral de stuwmeren - waarschijnlijk steeds meer lachgas (N2O) uitstoten. Dit broeikasgas, zeker 250 keer sterker dan CO2, draagt nu al voor bijna 10 procent bij aan de opwarming van de aarde. De oorzaak: kunstmest die vanaf boerenakkers in stuwmeren belandt en daar bezinkt. Omdat het water daarin vrijwel stilstaat, komt er steeds minder zuurstof bij de microorganismen die de organische resten in de mest afbreken. Het gebeurt op wat geringere schaal ook in andere, stilstaande wateren.  De N2O-uitstoot uit alle zoetwaterbronnen is daardoor in de afgelopen driekwart eeuw meer dan verdrievoudigd, becijferen de onderzoekers. Uit stuwmeren zelfs met een factor tien. De enige echte oplossing is het probleem bij de bron aanpakken. Minder (kunst)mest gebruiken dus.

     Volgens de de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) en Copernicus, het klimaatbureau van de Europese Unie, was de afgelopen zomer wereldwijd met afstand de warmste ooit gemeten. De temperatuur op aarde was in de maanden juni, juli en augustus gemiddeld 16,77 graden en dat is 0,66 graden hoger dan het gemiddeld in de jaren 1991 tot en met 2020.

     Het ijs van de Noordpool smelt in een razend tempo, zegt Maarten Loonen in een interview met De Volkskrant. Hij gaat als ecoloog al 35 jaar naar Spitsbergen om er onderzoek te doen en heeft de grote veranderingen met eigen ogen gezien. ‘Wat me emotioneert, is de machteloosheid die ik voel. (...) We zijn niet voorbereid op wat er komen gaat.'

     Tropische storm Lee wordt een zware orkaan van categorie 5 in het komend weekeinde, maar de storm lijkt zowel de Carieb als de Amerikaanse westkust te gaan missen.

     Griekenland, Bulgarije en Turkije hebben vandaag te maken met hevige regenval en overstromingen. Het noodweer heeft aan zeker negen mensen het leven gekost. Delen van Istanboel staan onder water. Daar vielen twee doden. Door onweersbuien en overstromingen in de stad kwamen tientallen mensen in een bibliotheek vast te zitten. Genoeg te lezen in elk geval. In de badplaats Tsarevo in Bulgarije, waar we in 2009 nog met de boot lagen, staan huizen, campings en hotels onder water. Auto's werden meegesleurd en bruggen stortten in. Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 07-09-2023

Gisteren berichtte ik dat de zomer van 2023 de warmste zomer was ooit gemeten. 'Met afstand' is namelijk 0,66 graden warmer dan het vorige record (2019). Hoe groot die afstand was, zie je goed op deze grafiek. De stijging is ongewoon fors. Het lijkt erop dat in de achterliggende drie jaren onder de langdurige koeling door La Niña een flinke opwarming schuil ging. Die trend blijkt onder meer uit het feit dat liefst 8 recordjaren na het jaar 2000 vielen. La Niña eindigde in het vroege voorjaar en de voortgaande trend van opwarming komt nu tevoorschijn. De opwarmende invloed van de huidige El Niño zit er nog maar voor een klein deel in.

De Waddenzee dreigt de werelderfgoedstatus te verliezen als Nederland doorgaat met het winnen van zout en gas in de regio. Mooi, maar gaat het de regering op een andere koers brengen? Minister Van der Wal heeft het rapport van UNESCO in  elk geval meteen doorgestuurd aan de Tweede Kamer, waarschijnlijk omdat ze demissionair is en het parlement niet. Het gaat om de zoutwinning onder de Waddenzee en de plannen voor gasboringen bij Ternaard. Nederland, Duitsland en Denemarken moeten uiterlijk 1 februari een plan voor het behoud van de Waddenzee hebben. Het Waddengebied kreeg de UNESCO-werelderfgoedstatus in 2009.

Het verkiezingsprogramma van Volt valt zeer in de smaak bij me. De partij wil onder meer dat ons land én Europa al in 2040 klimaatneutraal zijn, wil alle fossiele subsidies afschaffen, geen nieuwe kerncentrales bouwen, alle toeslagen afschaffen om in de richting van een universeel basisinkomen te gaan, de EU tot een federale staat Verenigde Staten van Europa uitbouwen met een eigen defensiemacht en eigen Europese belastingen, verboden op korteafstandsvluchten en religieus onderwijs. ‘Groene industrieën die gebouwd zijn op duurzaamheid en rechtvaardigheid in plaats van uitbuiting van mens en planeet, nieuwe banen die we ons nog geeneens voor kunnen stellen, een Europees snelheidstrein-netwerk, en klimaatpositieve steden met veel meer natuur. (...) Wij kiezen voor gelijke kansen voor alle Europeanen, (...) We verhogen de bijstand en het sociaal minimum. En we bouwen een Europese Sociale Unie, waarin gelijk loon voor gelijk werk en werknemersrechten gegarandeerd zijn in heel Europa en elke Europeaan verzekerd is van fatsoenlijke levensomstandigheden.' Dat zijn het soort gedurfde visies en plannen waar onze stagnerende samenlevingen behoefte aan hebben. Ik vind het geweldlig en begin serieus te overwege om op 22 november niet op Timmermans maar op Volt te stemmen. Niet voor de eerste keer, overigens.

Google maakt een stapje in de goede richting. In een update van zijn beleid rondom politieke advertenties stelt Google dat adverteerders vanaf november het ‘duidelijk en opvallend’ moeten vermelden als hun uitingen ‘synthetische inhoud’ bevatten. Dit geldt voor foto, video en audio. Ze worden gemaakt met onder andere AI. Helaas geldt het niet voor de gewone posts op het sociale medium.

Het is vandaag warmer dan de vorige twee dagen. De buitenthermomenter wijst in de schaduw 31 graden aan; in de woonkamer is het 25 graden omdat we alleen 's ochtends de ramen openzetten om koele lucht binnen te laten en ze daarna dichthouden. Ook vandaag is er geen wind, we zitten al drie dagen onder de hittekoepel, die over Europa ligt. Het RIVM waarschuwt voor smog in de komende dagen. Volgens het Longfonds is om 17.00 uur de luchtkwaliteit bij ons 6,3. Onvoldoende. Over een paar dagen kunnen we officieel spreken van een hittegolf. Uitzonderlijk voor september. Zo uitzonderlijk dat De Bilt vandaag opnieuw een record registreert: 7 september is de warmste 7/9 sinds 1911 (26,9 graden). Naar het begin van dit kwartaal

'We waren vruchtbaar, we plantten ons voort en vulden de aarde en we domineerden alles.Wat is nu het plan? Cartoon: Johann Mayr)

Vrijdag 08-09-2023

Morgen blokkeert Extinction Rebellion opnieuw de A12 in Den Haag. Demissionair minister Yesilgöz roept demonstranten van ER op om niet op de A12 in Den Haag te demonstreren. Dat lijkt me een reden om het vooral wél te doen. Erica Chenoweth, politiek wetenschapper aan de universiteit Harvard, vergeleek geweldloos verzet met acties waarbij geweld werd gebruikt. Ze constateerde dat geweldloos protest veel meer effect sorteerde. Circa 26 procent van gewelddadig verzet was succesvol tegenover 53 procent van vreedzame campagnes die slaagden. Dat is meer dan ik dacht. Haar onderzoek toont aan dat burgerlijke ongehoorzaamheid een doeltreffende manier kan zijn om verandering teweeg te brengen. Daarvoor zou ongeveer 3,5 procent van de bevolking mee moeten doen aan de acties. Dat is 600.000, een hoog aantal. Chenoweth spreekt daarbij van 'actieve participatie', wat - zou ik denken - inhoudt dat men meeloopt óf geld doneert óf oproepen op sociale media deelt. Of alledrie. Zover is ER helaas nog lang niet. Men verwacht dat er morgen 10.000 mensen deelnemen. Na morgen wil ER een marathonblokkade op de A12. Dat is erg ambitieus, Ik weet niet of het gaat lukken. In Duitsland was het geen succes; de steun onder de bevolking liep terug.

     Ik heb wekenlang serieus overwogen om deze keer mee te demonstreren. Toch komt het er niet van, want nu het zo warm is zie ik er tegenop om met het OV naar Den Haag te reizen en later weer terug. Niet zo flink van me. Het zij zo. Buiten is het bijna 30 graden, binnen opnieuw 25. In alle vroegte deden we onze boodschappen. Vanmiddag komt Joop langs om samen de agenda op te stellen voor volgende week woensdag, als het bestuur van de Poëzieroute na de zomer weer vergaderen zal. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 09-09-2023

Vanmorgen mist die snel dikker wordt. Na acht uur is de zon op en jaagt de dichte nevel weg. Volgt weer een zonovergoten dag. Buiten in de schaduw wijst de thermometer 28 graden aan, binnen blijft het 25,5. En ziedaar: opnieuw een warmterecord. In De Bilt is het om half vier met 28,4 graden officieel de warmste 9e september sinds 1901. Het vorige record op deze datum was 28,1 graden in 2012. Het is het vierde datumrecord deze week.

Gisteren had De Bilt de warmste 8e november sinds 1901. Om 15:00 uur steeg de temperatuur daar naar 29,6 graden. Het vorige record voor deze datum was 29,5 graden en werd gemeten in 1911. Het derde record op rij. Op de weerstations Hoek van Holland, Gilze-Rijen, Eindhoven en Volkel was sprake van een hittegolf; in De Bilt nog niet.

Omstreeks middernacht onze tijd was er een zware aardbeving in het Atlasgebergte, niet ver van Marrakech, Marokko. De kracht was tussen 6,8 (geologische dienst VS) en 7,2 op de Schaal van Richter. Er vielen bijna 1000 doden. Ziekenhuizen stromen vol met gewonden De schade aan gebouwen en infrastructuur is enorm. Een deskundige zegt tegen De Volkskrant dat de beving op deze plaats onverwacht was - en daarom zo dodelijk: '‘We noemen dit een intraplaataardbeving, een beving die niet op een bekende zone zit tussen aardplaten, maar op een aardplaat zelf plaatsvindt. Die zijn zeldzaam. Maar ze komen voor. De grote verrassing is dat deze zo zwaar is.’ Het getroffen gebied ligt op de Afrikaanse plaat, die in zijn geheel richting Spanje beweegt, met zo’n 3 tot 4 millimeter per jaar. Op 75 kilometer ten zuidoosten van Marrakech scheurde op geringe diepte (18,5 kilometer) een stuk gesteente over een gebied van zo’n 30 kilometer los en schoof over een ander stuk gesteente heen. Een centimeter of 30 slechts, becijferen geologen. Genoeg om een enorme schokgolf door de aardkorst te sturen.

Nee, dan gisteravond de VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgüz in Op1. Wat was ze boos op de blokkade van de A12 in Den Haag! Daar maakt ze zich 'enorme zorgen' over. De Speld heeft weer eens de beste parafrase: 'Minister Dilan Yeşilgöz-Zegerius maakt zich ‘enorme zorgen’ over demonstratie A12 - "We weten gewoonweg niet waar we als mensheid op afstevenen"’.

    Vanaf 12 uur bezetten de actievoerders van Extinction Rebellion de A12. De ANWB meldt dat de snelweg er volledig is afgesloten. De gemeente benadrukt dat deze actie verboden is. Opkomst demonstratie is groter dan ooit. Het is stil. Iedereen luistert naar de uitvoering van het Requiem van Mozart. Dies irae. De A12-blokkade is voor de 8e keer. Men eist een einde aan alle fossiele subidies; sinds kort weten we dat die jaarlijks 37,5 miljard euro bedragen. een uur of wat later komen de waterkanonnen en de arrestaties. Dat betekent dat XR morgen weer zal blokkeren.

     De Volkskrant meldt rare kritiek op de demonstranten van XR. Gebrek aan kleur, de protesteerders zouden overwegend wit en welgesteld zijn. Jezelf op laten pakken voor het klimaat kunnen mensen van kleur zich niet permitteren. De kritiek is afkomstig van Maryam Hassounin, een actrice en schrijfster van Marokkaanse afkomst, in een essay op OneWorld. Ze voelt zich niet thuis bij de beweging, waar de eurocentrische blik van de witte middenklasse volgens haar overheerst. 'De acties van XR hebben iets truttigs; het is een dagje uit op de A12, wat auto’s blokkeren, ondertussen alles filmen, een selfie maken voor je Insta en met volgekalkte spandoeken met teksten als ‘stop fossiele subsidies’ zitten wachten tot je weer naar huis mag.' Ze spreekt van 'volledig misplaatste, naïeve stompzinnigheid'. Tja, het is nooit goed. Het doet woke aan. Niemand bij XR houdt gekleurde mensen tegen, integendeel, en als die bang zijn voor arrestatie kunnen ze die ontwijken door aan de begeleidende steunbetoging mee te doen. Daar konden ze zelfs in discussie gaan met minister Jetten. Klimaatopwarming vormt een existentiële bedreiging voor de mensheid en het leven op aarde. De kritiek van Hassouni heeft een groot de-staart-moet-niet-met-de-hond-gaan-kwispelen gehalte.

Alle donders! Esther Ouwehand, die ik hoog heb zitten, wordt geen lijsttrekker van de Partij van de Dieren. Waarom niet? Omdat ze zich schuldig zou hebben gemaakt aan integriteitsschendingen. Er zouden meerdere meldingen 'met heel duidelijke informatie' zijn. Welke schendingen wordt niet bekend gemaakt. Met haar vingers in de kas gezeten? Het lijkt wel een ziekte in de maatschappij en politiek. Je kent het stramien. Het partijbestuur laat een externe, onafhankelijke commissie onderzoek doen. Ik hoop en verwacht dat Ouwehand anders dan in het geval van Arib, meteen te horen krijgt waar ze van beticht wordt. Op X/Twitter krijgt ze nu veel steun, onder andere van haar fractiegenoot in de Tweede Kamer Christine Teunissen. Op 24 september is een partijcongres. De messen worden geslepen. Naar het begin van dit kwartaal

Medicane Daniel

Zondag 10-09-2023

Credit & Copyright: Petr Horálek / Institute of Physics in Opava.

Maandag 11-09-2023

Het is vanochtend om acht uur gedeeltelijk bewolkt en al bijna 22 graden. Veel kouder was het vannacht niet. Ik ga 's ochtends naar de maandagmarkt voor vis, groenten en fruit en voor de rest naar de Coöp en de Marokkaanse kruidenier. Het is drukkend warm en er is geen wind. Buiten wordt het bijna 32 graden, binnen is het vanmiddag 26. We hebben de achtste zomerse dag op rij. Sinds de metingen begin vorige eeuw begonnen is dit nooit eerder voorgekomen. Het oude record was zeven dagen en werd gemeten van 4 tot 10 september in het jaar 2005. Er komt echter een weersomslag. Nu al trekt er hoge bewolking binnen. Er zijn onweersbuien op komst, niet zozeer bij ons, maar in het zuidoosten van het land. In de loop van morgenmiddag kan er bij ons ook regen gaan vallen. Dat zal de hitte verdrijven.

     Voor de derde dag op rij blokkeren enkele honderden demonstranten van Extinction Rebellion de tunnelbak van de A12 in Den Haag. Voor het eerst op een werkdag. De politie voert 210 mensen weg (volgens XR) en dat duurt twee uur. Op X (voorheen Twitter) bevestigt XR dat de activisten morgen weer terug zullen zijn.

     In Libië heeft de medicane Daniel door grote overstromingen na hevige regenval aan zeker 150 mensen het leven gekost. Dat meldt een overheidsbron aan persbureau AFP. Andere bronnen houden lagere aantallen aan. De verwachting is dat de storm verder trekt naar Egypte.

De prachtige foto hierboven werd deze week gemaakt in de heuvels in het oosten van Slowakije, bij het gloren van de ochtend. Hij toont de planeet Venus en de komeet Nishimura. Ik zag hem op Astronieuws. De komeet werd pas een maand geleden ontdekt, op 12 augustus 2023. Hij zou zelfs bij ons vlak voor zonsopgang met het blote oog te zien zijn aan de oostelijke hemel, maar het licht van de opkomende zon maakt het waarnemen moeilijk. Ik ben er niet voor opgestaan. De komeet scheert op zo'n 11.7 miljoen kilometer langs de aarde en zal pas over 434 jaar terugkeren. Wie weet hoe een oververhitte aarde er dan uitziet.

     Astronieuws heeft deze week wel meer leuk nieuws: Italiaans/Spaanse onderzoekers ontdekten deze week een groepje zwarte gaten, die het meest dichtbij onze aarde staan, in de open sterrenhoop Hyaden op slechts 150 lichtjaren. Dat is toch wel heel dichtbij. Tot dusver was het meest dichtbije zwarte gat BH1; die is ruim 1500 lichtjaar van ons af.

     Een ander leuk nieuwtje heeft te maken met de Apollo-17 maanmissie. Die liet in de jaren 70 drie seismografen op de maanbodem achter, die hun registraties van bodemtrillingen naar de aarde zonden van oktober 1976 tot mei 1977. De gegevens werden nu pas eens goed bekeken en geanalyseerd met behulp van moderne technieken zoals machine learning, door een groep van Caltech. Ze vonden zeer regelmatige thermische bevingen, veroorzaakt door de warmteinstraling van de zon. Ze ontstaan rond het middaguur, wanneer de zon zijn hoogste stand aan hemel is gepasseerd en het maanoppervlak begint af te koelen. Daarna doven ze weer uit. Daarnaast was er ook seismische activiteit in de ochtend. Die trillingen zagen er anders uit. Het bleek dat de ochtendtrillingen afkomstig waren van het onderstel van de Apollo 17 maanlander zelf. Steeds als dat in de ochtend door de zon wordt opgewarmd, zette het onderstel krakend uit en veroorzaakte kleine trillingen. Is dat van belang? Ja, omdat de nieuwe bevindingen meer inzicht geven in de thermische samentrekkingen en uitzettingen kan men er rekening mee houden bij het ontwerp en de bouw van toekomstige maanlanders en apparatuur. Naar het begin van dit kwartaal

Supermaan achter de burcht op het schiereiland van Syracuse, eind augustus 2023 (Credit & Copyright: Astronieuws/Kevin Saragozza

Dinsdag 12-09-2023

Astronieuws publiceert dagelijks een prachtige foto van bijzondere objecten in het heelal of op aarde. The Astronomy Picture of the Day. Bij de foto hierboven zag ik het meteen: dat is de burcht met het lichtbaken op het schiereiland van de oude stad Syracuse op Sicilië. Met een supermaan erachter. En dat subtiele groene sectorlichtje in het baken! Tien jaar geleden fotografeerde ik de burcht van dezelfde zijde, toen we verderop voor anker lagen. Lang niet zo'n mooie foto als deze en ook geen supermaan. Overigens vind ik alle gedoe rond supermanen wat overdreven. Je ziet er drie tot vier keer per jaar wel eentje en het verschil is haast niet zichtbaar. Maar de combinatie met de historische burcht is onverslaanbaar.

We horen het vannacht regenen. Vanochtend hangen er veel wolken over de stad. Wind is er nog steeds niet. Anna gaat langs bij een oude kennis in Hardinxveld, die deze zomer zijn vrouw verloor. Ondanks de hoge bewolking wordt het toch nog vrij warm; binnen en buiten is het 25 graden. Het blijft verder droog.

     Medicane Daniël veroorzaakte een veel grotere ramp dan zich eerst liet aanzien. Er zijn mogelijk duizenden doden gevallen in Libië. Alleen al in de kustplaats Derna zijn meer dan duizend lichamen geborgen. De stad werd overrompeld door de storm. Er zijn nog 10.000 vermisten. Een kwart van de stad zou zijn verwoest, onder meer doordat stroomopwaarts twee dammen zijn doorgebroken. De vloedgolf perste zich door een te smalle bedding in de stad en spoelde puin, auto's en heel veel mensen direct de zee in.

Wageningen University & Research (WUR) meldt op de website Nature Today dat de aantallen muggen in ons land vanaf half augustus flink zijn toegenomen. ook op de Muggenradar zijn nu veel meer meldingen. 'Vermoedelijk komt dit doordat het in juli en augustus veel heeft geregend. Hierdoor waren voor langere tijd veel broedplaatsen beschikbaar', zeggen de onderzoekers. Muggen gedijen op plekken waar gedurende enkele weken achter elkaar water staat waarin larven zich kunnen ontwikkelen, zoals plantenpotten, emmers en schotels gevuld met water. De onderzoekers verwachten dat in september nog een piek in de muggenoverlast volgt door de hoge temperaturen van begin september.

Kwalijk pestgedrag van de politie die kinderen van op de A12 opgepakte klimaatdemonstranten aanmeldt bij het meldpunt 'Veilig Thuis' voor kindermishandeling. Er werden meer dan dertig kinderen gemeld, terwijl het al tientallen jaren heel normaal was om je kroost mee te nemen naar geweldloze demonstraties. Leren om geweldloos te protesteren hoort toch bij je opvoeding? Ik meen dat de trekkerboeren eveneens minderjarige kinderen en tieners mee hadden. Het is 'standaardprocedure bij aanhoudingen waarin kinderen in gevaar zijn', zegt de politie nu. Oh? Veilig Thuis is ontstemd: 'Demonsteren is geen kindermishandeling'. De voorzitter van de politievakbond weet het beter: 'Je bent gewoon niet goed snik als je als ouder je kind meeneemt naar een demonstratie op de a12 van XR. #veiligthuis zou beter moeten weten!'  Bromsnor is terug en spuit ouders en kinderen met een waterkanon van straat.

     A12-blokkade dag 4. Ongeveer 100 demonstranten zijn op het asfalt gaan zitten en nog eens het dubbele aantal steunt hen langs de kant. Automobilisten waren al snel gefrustreerd over de bezetting, schrijft Omroep West. Een verslaggever van de omroep werd geslagen door een bestuurder die boos was over de blokkade. De automobilist werd aangehouden. Rond 13.00 uur waren alle demonstranten weer weg en was de A12 weer vrij. Het aantal arrestanten is niet bekend. Naar het begin van dit kwartaal

De Libische stad Derna voor en na de vloedgolf (herkomst foto onbekend)

Woensdag 13-09-2023

De apocalyptische aard van de vloedgolf in de Libische stad Derna is duidelijk te zien aan de beide foto's hierboven. Vóór en na de verwoestende medicane Daniel, sterk opgezweept door het recordwarme water van de Middellandse Zee. De enorme watervloed van de heftige regenhozen en de beide gebroken stuwdammen kon niet goed wegstromen door de nauwe bedding in de binnenstad. Het water hoopte zich razendsnel op tot 3 meter en verwoestte misschien wel een kwart van de stad en sleepte daarbij alle bruggen mee, puin, auto's en heel veel mensen met zich meesleurend recht de zee in. Het aantal dodelijke slachtoffers zou meer dan 5300 zijn, maar dat kan zelfs verdubbelen omdat duizenden mensen vermist worden. 'De lijken komen voortdurend met tientallen tegelijk uit zee', zegt een oostelijke minister. Duizenden doden worden begraven in massagraven.

     Hulp komt traag op gang en wordt bemoeilijkt door de politieke verdeeldheid in het land. De centrale bank in Tripoli in het westen erkent de oostelijke regering niet en weigert de door het oosten gevraagde financiële hulp te verstrekken, anders dan de westelijke regering die wel hulpgoederen stuurt. In de failed state Libië 'draait het om machtsstrijd, invloed, geld en positiebehoud. Dat zal door deze ramp niet veranderen', zegt een deskundige.

In vergelijking hiermee was er gisteren in Limburg weinig aan de hand. Er was overlast en schade door hevige regenval. In onder andere Maastricht, Geleen en Valkenburg liep het water over de straten. De stationshal in Maastricht stond blank en de A76 en de A2 moesten worden afgesloten. Snelweg geblokkeerd, het klimaat neemt wraak voor de aanhoudingen van XR-activisten op de A12, zei iemand op de sociale media. Ditmaal geen protest van de VVD.

     Vanmorgen valt er bij ons ook wat regen, maar na acht uur wordt het droog met veel bewolking en wind. Temperaturen: buiten 22 graden, binnen 24. Aan de kust in het noordwesten werd het N Bf 8. Tussen 06.00 en 08.00 uur was er veel wind met harde windstoten tot 93 kilometer per uur. Uit onder meer Medemblik, Den Helder en Den Burg is wateroverlast gemeld, schrijft NH Nieuws. Er viel veel regen in korte tijd: in Den Helder zo'n 40 millimeter. Op de A7 viel een dikke boom op een auto. De bestuurder kon er zelf uit klimmen. Na het middaguur blokkeert XR voor de vijfde dag de A12. Herhaling van zetten. Morgen weer. Vanavond bestuursvergadering van de Poëzieroute bij Joop in Hoornaar. Daarna naar CollegeTour kijken met Esther Ouwehand.

In het online tijdschrift 'Sociale Vraagstukken' staat een lezenswaardig interview met de poiltiele nestor Herman Tjeenk Willink, 'Politiek is (mee)besturen) geworden en besturen vooral regelen'. Ik zou het hele gesprek wel willen citeren, maar in elk geval dit: ''Politieke visies zijn verbleekt en het politiek inhoudelijke debat vindt nauwelijks plaats. Politiek is vooral (mee)besturen geworden en besturen vooral regelen. Ik ga er al een hele tijd vanuit dat de politiek niet in staat is daarin op eigen kracht verandering aan te brengen. Dat is geen onwil, maar onmacht. Er is dus druk van buiten de politiek nodig om die onmacht te doorbreken. Institutioneel, bijvoorbeeld van de rechter, de Hoge Colleges van Staat, uitvoerende instanties. Maar ook van burgerinitiatieven.’ Deze zomer las ik aan boord met instemming zijn laatste boek 'Het tij tegen' (Prometeus, 2023) over het fundament dat de democratische rechtsorde zou moeten zijn - en steeds minder is.  Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 14-09-2023

Vanaf volgende week krijgen we en vier miljoen andere 60-plussers, kwetsbaren, zorgmedewerkers en zwangeren een oproep voor een coronabooster in de bus. De boostercampagne zal tot ver in december duren. Nog steeds volg ik de ontwikkeling van Covid19 op de voet, omdat ik nog altijd deelneem aan het wekelijks invullen van de RIVM-infectieradar daarover. De aantallen infecties lopen langzaam weer op en er zijn nieuwe varianten actief van Omikron. Kijk maar op het coronadashboard: de positieve testuitslagen stijgen wat (0,8 procent, de rioolwatermetingen ook (12 procent) en de meest voorkomende variant is nu XBB. Je vraagt je af of de nieuwe booster op tijd is; epidemiologe Alma Tostmann twijfelt daar aan.

     De nieuwste variant is BA.2.86, die al wel in rioolwater gevonden wordt maar nog niet in de kiemsurveiilance. Die zit niet in de aanstaande boosterprik (XBB wel). De subvarianten maken niet zieker dan de eerdere vormen. Is de boosterprik nog wel nodig? Dat denk ik wel. De bescherming door de eerdere boosters is flink afgenomen. Een halfjaar na de laatste prik zijn geboosterde ouderen nog maar voor 24 procent beschermd tegen ziekenhuisopname, en voor 50 procent tegen overlijden. Dat kun je met het oog op het aanstaande winterseizoen beter op laten krikken, net als bij de griep. Je kunt het wel krijgen, maar dan is het minder erg.

Het gaat in het nieuws regelmatig over exoten, dieren, planten, schimmels en microorganismen die ons land binnendringen en zich er soms weten te vestigen. Bekend is de Japanse Duizendknoop, de Nijlgans, de wasbeer en het Amerikaanse rivierkreeftje. De laatste zagen we onlangs bij het vijvertje in de tuin van Tessa. Exoten komen veel voor en hun komst wordt gestimuleerd door internationaal verkeer en handel en het opschuiven van klimaatzônes door de opwarming. Van de week bleken er twee plaaggeesten zich in Europa te vestigen: de rode vuurmier en de Amerikaanse grondtermiet. De vuurmier is bekend om zijn snelle verspreiding en pijnlijke steken. Een groep van tienduizenden vuurmieren leeft in 88 nesten in Sicilië, rond een plezierhaven en een pizzeria aan de rand van Syracuse. Kolonies grondtermieten komen zelfs al in Nederland voor. Deze soort kan door het knagen aan hout veel schade aan gebouwen toebrengen. Ze schijnen hier in Zuid-Holland voor te komen, maar we hebben ze nog niet gezien.

Het aftredend bestuur van PvdD handhaafde signalen van integriteitsschendingen door fractieleider Ouwehand te hebben ontvangen. Uit een stuk in het AD blijkt nu dat ze een van die signalen eerder zelf verzonden! Die betrof 'ondermijning van het partijbestuur'. Ja, er woekerde al lange tijd een conflict en dan signaleer je signalen die je zelf verstuurde. Bovendien: 7 bestuursleden = 7 klachten. Haha, een soort Baron van Münchausen-taktiek.

Goede vergadering gisteravond van het bestuur van de Poëzieroute. Allereerst hebben we een nieuw bestuurslid: Karen H. Twee projecten - Het kleinste Huisje (Kalkhaven) en een gedicht van Truus Gerhardt (Dalembolwerk) liggen bij de gemeente voor een omgevingsvergunning. Voor het project van Theater 't Pand is meer technische expertise nodig. 

     Vandaag keert de zomer terug in gematigder vorm. Zon en wolken, binnen 24 gaden, buiten 23. De zesde dag van de XR-blokkade van de A12. Op X een filmpje van hoe de demonstranten een auto doorlaten van een man die zijn vrouw naar het ziekenhuis brengt. Er waren zo'n 170 actievooerders en ook een pasgetrouwd stel dat op hun huwelijksdag aan de blokkade meedeed. Gezellig. Verder een herhaling van de eerdere dagen. Naar het begin van dit kwartaal

Schema uit het besproken artikel.

Vrijdag 15-09-2023

In Science Advances verscheen deze week een Scandinavische studie onder de titel 'Earth beyond six of nine planetary boundaries'. Peer reviewed en open acces. The Guardian publiceert er een samenvatting van. Op basis van inschattingen uit 2000 klimaatstudies zeggen ze dat de aarde al langer geleden buiten de stabiele grenzen van het huidige interglaciaal raakte. In die periode - het Holoceen - bleef het klimaat gematigd en constant en daardoor kon de menselijk beschaving zich ontwikkelen. Aan die beschermende kalmte komt de laatste anderhalve eeuw een einde. In de 19e eeuw begon de mensheid de integriteit en samenhang van de biosfeer te overschrijden door het leegroven van hele ecosystemen door onder meer massale ontbossing en monoculturen. Klimaatmodellen tonen dat de veilige grens voor klimaatverandering in de late jaren 80 werd overschreden. Wat betreft schone watersystemen in meren en rivieren en de beschikbaarheid van drinkwater en bevloeiing werden de grenzen in de jaren na 2000 gepasseerd. Excessief gebruik van meststoffen (stikstof en fosfor) leidde tot vervuiling, algenbloei en verzuurde en dode zônes in oceanen. Een studie uit 2022 toont dat de grenzen voor chemische verontreiniging door pesticiden, plastic en nucleair afval in grote delen van de wereld werden overschreden. De conclusie van de uitvoerige overzichtsstudie: 'This update finds that six of the nine boundaries are transgressed, suggesting that Earth is now well outside of the safe operating space for humanity'. Die conclusie is samengevat in het plaatje hierboven. Een andere studie trok in mei 2023 eenzelfde conclusie. We duwden de aarde over zijn grenzen. En nu? We are fucked, zogezegd.

Een zomerse dag. Samen boodschappen bij AH op Oost. Ik heb deze week de vleeswaren op de boterham afgeschaft. Eet minder vlees! Barbara komt langs met baby Zaila. Later komt moeder Nikita ook langs. Op de A12 is de zevende blokkade van XR. Er is ook een klimaatstaking op het Malieveld georganiseerd door XR Onderwijs, Teachers for Climate. Het is drukker dan gisteren. Waterkanon, wegslepen, politiegeweld. De eerste week zit erop. Bij de trekkerboeren gingen bewindslieden en andere politici meteen in gesprek met de protesteerders. Nu negeren ze het (behalve Jetten) alsof ze niet bestaan. Het is maar wat je belangrijk vindt. Morgen - zaterdag - zullen er vast veel meer demonstranten zijn. Naar het begin van dit kwartaal

Direct naast de Utrechtsebaan is de steundemonstratie.

Zaterdag 16-09-2023

Een mooie dag met veel zon, weinig bewolking, nauwelijks wind en uiteindelijk 25 graden. Ik scan de nieuwssites. Ik vond al dat het veel was: ieder jaar 37,5 miljard aan subsidies en belastingkortingen van de overheid voor het gebruiken van fossiele brandstoffen door het bedrijfsleven. Dat was onlangs uitgerekend door milieuorganisaties, maar nu blijkt uit uitgelekte stukken voor Prinsjesdag dat het nóg meer is! Onze eigen overheid meldt dat we onze eigen ondergang steunen met ieder jaar een bedrag tussen de 39,7 tot 46,4 miljard euro! In 2020 ging het kabinet nog uit van een bedrag van 4,5 miljard euro, maar het is dus tienmaal zoveel. Hoe meer olie, gas of kolen de bedrijven verstoken, hoe minder belasting ze betalen. We zijn stapelgek geworden. Lucas Winnips, de woordvoerder van Extinction Rebellion, 'verwacht hierdoor meer mensen, die met meer vastberadenheid op de A12 zullen blijven zitten'. Ineens ben ik het zat om er alleen maar over te schrijven. Ik ga verdomme zelf naar Den Haag!

     Zo gezegd, zo gedaan. Anna kijkt me verbaasd aan maar ze staat er wel achter. Het is nog vroeg genoeg, half tien. Ik loop naar het station en na vijf minuten zit ik in de trein naar Dordrecht. Daar staat direct aan de andere kant van het perron een intercity, die me rechtsstreeks naar Den Haag HS voert. Opnieuw wacht aan de overzijde een trein waarmee ik het korte stukje naar Den Haag CS afleg. Het is net geen 11 uur. Langs het gebouw van de Tweede Kamer loop ik naar de A12, de Utrechtsebaan om precies te zijn. Er is niets te zien behalve een lange, hoge rij doeken van zwart plastic die de tunnelbak afschermt. Dit is niet de goede plaats.

Aan mijn linkerzijde zie ik in de verte een rij politiebusjes staan. Dat zal de goede richting zijn. Op de hoek bij het Malieveld staan twee agenten. Ze komen uit Breda, zeggen ze. Als ik vraag waar de demonstratie is wijzen ze naar de Laan van Reagan en Gorbatsjov. Dat is de plek van de steundemonstratie, weet ik, maar ik wil naar de blokkade. Ze weten niet waar die is (zeggen ze). Ik loop onder de bomen door langs de zijkant van het grote veld naar een plek waar ik mensen zie. Dichterbij blijken het er erg veel en ze hebben spandoeken. Hier is het, dit is van Extinction Rebellion. Ik meng me onder hen en verbaas me over de grote aantallen jonge mensen. Grijsaards zoals ikzelf zijn er ook wel maar aanzienlijk minder. Er zijn kinderen, in buggies, draagstellen of aan de hand van een ouder. Ook zie ik nogal wat tieners. Iedereen is heel welwillend en lijkt ook een beetje zeuwachtig. Soms klinken er leuzen, die ik slecht versta. De groep wordt snel groter. Ik merk dat het me raakt, het is verdomde erg lang geleden dat ik aan zoiets meedeed. Eind jaren 70? Toen was ik zelf jong.

     Ik beland bij een groep muzikanten. Ze stemmen hun instrumenten en hebben muziekstandaards voor zich waar de partituur van het Dies Irae uit het Requiem van Mozart staat (foto hier). Dan komt er ineens een agent aan met een strak, humorloos gezicht. Sportschooltype. Hij legt de musici voor dat ze twee minuten hebben om hun instrumenten in te pakken, anders zal de politie ze invorderen (foto hier). Kan dat zomaar, vragen ze, we zitten niet eens op de snelweg, dit is het park. Er wordt geroepen om de politie-liaison, een vrouw in een paars hesje die even later verschijnt. Dit is moeilijk, het gaat om professionele musici die hun instrument nodig hebben om de kost te verdienen. Men overlegt onder elkaar en verklaart vervolgens dat ze hun instrumenten in zullen pakken en hier achterlaten. Zonder instrumenten zullen ze op de A12 'in de lucht spelen' terwijl het koor het Dies Irae zal zingen. Een vrouw roept: 'maar wie helpt ons aan D-klein?' Een oudere dame haalt een stemvork tevoorschijn. Iedereen lacht, ook de agenten. Er heerst inderdaad toch een soort gemoedelijkheid.

     Opeens komen er van vier kanten optochten van nieuwe demonstranten. Nu zijn er echt veel mensen, ik schat wel enige duizenden. Iedereen beweegt naar het politielint langs de Utrechtsbaan. Achter het lint staat een lange rij agenten, maar die kunnen niet verhinderen dat de menigte beide banen van de snelweg bezet. Ik loop ook mee. Velen gaan op het asfalt zitten (foto hier). Ik ook. Aan beide kanten staan agenten over de breedte van de weg. Er loopt een groep in rode gewaden gehulde vrouwen de weg op (foto hier). Ze doen denken aan schikgodinnen uit de Griekse mythologie. Intussen zingt het koor samen met de luchtspelende musici het Dies Irae. Dag van toorn. Ik hoor het Tuba Mirum, het maakt indruk op me. 'Dood en leven zullen verstommen,wanneer de schepping zal herrijzen om zijn rechter rekenschap te geven'. Foto hier. Je kunt er hier ook een filmpje van zien. (Ik zag heel even mezelf, op 1,07 minuten, helemaal rechts in beeld). Nu begint de politie hun busjes dicht achter elkaar te parkeren op de fietspaden om de demonstratie in te sluiten. Er zijn nog enige honderden actievoerders over. Aan de oostzijde stellen twee waterwerpers zich op, elk op een rijbaan, Het lijkt me tijd om me te voegen bij de steundemonstratie aan de andere kant van de busjes, ik heb geen zin om natgespoten te worden of aangehouden en in een busje naar de rand van de stad te worden gevoerd. Zie maar hoe je op het station komt. De steundemonstratie is overigens veel groter dan het aantal actievoerders op het asfalt.

In de grote massa mensen kijk ik van de zijkant hoe de agenten beginnen mensen van het asfalt te tillen en af te voeren, soms op lage langwerpige brancards op wielen. De politie roept om dat ze iedereen die er blijft zitten nat zal spuiten. Even later richten de waterkanonnen hun stralen op de ingesloten menigte (foto hier). Ik houd het voor gezien en loop door het park terug naar het station. Om twee uur ben ik terug in Gorcum. Daar lees ik het verslag van de NRC. de politie hield meer dan 650 activisten aan. Meerdere muziekinstrumenten werden in beslag genomen, met name trommels. Tegen persbureau ANP verklaart de politie dat agenten de communicatie via hun oortjes moeilijk konden verstaan door het lawaai van de instrumenten. Na afloop zouden de muziekinstrumenten zijn teruggegeven. Eigenlijk verliep alles wel redelijk en correct. Natuurlijk zijn politieagenten de vijand niet.  Naar het begin van dit kwartaal

Weggeslagen havenduin op Vlieland (foto Boskalis)

Zondag 17-09-2023

Eergisteren zag ik het bericht dat het duin bij de haven op Vlieland is weggeslagen bij werkzaamheden om het duin juist te verstevigen. Je kunt het goed zien op een foto die de uitvoerder Boskalis maakte. Het zand schoof in de stroomgeul die er vlak voorlangs loopt. Dat is de geul waar je doorheen moet varen om de haven te bereiken. Of de geul nu geblokkeerd is wordt niet vermeld; waarschijnlijk niet. We lagen deze zomer twee weken in het allereerste vak van de haven, vlakbij het havenkantoor, en liepen graag over het pad (goed zichtbaar op de foto) naar ditzelfde havenstrand. Je kunt er nu niet meer langs om verder te lopen om de oostzijde van Vlieland heen. Volgens de gemeente is de situatie levensgevaarlijk.

De Amerikaanse staat Californië klaagt vijf grote olie- en gasconcerns aan die zich volgens de openbaar aanklager schuldig hebben gemaakt aan het decennialang bagatelliseren van de risico's van het gebruik van fossiele brandstoffen. Het betreft Chevron, BP, ConocoPhillips, Shell en ExxonMobil. Ook branchevereniging American Petroleum Institute wordt in San Francisco voor de rechter gesleept. Gouverneur Newsom van Californië zegt dat zijn staat 'actie onderneemt om de grote vervuilers verantwoordelijk te houden' voor overstromingen, extreme hitte en verlies van biodiversiteit. Geweldig! In Nederland zijn we zover nog niet; daar pamperen we de industrie decennialang met fossiele subsidies en belastingvoordelen en pakt de politie muziekinstrumenten af van klimaatdemonstranten. Vandaag is in Den Haag overigens de negende blokkade van de Utrechtsebaan. De blokkade begon even voor 12.00 uur, een paar honderd mensen deden mee. Een onbekend aantal mensen is opgepakt. Klimaatactivisten gaan vanaf morgen dagelijks hoofdwegen in de Duitse hoofdstad Berlijn blokkeren. Vandaag besmeuren ze de Brandenburger Tor met verf. Ze willen afdwingen dat het gebruik van fossiele brandstoffen vanaf 2030 wordt gestopt.

     Overigens ging het gisteren niet alles gemoedelijk toe in Den Haag. Hier staat een filmpje waarop te zien is hoe agenten in de steundemonstratie behoorlijk agressief omgaan met twee ouders en een jong kind. Zonder dat die aanleiding gaven. Dat kind is voorgoed bang voor de politie, vrees ik.

Vannacht regen en vanmorgen regen. Dat hebben we al even niet gehad. Gisteren was er hier in de stad de Pride van Gorinchem. Voor de allereerste keer. Die heb ik gemist. Uit het verslag van AD Rivierenland blijkt dat er enige incidenten waren: 'Een man (verschafte) zich de toegang tot het terrein waar de drac-queenverkiezing werd gehouden, en probeerde die te verstoren door via een luidspreker te verkondigen dat de aanwezigen "‘naar de hel gaan"'. Kennelijk niet ingehuurd. De politie voerde hem af.

     Het is na half elf droog maar het blijft bewolkt en een graad of twintig. We blijven binnen. Na vier uur zien we een gewonde duif - een doffer - op het plaatsje tussen de sluis en onze serre. Hij bllijft zitten, ook als er mensen langslopen. Aan zijn keel zit een bloedende wonde. We doen een doos over hem heen en bellen de dierenambulance. Even later halen ze hem op. Blijkt om vogelpokken te gaan, een dodelijke ziekte.  Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 18-09-2023

Wie snapt het nog? Al jaren daalt het aantal boeren, vooral door boeren die met pensioen gaan. Toch stijgt het aantal kwalijke megastallen alsmaar door en de agrarische productie eveneens. Boeren die met pensioen gaan verkopen vaak hun stallen en hun stikstofruimte aan boeren die groter willen groeien. Door schaalvergroting kunnen ze meer verdienen. De vlees- en melkveesectoren zijn de grootste groeiers. Steeds meer gigantische stallen ontsieren het landschap.  Meer vee, meer productie, meer mest en meer ondragelijke stank voor de buren. Die worden niet meer beschermd door hun gemeentebesturen. Bij stalbranden zijn de dieren reddeloos verloren. De kans op nieuwe zoönosen neemt toe. Al jaren is het beleid van de regering dat de sector moet inkrimpen, maar het tegendeel gebeurt. De meest recente cijfers laten zien dat er vorig jaar 1065 van zulke stallen waren, oftewel 3,7 procent meer dan in 2021. In vijf jaar is het aantal toegenomen met 13,9 procent. Vlak voor de zomer klapte het landbouwakkoord. Er wordt niet bestuurd in dit land.

In Dordrecht heeft de overheid de kans nu eens een keer wél te besturen. De Provinciale Adviescommissie Leefomgevingskwaliteit (PAL) adviseert het provinciaal bestuur van Zuid-Holland het chemisch bedrijf  Chemours in Dordrecht stil te leggen totdat duidelijk is dat het geen PFAS meer uitstoot. De uitstoot van PFAS moet zo snel mogelijk nul worden. Provinciale Staten vergaderen overmorgen over Chemours.

De samenleving vliegt steeds meer uit de bocht, denk je bij jezelf. De migrantenstroom uit Tunesië zwelt aan. Op zee was het erg rustig. Binnen een week kwamen circa 10.000 migranten aan op het Italiaanse eilandje Lampedusa. Daar is in de opvang maar plaats voor 400 mensen. Grote aantallen worden vanuit Lampedusa naar de tijdelijke opvangplek op Sicilië gebracht, maar omdat die nu ook overvol zit, loopt het systeem vast. Er is tekort aan eten, drinken en medische hulp. Vandaag ontvluchten er honderd uit de tijdelijke opvang in Porto Empedocle. De burgemeester van die plaats zegt: 'Ze zijn niet weggevlucht, ze zijn op zoek gegaan naar eten en drinken. Het is een explosieve situatie. Dit kan zo niet doorgaan.' Maar het gaat wel door, de regering weet zich ook geen raad. De situatie lijkt al haast op die in de visionaire roman 'Le camp des Saints' uiit 1973 van Jean Raspail. En op de tekst van de Apocalyps, zang xx: 'En zij zullen optrekken over heel de aarde en het legerkamp der Heiligen en de geliefde Stad overrompelen'. Wat doet Meloni? Die verwijst naar Brussel en verder wil ze kansloze migranten 18 maanden opsluiten en ze daarna het land uitzetten. Dát zal ze leren! En afschrikken!

     Een aantal uren later vraag ik me af of de toestroom in Italië eigenlijk wel zo groot is. Ik zoek de cijfers op bij Datagraver en dan blijkt het allemaal nogal mee te vallen. Vorig jaar waren er bijna 160.000 migranten via de Middellandse Zee Europa binnen. Dit jaar zijn het er tot nu 165.000. Geen paniek!

Vannacht flinke regen en onweer, dat is te zeggen: het onweer is een eind weg en de ontladingen klinken als het verfrommelen van een papieren zak. Later wordt het droog. Ik rijd naar de poli van mijn dermatoloog in Sliedrecht. De laesie van cheilitis atinica op mijn linker onderlip was al na vier weken smeren met Efudix-zalf verdwenen; dat was eind mei maar hij wilde het nog zelf even zien. Ondertussen vindt in Den Haag de tiende blokkade van de Utrechtsebaan plaats. Ik ben benieuwd hoe het morgen - Prinsjesdag - zal gaan.

     Middag. De zon schijnt weer. Anna is even de stad in. Mijn telefoon gaat: een van onze beste vrienden kreeg vanochtend een zware hartaanval. Zijn vrouw trof hem aan toen ze terugkwam van de sportschool. Hij ligt nu buiten kennis op de intensive care. Ze zal ons op de hoogte houden. Ik heb nergens meer zin in. Naar het begin van dit kwartaal

Afbeelding uit besproken boek

Dinsdag 19-09-2023

Wat gebeurt er eigenlijk als je over de horizon van een zwart gat naar binnen zou vliegen? Ik heb er wel eens eerder over geschreven maar weet niet meer waar. Het is een leuke vraag waar de Italiaanse theoretisch natuurkundige Carlo Rovelli een leuk boekje schreef ('Witte Gaten. Binnen de horizon', Ned. vert. Prometeus, 2023). Volgens hem gebeurt er niets met je, de tijd blijft voor jou gewoon doortikken als altijd. Waarnemers buiten het zwarte gat zouden opmerken dat jouw tijd door de gigantische zwaartekracht c.q. de kromming van de ruimtetijd steeds langzamer gaat lopen, totdat hij zelfs stilvalt als je bij de horizon bent. Ze kunnen dus niet eens zien of je wel naar binnen vliegt. Voor de duidelijkheid, de horizon van een zwart gat is de plek waarachter niets meer uit het gat kan ontsnappen. Zelfs het licht niet. Maar voor jou verandert de tijd niet als je het gat in vliegt. Ik vraag me wel af of je de spaghettificatie van je lichaam zou overleven, die met de nadering van het zwarte gat gepaard gaat. De onvoorstelbaar grote gradiënt van de zwaartekracht trekt je in de lengteriching als een deegsliert uit elkaar. Helaas zegt Rovelli daar niks over.

     Na de passage van de horizon val je verder naar binnen. Het zwarte gat wordt steeds dieper en dunner volgens de vergelijkingen uit de algemene relativiteit van Einstein. Aan het eind van de tunnel zou de singulariteit huizen, een plek waar de oorspronkelijke materie van het gat een oneindige dichtheid krijgt en de ruimtetijd oneindig vervormt. Die houdt er op te bestaan, de steeds dunnere buis van het zwarte gat wordt samengedrukt tot één enkele lijn, Einsteins vergelijkingen weten er geen raad mee. Maar daarvoor grijpt de quantumtheorie in, je zult de singulariteit niet bereiken want op zeker moment is de kromming van de ruimtetijd zo enorm dat hij de Planckschaal bereikt. Rovelli zegt overigens dat de singulariteit van een zwart gat verwant is met die van de oerknal.

     Vanaf dat punt is eigenlijk alles mogelijk, de singulariteit van het zwarte gat is weg in het Planckgebied, dat wil zeggen: hij is later. Dat snap ik niet. Van de nieuwe theorie van Stephen Hawking (zie 'Het ontstaan van de tijd', Thomas Hertog, Lannoo, 2023) zou op dat punt juist de tijd moeten verdwijnen en ruimte worden. Dus kan die singulariteit niet later zijn, zou ik zeggen (maar wie ben ik). Maar Rovelli heeft al een aantal jaren een andere hypothese. Ik laat hem even aan het woord. 'Op het moment waarop het zwarte gat het einde van zijn val bereikt (bij het Planckgebied - TZ), zou het dan eenvoudigweg zo kunnen zijn dat het terugstuitert en terugbeweegt als een bal, alsof de tijd omkeert? Het valtraject was dat van een zwart gat. Wat zie ik als ik me voorstel dat ik het leven van een zwart gat film en de film omgekeerd afdraai? Dan zie ik een wit gat'. Je ziet dat hierboven gebeuren op een plaatje uit zijn boek. Het zwarte gat valt van rechts naar links, de horizon is rechts, en de tunnel naar de singulariteit wordt steeds dieper en dunner. De tijd loopt van beneden naar boven. Als het zwarte gat de Planckschaal bereikt (rode kleur) stuit het terug als een wit gat. Wikipedia heeft er een lemma over.

     Dat is op zijn minst grappig. Uit een zwart gat kan niets ontsnappen, bij een wit gat kan niets naar binnen. Omdat er heel veel zwarte gaten in ons universum zijn, moeten er volgens deze hypothese ook heel veel witte gaten zijn. Die zijn nog nooit gezien, maar sommige kosmologen denken dat ze zich misschien voordoen als de hoogenergetische gammaflitsen, waarschijnlijk omdat er heel veel energie uit witte gaten stroomt. Anderen denken dat  sommige quasars mogelijk witte gaten zijn. Ook zijn er theoretici die denken dat een wit gat een wormgat vormt en elders in het heelal uitmondt of zelfs in een ander universum. De hypothese van Rovelli zou misschien de beruchte informatieparadox bij een zwart gat op kunnen lossen. Volgens de momenteel gangbare opvattingen kan en mag informatie nooit verloren gaan. Op het niveau van kleine deeltjes kunnen namelijk interacties in de tijd zowel heen als terug plaatsvinden; het verleden en de toekomst vormen één geheel. (Op ons macroniveau kan dat niet vanwege de 2e Wet van de thermodynamica). Om die wisseling in de richting van de pijl van de tijd mogelijk te maken, mag er geen informatie verdwijnen want dan lukt die omkering niet. Informatie over het verleden is onontbeerlijk om ernaar terug te kunnen gaan. Of die oorspronkelijke informatie in het zwarte gat intact blijft wanneer het als wit gat terugstuitert is natuurlijk de vraag.

Een opstekerje op Prinsjesdag. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) komt na een nieuwe doorrekening van de klimaatplannen van minister Jetten tot de conclusie dat zijn plannen mogelijk volstaan om in 2030 tot 55 procent vermindering van de CO2-uitstoot ten opzichte van 1990 te realiseren – de doelstelling uit het regeerakkoord. In de achterliggende jaren schoot de uitvoering steeds tekort. Nu is het alleen de landbouwsector die als enige bij lange na niet in de buurt komt van de gestelde reductieopgave, stelt het PBL. De hoge gas- en energieprijzen droegen flink bij aan het huidige resultaat. Bedrijven en huishoudens verstookten daardoor veel minder aardgas. De warme winter hielp ook. De onzekerheid over de rest van het traject blijft groot.

     Verder besteed ik weinig aandacht aan Prinsjesdag. De politiek slaat je om de oren met 'bestaanszekerheid'. Het bestaan is nooit zeker. Burgemeester Van Zanen zeurt in het AD over de elfde dag dat Extinction Rebellion de Utrechtsbaan blokkeert. Ook op Prinsjesdag. 'Dit is echt vreselijk, kost heel veel capaciteit.' Ja, daar was het juist om te doen. Rond 13.15 uur zette de politie het waterkanon in tegen de demonstranten op het wegdek. Iets na 15.00 uur waren ze allemaal van het wegdek.

     De internationale onderzoeksgroep World Weather Attribution (WWA) concludeert na een snelle analyse dat klimaatverandering de hevige regenval die Libië deze maand trof tot vijftig keer meer waarschijnlijk maakt. Gecombineerd met de slechte staat waarin de twee dammen bij Derna verkeerden en andere lokale omstandigheden, zoals bouwen in overstromingsgevoelige gebieden, ontbossing en het ontbreken van afdoende klimaatbeleid hebben van het extreme weer een humanitaire ramp gemaakt.

Vandaag is het overwegend grijs bewolkt en nogal winderig. Over mijn goede vriend op de intensive care in Nieuwegein vernemen we niets. Anna gaat oppassen op baby Zaila bij Nikita thuis. Bij terugkeer is ze ons mapje met autopapieren kwijt. Hoe vervelend, maar misschien duiken ze ergens op. Naar het begin van dit kwartaal

Bas van der Schot, De Volkskrant

Woensdag 20-09-2023

Iedere dag bezet Extinction Rebellion demonstratief de Utrechtsebaan in Den Haag. Vandaag - de dag van de algemene politieke beschouwingen in de Tweede Kamer - zal het voor de 12e keer zijn. Ondertussen publiceert minister Jetten vandaag een overzicht van de fossiele subsidies en belastingkortingen voor het bedrijfsleven. Wat blijkt daaruit? Voor een groot deel daarvan zijn er geen juridische belemmeringen ze te beëindigen. Dat betreft bijvoorbeeld het lagere accijnstarief voor diesel of de regeling dat grootverbruikers van energie minder belasting betalen naarmate ze meer energie verbruiken. Hij nodigt 'allerlei activisten, milieuorganisaties, maar zeker ook bedrijven uit om samen om tafel te gaan en samen een goed plan te maken hoe we Nederland kunnen vergroenen en afscheid kunnen nemen van deze fossiele voordelen'. Vandaag publiceert het Belgische Duurzaam Nieuws een gelekte EU-studie waaruit blijkt dat een belasting voor kerosine in de Unie wél mogelijk is. Luchtvaartmaatschappijen beweerden altijd van niet.

     Voor een aantal regelingen zou overigens de afbouw al begonnen zijn: bij bedrijven in de glastuinbouw of steenfabrieken die meer belasting moeten betalen over hun energieverbruik. Ook een speciale kolenvrijstelling voor Tata Steel is afgeschaft. Er hoeft dus inderdaad niet gewacht te worden, geen excuses, de betrokkenen kunnen meteen aan de slag. Ook de Raad van State dringt in zijn advies over de Miljoenennota voor 2024 bij het kabinet aan op daadkracht op het gebied van inkomenspolitiek en klimaat. Klimaatverandering is volgens de Raad voor de komende jaren één van de grootste maatschappelijke opgaven. De overheidsfinanciën zullen er structureel door veranderen. Ik kan er niets aan doen dat ik denk dat ze braaf luisteren en dat het grootstse deel van de politieke partijen er straks niks aan zal doen. Opnieuw niet, maar - wie weet - is dat te somber. Op 22 november kunnen de verkiezingen het veranderen.

Ik wil echt niet al te somber zijn. Zo haalt het kabinet volgend jaar 11,8 miljard uit het Klimaatfonds. Dat wil het besteden aan verbetering van de capaciteitsproblemen op het elekticiteitsnet, naar zonne-energie op zee en het stimuleren van gebruik van duurzame energiebronnen en -dragers zoals waterstof in de energie-intensieve industrie. In totaal leiden de maatregelen tot een jaarlijkse CO2-reductie van 22 megaton. Dat is volgens het Planbureau voor de Leefomgeving genoeg om de klimaatdoelen voor 2030 in zicht te brengen. Het Klimaatfonds bevat bijna 35 miljard euro voor de komende tien jaar, maar ik herinner me dat er dit voorjaar al 28 miljard van was uitgeven. Vermoedelijk zit die 11,8 miljard voor het net daar al bij en zou alleen 4,7 miljard voor de ontwikkeling van kernenergie nog over zijn. De vraag is op dit ogenblik of het Klimaatfonds - of het restant ervan - intact zal blijven. Die fondsen zijn niet heilig. Een meerderheid in de Kamer wil bijvoorbeels op voorstel van de vroempartij VVD, 1,2 miljard euro uit een andere reservering, het Groeifonds, besteden om te voorkomen dat de prijzen aan de benzinepomp verder stijgen. Dat fonds is bestemd voor investeringen in innovaties en kennis en onderwijs om de economische groei op langere termijn te stimuleren. Het Groeifonds bevat 20 miljard euro voor de jaren 2021 - 2025, maar langere termijn geldt voor de VVD c.s. niet meer bij verkiezingen op komst.

     Een ander opemerkelijk punt. Het niet-verlagen van de brandstofaccijns zoals de VVD wil, is vooral gunstig voor de hogere inkomens. Die rijden veel meer auto dan lagere inkomens. Rijke Nederlanders hebben er drie keer meer voordeel van een lagere accijns dan lage inkomens, blijkt uit een onderzoek van ING. Verhogen van het minimumloon is voor steun aan de minima dus veel effectiever.

Het is vandaag een overwegend bewolkte dag met veel wind, maar wel droog. Met een half oor luister ik naar de algemene beschouwingen, die veelal gaan over extra steun aan minima en/of middengroepen. Anna krijgt bericht van Nikita, die onze autopapieren vond tussen de schoenen onder de kapstok. Uit Anna's tas gevallen. 's Middags gaat ze naar een vriendin. Helaas nog geen nieuws uit Nieuwegein over mijn dierbare, oude vriend P. Dat lijkt me niet een goed teken. Hij is de hele dag in mijn gedachten. Naar het begin van dit kwartaal

Een waterstofbom heeft drie fasen. A+B. lichte atoombom (kernsplitsing, 'lont'), D. waterstofbom (kernfusie, onder) + atoombom (kernsplitsing, boven). De combinatie levert bij E enorme explosiekracht (CC BY-SA 3.0 https://commons.wikimedia.org/w

Donderdag 21-09-2023 

De Amerikanen trekken in de komende tien jaar meer dan 750 miljard dollar uit voor het vervangen van vrijwel alle onderdelen van hun kernwapenmacht, meldt persbureau AP, inclusief stealth bommenwerpers, nucleaire onderzeeërs en op de grond geplaatste intercontinentale kernraketten. Het is de grootste investering in hun nucleaire arsenalen sinds het Manhattanproject. De meeste kernladingen van die wapens zijn 50 jaar oud en aan vervanging toe voor een geloofwaardige afschrikking. De VS handhaven 1550 kernkoppen on alert en die moeten allemaal gemoderniseerd worden. Het ontstekingsmechanisme is een lichte plutonium atoombom die fungeert als lont voor een waterstofbom. Een H-bom bestaat uit een atoombom (als aansteeklont) die een waterstof-fusiebom op gang brengt die zelf ook nog de explosie van een tweede plutoniumbom op gang brengt. Dus atoombom>H-bom>atoombom. De combinatie levert enorme explosiekracht. De zwaarste test met een H-bom was de Russische Tsar Bomba op 30 oktober 1961 boven Nova Zembla. Die leverde 50 megaton, 3500 maal meer dan de atoombom op Hiroshima.

     Veel van de nucleaire lonten van de Amerikaanse bommen dateren uit de jaren 70 en 80. Het probleem is dat kernfysici onvoldoende weten van het radioactief verval van plutonium. De halfwaardetijd is weliswaar 24.000 jaar, maar er bestaat onzekerheid over het precieze proces vanwege de enorme aantallen plutoniumkernen. Er kunnen afwijkingen voorkomen. In de supergeheime PF-4 fabriek in Los Alamos is men begonnen om nieuwe nucleaire lonten te maken.

Vandaag gutst de regen naar beneden. Een koufront dat passeert. De herfst begint. Anna gaat toch de stad even in voor boodschappen en later naar haar jeugdvriendin. Met mijn oude vriend P. gaat het beter, hij is bij kennis en kan praten. Grote opluchting. Ondertussen gaan in Den Haag de algemene beschouwingen verder. Natuurlijk gaat het net als gisteren vooral over 'bestaanszekerheid' en steun voor de minima. Rutte denkt dat de energieprijzen volgend jaar niet zullen stijgen. Daarom is het prijsplafond volgens hem niet langer nodig; je kunt niet 'voor iedere eventualiteit’  een plan maken. Daar zit iets in maar het is ook een gok. Bovendien gaat de energiebelasting in 2024 fors omhoog, vooral op aardgas. Algemene inkomenssteun voor de minima lijkt me daarom beter. Ook beter dan het verlagen van de brandstofaccijns aan de pomp na 1 januari. Arjen Lubach had er gisteravond een goede term voor: 'pomppopulisme'. Daar profiteren hogerbetaalden immers driemaal zoveel van dan de minima. Ze rijden en tanken meer. Verhogen van het minimunloon treft het doel beter.

     Maar de Tweede Kamer is in een opmerkelijk vrijgevige bui. Kamermeerderheden spreken zich achter elkaar uit voor het voorkomen van prijsverhoging in het openbaar vervoer (420 miljoen euro 'van de plank' - niet uitgegeven geld), voor het laag houden van de brandstofaccijns (1,2 miljard euro, uit hogere gasbaten en het Groeifonds), verlaging van de energiebelasting (200 miljoen euro, idem als vorige), de verhoging van het minimumloon met 1,7 procent en de kinderopvangtoeslag (samen 2 miljard euro, uit een verhoging van de bankenbelasting, van het toptarief van de inkomensbelasting en het belasten van de inkoop door bedrijven van de eigen aandelen). Samen bijna 4 miljard. Ik moet erom lachen. Het is een grabbelton. Electorale angsten en pomppopulisme.

De demonstranten van Extinction Rebellion blokkeren voor de dertiende keer de Utrechtsebaan uit protest tegen de fossiele subsidies. De waterwerper is vandaag niet nodig, maar ze krijgen te horen dat ze allemaal aangehouden zijn voor overtreding. De helden worden naar een arrestantencomplex overgebracht.

     In De Volkskrant betogen twee economen dat beprijzing van CO2-uitstoot een beter middel is dan het stoppen met fossiele subsidies. 'Dan zullen bedrijven en huishoudens systematisch beslissingen nemen die rekening houden met alle directe en indirecte emissies'. Misschien is dat zo , maar het nadeel lijkt me dat die beprijzing wel door de hele EU moet worden ingesteld. Misschien valt dat wel mee, want inwoners van de EU gaan vanaf 2027 aan de pomp en via hun gasrekening betalen voor de broeikasgassen die ze uitstoten, maar alleen als de invoering van de Green Deal van Frans Timmermans - dan onder leiding van Wopke Hoekstra- zonder haperingen wordt uitgevoerd. Dat moeten we maar afwachten. Alle reden om toch XR te blijven steunen. Naar het begin van dit kwartaal

Bij Theater 't Pand kijken naar een goede plek voor een nieuw gedicht in de Poëzieroute. Vlnr. Gemma, Bernard en Joop.

Vrijdag 22-09-2023

Na een donderdag vol regen begint vandaag de jaarlijkse Botenbeurs in de Lingehaven. Gisteren arriveerden de te koop aangeboden jachten al door de sluis. Het lijken er minder dan andere jaren. Vanochtend is het in elk geval droog. Al vroeg bouwt men een horecatent en een mobiel koffietentje op de Kriekenmarkt tegenover ons op. Rond het middaguur komt er meer zon. Zienderogen wordt het drukker met mensen die langs de boten slenteren. 's Middags gaan Joop H. en ik langs bij een aftredend lid van het bestuur van de Poëzieroute. Daarna overleggen we bij Theater 't Pand met restaurateur Bernard S. en de beide eigenaren van het theater over plek en uitvoering van een nieuw te plaatsen gedicht (foto hierboven). De gedachtenwisseling verloopt prima. Rond vier uur begint het te regenen. Op de Botenbeurs is het niet erg druk. Morgen hebben ze hopelijk beter weer.

Je mag andere mensen niet uitlachen, heb ik geleerd, maar gisteren kon ik me niet bedwingen toen ik Populientje tot drie keer toe wel heel stomme dingen hoorde zeggen bij de algemene beschouwingen. Bekend is dat BBB het verkiezingsprogramma niet liet doorrekenen door het CPB. Gisteren zei ze in het TK-debat waarom: 'De reden dat wij (de #BBB) ons verkiezingsprogramma niet laten doorrekenen door 't CPB is omdat daar wordt berekend wat het allemaal kost.' Hoongelach. Ze diende een motie in voor de verhoging van het minimumloon 'met 1 à 2 procent', zonder te weten hoeveel dat zou kosten en hoe het betaald moest worden. We leren een nieuwe term: gratis-biermoties. Hier is een leuk draadje op X met die momenten. Gisteravond ging Mona Keijzer (premiers?)kandidaat voor de BBB, bij Humberto ook nat. Haar partijleider had eerder deze week nog forse kritiek op Frans Timmermans, die met wachtgeld van de EU de campagne ingaat, maar BBB-kandidaat Mona blijkt zelf ook wachtgeld te ontvangen - al anderhalf jaar en gewoon de campagne in te gaan (fragment hier te zien). Ach, mijn moeder zei vroeger al 'ze kunnen beter om je lachen dan om je huiilen', maar het blijft natuurlijk niet helemaal netjes om iemand uit te lachen. De Speld heeft vanmorgen weer de leukste: 'Van der Plas wil gratis bier financieren met wachtgeld Mona Keijzer.'

In Ter Apel lijkt het weer fout te gaan, met name bij de opvang van alleenstaande minderjarige vluchtelingen (AMV's), kinderen en jongeren die op hun eentje naar Nederland komen. Natuurlijk in de hoop dat later hun ouders en andere gezinsleden mogen nareizen. Het gaat vooral om jongeren uit het door oorlog en geweld verscheurde Syrië, dus de kans op een vluchtelingenstatus is groot. Er slapen meer dan 350 van deze meest kwetsbare groep in Ter Apel, waar officieel maar plek is voor 55. Het COA zag het al maandenlang aankomen. Er verblijven nu 850 alleenstaande minderjarige asielzoekers in hotels, een peperdure oplossing, maar nu is de rek eruit. Veel gemeenten weigeren doodleuk om in te stemmen met opvang in beschikbare hotels; ze vrezen overlast door de AMV's of zeggen de voorzieningen niet te hebben of ze hebben al een AZC. De Spreidingswet is ook nog niet aangenomen, dus een eerlijke verdeling over het land kan staatssecretaris Van der Burg niet afdwingen. We kunnen dus weer rekenen op onverkwikkelijke toestanden als buiten slapen. De reden van het voortdurende tekort aan opvangplaatsen hebben we zelf gecreërd: de afbouw die sinds 2016 plaats vond.

     Overigens verwijs ik graag naar het boek 'Hoe migratie echt werkt' (Spoectrum, 2023)  van Hein de Haas, hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij doet al 30 jaar onderzoek naar migratie en weerlegt in zijn boek 22 mythen erover. In De Volkskrant van gisteren stond een goed interview met hem: 'Negen van de tien Afrikanen komen gewoon legaal naar Europa'. Een citaat: 'De drijvende kracht achter migratie is de vraag naar arbeidskrachten in Europa en de VS. Dat is de olifant in de kamer van het migratiedebat.’ Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 23-09-2023

Terwijl de veroveringsoorlog van Poetin langzamerhand zijn derde winterseizoen ingaat - hij begon in februari 2022 - wordt de strijd intenser. De Russen pogen opnieuw met hevige bombardementen de Oekraïense infrastructuur te vernielen Ze richten zich vooral op energiecentrales en logistieke knooppunten om de bevolking straks in de winterkou te zetten en murw te maken. Tegelijkertijd vorderen de Oekraïense tegenoffensieven met zware strijd en veel slachtoffers door de uitgestrekte mijnenvelden traag en met beperkte successen. In de achterliggende week braken ze door de eerste Russische defensielinie ten zuiden van Zaporizja, die uit drie sub-linies over 8 kilometer bestaat, en konden materieel (pantservoertuigen) door de breuk aanvoeren. Dat zou betekenen dat ze de Russische aanvoerroutes naar onder meer De Krim kunnen bestoken. Zoals je op het kaartje van ISW kunt zien volgen er zuidelijk nog andere verdedigingslinies, maar die zouden zwakker zijn. De Russen voeren ijlings van andere delen van het langgerekte front elite-troepen aan en versterken de linies. Er zijn geruchten dat Oekraïne ook in de winter zijn tegenoffensieven wil doorzetten.

     Voor een deel intensiveert ook de luchtoorlog. Oekraïne bombardeerde met Britse en Franse langeafstandraketten en drones met groot succes enige keren de marinehaven Sebastopol op De Krim. Kyiv noemde de operatie ‘krabbenval’ en zegt dat het onder meer opzettelijk toesloeg tijdens een belangrijke vergadering in het hoofdkwartier van de Russische marine. Volgens de Oekraïense militaire inlichtingendienst vielen daarbij negen doden, onder wie twee generaals die troepen aanvoeren aan het zuidelijke front, en zestien gewonden. De Russen ontkennen dat. Oekraïne viel eerder twee Russische militaire vliegvelden aan, Saki en Belbek, beide aan de westkust van de Krim. De afgelopen weken werden onder meer twee van de vier Russische, zeer kostbare S-400-batterijen en een aantal cruciale radarinstallaties vernietigd. Er zijn geruchten dat president Biden bereid is om Kyiv ook een beperkt aantal ATACMS-raketten te leveren, die een groter bereik hebben (300 km). Voorzover de Zwarte Zeevloot van Rusland niet verwoest is zal die zich moeten terugtrekken naar de veilige marinehaven van Novorossiejsk. De verdediging van De Krim, zijn buit uit 2014, wordt voor Poetin steeds moeilijker. Ook intensiveert Kyiv de aanvallen op vliegvelden, bases en voorraden in Rusland zelf en op de hoofdstad Moskou.

     Aan de andere kant begint het tot dusver verenigde Westers steunfront scheuren te vertonen. In de VS komen de presidentsverkiezingen van volgend jaar snel nader. Binnen de Republikeinse Partij is een actieve, ultrarechtse en isolationistsche minderheid tegen de steun aan Zelensky. 'America First! Die toog deze week naar Washington om een rampsceniario af te wenden. Zijn waarschuwing aan de Congresleden was, achter gesloten deuren, niet mis: ‘Als we geen hulp krijgen, verliezen we de oorlog.’ Verder ontstond er, eveneens in het zicht van verkiezingen, een conflict met de PiS-regering in Warschau over het dumpen van goedkoop Oekraïens graan. Daardoor kelderden de prijzen voor het graan van de Poolse boeren, waarop de PiS mede steunt. Er was in Europees verband wel een oplossing geweest, maar opnieuw: eigen macht en eigen land eerst! Het schijnt echter dat - ditmaal - de soep al minder heet wordt gegeten dan hij werd opgediend.

     Moskou lijkt de oorlog nog heel lang te kunnen volhouden en speculeert er waarschijnlijk op dat het westelijke steunfront zo'n lange adem niet zal bezitten. Hoelang blijft de eenheid van het Westen in stand? Want er is wel een probleem. Als regel strekt de horizon van politici niet verder dan de aanstaande verkiezingen, vooral als die dichtbij zijn. Dan is de eigen positie in het geding. Electorale bijziendheid is de Achilleshiel van het democratische Westen. Een systeemzwakte die opspeelt bij alle minder populaire zaken zoals klimaat, stikstof, migratie en vervuiling? Of gewoon domheid, zoals Albert Camus schreef in 'l'État de siège' (1948): 'Doodvermoeiend om domheid zonder slag of stoot te zien zegevieren.'

Vanmorgen regent het bij het opstaan. Pech voor de Botenbeurs, al wordt het later droog en is het na elf uur behoorlijk druk. Om 12 uur valt er weer regen. Het duurt een uur.  Zon en regen wisselen elkaar af tijdens de middag. In de tent aan de overkant begint een band te spelen. We denken een tijdje dat Barbara bij de zangeressen hoort, maar volgens Tessa - die even langskomt met Lina-Mae - is dat niet zo. Ze zingen trouwens nogal hard en vals. Later is de muziek beduidend zachter; de buurt heeft vast geklaagd.

     Terwijl XR in Den Haag weer de Utrechtsebaan blokkeert - ik geloof voor de vijftiende dag op rij - congresseren veel politiek partijen vandaag voor de verkiezingen. De politie vordert weer muziekinstrumenten in. De waterwerpers zijn ditmaal andere, geen Duitse maar Belgische en ze spuiten deze dag erg hard; sommige demonstranten kregen er zelfs blauwe plekken van. NB: het zijn zittende, geweldloze mensen. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 24-09-2023

2023 is bezig een heel bijzonder jaar te worden, in elk geval wat betreft klimaatopwarming. Aangevuurd door de zich ontwikkelende El Niño sneuvelen er reeksen warmterecords. Ook gisteren, toen de wereldtemperatuur op 2 meter hoogte 0,56 graad Celsius boven het vorige record op deze datum lag. Dat zal de komende maanden zo door blijven gaan, denken klimatologen, zolang de El Niño voortduurt. Bovendien zijn de anomalieën tijdens de noordelijke winters altijd hoger dan in de zomers.

De vogelgriep woekert door Zuid-Amerika en dreigt nu zelfs over te slaan naar het ongerepte zuidpoolcontinent. Het virus verspreidt zich in moordend tempo. Experts vrezen een massaslachting onder de enorme pinguinkolonies op Antarctica. De pandemie indammen door de dode vogels te ruimen is daar niet mogelijk. Er wonen alleen wat onderzoekers op ver van elkaar gelegen bases. Op Antarctica leven zóveel vogels dicht bij elkaar dat het virus zich ook daar als een lopend vuurtje zal verspreiden. 'Het wordt een slagveld met miljoenen doden', zegt een ecoloog. De kans dat pinguïns resistent zijn voor de virusvariant is minuscuul. Wie anders dan de mens is de oorzaak van de pandemie? Vogelgriep heeft niets met de natuur te maken. De huidige variant ontstond ergens in de intensieve pluimveeteelt, waarschijnlijk in China, waar massa's kippen veel te dicht op elkaar leven.

Oekraïne heeft vandaag opnieuw succes met het bestoken van doelen in Rusland. In de Russische stad Koersk vond een explosie plaats. Het doelwit van de aanval was een olieraffinaderij in de buurt van het vliegveld van Koersk. Eerder vandaag werd een kantoorgebouw in het centrum van de stad getroffen door een drone. Het onafhankelijke Russische nieuwskanaal Astra schrijft dat het gaat om een kantoor van de Russische inlichtingendienst FSB. De Oekraïense inlichtingendienst GOeR beweert dat er sprake was van een ‘directe treffer'.

Gisteravond heerlijk gegeten bij Wiger & Arina. Het weer knapt op. Vandaag is het al een mooie, zonnige dag. We rijden naar Papendrecht voor de verjaardag van zwager Cees, de broer van Anna. We krijgen een lekkere lunch en genieten later van hun mooie tuin. Anna mag bloemen afsnijden voor bij ons in de kamer. Terug thuis kijk ik naar een live-uitzending van NASA van de terugkeer op aarde van de OSIRIS-REx missie met materiaal uit het begin van het zonnestelsel van de planetoïde Bennu. Een sterk staaltje. Ik kom er nog op terug zodra de meegneomen monsters onderzocht zijn. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 25-09-2023

Politiek, klimaat, wetenschap en dutje, het gaat vandaag allemaal aan de kant. We gaan het grote voorzeil strijken en opbergen. Op onze leeftijd geen geringe onderneming. We arriveren om kwart over elf in Numansdorp. Het weer is fris en overwegend zonnig. Eerst moet de buiskap eraf, dan kunnen we het enorme zeil er beter langs trekken naar achteren. Terwijl Anna de natte handdoeken bij de lekkages vervangt door droge - alleen die aan stuurboord zijn nat - en de watertanks laat leeglopen, maak ik de buiskap los en vouw hem zo strak mogelijk op. Op de steiger spreekt Anna later een vrouw. Een jaar of tien jonger dan wij. Die had op haar boot ook alles al opgeruimd en aan kant, maar nu wil haar man weer varen omdat het zo mooi weer is. Alles moet weer tevoorschijn gehaald en ingericht worden, ze heeft er totaal geen zin in maar legt er zich toch bij neer. Tja. Volg uw man. Wij hadden er allebeide na al die zomermaanden echt geen trek meer in.

     Daarna is de genua aan de beurt. Allereerst moeten de schoten los en de elastiekjes om het zeil om afrollen  te voorkomen. Dan trekken we het zeil helemaal uit aan de bakboordkant, want daar is de vingersteiger. De weinige wind komt van recht vooruit, het zeil klappert zachtjes. Laten zakken gaat vlug, het losmaken op de punt en bij de voorstag ook (foto hier) en dan begint het gesleep. Over het kajuitdak, over het gangboord, over de reling naar het begin van de smalle vingersteiger, waar je op moet passen dat delen van het zeil niet in het water vallen. We krijgen hem tenslotte languit op de grote steiger en vouwen hem provisorisch op, zodat hij op het karretje kan liggen. Dat sjorren en duwen we tegen de oever op naar het parkeerterrein, waar we het zeil netjes uitspreiden (foto hierboven). We zigzaggen het zeil tot een smalle reep die we oprollen tot een verbazend klein formaat rol, binden hem compact vast met de beide schoten en bergen hem op bij de buiskap in het achterste compartiment van het autotootje.

     Tegen die tijd is het één uur geweest en tijd voor de lunch. Anna heeft boterhammen gesmeerd. Ik kijk naar het grootzeil, maar we hebben werkelijk niet meer de fut om dat ook nog op te hijsen en van de giek te halen. Andere keer. Of we laten het de werf doen. Op het kantoor vragen we wanneer ze Dulce op de kant zetten. Dat weten ze nog niet. We hebben geen haast, zeggen we. Om kwart voor drie zijn we zonder files terug in Gorcum. Met het steekkarretje brengen we het opgerolde zeil gemakkelijk naar de kelder. Tot over een maand of zes, zeven. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 26-09-2023

Zorg over de verhoging van de premie voor de basisverzekering zorg voor 2024. Zorgverzekeraar DSW komt altijd als eerste ermee. Volgend jaar met 11,50 euro omhoog. Klanten van deze verzekeraar gaan daardoor 149 euro per maand betalen. De media: 'De grootste stijging van de zorgpremie sinds de introductie van de Zorgverzekeringswet in 2006'. 'Zorgpremie explodeert!'. Dat is helemaal niet zo. Wie de nieuwe premie afzet tegen de hoge inflatie ziet dat de stijging helemaal niet zo groot is en eerder vrij beperkt blijft. Die is in euro's van 2023 maar € 58 per jaar en nog geen 5 euro in de maand (zie hierboven). Bovendien werd het zorgverzekeringspakket sinds 2006 flink uitgebreid.

Verbijsterd over het nieuws en - tegelijk - is het niets nieuws in de historie van de mensheid: in de Armeense enclave Nagorno-Karabach wordt een compleet volk gedwongen de grond te verlaten waar het 2000 jaar heeft gewoond. De brute exodus van een volk, ziedaar de jongste genocidale vrucht van nationalisme. De Azerbeidzjaanse president Ilham Alijev zegt dat het gaat om een 'succesvolle anti-terreuroperatie'. Hij maakt gebruik van de afbrokkelende macht van Rusland, dat zich op de oorlog in Oekraïne concentreert. De wereld kijkt machteloos toe. Straks is het een voetnoot in de geschiedenis. En dan is er nog de Azerische enclave Nachitsjevan, ingesloten tussen Iran en een klein puntje van Turkije, en het zuidwesten van Armenië. Deze week ontmoette Alijev daar demonstratief de Turkse president Erdogan. Zijn vader was de ex-communistische machthebber van de vroegere USSR-republiek Azerbeidzjan, Hejdar Alijev; hij werd geboren in Nachitsjevan. Bakoe noemt het gebied nu West-Azerbeidzjan en eist een corridor door de Armeense provincie Sjoenik om het gebied met het hoofdland te verbinden. Erdogan steunt Alijev daarin. Van het verzwakte Rusland hoeft Armenië geen steun meer te verwachten. Een nieuwe oorlog ligt op de loer. De EU aarzelt, want sinds de gastoevoer uit Rusland stopte betrekt de Unie veel aardgas uit Bakoe.

Ondertussen werpt Erdogan een nieuwe barrière op voor het Zweedse lidmaatschap van de NAVO. Hij wil dat pas steunen als zijn land F-16’s van de VS mag kopen. Het schijnt dat de Amerikaanse regering de vliegtuigen wel wil leveren - VS-minister van BZ Blinken was vorige week in Ankara - maar een deel van de Senaat heeft er problemen mee.

Gisteren verscheen een ondubbelzinnige bevestiging in Geophysic Research Letters van verzwakking van de warme golfstroom: 'Robust Weakening of the Gulf Stream During the Past Four Decades Observed in the Florida Straits', heet de studie van een medewerker aan het Amerikaanse Woods Hole Oceanographic Institution in Massachusetts. 'We conclude with a high degree of confidence that Gulf Stream transport has slowed by about 4% in the past 40 years, the first conclusive, unambiguous observational evidence that this ocean current has undergone significant change in the recent past.' Tot dusver kon de verzwakking niet buiten iedere twijfel worden vastgesteld. Voortgaande verzwakking van het gigantische transport van warmte uit de Mexicaanse Golf over de noordelijke Atlantische Oceaan naar West-Europa en Groenland zal enorme repercussies hebben voor het klimaat, waaronder een flinke afkoeling in onze regio. De gevolgen zijn moeilijk te voorspellen, het kan namelijk ook leiden tot meer hittegolven en zwaardere stormen bij ons. Lees er hier meer over. Ik schreef er zelf al in 2007 maar ook later vaak over.

De politie zet al drie dagen geen waterwerpers meer in tegen de blokkade van XR van de Utrechtsebaan in Den Haag. Hoe toevallig. XR begon toen een kort geding tegen die overbodig agressieve inzet. De demonstranten laten zich steeds rustig oppakken.  Naar het begin van dit kwartaal

Vergelijking van dezelfde vroege sterrenstelsels in opnames van de Hubble (HST) en de James Webb ruimtelescoop (JWST). Image credit: L. Ferreira, C. Conselice

Donderdag 28-09-2023

Het leven gaat verder. De crematie van mijn vriend Paul A. is op dinsdagmorgen in zijn woonplaats Nieuwegein. Zijn jongste zoon Elmer belt me vanmorgen namens de familie op met de vraag of ik dan iets wil zeggen. Ik zie er tegenop maar natuurlijk doe ik het, uit naam van onze vriendschap. Het is een dag met veel bewolking en wat zon. Geen regen. De filmploeg die hier gisteren voor de deur bezig was, was van het Sinterklaasjournaal. Ze waren zich aan het oriënteren voor de 18e november, als we hier in de haven de landelijke intocht van de Sint hebben. Aha, nu begrijpen we waarom ze allemaal vrolijke pakjes aan de lantaarnpalen hingen. Die namen ze ook weer mee.

Verder ook met de wetenschap en het verhaal over de vroege spiraal-sterrenstelsels die de James Webb-ruimtetelescoop fotografeerde in het infrarood. Ze staan zover weg - ruim 10 miljard lichtjaren - dat de roodverschuiving enorm is. Buiten de frequenties van het zichtbare licht. De grote verrassing vooor astronomen is dat die vroege stelsels veel vaker spiraalstelsels zijn en lijken op bijvoorbeeld onze Melkweg dan werd verwacht. Spiraalstelsels zijn delicaat van structuur, ze hebben lange spiraalarmen die om een dichte kern slingeren. Vaak zit daar een zwart gat in. Omdat het primitieve heelal, zo'n 3 tot 4 miljard jaren na de oerknal, veel dichter was dan het huidige, vonden er meer botsingen plaats tussen de jonge stelsels. Daarom dacht men dat spiraalstelsels veel te fragiel waren om dat kosmische geweld ongeschonden te doorstaan. Eerdere waarnemingen door de Hubble-ruiimtetelescoop, de voorganger van Webb, bevestigden dat beeld van weinig spiraalstelsels. Die opnames toonden stelsels in het jonge heelal met onregelmatige en vreemdsoortige structuren, die het gevolg zouden zijn van onderlinge samensmeltingen. De Webb-opnames met een grotere resolutie helderen de vroege stelsels op en laten echter tien keer zoveel reguliere spiraalstelsels zien dan gedacht. Zie de vergelijking hierboven. Daarmee komt het beeld van het prille heelal op losse schroeven te staan. Spiraalstelsels blijken juist de meest voorkomende sterrenstelsels in het vroege heelal te zijn. De theorie van de ontwikkeling van de vroege stelsels moet worden herzien.

Minder dan een maand na de zware overstromingen in Griekenland door de medicane Daniel, die ook Libië teisterde, wordt het land opnieuw getroffen door noodweer. Storm Elias brengt nu overstromingen en landverschuivingen teweeg in verschillende regio's. Ook gebieden die nog aan het herstellen waren van storm Daniel staan opnieuw blank. Deze zomer was vol weersextremen in de Middellandse Zee.

Waarheid en democratie staan voortdurend op het spel. Moeizame wereld. Dit weekeinde bij de parlementsverkiezingen in Slowakije. Een voorafschaduwing van die in Polen, halverwege de maand oktober. Een substantieel deel van de Slowaken ziet de Russen nog altijd als Slavisch broedervolk en er heerst teleurstelling over wat de aansluiting bij het Westen en de Europese Unie ze heeft opgeleverd. Vorig jaar vond een meerderheid nog dat Rusland verantwoordelijk is voor de oorlog in Oekraïne. Dit jaar is dat niet meer zo. De helft van de bevolking ziet de VS als een bedreiging en de steun voor het NAVO-lidmaatschap slonk van 72 tot 58 procent. De steun onder de bevolking slinkt verder. De partij die op dit moment op kop gaat in de peilingen is die van oud-premier Robert Fico. Hij slaat een meer pro-Russische toon aan en belooft wapenleveringen aan Oekraïne stop te zetten. Het land kent veel corruptieschandalen en de bevolking is erg gevoelig voor nepnieuws en complottheorieën, die rijkelijk over ze wordt uitgestort door talloze Russische chatbots. Ik begrijp overigens niet dat mensen die decennia hebben gezucht onder de Russische knoet, zich nu weer tot Moskou wenden. Mogelijk de generaties die na 1989 zijn geboren. Naar het begin van dit kwartaal

De Merwede gisteren vanaf de wal bij Bastion VII. Er ligt een cruiseschip afgemeerd op Buiten de Waterpoort.

Vrijdag 29-09-2023

In De Volkskrant schreef George van Hal eergisteren over een experiment bij CERN in Zwitserland, dat liet zien dat een appel van antimaterie gewoon naar beneden zou vallen. Het verslag van het experiment staat hier in Nature. Velen dachten dat antimaterie, in alles het tegendeel van materie, dus ook naar boven zou vallen. Dat doet het dus niet, net als de appel van Newton valt het naar de aarde toe. Dat het komt door de zwaartekracht staat echter niet vast. Bij het zogeheten Alpha-g experiment in CERN controleerden de fysici of antiwaterstofdeeltjes inderdaad zwaartekracht voelen. Omdat het universum nergens rust kent - alle materie heeft een eigen, eenparige beweging - hebben ook de antimateriedeeltjes hun eigen beweging. De fysici lieten ze door een buis bewegen en inderdaad werden ze naar beneden getrokken. Althans, dat leek zo. Dat hangt samen met de vraag of zwaartekracht wel een kracht is, zoals de andere drie natuurkrachten. Onder invloed van massa kromt de ruimte. De aarde kromt de ruimtetijd tot een diepe put en allles wat beweegt zonder versnelling moet die kromming volgen, ook de maan en de satellieten die om de aarde draaien, daar is geen aantrekkende kracht voor nodig. Alle materie en zelfs antimaterie moet het spoor van de gekromde ruimtetijd volgen. De antimateriedeeltjes bewegen dus door hun eigen snelheid de put verder in. Niets bijzonders, dus, maar Van Hal belicht deze fundamentele achtergrond niet. Overigens blijft ook een behoorlijk aantal fysici denken dat gravitatie toch een kracht is, ook de auteurs van het CERN-artikel spreken van 'an attractive gravitational force', maar die is bepaald niet nodig. Dat is de kern van de theorie van de algemene relativiteit van Einstein. Lees deze X-post van natuurkundige David Deutsch. De beroemde fysicus John Wheeler vatte het mooi samen in zijn autobiografie 'Geons, Black Holes, and Quantum Foam' (Norton & Co, 2000): 'Spacetime tells matter how to move; matter tells spacetime how to curve.'

Regen in de nacht, bewolking in de ochtend. We krijgen de verwarmingsmonteur langs voor het jaarlijks onderhoud van de cv-ketel. Alles is in orde. Hij hangt de koolmonoxidemeter in de meterkast; volgens hem een betere plek dan in de gang. OK. Anna gaat naar Nikita voor steun bij de ziekte van Zaila en ik haal boodschappen in de stad. Kort na mijn terugkomst begint het een uur flink te regenen, later wordt het zonniger. De rouwkaart voor Paul A. ligt in de bus, een mooie kaart met een tekst uit een bekend lied van de Duitze zanger Reinhard Mey. Paul was verzot op zijn liederen en zong ze altijd mee:

Ich liebe dich
Ich brauche dich
Vertraue auf dich
Ich baue auf dich
Wollte nicht leben ohne dich
Ich liebe dich

De gemeente Sliedrecht heeft het plan opgevat om een AZC te bouwen tegen de grens met Hardinxveld-Giessendam. In dat weiland kan het snelst gebouwd worden. B&W van die plaats zijn 'onaangenaam verrast', schrijven ze in een persbericht. Sliedrecht reageert met het plan op de landelijke asielcrisis, een crisis die ons parlement niet zal oplossen. In Hardinxveld domineert de rechtzinnige christenheid waarvan nogal wat leden vergeten dat in de Schrift de zeven Werken van Barmhartigheid staan, waaronder 'Gij zult de vreemdelingen herbergen'. In Mattheus 25.35 zegt Jezus: 'Ik was vreemdeling en gij hebt Mij opgenomen'. Nou, je moet de scheldpartijen op de sociale media eens lezen van gastvrije gelovigen uit onze buurgemeente! Puur racisme en Eigen Volk eerst.

     Toevallig publiceert vandaag de SGP zijn verkiezingsprogramma. Wat staat daar in over de opvang van asielzoekers? Nou, dan moet je zoeken. De partij benadrukt dat Nederland zich vooral moet inspannen voor christelijke asielzoekers. Een vaste verblijfsvergunning pas na 7 jaar in plaats van 5., nareizen alleen voor leden van het kerngezin (dus geen grootouders, ooms en tantes, enzovoorts) en vooral instroombeperking, zowel voor arbeidsmigranten als asielzoekers. Een bovengrens aan migratie. Heel christelijk. Dat moet via een opt-out bij de EU 'om een eigen asielbeleid te kunnen voeren'. Niet kleden, niet voeden, niet herbergen, die verdoolden en verlorenen. Gewoon aan de grens tegenhouden.   Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 30-09-2023

Het is een mooie zaterdag, met ruim zon en hoge wolken. De hele septembermaand was droog en zeer zonnig. De gemiddelde temperatuur kwam uit op 17,6 graden tegen 14,7 normaal. Bijna drie graden hoger. Het aantal zonuren was met 212 uur tegen normaal 159; dat is uitzonderlijk hoog. De maand verliep vrij droog met gemiddeld 49 mm regen tegen 79 normaal. De grafiek hierboven over de jaren vanaf 1900 geeft duidelijk aan dat het klimaat in ons land verandert. Vooral in de laatste decennia. Het jaar 2023 is nog niet om en ook in oktober kunnen er dagen zijn van 20 graden en meer. Dan kan het aantal zomerse dagen nog stijgen. Vanouds is oktober een maand met veel regen en wind, maar ook met mooi najaarsweer.  

Noodtoestand in New York vanwege aanhoudende regenval en overstromingen. Nota bene de grootste stad in de VS. Op beelden is te zien hoe straten, kelders en metrostations zijn ondergelopen. In drie uur tijd viel in de wijk Brooklyn evenveel regen als normaal gesproken in een maand. Het noodweer treft naar verluidt zo'n 23 miljoen mensen in delen van New Jersey, New York en Connecticut. Door een overstroming in de Central Park Zoo lukte het een zeeleeuw te ontsnappen uit haar verblijf. Is het grappig dat New York City juist de week tevoren een Climate Week hield onder het motto: 'We can. We will'? Ondertussen dwingen extreemrechtse Republikeinen de Amerikaanse overheid dit weekeinde zeer waarchijnlijk tot een shut-down. Ambtenaren moeten naar huis en hulpdiensten sluiten.

     Natuurlijk is klimaatopwarming de oorzaak. Warme lucht, meer vocht, meer regen. Maar in ons buurland België hebben ze de filosoof Maarten Boudry, die zich graag afficheert als scepticus. Hij vindt dat dit de beste tijd is om geboren te worden, schreef hij deze week in de NRC. Hij spreekt van doemporno. Het alarmisme van Extinction Rebellion is aanstellerij, kernenergie, het krachtigste wapen tegen CO2, mag niet worden genegeerd en de mensheid kan de klimaatopwarming aan. Hoe dan? Door adaptatie. Dat kan de mens goed. Met name een nucleaire renaissance zal ons redden. Geoengineering zou ook helpen, maar is helemaal niet nodig. En - schreef hij dezelfde week hier op X - airconditioners. 'Airconditioning is 'een totale game-changer' bij hittegolven. 'Dat uitrollen over de hele wereld alleen al zou een enorme impact hebben'. Electriciteit genoeg, immers? Hoewel hij zich omschrijft als scepticus is in dit geval zijn optimisme groot. Weerman Reinier van den Berg over Boudry: 'En Airco's, ze zijn vast ook heel effectief bij het snel toenemende aantal uit de hand lopende neerslagsituaties, extreme hagel, overstromingen, modderstromen. En bij het voorkomen van het record sneller smelten van bv de Alpine gletsjers..' Inderdaad, in New York hebben ze nu niks aan airco.

De afgelopen week stond in De Volkskrant een goed artikel van Kees Buitendijk en Cor van Beuningen, onderzoekers bij de denktank Socires, denktank voor samenlevingsvraagstukken in Den Haag, het stuk geeft te denken. De auteurs vragen zich af of we wel voldoende oog hebben voor de morele en sociale afbraak binnen onze maatschappelijke instituties. Een citaat (met instemming: 'We kijken soms met verbazing naar andere landen die in korte tijd dreigen af te glijden naar democratische regressie, en waar polarisatie en haat woekeren. Dat punt hebben wij nog niet bereikt. Hebben we echter wel voldoende oog voor de morele en sociale afbraak binnen onze maatschappelijke instituties en de gevolgen die dat heeft op misschien-niet-al-te-lange termijn voor de vitaliteit van onze democratie en samenleving? Of wachten we gelaten het Böckenförde-moment af?'' Wat voor moment is dat? Dat is het moment waarop 'Der freiheitliche, säkularisierte Staat lebt von Voraussetzungen, die er selbst nicht garantieren kann’. Ernst-Wolfgang Böckenförde was een Duitse rechtsgeleerde en sociaal-democraat, die onder meer dat moment, dilemma of paradox bedacht. Hier lees je er meer over. Wat gebeurt er dan? Regressie van de democratie zoals begin jaren 30 in de Weimarrepubliek gebeurde.  Naar het begin van dit kwsrtssl

Lees vanaf hier verder op https://www.sailing-dulce.nl/home/78