Logboek 2016/4 Herfst in Gorcum

De sluiskom in Gorcum anno 1902.

  Direct naar

  het laatste

  verslag

Hierboven een mooie nostalgische foto van de sluiskom met een zeiltjalk. De foto dateert uit 1902. Nog geen tien jaar eerder werd de fraaie Waterpoort op last van een kortzichtig gemeentebestuur afgebroken. Politici denken zelden op langere termijnen. Het gebouwtje in vakwerkstijl op de 3e Waterkering, links op de foto, is nog nieuw. Het is het kantoor van Rijkswaterstaat. Tegenwoordig herbergt het voorzieningen voor passanten in de haven. De karakteristieke oliemolen De Eendracht staat er nog, maar hij zal 14 jaar later - tijdens WO 1 - worden afgebroken vanwege het hout. Het witte pand ervoor is het bierpakhuis van bierbrouwerij ZHB, gesloopt in de jaren 60, en in het midden van de foto staat de sluiswachterswoning, die er nog steeds is. Rechts achter de bomen van het Eind staat de voorganger van ons huis. Een foto waar je zo zou willen binnenstappen.

De komende maand zullen we onze Dulce terugvaren naar Jachtwerf Rexwinkel Numansdorp, waar ze voor het winterseizoen de wal op gaat. Ach, de winter doorkomen - en dan in het nieuwe vaarzeizoen naar de Oostzee, de Poolse en de Baltische kusten.

En wijzelf? Wie vieren in november ons 12,5-jarig huwelijk met kinderen, kleinkinderen en broers plus aanhang. En ik? Ik wil me werpen op het afschrijven van deel 4 'Lucas dichter' van mijn romancyclus 'Soms priemt een lichtstraal'.  En... ik heb het idee om een eerste dichtbundel uit te brengen.

Allemaal voornemens. Vol plannen zit de mens, maar niemand kan zeggen wat ervan terecht zal komen.

Dulce afgemeerd in het gat van Seveningen tegenover Kampen.

Zaterdag 01-10-2016

De rechter in Rotterdam heeft eergisteren de voorgenomen fusie tussen het Dordtse Albert Schweitzerziekenhuis en het Gorcumse Beatrixziekenhuis - mijn vroeger ziekenhuis - verboden (lees hier). Ik was er al bang voor, toen een jaar geleden de Autoriteit Consument en Markt de fusie al verbood. De beroepsprocedure is nu dus ook verloren. Ik ken de uitspraak niet, maar zonder twijfel zal die betrekking hebben op het veronderstelde gebrek aan keus voor patiënten. Ik kijk op de website van Rivas; daar staat het bericht ook. Kees Heijblom van de raad van bestuur zegt daar: 'We betreuren deze uitspraak en zullen ons beraden hoe we binnen deze nieuwe situatie verder samen kunnen werken.' Tja, dertig jaar geleden zagen we niks in een dergelijke fusie, maar de tijden veranderen. Kleine ziekenhuizen kunnen tegenwoordig zonder samenwerking met grotere partners niet langer een gedifferentieerd medisch-specialistisch behandelingspakket overeind houden. Daar bouwen de dokters te weinig ervaring voor op. Anderzijds pleegt het grote ziekenhuis niet zelden roofbouw op het kleiner, alsof het een biologische wet is. Overigens was dat in mijn tijd in Twente niet het geval met Oldenzaal. Dat lot is dus geen wetmatigheid, maar vaak heeft het kleine ziekenhuis te weinig basis en is het op langere termijn gedoemd ten onder te gaan - ongeacht of het onderdeel van een fusie is of alleen blijft. Dan resteert er vaak een buitenpolikliniek en dat is niet persé een slechte formule, zoals in Leerdam bewezen is. Maar tijden veranderen; misschien ligt het over dertig jaar weer helemaal andersom.

Aan boord luister je vaker radio; thuis kijk je meer televisie. Gisteravond op Radio 4 een prachtig concert van het Residentieorkest met violiste Simone Lamsma. Sinds ik vorig jaar haar splijtende vertolking van het Vioolconcert van Benjamin Britten hoorde heb ik een groot zwak voor haar. We luisterden geboeid naar haar vertolking van het Vioolconcert van Aram Chatsjatoerian. Een man met wie Sjostakovitsj graag de spot dreef omdat hij hem maar een slaafse Stalinist vond. Of dat helemaal terecht was, is de vraag, omdat niemand in de toenmalige componistenwereld zich durfde af te zetten tegen de grote leider. Ook Sjostakovitsj niet. Onder componisten bestond veel kinnensinne. Het vioolconcert schreef Chatsjatoerian in 1940 voor de wereldberoemde violist David Oistrach. Lamsma speelde het concert gloedvol en met vuur en gebruikt in het eerste deel de cadens die Oistrach schreef. Op het tweede deel - een andante sostenuto - ben ik bijzonder verzot. Het heeft het karakter van een trage, meeslepende dans. Achter onze ramen was het aardedonker, de wind was gaan liggen, we lagen in een grote drijvende doos en luisterden in het schaarse schemerlicht van een paar kaarsen...

Vandaag is het weer een slag beter. We rijden al vroeg de Flevopolder in en via Dronten, Lelystad, Almere en onder Amsterdam door naar Velserbroek. Daar hebben we een familiereünie, neven en nichten Zijlstra. Dat zijn er nogal wat, want onze stamvader, Thomas Rommert Zijlstra, kastelein in het Friese Morra, had veel kinderen. Veel ervan noemden hun kinderen naar hem; er zijn dus nogal wat Tom Zijlstra's. Er zijn zo'n dertig neven en nichten op komen dagen. Mijn vader was daarvan de op één na jongste en derhalve behoren mijn broer en ik - eind zestigers - ook tot de jongsten. Vroeger hadden we vaker van die bijeenkomsten, maar nu is het alweer een jaar of zeven, acht geleden. Nicht Tiny Zijlstra (83) had het initiatief genomen en ons bijeen geroepen in haar voormalige boerderij op een terrein buiten Velserbroek waar eens een kasteel of landhuis stond. Er is nog een toegangshek waar in vaag leesbare letters ''t Schyt' of ''t Scheyt' op staat. Naar de betekenis zal ik niet raden.

We worden hartelijk verwelkomd. In een grote kamer zitten de neven en nichten gezellig koutend bijeen. Koffie met gebak. Reünies.... Meestal vallen twee dingen op - zo ook nu - namelijk allereerst wie er niet meer zijn. Meestal mannen, die gaan eerder. En ten tweede hoezeer iedereen ouder werd, inclusief jezelf. De kunst is om desondanks vrolijk te zijn vanwege het weerzien van de anderen. Dat lukt wel. Er schuilt veel vreugde in het ophalen van oude verhalen. Eén van de nichten heeft thuis nog een foto van onze stamvader Thomas Rommert (zie boven) en zal die rondzenden per email. Ik ben erg benieuwd naar die foto; per slot was hij mijn 'Pake' van vaderskant en ik heb hem nooit gekend, netzomin als mijn grootmoeder die een jaar voor mijn geboorte overleed. Onlangs vonden we in Leeuwarden nog haar graf. Van haar bezit ik wel een foto.

Het is een gezellige middag op de reünie. Hier 2 foto's. Nicht Tiny heeft met enige steun zelfs een broodmaaltijd aangericht met o.a. kroketten en onbespoten appels uit haar boomgaard. Om half vier nemen we afscheid en rijden terug naar Kampen. In Velserbroek scheen de zon en in Kampen schijnt hij ook nog. Terug naar boven

De Kamper Kogge onder zeil op de IJssel voor Kampen. Op de achtergrond de jachthaven van Seveningen, waar we liggen. (foto: kamperkogge.nl)

Zondag 02-10-2016

Soms speelt het toeval je leuke dingen toe, zoals vandaag. Het is een winderige dag met regenbuien en het is koud, 16 graden. We blijven binnen en lezen veel. Maar op een raam van de kantine van de jachtclub, waar we dankbaar voor afgemeerd liggen, zagen we van de week een aankondiging van een lezing voor vanmiddag over de Kamper Kogge. Een lezing over de 2e Ommelandtocht die de replica van het 14e eeuwse zeilschip in de zomer van 2016 maakte. Met een Ommelandtocht bedoelen ze een tocht om het Deense Jutland heen, zoals de oude handelsschepen van de het Hanzeverbond die vroeger maakten (zie de kaart hieronder) naar en van de Oostzee. Het Noordoostzeekanaal (het Kielerkanaal) was er toen uiteraard niet en door de Limfjord kon je toen niet varen, dus de koggeschepen moesten door de beruchte Jammerbocht en helemaal om de punt van Skagen heen.

In de zomer van 2004 maakte de replica zijn eerste Ommelandvaart, maar door hardnekkige tegenwind lukte het toen niet om rond de punt van Skagen te varen. Zo'n koggeschip was dan wel het eerste zeewaardige zeilschip ter wereld, maar moeilijk hanteerbaar bij slecht weer. De bemanning koos daarom om door het Noordoostzeekanaal te varen. Het was hetzelfde jaar dat ik met opstapper en vriend Erik H. de Dulce naar Helgoland zeilde voor een vakantie in de Oostzee. De reis van de Kogge was al onfortuinlijk omdat een bemanningslid in de Oostzee overleed. Die nacht van 1 augustus 2004 kreeg een tweede opvarende een hartaanval in een volledig windstille nacht boven de Duitse waddeneilanden. Zelf waren we gehandicapt door een touw in de schroef (zie 'Eine Tampe in die Schraube', artikel in het maandblad Zeilen, januari 2015). We gaven de Kogge toen VHF-relay met hun begeleidingsschip Carlot, een voormalige reddingsboot, en met de Duitse kustwacht en moesten het treurige bericht overbrengen van de dood van hun bemmaningslid, die met een helicopter van boord was gehaald. Ik heb het verhaal ook al eens hier verteld.

Tegen drie uur vanmiddag gaan we van boord en met luttele stappen staan we bij de kantine. De spreker en bemanningslid in 2004 Reijer van 't Hull heet ons enthousiast welkom, als hij verneemt wie we zijn. Ook hem verbaast het toeval dat de kogge ons weer eens samenbracht. Ik hoor aan zijn stem dat die het een emotionele gebeurtenis was, toen op zee in 2004. Later laat hij de foto's zien van de beide slachtoffers. De tweede spreker (en bemanningslid van de 2e tocht die wel slaagde), Tiemen-Jan, vindt het ook leuk dat we er zijn ondanks dat het allemaal twaalf jaar geleden was. Ze nemen ons mee naar binnen en daar mogen we voor de aanwezigen vertellen wie we zijn.

Het wordt een leuke middag, terwijl buiten zon en regen elkaar afwisselen. Hier een foto. Men zingt een lied over de tocht en zelfs wij - die allebei een behoorlijke hekel hebben aan de eeuwige zeemansliederen, shanty's en wat dies meer zij - zingen mee. Dan volgen de verhalen met lichtbeelden. De replica-kogge heeft vandaag de dag zelfs AIS maar die krijgen ze niet op het computerscherm. Dat kan bij ons ook niet en we leden er nooit onder. Maar het wordt wel duidelijk dat het varen op zo'n schip allerminst comfortabel is en dat het de vele zegeningen van een scherp varend jacht niet kent. Toch zou ik best eens mee willen varen, al is het maar om de vrolijke welkomstpartijen mee te maken in de havens die ze in de Oostzee aandoen. Maar ook de mogelijkheid van een soort tijdreis mee te maken, net als op op dat Portugese karveel destijds (in 2007) in Lagos. Je te kunnen verplaatsen in hoe het was in op een Middeleeuws schip in deels minder goed verkende wateren, waar je maar moest afwachten waar de wind je bracht. Geweldig. Ik begrijp van de sprekers dat er in elk geval genoeg drank aan boord was.

Terug aan boord. Het weer lijkt iets op te kanppen. Anna gaat Indisch koken. Morgen gaan we richting Lelystad, Amsterdam. We zien wel hoever we komen. Terug naar boven

Het IJsselmeer, op weg naar Lelystad.

Maandag 03-10-2016

Er breekt vanmorgen een mooie oktoberdag aan. Prima om te varen. Even voor halftien verlaten we het Gat van Seveningen en varen de IJssel op. Of beter: af, want we varen stroomafwaarts. Er staat een lichte wind uit het noordwesten. De Eilandbrug draait op ons verzoek en met ons vaart een zeiltjalk mee erdoor. Die laten we al gauw achter ons. We motoren door de kleine rivierdelta over de westelijke stroomgeul. Enige vrachtschepen komen ons tegemoet (foto hier). Al gauw zijn we op het Ketelmeer en we spannen ons in om de opening van de Ketelbrug om 10.20 uur te halen. Dat lukt. We zijn weer op het IJsselmeer en rollen de genua uit (foto hierboven). Die levert een ruime knoop extra. Aan stuurboord ligt Urk, aan bakboord is de bekende lange rij windmolens die hier al enige decennia staan. Ik geloof dat ze tot de eerste in Nederland horen. De rij reikt tot aan de Flevocentrale, maar we hebben de indruk dat die stilligt.

Al motorzeilend maken we 7,2 knopen en koesteren ons in de laagstaande zon. Omstreeks het middaguur komen we bij Lelystad. Daar zijn veel jachten op het water, maar weinigen gaan door de Houtriblsuizen. Om half één varen we binnen en voor één uur zijn we er weer uit. Links zien we de replica van het VOC-schip de Batavia liggen (foto hier), rechts staat op een dam een fraai beeld, dat van draadstaal gemaakt lijkt te zijn (foto hier). Het stelt een hurkende man voor en is van - vind ik later uit - van de Engelse beeldhouwer Antony Gormley. Het is uit 2010. In het zuiden hangen boven de stad en de polder donkere wolken, maar boven het IJssel blijft het zonnig. Nu volgt een erg saai stuk van 7,5 mijlen naar de hoek bij het IJ. We zijn er omstreeks half vier. Aan bakboord zien we het eilandje Pampus, maar daar gaan we niet voor liggen. We komen juist op tijd bij de Schellingwouderbrug en hebben de laatste opening voor vier uur. In verband met spitsuur draait hij niet tussen vier en zes uur. De Oranjesluis volgt meteen en zo varen we omstreeks half vijf Zijkanaal K op en meren af aan de woonark van onze vrienden Henk & Yvonne. Enige maanden geleden waren we hier ook, op de heenweg.  Ik kijk op het log: ruim 40 mijlen afgelegd. Terug naar boven

Dinsdag 04-10-2016

Ik was benieuwd naar de september-uitslag van de update van de gemiddelde wereldtemperatuur (zoals gemeten door satellieten). Wordt 2016 inderdaad het warmste jaar sinds het begin van de metingen? Wel, met een plus van 0,44 graden Celsius zit het er nog steeds dik in (zie grafiek hiernaast). Dat geeft zelfs klimaat-scepticus Roy Spencer toe(die de grafiek bijhoudt): ' It looks increasingly like 2016 might be a new record-warm year (since the satellite record began in 1979) in the UAH dataset.'

Mooi weer vandaag, met wind uit het oosten vanwege een hogedrukgebied boven Scandinavië. Weer een dag van verplaatsingen. We lopen door het W.H. Vliegenbos, waar de woonark van Henk & Yvonne naast ligt, naar een bushalte nabij de Meeuwenlaan. Dit bos is verrassend bos, een echt stadsbos  dat al in 1912 werd aangelegd voor de verpozing van de arbeiders en hun gezinnen op initiatief van het socialistische gemeenteraadslid W.H. Vliegen, die overleed toen ik juist twee maanden oud was (in 1947). Lopen door zijn bos geeft besef van historie. De stadsbus brengt ons door de IJtunnel naar Amsterdam CS, waar tijd is voor koffie voordat we op de sprinter  naar Zwolle stappen. We gaan aan de linkerkant zitten, nieuwsgierig om straks naar het natuurgebied van de Oostvaardersplassen te kunnen kijken. Na de nieuwe spoor bug over de A1 en voorbij de talrijke wijkstations van Almere komen we langs een uitgestrekte prairie met een luttel groepje herten een een grote kudde runderen. Wie reist kan veel vertellen. Tenslotte Lelystad, waar we over de nieuwe Hanzespoorlijn (2012) verder gaan. Om twaalf uur stappen we uit een kil en onhergbergzaam station Kampen Zuid. De oostenwind waait onbarmhartige kou over een kaal landschap met een tochtig busstation. Gelukkig komt de stadbus binnen vijf minuten en die voert ons langs een eindeloos aantal buitenwijken tenslotte over de IJssel, de stadsbrug dus, naar het kopstation Kampen. Wat nu? We zien dat bus 141 naar Urk er staat en die bespaart ons een lange wandeling over de dijk, want hij stopt op de 2e halteplaats en dat is voor de jachthaven van het Gat van Seveningen. Half één. Daar staat het autootje trouw op ons te wachten.

We stoppen de electronische sleutel van de haven netjes in de groene brievenbus en rijden over de stadsbrug naar een AH-supermarkt aan de rand van het centrum van Kampen. Boodschappen en croissants voor de lunch. We rijden in beginsel dezelde route terug, via Dronten en Lelystad. Die ligt meestal langs de spoorlijn. Tegen drie uur zijn we weer in Amsterdam bij onze boot. In de rest van de middag speelt er een nare ontwikkeling. Het wereldnieuws doet er even niet toe en ik heb weinig lust aan iets anders te denken. Ik kom daar nog wel over te spreken. Eind van de middag rijden we naar mijn dochter Floor voor een kort bezoek. Daar is alles in orde. Terug naar boven

"De Zielenvisserij' (1614) van Adriaen Pietersz. van de Venne.

Woensdag 05-10-2016

Een zonnige dag, maar koud vanwege een schrale noordoostenwind. Ik breek vanochtend de bimini af (foto hier) en berg hem op. Schuilen voor een zon die zo laagstaat hoeft niet meer.

De rest van de dag bestaat uit een dagje Rijksmuseum. Ik moet bekennen dat ik daar in mijn hele leven nog nooit ben geweest. Tijd om dat eens in te halen. We lopen langs de woonboten van Zijkanaal C en de chemische industrie die tussen het Vliegerbos en het IJ ligt. Verderop zijn allerlei bedrijfjes in een grote hal gevestigd, zoals een garage voor 2CV's. Er staat zelfs eentje die tot een limousine is uitgerekt (foto hier). Bij de oever is de aanlegplaats van een pontje naar de overkant. Verbaasd stellen we vast dat de veerpont gratis is. Vanwege de gure wind zitten we binnen (foto hier). Op het Azartplein op het Java-eiland, waar hij aanlegt, is de eindhalte van tram 10. Die staat juist te wachten en brengt ons linea recta naar een halte vlakbij het Rijksmuseum. De hele lay-out met die drukke fietsroute eronderdoor verbaast ons provinciaaltjes. Directer opgenomen in de stad kan haast niet. We drinken koffie in de drukke hal. Wait till you are seated, staat er. Daar is vast diep over nagedacht. Daarna passeren we de contrôle met onze onvolprezen museumjaarkaarten.

Het museum maakt een overweldigende indruk. Natuurlijk lukt het niet om alles te zien, we dwalen gewoon rond en laten onze route maar zo'n beetje aan het toeval over. Maar de Nachtwacht willen uiteraard ook even zien (foto hier). Verder brengt het toeval ons bij de boekenkist van Hugo de Groot (foto hier). Dus ze hebben hier uit Gorcum niet alleen de Waterpoort, maar ook die kist. De boekenkist die ze in Loevestein tonen, is niet de echte. We zwerven langs de Oudhollandse meesters, langs de impressionisten, langs de prachtige Breitners, de Haagse School, de 20e eeuw. Eén schilderij trekt onze bijzondere aandacht. Dat is 'De Zielenvisserij' dat Adriaen Pietersz. van de Venne maakte in 1614 (zie hierboven). Het is een vermakelijke allegorie op de inspanningen van de protestanten en de katholieken om tijdens het Twaalfjarig Bestand zieltjes te winnen. De schilder is partijdig. Merk op dat de protestanten (ter linkerzijde) erf veel meer hebben gevangen dan de katholieken (rechts). Daar staan trouwens de bomen te verdorren in tegenstelling tot links. Kunst schikt zich naar de machthebbers, die opdracht gaven.

Tot slot besluiten we om de Gorcumse Waterpoort te bezoeken. De poort werd in 1893 door een koppig gemeentebestuur gesloopt tegen de wil van het Rijk, om een betere doorgang te geven aan het alsmaar drukkere verkeer dat met de veerponten over de Merwede kwam. Men verwijst ons naar de buitenzijde van het museum, waar je omheen moet lopen. Daar bij een zonnige tuin ontdekken we hem (foto hier). Overigens is het alleen maar de voorzijde (rivierzijde). Er staat niet eens een bordje bij. De poort is smaller en hoger dan ik me had voorgesteld. Bovenin hangt een klok. Ook het uurwerk eronder werkt correct: het is kwart voor drie. De onderste stenen aan de binnenzijde zijn hier en daar beschadigd en geschaafd, naar ik aanneem door vroeger verkeer. Wat een mooie en sierlijke poort, desondanks! Je begrijpt niet dat de toenmalige bestuurders ervan af wilden. Nu krijg je hem nooit meer terug, maar al jaren pleit ik voor de bouw van een verantwoorde replica op de oorspronkelijke plek. De bouwtekeningen zijn er nog en het drukke noord-/zuidverkeer haast zich sinds jaar en dag over de Merwedebrug. Een schone droom en dat zal het door de visieloosheid van de huidige Gorcumse gemeenteraad ook wel blijven. Je kunt je voorstellen dat bestuurders van onze stad zich tot het uiterste zouden inspannen om die mooie poort te herbouwen, maar niets daarvan.

We lopen naar de voorkant van het gebouw en vinden de tramhalte van lijn 10. Op het Azartplein legt het pontje naar Noord juist aan. Flink vermoeid lopen we terug naar de boot. Kachel aan! Maar een machtig interessante dag! Terug naar boven

Zomer 2003. Henk in zijn element. Bij windkracht 8 - 9 stuurt hij onze Dulce de Firth of Forth uit.

Donderdag 06-10-2016

Vanmorgen overleed Henk Bezemer in het OLVG te Amsterdam. Hij werd 70 jaar. Henk was één van de bekendste zeilers in Nederland en redacteur van het eerste uur van het maandblad 'Zeilen'. Zijn kritische testen van nieuwe jachten waren legendarisch en zijn boeken zijn klassiekers geworden, vooral 'Vier zomers zeilen' waarin hij beschrijft hoe hij eens op een klein Waarschip 570 de Azoren bereikte, zonder kompas en overige navigatiemiddelen (dus ook geen GPS en andere electronica). Zo'n verhaal tekent hem: een doorzetter, ook als hij flink moest afzien. Twee jaar geleden verscheen er een heruitgave bij Uitgeverij Hollandia.

Henk was ook een van mijn oudste vrienden. Aan het einde van de jaren zestig leerden we elkaar kennen in het milieu van de linkse studentenbeweging in Utrecht. Hij zat twee jaar na mij in het bestuur van de USF (Utrechtse Studenten Faculteiten) en we schreven even doorwrochte als onbegrijpelijke beschouwingen over de marxistische theorie van de 'totaalarbeider' in het toenmalige Utrechtse studentenblad 'Trophonios'. Zeer volumineuze artikelen, die we componeerden op zijn kamer onder het genot van bier en roggebrood met grove paté en rauwe knoflook. Dat stimuleert het brein, beweerde Henk. Hij wist dat uit een geheimzinig vroeger leven op de Balkan. Daar dweepte hij mee.

Na mijn afstuderen verloren we elkaar uit het oog. Jammer, maar zo gaat dat. Ik weet dat hij zelf afstudeerde als sociaal-pedagoog en aan de universiteit bleef werken. Dat beviel hem matig. Ik heb altijd bewonderd dat hij toen een fundamentele draai aan zijn leven durfde te geven en ging varen. Mee het blad 'Zeilen' oprichtte, grote tochten maakte en er boeken over schreef.

Eind jaren 90 liepen we elkaar weer tegen het lijf, ik meen op de HISWA. Daar hoorde ik een mij bekende stem op een lezing in de stand van 'Zeilen'. Verdraaid, dacht ik, dat is Henk! Ik was inmiddels zelf ook voor het zeilvirus bezweken en voer in mij eerste schip, een Gib'sea 352. We pakten de draad van onze vriendschap op. In de zomer van 2003 zeilden Ans en ik  op onze Dulce (ons derde schip) met hem en zijn vrouw Yvonne rond Schotland, een onvergetelijke reis waarover Henk zelf in 'Zeilen' een geestig verslag schreef (lees het hier met een aanvulling hier). Henk besloot het artikel met: 'Veel lol gehad en er is geen onvertogen woord gevallen. Misschien is dat nog wel het mooiste.' De foto hierboven werd toen gemaakt.

Regelmatig keken we meewarig maar met liefde samen terug op onze linkse jaren in Utrecht. Soms ontmoetten we elkaar op reünies en ook was Henk nog op in mei 2013 bij de presentatie in Utrecht van mijn eerste roman (waar hij in voorkomt onder een andere naam). Hij kwam toen al op krukken, want sinds zijn pensioen ging het hem lichamelijk niet goed. Ook een jaar later gaf hij acte de présence bij het verschijnen van mijn  tweede (met rollator) en mijn derde boek. Toen zat hij in een rolstoel. Het ging niet bergop met Henk.

Dit jaar legden we in juni op onze tocht door Nederland nog bij hem en Yvonne aan, bij die mooie woonboot in Zijkanaal K aan het IJ. Hij was toen al flink ziek maar we hadden toch een leuke avond. Dat typeert hem. Henk was een aardsoptimist en een volhouder. Dat blijkt uit zijn avonturen. Weinigen zouden het hem nadoen: drie etmalen zonder hulpmotor ploeteren tegen wind en tij om de Race of Alderney te bedwingen. Ik weet niet meer wanneer dat was, maar elke keer luisterde ik ademloos naar hem als hij daarover vertelde.

Vandaag zou ik met hem samen naar de presentatie zijn gegaan van het boek over het isolement van CPN-leden tijdens de Koude Oorlog, dat een wederzijdse vriend heeft geschreven. Afgelopen zondag belde ik hem daarover. Jos heeft een boek geschreven, zei ik. Verdomme Tom, ik lig in het ziekenhuis, zei Henk.

Maandag voeren we meteen van Kampen naar Amsterdam en dinsdag, eergisteren, sprak ik hem voor het laatst. Dat was in het ziekenhuis. Hij zat in een stoel en was helder van geest. Henk besefte dat het met hem afliep. Jammer dat je nu alleen naar de presentatie van Jos moet, zei hij. Dat is zeker jammer, zei ik. Vanmorgen om tien uur stierf hij. Ik ben blij dat ik hem nog even gesproken heb. Rust zacht, goede vriend.

Ach, een dag met voortdurend denken aan Henk. Een van de sleutelfiguren uit mijn leven. Eerst als revolutionair, later als zeiler. Ik loop op mijn eentje naar het pontje over het IJ en vind mijn weg naar het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. Daar presenteert onze oude vriend Jos van Dijk zijn boek 'Ondanks hun dappere rol in het verzet...' Het verschijnt bij mijn eigen uitgever Aspekt, maar die deed er niks aan. In mijn geval ook niet. Jos heeft het zelf georganiseerd. Ik ben niet in de stemming om er verslag van te doen. Ik drink teveel, maar houd me toch in toom. Er zijn diverse mensen uit onze studententijd. Ze zijn geschokt door het overlijden van Henk. Jos houdt een goede inleiding, ik kom er nog wel op terug. Mijn voeten, de tram en de veerpont brengen me terug naar Noord, waar Ans en ik een lange nazit hebben met Yvonne en haar kinderen. Kinderen die Henk van jongsaf mee heeft opgevoed. In de huiskamer nemen we afscheid van onze vriend, die daar staat opgebaard. Hij ziet er verbazend goed uit, met die martiale trekken en die zeilerskop van hem. Maar hij is natuurlijk wel zo dood als een pier. Woensdag is de crematie. Terug naar boven

Onderweg naar Scheveningen buien, maar niet bij ons.

Vrijdag 07-10-2016

Vanochtend nemen we afscheid van Yvonne. Volgende week woensdag zullen we elkaar terugzien op de begrafenis van Henk. Gisteravond waren we nog lang samen met Yvonne, haar kinderen en hun partners. Die blijven voorlopig bij haar.

We varen Zijkanaal K uit naar het IJ. Het is koud met een schraal windje uit noordoost. Straks kunnen we zeilen. We hebben voor het eerst dit jaar de zeilpakken aan voor warmte. We motoren langs de bekende gebouwen, het Muziektheater aan het IJ, Amsterdam CS, enzovoorts. Het is kwart over negen. Het Noordzeekanaal is rustig en geeft geen problemen. Zijkanaal C naar Haarlem laten we links liggen. Ans heeft zelf voorgesteld, tegen haar zee-angst in, om buitenom te gaan. Dat schiet natuurlijk veel sneller op dan dat geteutel met verkeers- en spoorbruggen op de Vastemastenroute. In twee dagen kunnen we met gemak in Numansdorp terug zijn. Voor avanvond hebben we met mijn jongste zoon (en Hagenees) Bas afgesproken om in Scheveningen met zijn drieën te gaan eten.

In IJmuiden krijgen we de Zuidersluis, maar eerst moet er lange duwbak met zand in. Als zijn motor- en schroefgeweld afneemt, varen we aan bakboord langs hem heen en zo ver mogelijk naar voren. Misschien laat hij ons dan voorgaan bij de uitvaart. Zo gaat het ook; de man op de voorplecht roept 'gaan jullie maar eerst' als brug en sluisdeuren opengaan. Voor hem uit varen we richting zee. Dulce weer op zout water. Onze geringe zoetwateraangroei schrikt zich te pletter. Bij de zuiderpier steekt een zeehondje nieuwsgierig zijn kop boven water en duikt weg als we naderen. In het noorden, voorbij het Hoogovenscomplex, zien we een hotel op een hoog duin. Dat is Wijk aan Zee en het hotel kennen we: Het Hoge Duin, het hotel waar Ans' zoon Derrick de scepter zwaait. Ans belt hem, hij loopt naar een raam. 'Ik zie jullie', zegt Derrick, 'wat een klein bootje'. 'Wat een klein hotelletje', zegt Ans.

Buitengaats staat wat meer wind, voldoende om te zeilen. Een mooi bakstagwindje vult de genua en al gauw lopen we iets meer dan zeven knopen op het log. Ik kijk op het plotterscherm naar de SOG (Speed Over Ground, foto hier) en zie dat we boffen, we hebben het tij mee. Ik was volledig vergeten er gisteravond naar te kijken. De zeegang veroorzaakt een matige tuitelige beweging, maar we worden niet zeeziek. Overal om ons heen zijn donkere wolken en soms buien, maar niet bij ons. Dik ingepakt (foto hier) hebben we het niet koud. En het is mooi om de zee zo te zien, ik geniet daarvan (foto hierboven).

Zo verstrijken de uren. We krijgen bezoek van een vogeltje, een graspieper zowaar (foto hier). Hoe we dat zo zeker weten? Nou, graspiepers waren al eerder te gast. Toen we in het begin van de jaren 00 met een noordwesterstorm uit het Deense Thyborøn naar Vlieland voeren, reisde een uitgeput koppeltje 24 uur lang met ons mee. Maar deze is niet moe; driftig pikt hij spinnetjes van de touwen bij de mast.Benedendeks heeft Sir Geldof in zijn kooi niets in de gaten. Na een kwartier fladdert het vogeltje weer weg.

Tegen drie uur lopen we op Scheveningen af. We zien de pier, een reuzenrad, en het Kurhaus. Vlakbij de pieren draaien we de genua in, roepen de Verkeerscentrale op en krijgen permissie binnen te varen. Geen bijzonderheden. Bijna 40 mijlen afgelegd. Een kwartier later meren we af in tweede haven bij de marina. Liggeld 36 euro voor een nacht. Om zes uur belt Bas dat hij ernaan komt. Morgen verder naar het Slijkgat en de zeesluis van Stellendam. Naar verwachting zijn wind en zeegang als vandaag.

Sinds een paar dagen is het zover: het klimaataccoord van Parijs zal binnen 30 dagen in werking treden, nu 72 landen het hebben geratificeerd. Landen die samen goed zijn voor 56,75% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. De Amerikaanse president Obama sprak van een 'historische dag'. 'Misschien wijzen we deze dag later wel aan als de kentering voor onze planeet.' Gaat het werken? In de dagelijkse lezersvraag stelde De Volkskrant deze week die vraag. 70% van de respondenten denkt van niet. Wat moet je daarmee? Denken dat het de zoveelste uiting is van het gebruikelijke volkschagrijn? Ik stemde zelf positief, vooral omdat ik hartstochtelijk wens dat het accoord gaat werken. Maar ik vermoed óók dat het wel gaat werken, zeker als de grootste vervuilers - zoals China, de USA en Europa - zich daadwerkelijk inspannen. Dan kan het snel gaan. Ik weet echter ook dat het accoord een beperking beoogt tot 2 graden mondiale temperatuurstijging in AD 2100, een beperking die op zich al gevaarlijk is. Terug naar boven

De Maasmond. Achter de Turkse tanker Besiktas Chaperonne steken we de Maasgeul over.

Zaterdag 08-10-2016

Gisteravond een gouden avond met Bas, mijn jongste zoon. Verlichtingsdeskundige, vrije kunstenaar en freischwebende Intelligenz. Hij draagt een mooie, volle baard. Van zulke avonden wil ik er wel tien achtereen. Bovendien had Ans ons naar een prima restaurant geloodst: De Dagvisser - nomen est omen. Een druk maar gezellig etablissemnet aan de haven met lekker oesters, vongole en bouillabaisse. En een mooie witte wijn, Fleur du Cap. Hier een foto. We brachten na afloop Bas naar de tram en genoten aan boord samen nog een glas na.

Het is vannacht minder koud dan gisternacht en vandaag is een dag met wolken en veel zon. Even na negen uur vragen we Verkeerscentrale Schevingen permissie om uit te varen. Geen bijzonderheden. Buitengaats staat hetzelfde comfy-bakstagwindje als gister, maar minder - de genua blijft niet staan. Na een halfuur wel en het is aangenaam (foto hier). Het tij staat nog een halve knoop tegen. We zeilen met schuin achteroplopende zeegang richting Maasgeul. De toegang tot de Nieuwe Waterweg en de wereldzeehaven Rotterdam. Zoals altijd bij drukke riviermondingen is de zee erg onrustig. Bij de groene MN1-boei, op een mijl van de geul, roep ik de Sector Maasmond op VHF 3. U kunt oversteken, zeggen ze. Op de AIS is alles prima te zien (foto hier), zoals de Turkse tanker Besiktas Chaperonne (die naam!) waar we achterlangs oversteken (zie foto hierboven). Uit de Nieuwe Waterweg nadert een Brits vrachtschip, maar dan zijn we ruim en breed aan de overkant. De sectorpost roep een noordgaand zeilschip op om te wachten, maar de schipper heeft zijn marifoon kennelijk niet aanstaan; hij reageert niet. Dus roept de verkeerspost de Brit op om gas terug te nemen. Het jacht zeilt onbekommerd naar de overkant.

We zeilen om de uitgebreide Maasvlakte heen en verleggen de koers naar de ingang van het Slijkgat. Inmiddels hebben we het tij mee. Het is zeker meer dan tien jaar geleden dat we hier waren, maar de betonde geul naar Stellendam weten we wel te vinden. Daar is uiteraard weer afgaand tij, dus tegen. Halverwege zien we de kop van een zeehond en aan de andere kant, de noordkant, ligt op een drooggevallen zandplaat een gemengde groep van vijf zeehonden en talrijke aalscholvers en meeuwen zich genoeglijk in de zon te koesteren.

Bij Goerese zeesluis zit het tegen. De sluis schut net naar binnen dus wachten we een halfuur aan het remmingwerk. Ook het schutten duurt lang, zodat we de kans verliezen om de opening om vier uur van de Haringvlietbrug te halen. Door de starre houding van Rijkswaterstaat draait die brug in de weekeinden niet om vijf uur 's middags (als op werkdagen), terwijl er dan geen spitsuur is. We doen het kalm aan en passeren Hellevoetsluis en later Tiengemeten op een sukkeldrafje. Op die manier hoeven we tegen zessen niet al te lang bij de Haringvlietbrug te liggen dobberen (foto hier).

Om kwart over zes meren we af in onze vroegere haven Marina Numansdorp. Eigenaar en havenmeester Waldi heeft op ons gewacht en voorziet ons van pasje, WiFi-code en walstroom. We hebben 47,5 mijlen op de klok staan. Ondanks de laagstaande zon zijn onze gezichten verbrand. Ik voel me ietwat triest; einde vaarseizoen. Morgen zal ik met openbaar vervoer het autootje in Amsterdam ophalen, terwijl Ans schoon schip maakt. Daarna ontschepen en terug naar Gorcum. Terug naar boven

Dulce terug in Numansdorp (rode pijl).

Zondag 09-10-2016

De dag die je wist dat zou komen - de dag van de ontscheping en het eind van het vaarseizoen 2016. Ook een dag vol verplaatsingen en een dag vol zon. Op hoeveel manieren kan je een dag benoemen? Om tien uur rijdt de vriendelijke Waldi me naar de bushalte aan de A29. Dat spaart me een halfuur lopen over de dijk. De bus brengt me rechtstreeks naar het Zuidplein in Rotterdam. Op het metrostation laad ik snel mijn OV-kaart op en pak twee minuten later de metro naar Rotterdam CS. Daar vind ik een intercity die over zeven minuten naar Amsterdam Centraal vertrekt. Net tijd genoeg om bij een stalletje een kop koffie te scoren. Hij rijdt vanwege werkzaamheden ergens op het sppor om en doet er twintig minuten langer over, maar mijn lof voor het openbaar vervoer in Nederland is groot. In Amsterdam pak ik tram 26, stap na drie haltes over op lijn 10 naar het eindpunt op Azartplein op het Java/KNSM-eiland. Ik denk even met mijn gezicht in het zonnetje lekker op een bank te kunnen zitten, maar het veerpontje komt al aanvaren. Aan de overkant loop ik naar de boot van Henk & Yvonne. Het is half twee. Yvonne en haar dochter zijn druk met het ontvangen van bezoekers en regelzaken. Ik bewonder de overlijdenskaart van Henk. Behalve een mooie foto van Henk op zijn Waarscheepje 570 staat er aan de binnenkant een toepasselijke, haast profetische tekst uit zijn klassieker 'Vier zomers zeilen' (pas herdrukt bij Hollandia). Een tekst over hoe hij na zijn dood herinnerd zou willen worden: als een verteller van verhalen.

Na de thee vertrek ik met het autootje terug naar Numansdorp. Ik arriveer bij Anna om half vier. Zij heeft de boot helemaal schoon gemaakt en alles ingepakt, dus zonder dralen karren we alle tassen en zakken met een karretje over de steiger naar de parkeerplaats. Als laatste volgt Sir Geldof in zijn kooi, in een tas onder een handdoek. We breken snel de buiskap af nu hij goed droog is en trekken de hoes over de stuurstand. De sloten op de bakskisten. We lopen alles na: de stroomgebruikers zijn uit, op de bilgepomp na.

Voor de derde maal vandaag rijd ik over de A29. Beetje triest, ik zei het al, omdat het vaarseizoen nu echt voorbij is. En ook wel verlangend naar mijn boeken en muziek thuis en de warmte en het comfort van ons appartementje. Thuis ligt het nieuwste boek van paleoklimaatwetenschapper Michael Mann in de brievenbus 'The Madhouse Effect' (Columbia University Press, 2016); zoals de titel doet vermoeden gaat het over de bizarre vormen die climate change denial aanneemt. Hij is de man van de vaak - en ten onrechte - bekritiseerde hockeystick-grafiek.

Ergens volgende week zullen we de boot winterklaar maken en op de wal laten zetten. Maar eerst zullen we komende woensdag Henk op zijn laatste gang vergezellen. Terug naar boven

Gorcum vanmorgen in de mist.

Maandag 10-10-2016

De dag vangt aan met mist (foto hierboven). Wat is het dan mooi. Ans gaat vroeg op weg om kleine Vajèn naar de basisschool te brengen. Vannacht om drie uur ging de wekker. Ik wilde naar het 2e debat tussen de Amerikaanse presidentskandidaten kijken. Betere televisie is er niet, maar het niveau was ontstellend laag. Vooral van de kant van Trump. Het is beangstigend dat vrede en stabiliteit in de wereld afhangen van een kleine groep aarzelende zwevende kiezers. Ik geloof niet dat de kandidaten met dit debat veel gewonnen hebben. Een aanzienlijk deel ging over de uitspraken over vrouwen van Trump en de affaires van Clintons' echtgenoot. Hillary liet kansen liggen op punten waar Trump blufte, bijvoorbeeld toen hij de belastingen zei te gaan halveren (van 30% naar 15%). Een onhaalbare optie en hoe hij dat zou betalen, vroeg ze niet. Ook met de vraag wat hij zou doen aan het drama in Aleppo, kwam hij weg zonder antwoord te geven. Overigens was er opnieuw een opzienbarend verschil tussen hem en zijn running-mate Pence over de strategie in Syrië. Die wil een Amerikaanse interventie. Clinton zelf hield het op de inzet van louter de Special Forces, maar liet de kans schieten om de tegenstelling Trump/Pence aan de kaak te stellen. De fact-checking website Politifact concludeerde na onderzoek dat Trump veel vaker onwaarheden debiteerde dan Clinton. De eerste polls tonen een lichte overwinning voor haar.

De presidentsverkiezingen zijn over een maand. Er komt nog één debat (op 19 oktober). Ik houd mijn hart vast.

Voor tien uur lost de mist op en geeft ruime voor een zonnige herstdag. We tuttelen en ruime op, Ans laat de wasmachine draaien en ik doe een boodschapje, grasduin wat in mijn CD's en boeken en kom niet tot veel. Hoeft ook niet, eerst wennen aan thuis zijn ondanks het feit dat we helemaal niet zo lang weg waren.

Op Twitter delen miljoenen vrouwen onder de hashtag #Notokay hun ervaringen met 'pussy grabbing' door mannen, nadat Trump het vannacht weer afdeed als 'kleedkamerbabbels'. Hij heeft daar nogal wat mee losgemaakt, deze presidentskandidaat die zei dat je vrouwen gewoon 'in het kruis moest grijpen'. De commentaren in de media zijn niet mals. ''Snuivend en duister, loerde Trump op Clinton', schrijft de The New York Times bijvoorbeeld en noemt Clinton 'de enige volwassene in het debat'. Het  ziet ernaar uit dat Trump vannacht zijn eigen glazen ingooide. Terug naar boven

Dinsdag 11-10-2016

Weinig bezigheden zijn leuker dan intelligent speculeren. Science fiction is zoiets, als tenminste de nadruk op echte science ligt. Dat is het geval bij een bedenksel als de Dyson Ring of Dyson Bol. Dat is een beredeneerd concept dat volgens de ontwerper, de Brits/Amerikaanse wetenschapper Freeman Dyson, zou bestaan uit een ring of bol van samenhangende satellietsystemen om een ster dat een buitenaardse, hoog-technologische beschaving logischerwijze zou ontwikkelen om vrijwel alle energie van de eigen ster te kunnen benutten. Een dergelijke Dysonring zou zelfs een bewoond systeem kunnen zijn.

Nu is dat niet alleen maar interessante speculatie, sinds de ontdekking van een mysterieuze ster die op 14800 lichtjaren afstand van ons staat bij het sterrenbeeld Cygnus (Zwaan). De ster heet KIC 8462852 en ik schreef er hier een jaar geleden over. Het betrof een ongewoon patroon van regelmatige verduisteringen van de ster. Speculaties barstten los, lees hier, hier, en hier. het laatste woord is er nog niet over gevallen.

Nu richt de aandacht zich op een serie van vreemde verduisteringen bij de jonge zonachtige ster J1407 in het sterrenbeeld Centaurus. Die werden in 2007 ontdekt en in 2015 bedachten de Leidse onderzoekers Steven Rieder (nu werkzaam in Japan) en Matthew Kenworthy er een verklaring voor. Er zou een exoplaneet rond de ster draaien met een reusachtig ringenstelsel dat meer dan honderd keer zo groot was als het ringenstelsel van Saturnus. De vraag was of zo'n enorm ringenstelsel wel stabiel is. Om die vraag te beantwoorden hebben de onderzoekers een simulatie gebouwd. Daaruit blijkt dat zo'n systeem van reuzenringen alleen stand kan houden als de ringen tegen de draairichting van de planeet van de exoplaneet bewegen. Eigenlijk 'de verkeerde kant op'. Dan kan het systeem meer dan 100.000 jaar stabiel zijn. Alle andere bewegingsopties houden niet zolang stand. Lees hier het persbericht van de onderzoekers, dat vandaag verscheen. Daar vind je ook de prachtige vimeo (hier rechtsboven) die de onderzoekers van de simulatie maakten. Ga hem vooral bekijken. Links zie je de tegendraadse beweging en rechts de orbitale. Die valt na (kosmisch) korte tijd spectaculair uit elkaar.

Tja, natuurlijk denk je meteen aan een Dyson-ringsysteem, maar dat is....eh....pure speculatie.

De dag vangt zonnig aan. Anna gaat snel naar Tessa om Vajèn naar school te brengen. Als ze terugkomt zegt ze dat het mogelijk de laatste keer is; na de herfstvakantie kan Tessa het waarschijnlijk zelf wel. Met baby Lina-Mae gaat het zeer goed. Ze is een levendig en goedlachs mensje aan het worden. We spannen ons in om het gewone leven aan de wal weer op te nemen en gaan anderhalf uur sporten op Oost bij Health Works Fitness. Daarna de boodschappen bij Plus Jan Sterk en de Livar-slager. Dan is het ondertussen één uur, het is geheel bewolkt als we thuiskomen. Ik bel Jachtwerf Rexwinkel en spreek af om onze Dulce overmorgen om twaalf uur op de kant te zetten.

's Middags halen we de box uit de kelder en zetten hem in elkaar voor Lina-Mae. Oma gaat vaak oppassen. Maar we kunnen nergens de vermaledijde bodemdragers vinden. Waar in 's hemelsnaam hebben we die toch opgeborgen? Waarom hebben we die niet in een zakje geknoopt en aan de box gehangen?

Morgen naar de crematie van onze vriend Henk Bezemer in Amsterdam Noord. Terug naar boven

Henk Bezemer, 1946 - 2016.

Woensdag 12-10-2016

De crematie van Henk Bezemer. Je kunt spreken van massale belangstelling. Ik schat dat er in de aula van het Amsterdamse crematorium De Nieuwe Noorder wel zo'n 250 mensen zaten en stonden om afscheid van hem te nemen: naasten, vrienden, buren, zeilers.

We vertrokken al om zes uur uit Gorcum omdat we files vreesden. Die waren er niet; we waren om zeven uur in Amsterdam en dronken om niet te vroeg te komen koffie in enig Bastion Hotel in de buurt. Om acht uur voeren we met een gezelschap van 60 intimi van de woonark aan de Nieuwendammerkade, waar we nog pas een week geleden met onze Dulce naast afgemeerd lagen. Het was een grijze, bewolkte ochtend. De kist met het lichaam van Henk stond op het achterdek, bedekt met een kleed en bloemen. In figuurlijke zin was het een soort tocht over de Styx naar de onderwereld. Passend. We legden aan bij het crematorium, waar zich een nog veel grotere schare belangstellenden had verzameld. Uiteraard velen uit de tijd van Henks' langjarige verbintenis met het blad 'Zeilen'.

Het is, vind ik, goed en vaak ontroerend om bij zo'n herdenking de persoonlijke herinneringen aan een overledene aan te horen die mensen vertellen die hem beter kenden. Verhalen over de verhalenverteller Bezemer, over de zeiler, de redacteur en eerder de wetenschappelijk medewerker, over de linkse rakker, over de vriend en de broer en vooral over de 'praktijkvader' en de geliefde - eigenlijk kwamen alle periodes van zijn leven wel voorbij. Zelf las ik mijn blogpost van de dag van zijn dood voor en gelukkig stokte mijn stem niet. Dat moet je altijd maar afwachten. Erg droevig en in mineur was de stemming overigens niet; in de verhalen overheerste een aangename lichtheid en dankbaarheid hem gekend te hebben, waardering voor zijn optimisme, zijn deskundigheid, zijn vriendschap en zijn liefde. Mooi.

Het liefst eindig ik vandaag met Henk zijn eigen woorden. Hoe vaak heb ik hem niet horen zeggen dat een zeiler die terugkeert niet meteen iets te vertellen heeft dan algemeenheden? Het woei of het woei niet, je deed zus en zoveel weken over de oversteek en de koers was wel of niet bezeild. Geef me liever een biertje, zegt hij dan, daar heb ik nu wel trek in. De zeiler die aankomt is niet voorbereid op het vertellen van een verhaal. Pas na een paar dagen ordenen zich in zijn brein de herinneringen en vormt zich het verhaal, dat hij pas dan vertellen kan.

Mooier is nog wat Henk zelf schreef in zijn klassieker 'Vier Zomers Zeilen' (en wat op de overlijdenskaarts stond):

'De eposzanger, sprookjesverteller, zeeman en soldaat sterven niet plotseling, ze vervagen slechts in de ontwikkeling van het verhaal - zoals het liedje zegt: Old soldiers never die, they just fade away.

Zo zou ik het fijn vinden als ergens in de uithoeken van de epische zeilverhalen één van mijn avonturen zou voortleven in een vertelling. En was ik dik tevreden als ook ikzelf langzaam doorzichtiger werd en in dat verhaal verdween.'

Ik denk dat de kans daarop aanzienlijk is.

Na de crematie was een gezellig samenzijn met lunch belegd in Café Noorderlicht op het NDSM-plein aan het IJ. Ook daar kwamen veel verhalen los. Tenslotte waren we om half vijf en na een lange file op de A27 voor de Merwedebrug terug in Gorcum. Over de Merwedebrug, die sinds gisteren gesloten is voor vrachtverkeer vanwege haarscheurtjes, ga ik het niet hebben. Evenmin over ons onvermogen om ergens bodemdragers te vinden voor de inklapbare babybox voor Ans' jongste kleinkind Lina-Mae. Dat komt allemaal wel weer, maar nu neem ik een glas wijn op Henk. Ik heb een vriend minder. Terug naar boven

Benno Rexwinkel spuit de slijmerige laag aangroei van onze Dulce weg.

Donderdag 13-10-2016

Vroeg uit de veren. Een droge dag met veel wolken en wind Bf 4 uit het oosten. Vanmorgen bij het ontwaken weet ik een oplossing voor de box. Geen gedonder meer met onverklaarbaar zoekgeraakte bodemdragers, we lossen het zelf op! Uit de kelder diep ik twee latten op, zaag ze op maat, boor er gaatjes in en schroef ze bout- en moervast aan de spijlen. Ik gebruik de gaatjes die er al zitten en dus liggen de latten meteen waterpas. Op de latten rust de verstelbare bodemplaat als een huis. Geen baby die hem los krijgt, zelfs Lina-Mae niet en de latten zijn gemakkelijk los te schroeven als de bodem moet zakken als de baby groeit.

Daarna rijden we naar Numansdorp voor het laatste tochtje van onze Dulce. Allereerst naar de bunkersteiger om de tanks af te toppen en daarna in het kraangat van Jachtwerf Rexwinkel. Fons komt al gauw kijken. Als de banden vastgetrokken zijn hijst de kraan ons scheepje uit het water. Water druipt van de scheepshuid en uit de afsluiters, die alle open staan. Een snelle blik leert dat we nauwelijks aangroei hebben, alleen een laag slijm. Dat komt waarschijnlijk door de paar wisselingen tussen zoet en zout water dit jaar. Fons maakt de motor, de generator en de watertanks winterklaar en tapt de boiler af. Ondertussen pakt Ans onze kleren in zakken en ik ruim de lijnen aan dek en de fenders op en pak onze dierbare barograaf in. Die geef ik de laatste jaren 's winters een plek in mijn studeerkamer. We lopen naar havenmeester Waldi om de laatste ligdagen in de marina af te rekenen. Als we terugkomen is Benno Rexwinkel bezig de boot af te spuiten (foto hierboven). Inspectie leert dat er geen schade is en geen spoor van osmose, de offeranodes zien er goed uit en ook het roer is onbeschadigd. Mooi, mooi. We rijden terug naar Gorcum. Volgende week komen we terug om de rest op te ruimen.

Het bericht van de verrassende toekenning van de Nobelprijs voor de Literatuur aan Bob Dylan bevalt me. Al tientallen jaren ben ik een groot liefhebber van zijn songteksten. Dat een kamermeerderheid gisteren voor het handelsverdrag CETA tussen Canada en de Europese Unie stemde, is ook goed nieuws in een tijd waarin de roep om nationalistische protectie en tariefmuren luider klinkt. Vrije handel is (onder voorwaarden) de basis voor welvaart in de wereld.

En dan heb ik eindelijk iets gedaan dat ik al jaren van plan was: officieel inzage vragen in de gegevens die de AIVD en zijn voorganger de BVD over mij bezitten. Daar ben ik toch wel benieuwd naar. De toestemmingsprocedure neemt ongeveer drie maanden in beslag (zie hier). Dat er een BVD-dossier over deze ooit ultralinkse rakker is, staat wel vast. Dat je daar kennis van kunt nemen is één van de terechte verworvenheden van deze tijd.  Terug naar boven

Nog een foto van gisteren, toen onze Dulce in Numansdorp in de kraan hing. Aan boord zitten Ans en Fons.

Vrijdag 14-10-2016

In de frisse ochtend rijden we naar Oost voor anderhalf uur sporten en daarna de weekendboodschappen bij Plus Jan Sterk. Later loop ik de stad in om mijn verzoek te posten voor inzage in mijn BVD-dossier. Dat doe ik altijd bij de Coöp in de Gasthuisstraat. 'Wil je deze brief even frankeren?', vraag ik het meisje achter de desk.

'Dat kan niet meer', zegt ze.

Verbaasd kijk ik haar aan.

'We verkopen alleen maar vellen met tien postzegels.'

'Maar zoveel hoef ik niet. Frankeer deze brief nu maar even.'

Meewarig kijkt ze me aan. 'Dat kan niet meer. Ik kan er ook niets aan doen.'

Met een zucht koop ik een vel van tien postzegels en plak er eentje op de brief. Exit.

In de Gasthuisstraat loop ik even aan bij Boekhandel De Mandarijn. Daar staat boekverkoopster Emmy op haar benen te trillen. Van woede, zo blijkt. Er struint al twee dagen een winkeldief door de straat, een man van rond de 35 jaar met wilde haren die de winkels binnen schiet en snel wat wegsnaait. Vanmorgen was ze even op de eerste verdieping toen ze de winkeldeur hoorde, maar de dief was al verdwenen toen ze de trap afkwam. Met een schoolagenda. Even later komt een politieagent in vol ornaat de zaak opnemen. 'We hebben eerst een zoekslag gemaakt in de straten', zegt hij. Een zoekslag, ik memoreer het woord. De agent noteert het signalement van de dief en gaat weer een zoekslag maken.

Het leven zit vol tegenslagen. Dat is bekend. Gisteren was ik blij dat onze Tweede Kamer ermee instemde om het handelsverdrag CETA tussen Canada en de Europese Unie te ratificeren. Nu aan alle voorwaarden van de EU is voldaan, stemt ook de PvdA ermee in. Helaas, te vroeg gejuicht, ik was vergeten hoe klein en bekrompen veel mensen tegenwoordig denken. De deelstaat Wallonië van de mislukte eenheidstaat België zet vandaag het verdrag op losse schroeven. De Walen maken zich zorgen over de invloed van CETA op openbare diensten en landbouw, lees ik bij Politico. Een regionale overheid dreigt daarmee een lucratieve deal voor een half miljard Europeanen af te schieten, schrijft De Volkskrant. Volgens minister Ploumen zou CETA jaarlijks 600 miljoen tot 1,2 miljard euro extra opbrengen voor Nederland. Zonder centrale sturing zal het nooit iets worden met de EU.

Het kabinetsvoorstel inzake vrijwllige levensbeëindiging is een stapje in de goede richting. Ouderen met een voltooid leven krijgen recht op hulp bij zelfdoding en er komt een nieuw beroep bij: de levensbeëindiger. Dus je blijft helaas afhankelijk van het oordeel van 'een deskundige', die moet beslissen of je wel dood mag gaan. En alle christenen in het parlement schreeuwen moord en brand en lopen te hoop om zelfs dit te verhinderen. In het land van de vrijheid bestaat geen vrijheid om op een beschaafde wijze en zonder overlast te geven je eigen dood te kiezen. De Pil van Drion is nog ver weg.

Een heerlijke middag. De zon schijnt af en toe en de ergste kou trekt het land uit. Tessa komt met haar beide dochters op bezoek. Baby Lina-Mae ligt op de gerepareerde bodem van onze box en ze kan hartveroverend glimlachen. Oma Ans is verloren (foto hier). Terug naar boven

Melancholiek Gorcum, vroeg vanochtend in de regen.

Zaterdag 15-10-2016

Gisteravond eet buurman Wiger met ons mee. het is gezellig. We hebben kaaren aangestoken en draaien Bob Dylan, om diens Nobelprijs te vieren. Arina moet op de OK werken. We hebben een erg leuke avond met flinke discussie over 'Ending Aging' van Aubrey de Grey. Wiger is sceptisch en wil eigenlijk helemaal geen 130 jaar oud worden, laat staan 1000. Een gedachtengang die je met name tegenkomt in een boek als 'Tous les hommes sont mortels' uit 1946 van Simone de Beauvoir. Maar daar treft het lot van langlevendheid slechts één persoon; de mensen om hem heen sterven na elkaar weg. Zijn eenzaamheid kon niet groter zijn. Het ligt natuurlijk anders als vrijwel iedereen duizend jaar leeft. Bovendien vreest Wiger overbevolking, als mensen zo oud kunnen worden. Het is een bezwaar dat je vaker tegenkomt, maar waarover De Grey tamelijk luchtig is: het gebeurt immers niet ineens, de wereld heeft tijd genoeg om zich op langlevendheid in te stellen. Mensen zullen mogelijk minder kinderen gaan verwekken. Bovendien weet ik sinds het magnum opus 'Hamburgers in het paradijs' (Bert Bakker, 2012) van Louïse Fresco dat de wereld potentieel in staat is om 50 miljard mensen te voeden. Nu rekent men op 9 miljard, in de tweede helft van deze eeuw. Maar Wiger laat zich niet overtuigen.

Vannacht en vanmorgen vroeg regent het. Niet zwaar en het maakt Gorcum melancholisch en mooi (foto hierboven). Een groot deel van de dag werp ik me weer op het boek van De Grey. Ondermeer kom ik de onzin tegen van liposuctie, het wegzuigen van onderhuids vet - vooral buikvet - bij dikke mensen, meestal om kosmetische redenen. Want in therapeutische zin helpt het helemaal niet om insuline-resistentie te verminderen. Dat gebeurt wel als je die andere vetsoort zou wegschrapen, namelijk visceraal vet. Dat is het vetweefsel rond de inwendige organen van ons lichaam. Het is echter veel moeilijker om dat vet te verwijderen; je kunt er slecht bij. Eigenlijk zijn de beste methoden nog steeds caloriebeperking (dieet) en beweging.

Aan het eind van de middag komt de zon tevoorschijn. Zometeen komen Barbara en Nikita op de thee. Terug naar boven

Mr. Nobody Nemo Quotes

Zondag 16-10-2016

Gisteravond filmavond. We keken op Blu-ray naar 'Mr. Nobody', een film uit 2009 van de Belg Jaco van Dormael. Een geïnspireerde SF-film, moet ik zeggen, soms wat overdadig maar met een rijke beeldtaal. Het thema sprak me aan: veelwereldentheorie, de kolonisatie van Mars, het butterfly-effect en een door gerontologen onsterfelijk gemaakte mensheid. De relatie met mijn fascinatie voor Aubrey de Grey is eveident. In die wereld is Nemo Nobody de laatste sterfelijke mens; hij ligt op zijn sterfbed als hij 118 jaar is en overziet zijn levensloop en de momenten waarop het heel anders had kunnen lopen. Het leven kan zoveel kanten op, maar welke is de werkelijke? Mooie film! Dezer dagen willen we ook zijn nieuwste film zien, 'Le Tout Nouveau Testament' uit 2015.

Vandaag schijnt de zon uitbundig in een wolkenloos blauwe hemel. Toch kom ik de deur niet uit. Geen zin, het is thuis  veel te aangenaam tussen mijn boeken en muziek. Ans gaat er wel op uit, oppassen bij Barbara, die ergens moet optreden.

Ik lees verder in Aubrey de Grey, nu vooral over embryonale stamcellen en de geweldige mogelijkheden die ze bieden, niet alleen om ernstige ziekten te genezen zoals de schade van hartinfarcten, de chorea van Huntington, ALS, Parkinson en mogelijk ook Alzheimer en multipele sclerose, maar ook om ons te helpen bij de ziekte waar we allemaal aan zullen lijden: veroudering.

Embryonale stamcellen kunnen zich nog in alle richtingen ontwikkelen en daarom noemt men ze pluripotent. Ze kunnen gebruikt worden om beschadigd en disfunctioneel weefsel te vervangen, zoals hartspierweefsel na een infarct. Ze worden gewonnen uit blastocysten, bevruchte eicellen van slechts 4 dagen oud, nog niet ingenesteld in de baarmoeder en nog ongedifferentieerd. Vandaar die pluripotentie. Ze blijven als overtollig over na In Vitro Fertilisatie (IVF) en worden ingevroren. Er moeten vele tienduizenden van die ingevroren blastocysten in de IVF-centra beschikbaar zijn voor therapeutische doeleinden, ware het niet dat de kerken en christelijke politici dat tot dusver heftig bestrijden. Schandalige dwaasheid! De ongedifferentieerde blastocyst bezit immers geen brein, geen enkele persoonlijkheid en geen ziel. Maar de kerken, en vooral de katholieke kerk, laten de talloze patiënten in hun uitzichtloze ellende op grove wijze in de steek. Weer een voorbeeld, eens iets anders dan religieus terrorisme, van de schadelijke invloed van religie in de samenleving. Terug naar boven

Door een computer uit radaropnames gemaakt beeld van het oppervlak van de planeet Venus (bron: NASA)

Maandag 17-10-2016

Buitenaardse landschappen, ik ben er dol op. Die hierboven is van het oppervlak van Venus. Nu is er op de tweede planeet planeet van ons zonnestelsel sprake van een uit de hand gelopen broeikaseffect - (kan ook op aarde gebeuren) - en is er sprake van hevige stormen en een dicht dek van zwavelwolken waardoor het oppervlak niet te zien is in zichtbaar licht. Maar wel op radarfrequenties. NASA heeft een aantal radaropnames, in 1989 gemaakt door de sonde Magellan, gecombineerd van de regio die bekend staat als Galindo, en er op een computer een 3-dimensionale kaart van gemaakt. Die zie je hierboven. Hij toont merkwaardige hoge, cylindervormige bergen, die corona's worden genoemd. Men denkt dat die door vulkanisme ontstonden. Het spoor van rechthoekjes over het landschap is niet echt, het is een technisch artefact.

Vanmorgen zijn de straten nat van de regen die vannacht viel. Na het ontbijt lopen we naar de maandagochtendmarkt en kopen verse vis, groente en bloemen (foto hier).

's Middags krijgt Ans een vriendin op bezoek en ik worstel me verder in Aubrey De Grey en krijg het hoofdstuk uit over embryonale stamcellen. Veelbelovende cellen voor de behandeling van ernstige ziektes als hersen- en hartinfarcten, Parkinson, enzovoorts, zoals ik gisteren schreef, maar ook voor de behandeling van veroudering. De meestbelovende zijn die, die worden gewonnen door de techniek van SCNT, somatic cell nuclear transport. Daarbij worden uit een blastocyste (een klompje cellen van 4 - 5 dagen na de bevruchting) embryonale cellen gebruikt, waarbij men de kern eruit verwijdert en vervangt door een celkern van de patiënt. Deze SCNT-cellen vermeerderen zich. Soms kan men ze op een raster laten uitgroeien tot een compleet nieuw orgaan, een nier of een pancreas. Ze kunnen die patiënt genezen zonder dat de gevreesde afweerreacties optreden. Het wordt ook wel - niet geheel terecht - therapeutisch klonen genoemd en het werd in Nederland onvoorwaardelijk veboden toen de Embryowet in 2002 werd aangenomen door een slecht geïnformeerd parlement. Piet Borst wond er zich toen over op in de NRC. De verruiming van de wet die minister Schippers jongstleden mei aankondigde gaat in dit opzicht ook niet ver genoeg. Christelijke politici zijn bang dat we straks mensen kunnen maken - en dat mag van hen alleen maar via de voortplanting - en ze vrezen dat we met de dood gaan morrelen. Dat zoiets kán, laat De Grey zien, we kunnen veel langer leven dan nu. Ondermeer door de toepassing van SCNT-cellen, maar van de christenen moeten we op een ellendige manier sterven. Destijds haalde Prometheus tegen de zin van de goden het vuur van de Olympus. Daar deed hij de mensen een groot plezier mee. Aubrey de Grey is een moderne Prometheus.

Aan het eind van de middag wordt het zonnig, net als gisteren. Ik begin aan hoofdstuk 12 in De Grey's boek. Het hoofdstuk over kanker. Terug naar boven

Het hoofdmenu op het kleine display van de Dual DAB+C/Internetadapter.IR 3A.

Dinsdag 18-10-2016

Vandaag begint de herfst: eerst motregen, dan meer wind en tenslotte ook buien. De herfst verloopt tot nu toe opvallend droog en zonnig, meldt Weeronline. Dat is dan nu voorbij; de komende dagen brengen veel regen. De vaste routines hebben zich na de eerste week in Gorcum weer ingesteld: we rijden naar Oost voor anderhalf uur sporten en doen vervolgens de weekboodschappen.

Tevoren bracht een koerier vanmorgen vroeg mijn nieuwe speeltje, een Dual DAB+/Internetadapter IR 3A. Slechts 129 euro. Eergisteren besteld op Internet. Sindsdien verheug ik me erop. Het is een compact kastje van 15 x 10 centimeter, waarmee je DAB+ (digitale radio), internetradio en Spotify op je geluidsinstallatie kunt afspelen. Dat kan omdat mijn onvolprezen Marantz PM-80 versterker (van de zomer gerepareerd) twee AUX-ingangen heeft. Een heerlijk klusje. Pakje uitpakken, controleren of alles aanwezig is, en dan aan de gang. Omdat het dingetje zo klein is, past hij zonder probleem bij de andere geluidsapparatuur in ons dressoir. Als hij aangesloten is volgt het een voudige opstartmenu. Scannen van de DAB+ kanalen, 60 in getal. Dan verbinding maken met onze WiFi-router en de internetradiokanalen scannen. Niet te geloven, je kunt er wel tienduizend krijgen. Ik selecteer een aantal klassieke favorieten, zoals de Amsterdamse Concertzender, die niet op DAB+ kunt ontvangen. Fraai klinkt meteen een Bach-cantate uit de speakers; zonder enige ruis. Uiteraard kan het ook wel via de laptop, gekoppeld aan AUX-1, maar dit is wat simpeler en het kastje zie je niet meer. Er lijkt overigens een soort strijd gaande tussen DAB+ en Internetradio, waarvan ik vermoed dat die door de laatste zal worden gewonnen. Tienduizend radiokanalen, daar kan niks tegenop. Hoewel, je pikt er een tiental favorieten uit en de rest, die gebruik je niet. Leuk is dat ook Spotify afgespeeld kan worden en muziek via je mobiele telefoon (via Bluetooth). En tot slot zit de gewone FM er nog op, maar die zet je nooit meer op.

Ben je nu gelukkiger? Hmwah... Ik ben nu eenmal tuk op zulke gadgets. En mijn mooie CD-collectie? Draai je nog wel eens een CD? Ja, dat doe ik nog steeds, net als vinylplaten, maar misschien wordt het wel minder. Soms denk ik: als internet een keer uitvalt, dan kan ik toch mijn eigen muziek nog beluisteren (tenzij de electriciteit ook nog uitvalt). 

Om twee uur - het regent al aardig - rijden we naar onze huisarts om de jaarlijkse griepvaccinatie te halen. Daarna wijd ik me aan het nieuws. Ik lees dat Brussel verwacht de Walen nog over te kunnen halen om het handelsverdrag CETA met Canada toch te steunen. Een paar dagen eerder steunde ik dat verdrag en werd erom gekritiseerd door een vroegere kameraad - tegenwoordig advocaat - uit mijn Utrechtse linkse jaren. Hij vindt dat ik er verschrikkelijk naast zit. Hoewel hij geen toelichting geeft, vermoed ik dat het het hem gaat om de aparte bezwaarprocedures die het verdrag mogelijk maakt voor investeerders die menen schade te ondervinden door beslissingen van deelnemende overheden. Milieubeslissingen bijvoorbeeld. Inderdaad bevalt me dat ook maar matig, of beter: helemaal niet. We zullen echter moeten afwachten of de soep zo heet gegeten zal worden. De tekst van het CETA-verdrag kan niet meer gewijzigd worden, maar de Europese Commissie heeft gesleuteld aan de begeleidende tekst, die ook juridische status heeft en aan de bezwaren tegemoet zou komen. Of dat voldoende waarborgen geeft en de multinationals meer aan banden legt, weet ik niet, maar alles afwegende leggen de grote voordelen van vrijere wereldhandel voor mij toch nét iets meer gewicht in de schaal.

Of dat oordeel ook voor TTIP, het grote handelsverdrag tussen de EU en de USA, moet gelden, weet ik nog niet. Dat verdrag met de machtigste mogendheid op aarde behelst nog wel heel wat meer.  Terug naar boven

Sinds gisteren is een bedrijf met een drijvende kraan bezig met het vervangen van de steigers in de 1e havenkom.

Woensdag 19-10-2016

Herfstweer. Regen vlaagt langs de ramen en striemt de sluis en de haven. De mannen die gisteren met een drijvende kraan zijn begonnen met het vervangen van de houten steigers (foto hierboven), staan diep in de kraag van hun jacks gedoken. Gedurende de ochtend wisselen zonnige periodes de buien echter af.

Vandaag is mijn dochter Floor jarig, mijn oudste (38). Ik bel om haar te feliciteren. Ze is goed gemutst en kreeg van Thijs en Lisa vanochtend ontbijt op bed. Morgen gaat ze naar de Frankfurter Buchmesse. Leuk dat ze de liefde voor boeken van me erfde.

Naar aanleiding van het bericht dat je voortaan ook bij langer dan een maand rood staan bij het BKR (Bureau Krediet Registratie) in Tiel wordt geregistreerd, maakt me nieuwsgierig. Wat zou er van ons op staan? Je kunt dat online opvragen en dan volgt een korte procedure. Het kost alles bijeen 13 euro. Aan het eind daarvan kun je het overzicht ophalen (met ligitimatie) bij een postkantoor. Je kunt het overigens ook thuis laten bezorgen, maar dat is duurder. Het werkt snel; na een uur heb ik een bevestiging en na nog een uur het bericht dat ik het na twee à drie dagen kunt ophalen. Dat is beduidend sneller dan mijn informatieverzoeken bij het Nationaal Archief over mijn grootvader in de oorlog (26 augustus verstuurd) en bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken over mijn gegevens in het archief van de vroegere BVD (14 oktober verstuurd). Van beide kreeg ik zelfs nog geen bevestiging.

Terug naar het BKR. Maak je geen zorgen over onze financiële toestand of over de BKR. Het is goed dat er zo'n instantie is die banken, credietcard-maatschappijen en andere kredietverstrekkers kunnen raadplegen. Het kan voorkomen dat mensen leningen boven hun macht aangaan. Het BKR registreert overigens alleen wanbetalers, dus ook mensen die rente en aflossing van hun hypotheek niet op tijd betalen. Lees er hier meer over.

Middag. De zonnige periodes duren langer. Eigenlijk niet eens zo'n foute dag. Ik lees verder in Aubrey de Grey. Van alle mechanismes van ziekte en veroudering is kanker een belangrijke. Kanker ontstaat door mutaties, wijzigingen in het genoom van onze cellen die leiden tot ongebreidelde groei. Mutaties van genen kunnen ontstaan door tal van oorzaken, zoals spontaan verval, kopieerfouten, electromagnetische straling, vrije radicalen en carcinogene stoffen. Voorzover het gaat om mutaties in het algemene genoom is dat doorgaans niet schadelijk binnen onze gebruikelijke levensspanne van 80 - 90 jaar. Dat komt allereerst omdat ons genoom enorm groot is; het bevat miljarden DNA-basenparen. Het aantal mutaties valt daarin weg binnen - nogmaals - de tijd dat we leven. Ten tweede beschikt het lichaam over diverse mechanismen van bewaking, reparatie en vernietiging van de globaal één miljoen mutaties die we elke dag oplopen. Lees er hier meer over. De écht gevaarlijke mutaties zijn dan ook die, die dit prachtige verdedigingsapparaat plat leggen. Dan gaat het helemaal mis.

Kankercellen delen zich niet alleen erg snel, ze hebben ook veel mutaties, vooral door kopieerfouten. Chemotherapie kan kankercellen lamleggen en vernietigen, maar door die constant hoge mutatiegraad ontstaan er altijd nieuwe veranderingen in hun genen. Sommige mutaties maken de kankercel ongevoelig voor het anti-kankermiddel. Zelfs al ruimt een cytostaticum 99% van de tumorcellen op, dan kan de kanker toch doorgroeien zodra er gemuteerde kankercellen overleven, ook al is het maar eentje. Gewoon darwinisme. You cannot outsmart evolution. Daarom helpen cytostatica, zelfs de meest moderne, alleen tijdelijk. Uitstel van executie is het maximaal haalbare en gaat meestal gepaard met veel ellende voor de patiënten.

Tot zover geen nieuws. Gaat Aubrey de Grey het oplossen? Daar geloof ik niks van. Morgen verder. Terug naar boven

Werklieden van de gemeente halen vanmorgen de bakken met geraniums weg.

Donderdag 20-10-2016

Gisteravond borrel bij onze bejaarde vriendin Karin K. Net 89 jaar geworden en scherp van geest. Vannacht om drie uur op om het derde en laatste debat Clinton/Trump te zien. De verliespositie van Trump in de peilingen verbetert niet, is mijn indruk. Al in de opening geeft Trump (over de invulling van vacatures in het Hooggerechtshof) zijn plan af om verworven rechten terug te laten schroeven: abortus en het homohuwelijk voorop. Opnieuw verbaast de lichtzinnigheid me waarmee Trump een drastische belastingverlaging nastreeft. Het verbaast debatleider Chris Wallace ook, die vaststelt dat daarmee de Amerikaanse staatsschuld bijna verdubbelen zal. Overigens verhoogt Clinton die ook, maar beduidend minder (van 65% naar 86%). Volgens twee peilingen (CNN/ORC en Washington Times) won Clinton het debat. De Volkskrant constateert 'een Trumpiaanse enormiteit' als hij weigert op voorhand de verliezingsuitslag te respecteren. 'Zo toonde Trump zich woensdag weer een slechte verliezer, en daarmee verloor hij het debat.' Verder hoorde ik weinig nieuws, behalve misschien dat Clinton in Syrië verder wilde gaan dan Obama en voor Aleppo een no-fly zône wilde afdwingen. Ik weet niet of ze dat al eerder zei. Ook Elsevier vindt dat Clinton het debat won, nadat Trump haar 'een rotwijf' noemde.

Vanmorgen is het droog en bewolkt. Werklieden van de gemeente halen over de hele haven de bakken met geraniums weg (foto hierboven). Later vandaag hangen ze die met winterharde violen op. Er komt een monteur van Van Rooij Gorinchem langs om onze keukenkraan vervangen. Die lekt al jaren maar tot dusver kon je de tuit naar beneden duwen en dan was het voor een aantal maanden over. Dat werkte niet meer. Het klusje is snel klaar.

Verder met Aubrey de Grey en de definitieve oplossing voor kanker. You cannot outsmart evolution, daar waren we gisteren gebleven. Maligne tumoren metastaseren en de tumorcellen delen en muteren supersnel en weten daardoor ieder keer resistent te worden voor welke chemotherapie dan ook. Maar Aubrey, wiens fysiek overigens nogal wat weg heeft van een guru, vond er al in maart 2000 een oplossing voor 'while nursing a beer in a café in Italy'. Daarvoor moeten we eerst terug naar telomeren en het enzym telomerase. Telomeren zijn de eindstukjes aan onze DNA-strengen en ze worden bij iedere celdeling wat korter. Tenslotte zijn ze zo kort geworden, dat celdeling niet meer kan met gevolg dat de cel afsterft. Het cel-enzym telomerase doet de telomeren echter weer aangroeien, maar na

onze geboorte wordt het telomerase-gen onderdrukt. Geleidelijk aan worden de telomeren in onze cellen tijdens ons leven steeds korter en worden tenslotte opgeruimd door apoptose. Uiteindelijk is dat een van de redenen dat we tenslotte sterven, maar doorgaans overlijden we al veel eerder aan andere kwalen. Sommige cellen in ons lichaam - bijvoorbeeld huid- en darmcellen - vormen een uitzondering; ze ontsnappen aan de uitschakeling en blijven zich snel delen. Overigens blijft telomerase ook actief in stamcellen. Hoe die uitzonderingen werken, weet ik niet.

Door de gisteren genoemde gen-mutaties kan het gen weer ingeschakeld raken, de telomeren groeien aan en de gemuteerde cel wordt een supersnel en ongelimiteerd delende kankercel. Dus als je het gen voor telomerase weer kunt uitzetten, sterven de tumorcellen af.

Tot dusver niks nieuws. De handel heeft ook de telomeren ontdekt en op de lucratieve markt van gezondheidsproducten en voedingssuplementen zijn al jaren 'telomerenverlengers' te koop, zoals het plantaardige TA-65 (zie hier). In de TA-65-`verjongings´-capsules zit gemalen wortel van de Astragalus, een plant die behoort tot de vlinderbloemigen. De stofnaam is Cycloastragenol en maak je geen illusies (en houd je geld in je zak), de claim dat de stof het enzym telomerase activeert is zeer omstreden. Normale muizen leefden er geen dag langer door. Lees hier een kritisch artikel op de website van de Vereniging tegen Kwakzalverij.

Terug naar de oplossing voor kanker van De Grey. Als je selectief alléén in kankercellen het telomerase-gen zou kunnen deleten, dan zouden de tumorcellen afsterven zodra hun telomeren opgebruikt zijn. Omdat ze snel delen, is dat al gauw. Helaas blijkt een dergelijke selectiviteit niet te slagen. Steeds zul je ook in alle andere lichaamscellen het gen blokkeren, dus ook in de stamcellen en andere snel delende cellen (darm en huid, o.a, die wel telomerase maken). De goeden sterven met de kwaden (door apoptose). Stamcellen, huid en darmepitheel kunnen slecht gemist worden en na een jaar of tien (schat De Grey) sterft het hele lichaam. Zo span je het paard dus achter de wagen. Maar De Grey heeft voor dat probleem een even ingenieuze als ingewikkelde oplossing bedacht. Daarover morgen.

Tegen twee uur begint het te regenen. Buiten hangen de werklui de nieuwe bloembakken met winterharde violen op. Ik krijg per post de bevestiging van mijn inzageverzoek van gegevens over me bij de vroegere BVD. 'Uiterlijk binnen drie maanden.' Tessa komt door de regen met baby Lina-Mae op bezoek.

Ons pensioenfonds Zorg en Welzijn meldt dat de dekkingsgraad in het derde kwartaal is verslechterd tot 89,2%. Dat komt - passend bij ending aging! - niet alleen door de voortdurend lage rente, maar ook door nieuwe berekeningen (september 2016) van het Actuarieel Genootschap. Uit de Prognosetafel 2016 blijkt dat we nóg langer leven. Een man van 65 jaar leeft nu gemiddeld nog 18,4 jaar en een vrouw van 65 gemiddeld 21,1 jaar. In ons geval (69 en 66 jaar) betekent het dat we gemiddeld toch ruim in de 80 zouden kunnen halen. Een 25-jarig huwelijksfeest zit er dus mogelijk in, maar ja - het is een gemiddelde. Voor de dekkingsgraden van de pensioenfondsen is het een verslechtering met 1%. Terug naar boven

Het blokkeren van boodschapperRNA door siRNA in een cultuur van zoogdiercellen (bron: Wikipedia)

Vrijdag 21-10-2016

Verder met Aubrey de Grey en de manier waarop hij denkt kanker uit te roeien. Lees direct verder vanaf de blogpost van gisteren.

You cannot outsmart evolution. De toepassing van alsmaar nieuwere cytostatica zal steeds worden ingehaald door muterende tumorcellen, doorgaans uitgezaaide cellen, die het middel vroeger of later de baas kunnen. Chemotherapie is  daarom eigenlijk geen therapie, maar vrijwel steeds uitstel ten koste van veel last door bijwerkingen. Zeer waarschijnlijk is het een doodlopende weg.

In feite resteren er na het stuk van gisteren nog drie vragen:

1. Hoe delete je het telomerase-gen? Waarbij je op de koop toenemen moet dat het niet alleen in tumorcellen gebeurt, maar ook in andere sneldelende cellen (stamcellen, huid- en darmcellen, geslachtscellen).

2. Hoe krijg je voor elkaar dat je bij het uitschakelen van tumorcellen ook de andere sneldelende cellen uitschakelt (stamcellen, huid- en darmcellen), zodat de patiënt na een jaar of tien sterft?

3. Hoe schakel je het ALT-mechanisme uit? (Naast telomerase is er nóg een alternatief mechanisme dat in 15% van de gevallen telomeren kan verlengen: Alternative Lengthening of Telomeres. Ook dat moet bij de bestrijding van sneldelende kankercellen geblokkeerd worden.

We beginnen bij vraag 1: hoe delete je het telomerase-gen? Daar zegt De Grey helaas nauwelijks iets over. Door genetic engineering, zegt hij, maar hoe moet ik me dat in dit geval voorstellen? Uiteindelijk ga ik zelf maar op zoek. Het telomerase gen wordt het hTERT-gen genoemd: het gen dat de aanmaak van een katalyserende component maakt van het telomerase enzym. Het gen zit op chromosoom 5. Die component heet het (humane)Telomerase Reverse Transciptase. Het is meteen de meest belangrijke component, maar er zijn dus ook andere die mogelijk tevens gedelete moeten worden. 'The regulation of hTERT is extremely important to the maintenance of stem and cancer cells', zegt het Wikipedia-lemma. Over-expressie van het hTERT-gen kan sommige celtypes het eeuwige leven geven. We zitten dus goed maar we moeten de andere kant op, dus hoe zet je het gen uit? Daar blijken diverse experimentele methoden voor te zijn, zoals het verhinderen van de expressie van het hTERT-gen door Small interfering RNA (siRNA). Ook wel Silencer Expression Plasmid genoemd. Die klieft en vernietigt in een razend ingewikkeld proces het boodschapperRNA ervan (zie het plaatje hierboven). Ook de andere methoden zijn complex en het voert veel te ver om ze hier uiteen te zetten (als ik het al zou kunnen).

De essentie is dat het uitzetten van het telomerase-gen in tumorcellen dus kan, ook al is het nog experimenteel. Het probleem is - zoals gezegd - dat je het daarmee ook uitschakelt in andere sneldelende cellen die we hard nodig hebben om te functioneren (vraag 2, zie boven). Hoe lost De Grey dat op? Daarover de volgende keer.

Vanmorgen kou en mist die snel optrekt. Volgt een mooie dag met regelmatig zon. We doen de weekeindboodschappen dit keer niet op Oost, maar bij AH in het Piazza Center. Dat is om meteen verse oesters te kopen bij Van Lopik en ook om van AH het kruid Vadouvan mee te nemen dat ze bij Plus Jan Sterk niet hebben. Ans wil er dezer dagen iets lekkers mee maken. Daarna rijden we naar Oost voor anderhalf uur fitness.

Curieus: ik zou dit jaar niet meer kunnen behandeld worden in MST in Twente, mijn laatste ziekenhuis. (Wel bij spoed). Dat blijkt uit een verklaring op de website. Want mijn ziektekostenverzekering bij IZZ valt onder de grote verzekeraar VGZ. Die heeft dit jaar voor 46 miljoen euro zorg bij MST ingekocht en die zijn op. Gelukkig heb ik geen ziekenhuiszorg nodig maar ik zou dus pas weer vanaf 1 januari a.s. terecht kunnen. Een 'doorleverplicht' is bewust niet afgesproken, dus de partijen hebben het op de spits gedreven. Ze staan met bebloede koppen tegenover elkaar en ik vermoed dat ze het niet nog een jaar zover laten komen. MST is overigens niet het eerste ziekenhuis dat aan zo'n limiet met een verzekeraar zit. Het kwam al eens voor in het Tweestedenziekenhuis (2011, Tilburg en Waalwijk), RadboudUMC (2013, Nijmegen), in beide gevallen met Achmea. Marktwerking? Nee, armpje drukken. Of hoort dat erbij? Ik ben zelf ook wel eens woedend uit het overleg met een verzekeraar gelopen, maar tenslotte kwam je er uiteindelijk toch uit. Dat past in een gemeenschapsvoorziening als de zorg, waar mensen immers afhankelijk van zijn. Terug naar boven

Tenslotte laten we de grote genua op de grond zakken.

Zaterdag 22-10-2016

Vandaag geen tijd voor Aubrey de Grey en onsterfelijkheid. Prioriteiten! Het is droog en rustig weer en de boot moet aan kant. We rijden 's ochtends naar de werf in Numansdorp en treffen ons schip aan op een plek niet ver van de kraan (foto hier). We vinden een briefje van Fons waarin hij meldt dat hij ook antivries in de wasmachine deed en dat we volgend jaar niet meteen was erin moeten doen. Terwijl Ans binnen opruimt, ondermeer het beddengoed inpakt en vochtvreters plaatst, ruim ik alle touwwerk aan dek op. Schoten, vallen, smeerrepen, de genuarollerlijn, de lijntjes van de lij-ogen en de giekremmer en wat er nog meer is, allemaal nemen we ze mee naar huis om ze grondig te wassen. Ook mee naar huis gaan de winterlaarzen, de resterende pakken met rollen keukenpapier en toiletpapier. Andere zaken gaan onderdeks: de zonnekabouterlampjes, de joon, de bolle stootwillen uit Egypte, de werp-reddingslijn, enzovoorts. Tussendoor drinken we koffie op het kantoor bij Benno & Judith en hun zoon Thomas van Jachtwerf Rexwinkel. Tenslotte laten we genua op de grond zakken (foto hierboven) en vouwen hem op tot een pakket, dat in het autootje past en thuis in de kelderberging. We nemen ook de buiskap en de bimini mee, die we weer goed waterdicht willen maken. De bimini moet ook op een paar plekken gerepareerd worden.

Om drie uur zijn we terug in Gorcum. Op het postkantoor halen we - na legitimatie - de brief op met de gegevens van het BKR in Tiel. Die had ik uit nieuwsgierigheid opgevraagd. Thuis maken we hem open. Alleen onze betaalrekeningen staan erop, omdat we daar negatief op mogen staan. Verder niets, dus ook niet onze hypotheek en onze credit-card. De hypotheek registereren ze alleen als je betalingsachterstand hebt - quod non - en de credit-card had er wel op moeten staan. Tja, ik ga ze niet wijzer maken, maar per 1 december breist men de registratie uit dus mogelijk komt hij er dan wel op.

Premier Rutte werkt zich steeds meer in de nesten met het Oekraïne-referendum. Deze week kreeg hij op de Eurotop in Brussel niets voor elkaar bij de andere 27 lidstaten. Die hebben met de problemen rond CETA en de Walen, het onvermogen om maatregelen tegen de Russen te nemen vanwege de misdaden in Aleppo, en de aanstaande BREXIT, wel andere zaken aan hun hoofd. Dus legt hij de bal nu bij drie oppositiepartijen D66, Groen Links en de ChristenUnie (het CDA blijft tegen). Als die uiterlijk volgende week vrijdag het verdrag alsnog geen meerderheid geven, dan 'trekt hij de stekker eruit' en maakt Nederland zich minstens zo belachelijk als de Belgen nu met het Waalse 'nee' tegen CETA. Ik vrees het ergste, want op een lezerspeiling bij De Volkskrant zegt 60% van bijna 6000 respondenten dat we het Oekraïneverdrag niet moeten steunen.

En het was allemaal niet nodig! Het was immers een raadplegend referendum, waarop bovendien de kiesdrempel van 32% krap gehaald werd. Dus de overgrote meerderheid van het electoraat was voor het verdrag of vond het niet belangrijk om te stemmen of was tegen referenda. De regering was volledig gelegitimeerd om de uitslag naast zich neer te leggen. Als ze dat kort na het malle referendum al hadden gedaan, was alle opwinding nu allang weer weggeëbt. Regering: regeer! Het zijn de slappe knieën van politici met verkiezingen op komst. Ach, de mensch is nogal vaak bezig non-problemen op te lossen die hij zelf schiep.

De zon is intussen gaan schijnen. Vanavond koken onze vrienden Wiger & Arina voor ons. Wordt vast erg gezellig.

Terug naar boven

Mijn grootvader Thomas Rommert Zijlstra (1862 - 1924). Naar hem werd ik vernoemd.

Zondag 23-10-2016

De foto hiernaast is voor mij van grote betekenis. Ik kreeg hem van de week per mail toegestuurd door een nicht, na de reünie van een aantal weken terug in Velserbroek. De foto toont mijn grootvader Thomas Rommert Zijlstra, die ik nooit gekend heb. Hoe oud hij daar is weet ik niet. Mijn ouders hebben mij naar hem vernoemd. Ik had nooit een portret van hem gezien en ben er erg blij mee. Een kwart van mijn genoom is van hem afkomstig. Ans vindt dat ik niet erg op hem lijk; ze ziet er eerder mijn oudste zoon Rommert in.

Thomas werd in 1862 geboren in het Friese kerkdorp Itens, globaal tussen Bolsward en Leeuwarden. Zijn ouders waren Rommert Zijlstra en Mietje Visser. Zelf trouwde hij in Tzum in 1884 met Herkje Belksma. Zij stierf in 1905. Anderhalf jaar later trouwde hij met zijn huishoudster Trijntje Veenstra, die al een zoon had (Jan Veenstra). Zij was 23 jaar jonger en zou mijn grootmoeder worden. Mijn vader was hun op één na jongste kind in een gezin met - geloof ik - wel twaalf kinderen. Kinderen uit Rommerts' eerste huwelijk, de buitenhuwelijkse zoon van Trijntje en de zes kinderen die zij met Thomas kreeg. Mijn vader werd net als zijn broers, halfbroers, zussen en halfzussen geboren in het dorp Morra, Noordoost Friesland, niet ver van Waddenzee. Daar dreef Pake Thomas een kroeg annex logement. Ook Beppe Trijntje kende ik nooit; ze overleed ruim een jaar voor ik geboren werd. Ze woonde toen samen met mijn ouders in een klein rijtjeshuis op de Tijnjedijk in Huizum bij Leeuwarden. Er heerste toen woningnood. Van't zomer waren we daar nog, maar dat huisje is er niet meer. In een doos in de kelderberging heb ik nog een foto waarop mijn vader als jongetje aan de hand van Beppe Trijntje loopt.

Dergelijke foto's prikkelen de fantasie. Ooit was de wereld voor Rommert & Trijntje net zo reëel, levendig en veelkleurig als nu voor mij. Of leden ze gebrek met hun grote gezin in die uithoek van Friesland? In het begin van de 20e eeuw woonde de Friese schrijfster Teatske Alzum (1899 - 1962) in Morra. met haar zuster dreef ze een winkeltje in hun ouderlijk huis. Ze schreef verhalen, toneelstukken en een roman ('Iepen finsters' - Open vensters, 1963). Haar boeken hebben een christelijke inslag en werden uitgegeven door de KFFB in het tweelingdorp Lioessens. 'Net mear te krijen' staat bij haar boeken. Het is waarschijnlijk dat Rommert & Trijntje haar gekend hebben en mijn vader ook. Hij overleed in 1965. Ik kan het niemand meer vragen, iedereen is dood en hun wereld verdween met hen, maar in een dorp van rond de honderdvijftig inwoners kende iedereen elkaar natuurlijk.

Gisteravond veel plezier bij Wiger & Arina, buren en vrienden. die voortreffelijk kookten (pasta met venusschelpen als voorgerecht en daarna een verrukkelijke kalfsvleesschotel). Veel aansprekende muziek gedraaid. Vanmorgen is het lang mistig tot het rond half elf optrekt. Een zeer zonnige herfstdag met talrijke wandelaars over de sluis. We krijgen bezoek van Tessa en haar beide dochters. Baby Lina-Mae groeit als kool en kan hemels glimlachen. Later komt Barbara ook nog langs. Terug naar boven

De afkoelende 'cold blob' ten zuiden van Groenland, in een wereld die overal elders opwarmt. (bron: NOAA).

Maandag 24-10-2016

Een opvallend bericht op de website Klimaatverandering van klimaatwetenschapper Bart Verheggen. Wat is er aan de hand in de noordelijke Atlantische Oceaan?, vraagt hij zich af. Onlangs werd op de jaarlijkse klimaatconferentie Arctic Circle Assembly in de IJslandse hoofdstad Reykjavik gesproken over een plek ten zuiden van Groenland die afkoelt, terwijl de rest van de wereld warmer wordt. Je ziet het hierboven. De afkoeling op die plek in de oceaan zou al jaren aan de gang zijn, terwijl de rest van de wereld steeds verder opwarmt. Men spreekt al van The Cold Blob. Het is een record-koude vlek in de regio waar de warme golfstroom uit het Caraïbisch gebied naar beneden duikt en verder afkoelt. De golfstroom die veroorzaakt dat we in West-Europa een gematigd klimaat hebben (zie het plaatje hieronder).

Men spreekt van de thermohaliene circulatie, waarin de warme golfstroom fungeert als een enorme stransportband van tropisch warm water naar de Europese kusten. De koude vlek bij Groenland is vreemd en verontrustend, want één van de gevreesde gevolgen van de opwarming van de noordelijke Atlantische Oceaan zou het stilvallen van de transportband zijn. Door het versnelde afsmelten van de Groenlandse ijskap stromen er gote hoeveelheden koud water in de noordelijke oceaan, water dat zwaarder is dan warm water en naar beneden zinkt. Wetenschappers waarschuwen al tientallen jaren dat het koude en zwaardere smeltwater de warme golfstroom zal vertragen en op de duur volledig stil kan leggen. Ook ik schreef er een aantal malen over; voor het eerst hier in 2007. Stagnatie van de warme golfstroom zou de aanzet van ijstijden kunnen zijn en we kunnen dus - paradoxaal genoeg! - in een opwarmende wereld voor het westen van Europa eerder voor een omslag naar een arctisch klimaat zoals in Siberië vrezen.

     Zoals het hoort in de wetenschap lokt het verhaal van Verheggen een flinke discussie uit onder zijn blogpost. Variaties op de korte en op de  lange termijn? De oceaanwarmtetransportband zou op korte tijdschalen veel meer fluctueren dan men dacht. Het is het type discussie waar je als leek al snel de draad in verliest. Duidelijk is dat we ten ene male onvoldoende van het complexe fenomeen afweten. Dat stelt niet echt gerust.

Ondertussen stellen in ons land diverse milieuorganisaties en Staatsbosbeheer samen met de bosbouw- en houtsector vandaag voor om nog eens 100.000 hectare bos te planten. De nieuwe bossen zouden in het Groene Hart en in de veenkoloniën van Groningen en Drenthe moeten komen. Over dertig jaar verspreid zou dat 30 miljard euro kosten. Daarmee zou men een bijdrage leveren aan de klimaat- en energiedoelen die ons land zich stelt voor 2050 en -typisch Hollands - de bosbouw- en houtsector zou er goed aan verdienen. Ik heb er niks tegen, hoe meer bos hoe mooier.

Het is een heerlijk frisse ochtend waarin ik vanochtend boodschappen doe. Bij de Hema koop ik een LED-spotje, want ik heb een klusje! We vinden de bovenhoek van onze boekenkasten bij de huistafel te donker. Het is zó aangelegd, maar het snoertje moet natuurlijk netjes uit het zicht. Daartoe moet ik twee gaatjes boren, achter de boeken door twee planken.Ook zo gebeurd. Het geeft - ahem - wat meer diepte in die anders duistere hoek. Om kwart voor twee belt de Gorcumse musicus en schilder Izak B. aan. Hij komt zijn grote schilderij 'Het Beloofde Land' uit 2011 ophalen. We kochten het dit voorjaar, toen de schade gerestaureerd was van een christeijk-fundamentalistische aanval met chloorhexidine tijdens een expositie in het Beatrixziekenhuis (lees o.a. hier). Nu zijn we het drie maanden kwijt, want het krijgt een prominente plaats op de komende overzichtsexpositie van Izak's werk in het Gorcums Museum.

Heerlijke middag met Aubrey de Grey en muziek: de acht grote pianosuites HWV 426 - 433 van Händel in de prachtige uitvoering door Lisa Smirnova.  Toen Smirnova in 2000 er twee van hoorde, kende ze ze niet, maar ze werd 'von der Qualität dieser Muzik wie von Blitz getroffen'. Inderdaad wonderschoon, die suites. Terug naar boven

Het WILT-concept voor de definitieve behandeling van kanker.Schema uit het boek 'Ending Aging' van Aubrey de Grey. Het schema wordt in de blogpost uitgelegd.

Dinsdag 25-10-2016

Gisteravond was er in Restaurant Merwezicht bij ons achter een avond, georganiseerd in opdracht van de gemeente door een bureau, over de herinrichting van het Eind, onze straat, onder het voor de hand liggende motto 'Eindgoedalgoed'. De opkomst viel mee; kennelijk houdt het onderwerp na de discussies over de proefsluiting van de Tolsteeg veel bewoners van de binnenstad bezig. Ook zag ik enige leden van de gemeenteraad. Ik verwachtte een warrige discussieavond met veel schreeuwers, maar zo was de avond niet ingericht. Er was zelf helemaal geen discussie; er stonden enige grote panelen. Die waren verbonden met internet en daarop kon iedere aanwezige in een online enquête zijn opvattingen weergeven over problemen en oplossingen voor onze zwaarbelaste straat. Velen maakten er gebruik van en misschien is het wel een goede methode om met vermijding van onverkwikkelijk geschreeuw de meningen en ideeën van de bewoners te vergaren. Zelf vulde ik hem later thuis pas in, uitvoerig en in alle rust. De Gorcumse lezers kunnen dat nog tot 20 november doen op Eindgoedalgoed.

Verder met de onsterfelijkheid voor de mens, van Aubrey de Grey. Althans met de mogelijkheid om onze levens drastisch te verlengen met biomulecular engineering. Het opruimen van de schade die veroudering in onze cellen aanbrengt. Daarvoor ontwikkelde De Grey zeven benaderingen. Op 21-10-2016 waren we bezig met de laatste daarvan: de overwinning van kanker. De eerste vraag was toen hoe je het telomerase-gen kunt deleten. Dat blijkt mogelijk met enige technieken, die nog in ontwikkeling verkeren. Eén daarvan is het uitschakelen van het boodschapper-RNA van dit gen door Small interfering RNA (siRNA). Het probleem is echter dat daarbij het telomerase-gen niet alleen in tumorcellen wordt uitgezet, maar in alle (sneldelende) cellen in ons lichaam. Dus ook in beenmergcellen, huid- en darmcellen, enzovoorts, Daarmee zouden we het paard achter de wagen inspannen.

De tweede vraag is dus hoe De Grey dit oplost. Daartoe onwtikkelde hij het zogenaamde WILT-concept: Whole-body Interdiction of Lengthening of Telomerases (zie het schema rechtsboven). Het idee ligt eigenlijk voor de hand. Als het dan onvermijdelijk is dat je alle (sneldelende) cellen in het lichaam moet doden om kankercellen definitief uit te schakelen, dan moet je het lichaam in staat stellen om die periode te overbruggen. Anders gezegd: als je kanker niet rechtstreeks kunt aanpakken, moet je eromheen zien te komen. Dat kan door voor aanvang van de therapie beenmergcellen af te nemen en hieruit voldoende pluripotente stamcellen te kweken, die helpen om de door celdood (vanwege de telomerase-deletie) aangetaste weefsels van de patiënt periodiek te vernieuwen. Stemcell replenishment. De Grey schat dat het iedere tien jaar moet gebeuren, omdat er door mutaties (You cannot outsmart evolution) steeds weer nu nieuwe carcinomen ontstaan - en het deleten van het telomerase-gen ook steeds door moet gaan. Evolutie is in het WILT-concept uitgeschakeld omdat de bronnen van mutaties - snel delende tumorcellen - worden lamgelegd. Tja, het lijkt me nogal wat. Je moet er je hele eindeloos verlengde leven mee doorgaan. Misschien valt dat mee.

Het schema rechtsboven legt het goed uit. Bij kanker zijn er vier opties. Optie a) toont de ontwikkeling van onbehandelde kanker. Optie b) toont het eindige effect van traditionele kankerbehandelingen zoals chirurgie, chemotherapie en bestraling. Optie c) laat zien dat louter telemerase-uitschakeling ook niet werkt, derhalve moet optie d) gekozen worden: telomerase-deletie én priodieke stamcelbehandeling. Of het werkt? Eerst wordt WILT op muizen uitgetest. De claim is bepaald gedurfd. Ik zal proberen te achterhalen of dat al gebeurd is. wat ik er verder van denk? Dat weet ik nog niet; eerst begrijpen en dan oordelen.

Vandaag sporten en boodschappen op Oost. De hele ochtend hangt er een lichte nevel. In de brievenbus ligt een brief van bouwondeneming Stout BV uit Hardinxveld-Giessendam. Het is gericht aan de bewoners van Eind, Appeldijk, Havendijk, Vijfde Uitgang en Spijksedijk. Stout BV gaat de abjecte pisgele hoteldoos op Buiten de Waterpoort bouwen, op de plaats van het hard-rock café Genesis. Protesten haalden niets uit. In de komende vier weken moet alle overtollige grond over onze straten afgevoerd worden. Ook in de maanden daarna zal er veel bouwverkeer zijn. De vrachtwagens zullen stapvoets rijden, belooft de bouwer, en hopelijk valt de overlast mee.

's Middags gaat Ans naar Tessa om op de baby te passen, die verkouden is. Dan kan haar dochter even weg voor boodschappen. Terug naar boven

Beppe Trijntje Zijlstra-Veenstra (1885 - 1946)

Woensdag 26-10-2016

Vanmorgen zoek ik een aantal uren in dozen naar die foto waarop mijn oma, Beppe Trijntje, met een kind aan het handje ergens op straat staat. Mijn vader. Ik zie die foto duidelijk voor me, maar ik vind hem niet. Wel vind ik een andere foto van die grootmoeder die ik nooit kende. Hiernaast staat hij, ik wist niet dat ik die had. Een wat verlegen kijkende vrouw, misschien rond de 35 of begin 40 jaar oud. Ze is van 1885 en de foto zou dan van de jaren 20 van de vorige eeuw kunnen zijn. Mijn vader was van 1920.

Trijntje Veenstra. Toen ze 20 was kreeg ze een kind uit een relatie met ene Siete Meeter. Een zoontje dat ze Jan noemde. Misschien was Meeter een getrouwde man, ik weet het niet. Het moet in het kleine kerkdorp Morra geen geringe schande zijn geweest. Ze bleef alleen met het kind en werkte voor de kost in het café/logement en in de huishouding van een weduwnaar met (minstens) vier kinderen. Na een jaar trouwt ze met hem, een man die 23 jaar ouder was. Mijn grootvader Thomas Rommert Zijlstra. Met hem krijgt ze nog zes kinderen; mijn vader Jelle is de op één na jongste. Het gezin kent dus drie soorten kinderen: de eerste vier die Thomas met zijn eerste vrouw Herkje kreeg, dan de bastaard-Jan en tenslotte de derde lichting van zes. Minstens elf kinderen. Opmerkelijk is dat er maar één meisje tussen zat, voorzover ik weet, mijn tante Froukje. Zij zat in de laatste lichting en leek sprekend op haar moeder Trijntje. Ze was van 1910 en trouwde met een groenteboer, Oom Fokke, en hadden een zaak in Drogeham, Friesland. Die naam: Drogeham! Mijn vaders' enige zus. We kwamen er vaak en ik herinner me nog de friszure geur van de vaten met zuurkool die in een loods achter de winkel stonden.

In 1924 overlijdt Thomas. Hij was toen pas 62 jaar en Trijntje stond er weer alleen voor. Ze bracht al die kinderen groot en overleefde Thomas vrijwel de 23 jaar die ze jonger was toen ze hem trouwde.

Ik probeer uit de foto iets af te lezen. Het magere gezicht, de scherpe neus. Mijn vader had haar neus. Zo te zien lang donker haar dat ze opgestoken heeft. Haar wat verlegen glimlach. Haar magere hals boven een hoog dichtgeknoopte jurk of blouse. Weinig rimpels in die hals. Op de onduidelijke achtergrond gebladerte, lijkt het. Het is begin 1920, ze hebben het niet breed, haar laatste kind - een jongen die ze Hille noemen - is misschien nog een baby. Ik zal verder zoeken naar doe foto waarop ze mijn vader aan het handje heeft.

Twee dagen terug publiceerde ik de mij onbekende foto van Pake Thomas en vond weinig gelijkenis. Maar daar denken verschillende mensen anders over. Die zien trekken van mij in het protret. Iets in die blik, zegt iemand. Mijn ex ziet in de vorm van het gezicht en de oren er vooral onze jongste zoon Bas in terug. 'En die lijkt het meest op jou, dus...' Hm, dat vind ik nou helemaal niet. Grappig is natuurlijk wel dat we alledrie,  mijn oudste zoon Rommert, Bas en ik, ook zo'n baard dragen als Opa Thomas. Maar misschien lijk ik wel meer op Beppe Trijntje, met wie ik per slot ook een kwart van mijn genen deel. Maar met wie ook (ieder) een kwart gemeen heb, dat zijn natuurlijk allebei mijn grootouders van moederszijde: Pake Wiebe en Beppe Jitske. Daarom heb ik hierboven mijn beide grootvaders naast een oude pasfoto (uit 1968) van mezelf geplaatst. Pake Wiebe had geen baard. Hem kende ik wel; hij overleed in 1961. Vanzelfsprekend zou ik ook beide grootmoeders ernaast moeten zetten. Die hadden ook geen baarden. Ik plaats ze erbij. Je kunt nu alle vier kanten op. Beppe Trijntje heeft hier een brilletje (ik ook). Weer die verlegen glimlach. Ze is beduidend ouder, zeker in de 50 of begin 60, schat ik.

Een zachte, droge herftsdag. Ans krijgt haar jeugdvriendin Jannie op bezoek en ik ben dus naar die foto aan het zoeken en vind wel een jongensfoto van mijn vader, maar niet die met zijn moeder. Toch zie ik hem in details voor me. Waarom heb ik die foto niet meteen veiliggesteld? Volgt een heldergrijze najaarsmiddag met aan het eind wat zon. Nog één hoofdstuk Aubrey De Grey. Terug naar boven

Een regenboog boven de stad vorige week. Het is een rustige herfst tot nu toe.

Donderdag 27-10-2016

Vanmorgen in lichte mist naar de prikpost voor bloedafname. Mijn diabetes-contrôle. Het is een rustige en droge herfst; de herfststormen bleven tot op heden weg. Vrijwel permanent liggen er hogedrukgebieden boven Europa. Meestal is het licht- tot halfbewolkt en de aarde koelt 's nachts flink af. Daardoor hadden we vorige week de eerste vorstnacht, al een maand vroeger dan vorig jaar.

Gisteren kwamen overheden bedrijven, maatschappelijke organisatie en wetenschappers vandaag samen op de Nationale Klimaattop in Rotterdam, onder het motto 'Bring Paris home'. Ruim tien maanden na de klimaatconferentie van Parijs moest men op die top vaststellen hoe ons land aan de afspraken kan voldoen, die ertoe moeten leiden dat de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 2 graden bij de eeuwwisseling. Het streven lijkt futiel. De aarde is ondertussen gemiddeld al bijna 1 graad opgewarmd ten opzichte van de periode 1950-1981. Elf van de afgelopen twaalf maanden waren recordwarm en maart had zelfs een afwijking van ruim 1,2 graden ten opzichte van 1950-1981. Rond 2050 zullen de Hollandse winters vergelijkbaar zijn met de huidige winters van het Franse Bordeaux. Ons huidige 'maartweer' wordt in 2050 de standaard voor januari en februari, maar ook de extremen nemen toe: vaker hittegolven en dagen met zware vorst.

Het is dus goed dat die klimaattop afspraken maakte om de uitstoot van kooldioxide met 17,6 megaton terug te brengen in 2030. Dat is 9% van onze totale uitstoot. Het gebeurt ondermeer door het initiatief van een kleine honderd gemeenten en provincies tot het creëren van ‘gasloze’ wijken. Want de afspraak werd gemaakt dat ons land over 13 jaar 'gasloos' moet zijn. Niet zo gek, want vanwege de aardbevingen is de gasproductie in Groningen toch al flink afgenomen.

We moeten dus massaal over op de inductiekookplaat e.d. Het verklaart de gretige bereidheid van het bedrijfsleven op de top in Rotterdam; uiteraard hoopt men veel geld te verdienen aan de gastransitie. Ik herinner me de massale transitie van kolen (kachels, fornuizen) en olie (kachels) naar gas uit de jaren 60 nog wel. Er kwam warm stromend water (gasgeisers) en warmte in alle kamers (CV-ketels). Voor die tijd moest je thuis 's ochtends in de huiskamer de kachel opporren en hopen dat hij nog aan was, en 's avonds de kolenkit volscheppen. Ook op mijn eerste studentenkamer had ik een moeizame relatie met de potkachel. Later kwam er een petroleumkachteltje dat altijd kleine plofjes gaf. Niet zonder risico, die dingen.

Zijn de reductieafspraken genoeg? Ik betwijfel het, maar ik ga nu niet zeuren. Bovendien kunnen de reducties later altijd nog verder omlaag gebracht worden.

Aubrey de Grey. Betreffende zijn theorie voor definitieve afrekening met kanker rest nog een derde vraag. Met de blokkade van het telomerase-gen zou je theoretisch gesproken 90% van de kankercellen kunnen doen afsterven (plus andere sneldelende cellen, vandaar de WILT-overbrugging, zie eerder). Maar ongeveer 10% van de tumorcellen volgt een ander mechanisme, de Alternative Lenghtening of Telomeres (ALT) genoemd. Als je dat niet ook lamlegt kunnen carcinomen blijven groeien. Ze gebruiken daarvoor enzymen die door de wetenschappers nog niet geïdentificeerd werden - en dus ook niet het gen dat je zou moeten uitzetten. De Grey doet er nogal luchtig over en is optimistisch dat het in de toekomst gaat lukken: 'We will be able to do the same for that gene'.

Goed nieuws uit België:er is een accoord over het CETA-verdrag met de Waalse deelregering. Het verdrag zelf blijft ongewijzigd maar in het toelichtende doucument zouden bepalingen staan die de Waalse landbouwers beschermen. België zal dus ratificeren, maar het is een typisch Belgische oplossing en je moet nog maar afwachten of de overige 27 EU-landen met dat lokale protectionisme instemmen. Want iedere deelregering zou alsnog zelf ratificatie kunnen weigeren. Een tijdbom? In elk geval wordt het terecht veel bekritiseerde mechanisme voor handelsarbitrage vertraagd ingevoerd, en zal het opnieuw 'onder de loep' worden genomen. Ik ben er niet gerust op.

In elk geval toont het hele geharrewar wat voor een disfunctionele soepzooi de huidige EU is. Niet in staat de vluchtelingencrisis op te lossen, niet in staat de banken te reguleren, niet in staat om Poetin weerwerk te leveren, niet in staat tot een betekenisvolle rol in de Syrische oorlog, niet in staat een vrijhandelsverdrag te sluiten, enzovoorts. Brussel zal eerder méér macht moeten krijgen dan minder, wil de wereld ons continent serieus nemen.

Ondertussen ijveren nieuwe groeperingen voor een raadgevend referendum over het CETA-verdrag. Ditmaal niet de rechtse populisten, maar uit groene en linkse hoek (zie hier). Alsjebelieft! In godsnaam geen nieuwe ellende met een referendum! Ik zal zeker niet tekenen en duimen dat het mislukt.

Middag. Anna gaat naar een vriendin in Hardinxveld. Het blijft grijs op tweemaal een kwartier zon na, omstreeks half drie. Terug naar boven

Aubrey bij een voordracht met een dia van zijn 7 strategieën tegen veroudering.

Vrijdag 28-10-2016

Na de bespreking van de laatste van de zeven manieren om veroudering aan te pakken in de SENS-verjongingsopzet van biogerontoloog Aubrey de Grey, is het tijd voor een overzicht en een waardering. Een voorlopige waardering want het onderzoek van de SENS Foundation is uiteraard nog altijd gaande. Repairing the damage of aging, dat is het beginsel van de zeven anti-verouderingsstragegieën in ontwikkeling. De afbeelding hierboven toont De Grey bij een voordracht met een dia van zijn 7 strategieën. Ik geef toe, hij heeft veel van een guru en ook wel iets van Catweazle.

De 7 strategieën worden in De Grey's boek gedetailleerd uiteengezet en ik heb ze in de afgelopen periode één voor één op mijn weblog doorgenomen. Het zijn:

• 1 Nuclear mutations/epimutations—OncoSENS
• 2 Mitochondrial mutations—MitoSENS
• 3 Intracellular junk—LysoSENS
• 4 Extracellular junk—AmyloSENS
• 5 Cell loss and atrophy—RepleniSENS
• 6 Cell senescence—ApoptoSENS
• 7 Extracellular crosslinks—GlycoSENS

Niet allemaal even sterk, voor mijn gevoel, maar wél geloofwaardig en verder onderzoek waard. De definitieve oplossing voor kanker (nr. 1 in het rijtje hierboven) - de permanente uitschakeling van het telomerase-gen overbruggen met 10-jaarlijkse stamcelbehandelingen - vind ik nogal gewaagd. Maar géén onzin. Ook de redenering rond de gangbare leeftijd van de mens in diverse periodes snijdt hout. In de eerste honderduizenden jaren was het in evolutionair perspectief voldoende als homo sapiens - zoals iedere soort - de reproductieve leeftijd bereikte en zich voortplantte. Homo sapiens werd meestal niet ouder dan 30 à 40 jaar; meer was niet nodig. Op ouderdom werd niet geconcurreerd (in termen van evolutie). In de laatste paar honderd jaar gingen we steeds langer leven, zonder dat daar evolutionaire selectiedruk voor nodig was. Welvaart, hygiëne en (medische) wetenschapsontwikkeling waren en zijn daar de oorzaak van, niet de biologische evolutie van onze soort. Onze lichamen leven langer dan de evolutie beoogde en op de opeenstapeling van verouderingsschade zijn we niet voorbereid. Daarop heeft de evolutie nooit selectiedruk uitgeoefend - en we sterven er dus vroeg of laat aan. Maar - redeneert De Grey - als je die schade periodiek opruimt door biomoleculaire technieken, dan kunnen we veel langer leven. Periodiek onderhoud, net als bij een auto. Er bestaat geen maximale - 'natuurlijke' - levensduur voor de mens. Dat is een zinnige redenering.

De Grey publiceerde zijn boek 'Ending Aging' in 2007. Het is voor mij niet te doen om in dit korte bestek uit te vinden hoever het SENS-onderzoek ondertussen is gevorderd. Daarvoor moet je de SENS-website en tal van wetenschappelijke tijdschriften doorvlooien. Soms vind je elders wel eens wat zoals een recent artikel in Nature 'Destroying worn-out cells makes mice live longer' (Ewen Callaway, 03-02-2016). Dat is relevant want De Grey noemt Robust Mouse Rejuvenation (RMR) een kantelpunt in de verouderingsresearch. Dat punt wordt bereikt als we tenminste 20 muizen van de soort Mus musculus (de gewone huismuis) van een gezonde lijn met minstens een gemiddelde levensduur van drie jaar, anti-verouderingsbehandelingen geven vanaf hun 2e jaar en ze vervolgens in goede gezondheid gemiddeld 5 jaar oud laten worden. Als dat RMR-kantelpunt bereikt wordt, dan verwacht De Grey dat er stromen onderzoeksgelden vrijkomen en dat succesvolle behandelingen bij mensen snel op de markt gaan verschijnen.

Hijzelf schatte in 2005 dat het zo'n 20 tot 30 jaar zal duren. Ik heb geen idee of hij 'op schema ligt', zodanig dat Ans en ik er nog iets aan zullen hebben. Ik vrees van niet, maar stel je voor! Stel je ook voor dat alleen maar de Ziekte van Alzheimer restloos opgelost kan worden door het opruimen van die amyloid-plaques in de hersenen. Iedere dag sterven er wereldwijd 150.000 mensen, waarvan twee-derde (100.000) aan Alzheimer - en het worden er door de vergrijzing ieder jaar meer. De besparing aan menselijke ellende zou immens zijn, maar ook de besparing van ziektekosten omdat al die mensen niet meer verpleegd hoeven te worden. Alleen al in de VS zou dat in 2050 een besparing van 100 miljard dollar per jaar behelzen. Fors investeren in SENS-onderzoek dus, zou ik zeggen! Ik neem me voor om in de toekomst af en toe op het onderwerp terug te komen.

Vandaag is het een grijze dag zonder zon. We doen boodschappen op Oost en anderhalf uur fitness. Zolang de technieken van De Grey niet voorhanden zijn, moeten we het hebben van beweging en caloriebeperking. Ook dan hoopt de metabole schade zich verder in onze cellen op, maar je mag hopen dat het wat trager gaat. Voorlopig moeten we het daarvan hebben.

Thuis ontvangt Ans op haar IPhone van Tessa een werkelijk harveroverende foto van haar jongste kleinkind Lina-Mae. Al Bijna twee maanden oud. Het lijkt alsof ze juichend aan de dag (en haar moeder) begint (foto hier). Wie zo de dag begroet heeft zin in het leven!

Na de middag arriveert er een mooi zeiljacht via de sluis, een Elan 46DS. Het komt voor ons raam liggen (foto hier). Thuishaven Strijensas. Ze maken kennelijk een tochtje in de herfstvakantie. Dat deden wij vroeger ook toen we nog werkten; met enige afgunst kijk ik ernaar. Maar ik moet niet zeuren. Terug naar boven

Najaarskermis 2016 (foto: GP-foto, gorkumsnieuws.nl)

Zaterdag 29-10-2016

's Ochtends kijken we na het opstaan altijd even naar het nieuws, samen op de bank met een glas thee in de hand. 'Pats' zegt de TV, het toestel gaat op zwart. Pfff...met een zucht ik ga op onderzoek uit. Het apparaat is zelf niet stuk maar blijkt geen signaal te krijgen. De kabel. Maar we hebben ook geen internet, zegt Ans die op haar telefoon kijkt. Aha, maar even de router resetten helpt niet. Dus misschien een storing in onze buurt? Tijd voor telefonisch contact met de kabelaanbieder Ziggo. Eerst moet je uiteraard zo'n keuzeprogramma doorlopen en dan hoor je dat de wachttijd meer dan 15 minuten is. Ik zet de telefoon op de speakerstand en haal ondertussen de dongel tevoorschijn (nog steeds die ik in 2007 kocht op Malta) en schuif hem in de USB-ingang van mijn laptop. Zo heb ik tenminste wel een internetverbinding. Op de Ziggo-website voor storingen kun je je postcode en huisnummer invoeren om op te zoeken of er een storing in de buurt is. Quod non. Vervolgens kun je een handleiding doorlopen als je de storingscode invoert, die op het tv-scherm staat: E52. Dat biedt geen soelaas. Ondertussen meldt zich op de luidspreker van mijn IPhone een dame met Brabantse tongval, van Ziggo. Ze blijkt een zeer geduldige dame. Samen lopen we naar de meterkast (zij in de telefoon) en vinden uit dat het probleem in de Tastec FRA-752N antenneversterker moet zitten. Helaas lukt het me niet de Ziggo-kabel buiten die versterker om aan te sluiten, want de busjes passen niet. De dame zal een nieuwe antenneversterker opsturen en als het me niet lukt om die zelf te installeren, komt er woensdagochtend een monteur.

Een weekend geen televisie, daar zie ik wel naar uit. Maar ook geen journaals, dat is minder. Maar wel films op DVD en internet met de dongel, die dagen komen we wel door. Om kwart over elf zet ik toch nog een keer de tv aan - die het gewoon weer doet! De vaste Ziggo-internetverbinding en het WiFi-netwerk doen het ook weer. Ik loop naar de router en de antenneversterker in de meterkast. Alle lichtjes branden weer. En ik heb niets gedaan! Techniek heeft iets magisch. Nu Ziggo afbellen, dat vind ik wel netjes. Opnieuw een kwartier wachten met een karakterloos muziekje erbij. Een andere dame, nu met Amsterdams accent, reageert verbaasd. Ze zoekt mijn melding op en nu blijkt dat er tóch een storing op het Ziggo-netwerk in de buurt was. U was de eerste melder, zegt ze, ik zal de monteur en de nieuwe versterker annuleren. En ook de kosten van uw telefoontikken.

Gisteravond zag ik met gemengde gevoelens de emotionele oproep van premier Rutte aan de oppositie om er alsnog mee in te stemmen het Oekraïne-accoord te ratificeren (met een aparte bijlage voor Nederland). 'De premier oogde zelden zo machteloos', schrijft De Volkskrant. Rutte benadrukt op heftige toon dat het 'in het landsbelang' is om te ratificeren. 'Dit is groter dan Nederland'. Zo niet, zal hij maandag een intrekkingswet bij het parlement indienen. Dat snap ik niet; hoe kan een premier tegen het landsbelang handelen? Als hij geen steun krijgt voor iets dat hij zo belangrijk vindt, dan moet hij het erop aan laten komen: ratificeren of aftreden.

Ook Frans Timmermans, vice-voorzitter van de Europese Commissie, roept onze oppositie op de uitslag van het malle Geen Stijl-referendum naast zich neer te leggen, omdat het slechts raadgevend was. Ik vrees dat na de Belgen ook ons land zich komende maandag onsterfelijk belachelijk gaat maken.

En dan dat nieuwe referendum-initiatief, dat ik gisteren signaleerde. Het CETA-verdrag moet nog getekend worden door de EU-lidstaten, dus ook door ons land. Dat duurt nog lange tijd. Omdat de wetgeving voor referenda nog niet aangepast is, er genoeg tegenstanders zijn om het te ondersteunen en tenslotte ons volk er enorme lol in heeft om electoraal bange politici voor schut te zetten, zal het ditmaal ook wel nipt de kiesdrempel halen en een onverantwoordelijke minderheid doen zegevieren.

Vandaag hebben we een mooie, zachte herfstdag. In de straten van de binnenstad heerst een ontspannen drukte. Mensen lopen zonder jas. Om het oude stadhuis is de najaarskermis begonnen. Schooljeugd groept samen voor de attracties (foto rechtsboven). Ik herinner me een andere kermis, die van eind jaren 50 op het Kloosterplein in Breda. Daar stonden mijn vriendjes en ik ons te verdringen voor al het opwindende kermisspul. Even gretig als deze jeugd, met onze opgespaarde zakgeld. Nu loop ik snel door en haal een zak oliebollen bij een gebakkraam voor het geval Ans' dochters van't weekend langskomen. Zelden heeft Gorcum mooi weer tijden de kermis. Als ik thuis terugkeer is Tessa er al met Lina-Mae. Even later zitten zij en As aan de oliebollen maar ik ben sterk - caloriebeperking! - en begin er niet aan. Straks even naar Inge in Heukelum om wijn te halen. Ik ben er al maanden niet geweest.  Terug naar boven

Zondag 30-10-2016

Vannacht ging de wintertijd in. Gisteravond wilden we erop anticiperen door alvast een uur later naar bed te gaan, maar mijn geliefde haalt dat niet. Mij lukt het wel dankzij het spelen van Skyrim, dat anders dan tv-kijken een actieve houding vergt. Niettemin worden we vanochtend allebei op onze gewone tijd wakker, Ans rond zes uur en ik even na zeven uur. Dan is er echter nog een uur over, want onder het regime van de wintertijd is het pas zes uur. Anna kan de slaap niet meer vatten en gaat eruit, ik draai me om en slaap nog een uur verder.

Na het opstaan zetten we de klokken een uur terug. Nederland voerde de zomertijd in 1977 in, net als veel andere Europese landen, in reactie op de oliecrisis van 1973. Of er daadwerkelijk energie mee bespaard wordt is omstreden. Buiten komt mist opzetten. Na anderhalf uur trekt ze op en de zon schijnt in een halfbewolkte hemel.

Wat moet je op zo'n dag doen met je leven? Je gaat de kranten lezen. De NRC heeft een interessant interview met de Wageningse ecoloog Marten Scheffer. Hij bestudeert plotselinge omslagpunten in complexe systemen, zoals de gevreesde tipping points in het klimaat. Kantelpunten ook als de beurs die crasht, een revolutie die uitbreeekt, een helder meertje dat opeens verandert in een troebele plas. Dat gebeurt als geleidelijk een systeem uit zijn evenwicht wordt gebracht; dan vermindert de veerkracht en kost herstel steeds meer tijd, het systeem gaat zwalken - tot het opeens naar een nieuw evenwicht schiet. De wisseling van ijstijden en interglacialen is er een voorbeeld van. Scheffer maakt gebruik van een theorie uit de wiskunde, de dynamical systems theorie. Eigenlijk is dat niet één theorie, maar een heel stelsel waaronder chaostheorie (zie hierboven).

De laatste ijstijd eindigde circa 12.000 jaar geleden. 'Eigenlijk waren we al weer flink op weg naar een nieuwe ijstijd. De kans op zo’n omslag hebben we net gemist.' Die gedachte hoor je vaker. Interglacialen in het Holoceen duurden ongeveer 10.000 jaar; door het verstoken van fossiele brandstoffen en de opwarming van de aarde zouden we de komende ijstijd echter hebben uitgesteld. 'Die doet zich pas weer over zo’n 50.000 jaar voor.' Maar de omslag naar een warmer klimaat willen we ook niet. 'De vroegere, veel warmere aarde van miljoenen jaar geleden, zonder poolkappen en een veel hogere zeespiegel, daar willen we ook niet naartoe. Het is alsof we nu op een richel staan, met aan weerskanten een diep dal. Naar geen van die twee wil je afglijden.' We kunnen het klimaat niet meer aan het toeval overlaten; de regulering ervan zullen we zelf ter hand moeten nemen, allereerst door drastische reducties van de uitstoot van broeikasgassen.

In verband met het bovenstaande steunde ik tot dusver meestal Groen Links, de enige politieke partij die zich krachtig voor het klimaat inspant en die dergelijke drastische CO2-reducties nastreeft. Maar door het debacle van het associatieverdrag met Oekraïne komt mijn steun voor GL na vele jaren op losse schroeven te staan. Als Jesse Klaver na dit weekeinde de emotionele oproep van premier Rutte naast zich neerlegt en metterdaad de ratificatie van het verdrag afschiet en dus het oor laat hangen naar de kortzichtige emoties van de populisten, dan maakt hij het me erg moeilijk. Misschien moet ik mijn stemvoorkeur dan maar herzien. Sinds de VVD onder mijn naamgenoot een meer populistische koers vaart, net als de SP, komen die partijen niet meer in aanmerking. Op het CDA heb ik nooit willen stemmen, noch op de christelijke splinters. PvdA of D66? Als Pechtold het verdrag ook niet wil redden, zal het de eerstgenoemde moeten worden, want niet-stemmen vind ik geen optie.

In De Volkskrant roept Arnout Brouwers vanmiddag onze politici op meer respect te tonen voor hun eigen vak. En oppositiepartijen als CDA, D66, en GroenLinks in het bijzonder. Terecht! 'Nu staan ze collectief en met knikkende knieën klaar om een verdrag af te schieten waar ze zelf vóór zijn.'

In elk geval wordt vanmiddag dan eindelijk dat andere verdrag in Brussel ondertekend, het CETA-verdrag tussen de EU en Canada. Het is de bedoeling dat het al begin 2017 in werking treedt, als tenminste het Europese Parlement het steunt. Dan worden door dit meest omvangrijke handelsverdrag van de EU tot nu toe 98% van alle onderlinge import- en exporttarieven afgeschaft. Een fikse en hoognodige stimulans voor de economie.

Maar één man is niet blij. In een interview met de NRC betoogt Bas van Bavel, hoogleraar economische geschiedenis aan de Universiteit Utrecht, dat maatschappijen die de vrijemarkteconomie omarmen, op de lange duur geen ongebreidelde welvaartsgroei meemaken, maar eindigen in een scherpe tweedeling, met de ondergang tot gevolg. Hij analyseerde met zijn groep de economieën van Irak in de zesde tot de elfde eeuw, van Italië in de elfde tot de zestiende eeuw en van De Lage Landen in de dertiende tot de achttiende eeuw. Er ontwikkelde zich altijd een kleine elite die meer profiteerde dan de rest. Die elite claimt de politieke macht en haar egoïsme en belangenprotectie doen markt en welvaart vervallen. Zo? Dan moeten we dat verhinderen. Ik weet natuurlijk niet of die bestudeerde economieën uit het verleden representatief zijn voor onze huidige tijd. Hij heeft er een boek over geschreven, 'The Invisible Hand', dat ik zeker ga lezen.

Mooie zonnige herfstdag. We voegen ons onder de talrijke wandelaars en maken een halve wallenloop. Op Buiten de Waterpoort staat een ontruimd Genesis-café lijdzaam op de sloop te wachten. Die begint komende week. Het terras ligt al uit elkaar. We lopen verder. De rijen kastanjebomen langs de wallen verloren al een groot deel van hun bladeren. De middag verloopt rustig. Het uitvoerige nawoord van Aubrey de Grey heb ik bijna uit. Het wordt vroeg donker door de wintertijd. Terug naar boven

Voorblad van de nieuwe roman van Tessa de Loo. Verschijningsdatum 14-02-2017.

Maandag 31-10-2016

Alweer een zonnige herfstdag, waarschijnlijk de laatste. Omdat de najaarskermis deze week op de Groenmarkt staat, is de maandochtendmarkt naar het Stadhuisplein verplaatst. Ik fiets erheen om bij de Turkse visboer voor vanavond een zak vongole te halen. En een kabeljauwhaasje. Met de zon op mijn gezicht fiets ik terug.

Schrijfster Tessa de Loo verklaart in een email bereid te zijn om in de tweede helft van februari, als haar nieuwste boek uitkomt, voor een boekpresentatie naar de Gorcumse Boekhandel De Mandarijn te komen. Ik had haar ervoor gevraagd. Dat boek zal 'Liefde in Pangea' heten (zie voorblad hiernaast) en ik mag haar bij die gelegenheid interviewen. Leuk! Ik ken De Loo al vanaf 1965, toen we allebei in Utrecht gingen studeren. Ze komt kort (en anoniem) even voor in deel 1 van mijn romancyclus. Toen wou ze al een beroemd schrijfster worden. We zagen elkaar weer in 2014, toen Ans en ik met onze boot in de Portugese haven Vilamoura lagen. Ze woont daar in de buurt.

Het ziet er vanmorgen naar uit dat ons land het door dat malle GeenStijl-referendum afgewezen samenwerkingsverdrag met Oekraïne toch zal tekenen, meldt De Volkskrant. Rutte vond dit weekeinde steun bij D66 en enige senatoren van het CDA. Kennelijk niet bij Sijbrand Buma, die halstarrig blijft vinden dat het 'nee' van een electorale minderheid zwaarder weegt. Partijprominenten zoals oud-ministers Bot en De Hoop Scheffer hadden daar veel kritiek op. Laatstgenoemde acht ik een verstandig mens. En het kabinet krijgt kennelijk ook geen steun van Jesse Klaver, dus het ziet ernaar uit dat Groen Links na vele jaren mijn stem zal verliezen in maart 2017. Tja. Overigens lijkt het wisselgeld voor D66 een toezegging te zijn de gewraakte referendumwet zodanig aan te passen, dat internationale verdragen er niet meer onder vallen. Ook dat is winst.

Later op de dag blijkt in een aanvullend stukje van De Volkskrant dat Rutte toch nog geen deal heeft met D66 en CDA-senatoren. Gokt onze premier? Hij gaat tot medio december in Brussel verder onderhandelen over een aanvullende verklaring bij het Oekraïneverdrag. Denkt hij dat de tijd voor hem gaat werken? Regeren is vooruitschuiven. Hachelijk, lijkt me, de discussie keert terug in het volle zicht van de verkiezingen. Emile Roemer spreekt nu al van 'verraad aan de democratie' en de kersverse politieke leider Jan Roos (VNL) weet het ook al: 'De partijen en Brussel hebben geen behoefte aan de mening van het volk'. Ik denk dat onze premier meer respect had afgedwongen als hij zijn verantwoordelijkheid had genomen en het 'advies' van een electorale minderheid (61% van 32%) gemotiveerd naast zich neer had gelegd. Nu wordt een nog erger zooitje. Waar is het lef van onze politici gebleven? Terug naar boven

Oliver Masucci wordt gefilmd als teruggekeerde Hitler in de fim 'Er ist wieder da'.

Dinsdag 01-11-2016

Gisteravond keken we naar de film 'Er ist wieder da' (2015) met de Duitse acteur Oliver Masucci in de hoofdrol. Lachen om een weergekeerde Hitler, die - het is geen verrassing - in het huidige Duitsland nog voldoende mensen tegenkomt die het rechts-nationalistische gedachtengoed aanhangen. Het is verrassend hoe gewoon Hitler na een tijdje oogt, hij zou zomaar echt kunnen rondlopen en zich verbazen over het grote aantal 'Ottomanen' - en dat is natuurlijk de boodschap. Steeds was Masucci bang als hij tussen gewoon publiek op straat liep: Ze slaan me in elkaar. Maar dat gebeurt niet. De moraal ligt er nogal dik bovenop, zeker als aan het slot Pegida-demonstranten in beeld komen. Natuurlijk, gevaarlijke mensen zijn er altijd en een totalitaire ideologie is op staatsniveau altijd intolerant en dodelijk.

In een lichte mist rijden we vanmorgen naar Oost voor boodschappen en fitness. De straten liggen vol afgevallen bladeren als een laag neergestorte bruine vlinders. De bomen onthullen hun elementaire takkenskelet.

Na de sport gaat Ans op de koffie bij Tessa. Thuis vraag ik de uitslagen van de diabetes-screening op. Die zijn prima: nuchter glucose 5,5 mmol/l en HbA1c 35 mmol/mol. Niet slecht voor een type 2 diabeet.

Het Ziggo-avontuur van afgelopen zaterdag krijgt toch nog een vervolg. Nadat de diagnose van de mevrouw van de klantenservice - 'uw antenneversterker is kapot, ik zal een nieuwe sturen' - onjuist bleek te zijn, omdat men er na anderhalf uur achter kwam dat we een kabelstoring in de buurt hadden, had een andere Ziggo-dame de bestelling geannuleerd. Vanmorgen kwam de post hem toch brengen. Dus vanmiddag de zending geretourneerd. De monteur voor morgenochtend heb ik zelf online afgezegd, maar ik zou niet echt verbaasd zijn als hij morgen toch aanbelt. Evenmin als de dik twee uur telefoontikken, die Ziggo niet zou rekenen, toch worden afgeschreven.

Het is allemaal niet zo erg maar toch vind ik het opmerkelijk hoe gemakkelijk meldingen onverwerkt blijven, of te laat of verkeerd verwerkt worden in complexe systemen. Die zouden dat juist moeten voorkomen, maar complexiteit genereert kennelijk altijd fouten. Of ligt het aan de mens, casu quo de tweede Ziggo-dame? Heeft ze niet gedaan wat ze me beloofde? Gewoon vergeten omdat er alweer een nieuwe klant aan de lijn was? Ziggo is met KPN monopolist (duopolist) op de kabel, lees ik in de NRC. 'De kabelaar dekt 7,1 miljoen van de 7,5 miljoen Nederlandse huishoudens.' Monopolie leidt tot nonchalence en hoge prijzen. In de rest van Europa werd breedband-internet liefst 12% goedkoper, maar in ons land stegen de prijzen met 13 à 16%. Ik dacht dat we een marktautoriteit - de ACM - hadden ingesteld om dat te verhinderen?

Het wordt alweer donker, voor mijn gevoel al halverwege de middag. Ik kan er nog niet goed aan wennen. Bovendien is het gaan miezeren. De mooie herfstdagen zijn voorbij. Volgende week eens bij het bootje kijken en ik moet de bimini ook nog naar de zeilmaker brengen voor reparatie. Terug naar boven

Bas 't Hoen maakt al tientallen jaren foto's van onweer. Hier bij de toren van Gorcums Grote Kerk.

Woensdag 02-11-2016

Ik wil niet altijd negatief doen over de Gorcumse politiek, maar ze maken het je niet gemakkelijk. Maanden gebeurt er niks en opeens moet je overal verschijnen; tenminste als je je kansen om enige invloed uit te oefenen in het opzienbarende beleidsvacuüm van Gorcum. Vorige week was er de postmoderne avond over de herinrichting van het Eind, vanavond moest je zelfs op twee plaatsen tegelijk verschijnen. Aangezien ik niet de vermogens van katholieke heiligen bezit, lukt me dat niet. Desondanks poog ik er het beste van te maken. Even na half acht loop ik binnen bij Hipper/De Kolfbaan voor de startbijeenkomst van GO2032. Het door een duur adviesbureau georganiseerde traject om tot een 'Visie van de stad' te komen. Curieus om hier te zijn, want over een kleine drie weken zullen we in deze zaal in intieme kring onze koperen bruiloft vieren. Nu is de ruimte vol van roezemoezende Gorcummers. Veelal onbekende jonge mensen, maar toch zie ik ook een enkele oudere wethouder. Om acht uur neemt iedereen plaats in de naastgelegen zaal. Een vlotte presentatrice opent aan de bar de bijeenkomst en vraagt de waarnemend burgemeester wat zijn visie is. Die heeft hij niet, en niemand in de zaal schijnt dat raar te vinden. Vervolgens moet je met je IPhone inloggen op een website en aangeven wat je Gorcum het liefst toewenst. Ik toets 'Waterpoort'. Er verschijnen veel wensen op een groot scherm, maar 'Waterpoort' staat er niet bij.

Ik snap de noodzaak van dergelijke bijeenkomsten niet. 'De Visie van de Stad.' Georganiseerd door een particulier bureau. Maar denk eens na: alle politieke partijen nemen aan de gemeenteraadsverkiezingen deel met een programma. Dat is hun visie op de toekomst van de stad. Een politieke partij houdt er per definitie een visie op na; dat is de enige reden van bestaan. Na de verkiezingen wordt door de partijen overlegd en op basis van compromissen een college gevormd met een programma. Dat is de visie op de stad van B&W. Zonder visie kun je niet sturen (wel zwalpen). Een politicus zonder visie is geen knip voor de neus waard. Dat geldt ook voor het stadsbestuur. Zo moeilijk is dat toch niet? Hoe is het dan mogelijk dat men zegt dat er sinds 2015 geen visie meer is? Dat is raar. Heel raar.

Op het podium is een zitje en de vlotte presentatrice nodigt een Marokkaanse en een Turkse landgenoot uit plaats te nemen voor een interview. Positiviteit en integratie vieren hoogtij. Over zestien jaar, als Gorcum 650 jaar bestaat, moeten we allemaal één zijn. Dan weet iedereen wat het Suikerfeest is. Over Zwarte Piet gaat het gelukkig niet. Het is twintig over acht en de a priori blijmoedige toon begint me te irriteren. Het heeft iets van een reli-festival. Gaat hier nog wat uitkomen? En waarom valt deze avond samen met een andere avond over Gorcum die ik ook wil bijwonen? Maar ik ben een zure oude man, ik weet het.

Het is tijd om even verderop in de Boerenstraat naar Theater De Peeriscoop te gaan voor een avond van AD-columnist en oud-schouwburgdirecteu Roy Grünewald over Gorcumse talenten. Tegenwoordig is hij overigens de officieel aangestelde stadsomroeper. In snel tempo presenteert hij voor een goed gevulde zaal een aantal opvallende Gorcumse kunstenaars en ambachtslieden, zoals de internationaal vermaarde clavecimbelbouwer Boudewijn Verhoef, en overtuigende presentaties van twee getalenteerde fotografen onder wie Bas 't Hoen. Spectaculair zijn z'n onweersfoto's (zie hierboven). Uiteraard veel foto's van de stad en zijn festivals. Ze tonen hoe mooi ons stadje is. De grootste intacte vestingstad van Nederland. Grünewald doorspekt de avond met een aantal van de rijke Gorcumse volksverhalen, zoals de Heks van de Helmsteeg. De laatste heks die in het gewest Holland op de brandstapel ging, maar het schijnt dat Nieuwpoort claimt dat het bij hen was. (Check: Dat was Jeanne Panne in 1650. De Gorcumse Anna Muggen werd in 1608 gewurgd en verbrand. De claim van Nieuwpoort is dus juist). In al zijn presentaties spuit Grünewald doorlopend goede ideeën voor promotie van de stad. Het is te hopen dat ze GO2032 en het college van B&W ook bereiken.

In elk geval was er een dame van de gemeente aanwezig, iemand die het toerisme moet bevorderen. Ik vroeg haar waarom men nog steeds geen toeristenbelasting heft en investeert in voorzieningen voor toeristen, zoals Tiel en andere steden aan de rivier. Niet alleen in de hotels. Denk eens aan de jaarlijks bijna 10.000 overnachtingen van passanten in de haven. Tja. 'Uit gastvrijheid' zei ze, maar ze had ook vernomen dat bijvoorbeeld Eindhoven per overnachting € 3,50 heft en dat niemand de stad daardoor mijdt. Dus ging ze het toch eens aankaarten.

Vanmorgen motregen. We krijgen vandaag meer buien; later wisselen korte perioden met zon en buien elkaar af. Barbara komt op de koffie. Later 's middags voegen Tessa, Vajèn en baby Lina-Mae zich erbij, Ze gaan met z'n allen naar de kermis, gelijk het echte Gorcummers betaamt. Terug naar boven 

Donderdag 03-11-2016

Waarom zenden 234 sterren verspreid over het heelal allemaal één en hetzelfde lichtsignaal uit?

'The universe could be teeming with life.' Het heelal kon wel eens bruisen van leven. Dat schreef de astronoom Barrie Jones in 2004 en het is een opvatting die me plausibel voorkomt. Al vanaf het begin van dit weblog schrijf ik er met enige regelmaat over (zie hier in 2006). Het universum is zo onvoorstelbaar groot dat leven - en dus ook intelligent leven - ondanks het smalle en onwaarschijnlijke ontwikkelingspad overal moet voorkomen. Het is dus onvermijdelijk dat we vroeg of laat signalen ervan zullen ontvangen. Dat gebeurt dus ook regelmatig zonder dat eenduidig vastgesteld kan worden dat het inderdaad om buitenaards leven gaat. Vrijwel altijd blijken er 'natuurlijke' oorzaken voor de signalen te zijn. Nu dus ook weer?

Op de website Wetenschap in Beeld staat een artikeltje over Canadese onderzoekers die de ontdekking publiceren van lichtflitsen, die mogelijk afkomstig zijn van aliens. Gelukkig staat de link naar de publicatie er ook bij. Het blijkt een artikel in The Publications of the Astronomical Society of the Pacific 'Discovery of Peculiar Periodic Spectral Modulations in a Small Fraction of Solar-type Stars' (14 oktober 2016) van Ermanno F. Borra and Eric Trottier, twee astrofysici van de Laval University in Quebec. Dat lijkt betrouwbaar, maar ik ken het blad niet.

Het is een lang en erg technisch stuk. Wat zijn die 'merkwaardige' signalen? Het gaat om het doorzoeken van 2,5 miljoen frequentiespectra van sterren, van de Sloan Digital Sky Survey (SDSS). Daarin zocht men in 2010 naar ultrakorte periodieke en gepaarde modulaties met constante korte tijdsintervallen, korter dan 10^-10 seconden, die konden zijn uitgezonden door ultrasnel veranderende objecten of andere exotische bronnen. Men zag de signalen niet in de spectra van quasars en sterrenstelsels. Volgens theoretici van de SETI-organisatie zouden buitenaardse beschavingen dergelijke constante signalen uitzenden. In het materiaal vond men zulke signalen in de bandbreedte van zonlicht (zichtbaar licht) bij 234 bronnen. De Canadezen deden verschillende analyses, onder andere Fourier analyses. De signalen konden vijf oorzaken hebben: door de gebruikte observatie-instrumenten en bewerkingstechnieken, rotatie-transities in moleculen, effecten van de Fourier transformaties van spectraallijnen, snelle pulsaties in de atmosferen van de waargenomen sterren, en tenslotte signalen van ETI (Extra Terrestrial Intelligence). Ik weet niet of dat een uitputtend lijstje is.

Er volgen bladzijden vol technische analyses, bewerkingen en Raleigh-statistiek waar ik niets van snap (zie plaatje rechtsboven). Dan komen er pagina's met gedetailleerde betogen waarom van de eerste vier genoemde oorzaken geen sprake kan zijn. Blijft over de constering dat de signalen exact beantwoorden aan de soort en type die ETI zou uitzenden volgens de SETI-theoretici. Maar waarom zijn ze niet veel sterker?, vragen de onderzoekers zich af. 'There may be several reasons. First, sending a stronger signal requires more energy, which has obvious inconveniences, particularly if one considers signals sent to a very large number of stars. Furthermore, ETI obviously knows that Fourier transforms exist and can detect weak signals, like we did. Finally, ETI knows that very technologically advanced civilizations can have powerful telescopes that can therefore detect weak signals.'

Hm. Ik heb niet de neiging om daar zomaar in mee te gaan. Voor een leek als ik is het 8e hoofdstuk het meest leesbaar. Daarin staan de discussies van de vondsten en de conclusies. Het feit dat de signalen niet van quasars en sterrenstelsel kwamen en ook niet van de helderste sterren, maar alleen en uitsluitend van veel zwakkere, zonachtige sterren, vinden de Canadezen van grote betekenis. 'Het lijkt onwaarschijnlijk dat 234 verschillende buitenaardse samenlevingen simultaan dezelfde signalen uitzenden', zegt auteur Borra. De analyses laten zien dat de kans heel klein is, kleiner dan 10^-16, dat het om toevallige fluctuaties gaat. Alle 234 sterren zijn zonachtige sterren, waarvan inmiddels bekend is dat de kans op aardachtige rotsplaneten er het grootst is. Alle signalen van die 234 bronnen hebben exact hetzelfde tijdsinterval.

De auteurs stellen de vraag of wijzelf in staat zijn om een dergelijk signaal in de ruimte te verspreiden. Dat blijkt mee te vallen: met laserlicht kunnen we een signaal uitzenden dat tot op 1000 lichtjaren afstand waar te nemen is. In 1950 was dat met gloeilampen niet gelukt. De 234 sterren staan meer dan 8000 lichtjaren van ons af, maar ETI kan uiteraard al technisch een stuk verder zijn dan wij. De onderzoekers bevelen aan om nu met onze grootste telescopen naar die sterren te gaan kijken.

Back to earth.

Vanmorgen wisselen zon en regenbuien elkaar af. Ik rijd naar Made in Brabant om onze bimini naar Zeilmakerij Van der Werf te brengen voor reparatie. De gaten voor de spruit van de achterverstaging zijn in de loop van de jaren uitgescheurd en er zitten een paar schavielgaatjes in. De buiskap neem ik weer mee: wassen en waterdichtmaken kost 275 euro en dan doe ik het liever zelf.

Ans past ondertussen op kleine Lina-Mae, die vanmorgen twee vaccinatieprikjes kreeg. Na een huilpartij slaapt ze rustig. Zodra Tessa over een twee weken weer aan het werk gaat, zal oma wekelijks op dinsdag oppassen. Anna is verguld. 'Het is het eerste kleinkind dat ik helemaal kan zien opgroeien', zegt ze, 'We waren al die jaren weg toen de anderen groot werden.'

's Middags is de hemel geheel betrokken en grijs. Het wordt allengs kouder. Terug naar boven

Vrijdag 04-11-2016

Oktober was sinds april de eerste maand die niet warmer is dan het langjarig gemiddelde: 9,9 tegen normaal 10,7 graden Celsius. Het was wel erg droog en in de laatste week was er sprake van warme herfstdagen. Vanaf eergisteren waait het een stuk harder met het gevolg dat er zware bladval wordt verwacht. Zware bladval, leidde dat vroeger niet tot problemen met glijdende treinen op het spoor? Vierkante wielen door het fijnrijden van bladeren, ik heb het nooit helemaal begrepen.

De maandelijkse update van de gemiddelde wereldtemperatuur, gemeten door satellieten, blijft onverminderd hoog: + 0,41 graad Celsius boven het gemiddelde, gerekend vanaf 1979 (zie hiernaast). 2016 gaat een nieuw warmterecord vestigen, dat staat wel vast. Dat in de peilingen voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen Trump, voor wie global warming niet bestaat, opnieuw in de lift zit is zeer zorgelijk.

Geweldig nieuws vanmorgen bij het opstaan. Het TV-journaal meldt dat het Beatrixziekenhuis dit jaar in de AD-poll het beste ziekenhuis van Nederland is. Even later zie ik het ook prominent staan op AD Rivierenland. Vorig jaar werd het al 2e bij het AD en zat het bij de beste vier van Elsevier. En nu dus eerste. Hoewel ik er al sinds eind 1999 weg ben, voel ik me toch erg trots. Sinds halverwege de jaren 90 hoort het ziekenhuis steevast bij de beste tien van Nederland, zowel bij de AD-top100 als bij die van Elsevier. Als sterke punten meldt het AD de zorg voor kwetsbare oudere patiënten en de contrôle op medicijngebruik. Het eerste punt bewijst het belang van de inbedding van het ziekenhuis in de transmurale Rivas-keten, die we in de jaren 90 formeerden uit ziekenhuis, verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg in de regio. Uiteraard vermeldt men de uitslag prominent op de eigen website.

In de samenwerking met het Albert Schweitzerziekenhuis in Dordrecht wist het Gorcums ziekenhuis de complexe chirurgie veilig te stellen. Dat moet in stand blijven ondanks het recente verbod op de fusie.

Wanneer was het ook weer dat we in de jaren 90 hoog scoorden? Men begon in die tijd met dergelijke polls. Ik herinner me dat we een keer 5e werden; was het in 1995? Zeker weet ik nog dat we in 1998 bij de eerste tien zaten van Elsevier. Maar 1e van Nederland worden is natuurlijk wel wat anders. Een pluim voor bestuurders, medische staf en medewerkers!

Het is vandaag helemaal niet zo'n slechte dag. In elk geval droog. We doen de weekendboodschappen en sporten anderhalf uur op Oost. Van Ziggo krijg ik weer een ongevraagd pakje in de bus. Merkwaardig, ik stuur het linea recta retour. Verder veel lezen en veel muziek. De missen van Bach door Herreweghe en het Collegium Vocale van Gent met uitstekende solisten. Opnames uit 1991/1992 van Virgin Records. Volgens mij ook bekroond. Terug naar boven

Zaterdag 05-11-2016

Kwam er maar weer eens een grote doorbraak in de elementaire fysica! Ik zou wel eens mee willen maken dat schier onwrikbare zaken als de zwaartekracht van Einstein (1915), de quantummechanica (jaren 20) of het standaardmodel van de deeltjesfysica (in de jaren 70) toch niet blijken te kloppen. Dat zou een revolutie in de wetenschap geven!

Daarom lees ik in de New Scientist met bijzondere interesse over nieuwe projecten die pogen deze hoekstenen van de hedendaagse fysica op losse schroeven te zetten.

Allereerst de quantummechanica. Die is zoals bekend onverenigbaar met die andere pijler van de fysica, de algemene relativiteitstheorie van Einstein. Wereldberoemd werd het klassieke 'tweespleten-experiment' dat al 1805 bedacht werd. Je laat licht op een scherm met twee supersmalle spleten vallen. Dan dek je een van de spleten af. Er kan maar één lichtdeeltje (foton) tegelijk door de andere spleet. Op de wand achter het scherm ontstaat een lichte streep. Licht heeft dus een deeltjeskarakter. Dan zet je beide spleten open. Fotonen kunnen door beide spleten. Op de wand achter het scherm ontstaan niet twee paralelle strepen, maar het bekende interferentiepatroon (zie plaatje hieronder). Licht is dus een golfverschijnsel. Vervolgens schiet je fotonen de een na de ander door de spleten, eerst de ene dan de andere, en er ontstaan niet twee punten op de achterwand, maar opnieuw een interferentiepatroon. Hoe 'weet' het ene foton dat het eerdere foton door de andere spleet ging en dat het zich niet als deeltje, maar als golf moet gedragen? Dat is nog altijd een raadsel.

niet. 'Er staat veel op het spel', schrijft de New Scientist. 'Schendingen van de Born-regel ontdekken kan de deur naar een fundamenteler begrip van de realiteit op een kier zetten.'

Over die andere twee projecten die misschien de fysica op zijn grondvesten gaan laten beven, zal ik dezer dagen ook vertellen. Ik wil niet beweren dat ik die wel begrijp, maar ze leken me eenvoudiger. Het maken van doorbraken in de wetenschap is overigens zelden het gevolg van gericht werken. Veel vaker gaat het om toevallige, onbeoogde vondsten, bijvangsten volgens het beginsel van de serendipiteit.

Gisteravond was ik naar de 40-jubileumviering van de Stichting Stadsherstel Gorinchem (SSG) in een goed gevuld Theater De Peeriscoop. In die 40 jaar heeft de stichting veel moois in de binnenstad weten te redden. Er werd een fraai jublieumboek gepresenteerd waar alle projecten in staan met interviews met de huidige bewoners ervan.

Vanmorgen is het grijs met nu en dan zon. Regen valt tot half vier niet. Dan begint er miezer te vallen. Boven de huizen van de Kriekenmarkt verschijnt een brede regenboog. Terug naar boven

Zondag 06-11-2016

Verder met de reeks over mogelijke revoluties in de fysica. De zwaartekracht van Einstein is sinds zijn formulering in 1915 van alle kanten vaak aangevallen. De theorie doorstondt tot op heden alle aanvallen. Bovendien werden onlangs de zwaartekrachtgolven waargenomen, die de theorie voorspelde. De status van de zwaartekracht is vrijwel onaantastbaar. Toch gaan Franse onderzoekers het opnieuw op de proef stellen, bericht De Volkskrant.

Iedereen kent van school de vraag wat in een luchtledige ruimte het eerst beneden is: een vallend wattenbolletje of een loden kogel. Het contra-intuïtieve antwoord is dat ze allebei even snel vallen, want er is geen luchtweerstand en het kost meer energie om de kogel te versnellen dan de wattenbol. Het kernelement van Einsteins' zwaartekracht is het equivalentiebeginsel: zwaartekracht is hetzelfde als versnelling. Denk aan een afremmende lift, waarin je je zwaarder voelt, of kijk naar het plaatje hiernaast.

In april 2016 heeft de ESA een satelliet gelanceerd die dat beginsel zeer grondig gaat testen, de Micoscope-satelliet. Héél erg precies, de satelliet bevat instrumentarium die tot op vijftien cijfers achter de komma kan vaststellen of het beginsel écht klopt. Twee testmassa's, de een van plantina/rhodium en de ander titanium, worden met grote nauwkeurigheid geobserveerd terwijl ze gewichtloos in het luchtledige zweven. De resultaten komen in 2019.

Ook in Duitsland doet men het komend jaar een dergelijk experiment, met een valtoren van 146 meter. De ZARM Drop Tower van de universiteit van Bremen. Totale gewichtloosheid bereikt men niet; de aardse zwaartekrachtversnelling (g) wordt tot één miljoenste gereduceerd (10^-16g). Ze gebruiken een vrijwel luchtledige capsule die ze van bovenaf in de toren laten vallen. Daarmee bereiken ze gewichtloosheid gedurende 4,74 seconden. In die tijd proberen ze versnellingsverschillen te meten tussen zware en lichte atomen. met een precisie van twaalf cijfers achter de komma.

Als die verschillen er zijn, ook al zijn ze ver achter de komma, dan klopt Einstens' equivalentiebeginsel en dus zijn zwaartekrachttheorie niet meer en dat zou een revolutie in de fysica zijn. De zwaartekracht verschilt toch al zo erg van de drie andere natuurkrachten (sterke en zwakke kernkracht en electromagnetisme) en sommigen vermoeden zelfs dat er helemaal geen kracht is. Alleen gekromde ruimtetijd die materie dwingt de krommingen te volgen.

Gisteravond keken we naar aflevering 1 van de EO-serie 'Als de dijken breken'. In de zes afleveringen probeert men de vraag te beantwoorden wat er van Nederland overblijft als zich anno nu een watersnoodramp voltrekt tijdens het soort storm die zich eens in de tienduizend jaar voordoet. Volgens de makers is de vaderlandse delta daar niet tegenop gewassen. De waterkeringen van onze wereldberoemde Deltawerken zouden geen stand houden. 'Wat stelt dat Deltaplan nu eigenlijk voor?', vraagt de premier in de film zich in het crisiscentrum dan ook af. Vijf miljoen mensen kun je niet op stel evacueren, dus dat doet hij niet. Alle snelwegen zijn al verstopt door vluchtende mensen. 'Iedereen moet de hoogte in', verordonneert hij. Ik vermoed dat we op zo'n rampscenario totaal niet zijn voorbereid. En evenzeer vrees ik dat niet valt uit te sluiten dat het zich kan voordoen in een snel opwarmende wereld als de onze.

De Deltawerken zijn voltooid, maar Nederland is nog steeds niet veilig. Wat wordt eraan gedaan? Minister Schultz gaf jongstleden mei het startschot voor een Internationale Deltacoalitie met een aantal andere, laagliggende landen zoals Bangladesh en Vietnam. Die moet stedelijke centra aan zee weerbaar gaan maken tegen klimaatverandering. Daar mag ze wel mee opschieten.

Vannacht van de weeromstuit veel regen, vandaag is er redelijk wat zon. De grote boom op de Altenawal, op de plaats waar tot 1916 de prachtige oliemolen stond, begint nu ook zijn bladeren te verliezen. Veel Gorcummers wandelen over de sluis. Komende dagen is er meer regen op komst. Straks gaan we naar Tessa, die jarig is. Terug naar boven

De elementaire deeltjes in het standaardmodel. Rechtsboven het Higgsdeeltje. Stel je e niet voor als superkleine bolletjes.Niemand weet hoe ze er in werkelijkheid uitzien. Hun formaat is veel kleiner dan de golflengte van licht.

Maandag 07-11-2016

Een derde poging om de huidige fysica op zijn grondvesten te doen trillen betreft het standaardmodel van de deeltjesfysica (zie hiernaast). Hoewel met de ontdekking (onder voorbehoud) van het Higgsdeeltje in 2012 bij CERN in Zwitserland het model werd aangepast, is het in wezen sinds de jaren 70 niet wezenlijk veranderd. Het bestaan van het Higgsdeeltje werd al sinds 1964 voorspeld.

Maar de New Scientist meldt dat de natuurkundige Guillermo Ballesteros van de universiteit Parijs-Sacley en zijn collega’s een aantal toevoegingen aan het standaardmodel voorstellen, die tevens in één keer donkere materie, neutrino-oscillaties, baryogenese, inflatie en het CP-probleem lijken te verklaren.

Het is niet de eerste keer dat theortisch-fysici veranderingen en toevoegingen aan het standaardmodel voorstellen. Zo voegen theorieën als de snaartheorie (1970) en supersymmetrie (1977) zelfs honderden nieuwe deeltjes toe. Deeltjes die men nooit vond. Ik was nooit zo'n liefhebber van die ideeën, vooral omdat ik er weinig van snapte, maar ook omdat ze niet of nauwelijks experimenteel getoestst kunnen worden.

Het SMASH-model van Ballesteros e.a. is gebaseerd op een eerder model van theoreticus Mikhail Shaposhnikov van de Technische Universiteit van Lausanne. Dat voegde al drie zware neutrino's toe aan de bestaande (zeer lichte) drie. SMASH (Standard Model Axion Seesaw Higgs Portal Inflation) heeft daarbovenop nog een nieuw veld met twee deeltjes: het axion en het inflaton, maar daarmee houdt het op. Het inflaton is nodig om de versnelde uitdijing te verklaren, de ultrakorte periode van kosmische inflatie die het prille heelal direct na de oerknal in een oogwenk (10^-35ste seconde) enorm deed uitbreiden.

Het axion is een vreemde eend in de deeltjeswereld. In SMASH zou het de donkere materie belichamen, de onzichtbare en alleen indirect waarneembare stof waaruit meer dan 80% van alle materie in het universum bestaat. Het deeltje zou een ongelooflijke één miljard keer lichter zijn dan het electron. Is dat nog te meten? Het leuke is dat zulke kleine deeltjes bestudeerd kunnen worden door het Cultax-experiment in Zuid-Korea of door het voorgestelde Orpheus-experiment in Amerika en het geplande Madmax-experiment in Duitsland.

Het nieuwe veld (inflaton - axion) zou ook het beruchte probleem van de CP-asymmetrie oplossen. Dat behelst de vraag waarom het heelal méér materie dan anti-materie bevat. Beide ontstaan immers in gelijke hoeveelheden bij de oerknal. Omdat ze elkaar vernietigen (annihileren) zou het heelal uiteindelijk alleen maar uit fotonen (lichtdeeltjes) moeten bestaan. Dat is duidelijk niet het geval, er is een overschot aan materie en daaruit bestaan wij onder andere. Hoe het nieuwe veld dat oplost, kan ik helaas niet volgen.

Er is ook behoorlijk wat kritiek op SMASH, zoals het hoort in de wetenschap. Tristan du Pree van CERN vindt het maar 'knip- en plakwerk', zegt hij in het Kijkmagazine.

Vandaag is het koud en regenachtig. Weer om binnen te blijven en Skyrim te spelen. Ik bereik level 55; kenners begrijpen wat ik bedoel. Anna gaat 's middags naar Tessa. Gisteren vierde ze haar verjaardag, maar vandaag is ze echt jarig. Morgen de dag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Terug naar boven

Screendump van Speedtest.net.

Dinsdag 08-11-2016

Op vele websites kun je de snelheid van je internetverbinding meten, zowel bij uploaden als bij downloaden. Ik gebruik Speedtest.net van Ookla. Ons internet komt via de kabel van Ziggo. Gebruik bij het meten niet de WiFi, maar de vaste verbinding. De snelheid wordt uitgedrukt in Mb/s (Megabits per seconde). Ons 'Alles in 1 (standaard) pakket' van Ziggo belooft 150 en 15 Mb/s. In mijn geval scoor ik 143.57 Mb/s bij downloaden en 15.84 Mb/s bij uploaden (zie screendump hiernaast), dus dat zit redelijk in de buurt.

Grappig. Beëindig ik juist gisteren een serie van drie posts over ontwikkelingen die mogelijk de natuurkunde op zijn grondvesten kunnen doen schudden, komen de media vandaag met het bericht dat de Amsterdamse hoogleraar theoretische natuurkunde Erik Verlinde maandagnacht om twee uur eindelijk zijn langverwachte en potentieel baanbrekende artikel over de zwaartekracht heeft gepubliceerd. De wereld van de fysici zou er al jaren naar hebben uitgekeken. Men doet er erg opgewonden over: het kan een opvolger van de relativiteitstheorie van Einstein zijn, de donkere materie is een illusie, de zwaartekracht is geen kracht, de oerknaltheorie is onlogisch, enzovoorts. In januari 2015 maakte ik al eens melding van de opmerkelijke ideeën van de Nederlandse fysicus. Dus dat stuk moet ik zien te lezen. Het staat hier op Arxiv en heet 'Emergent Gravity and the Dark Universe'. Submitted on 7 Nov 2016, 51 bladzijden in PDF met veel formules en 5 illustraties. Ik maak een download. Ook de New Scientist zal er vandaag meer over publiceren.

Election Day in de VS. Boodschappen, sporten. Vanmorgen is het fris en droog. De New Scientist heeft twee nieuwe artikelen over het stuk van Erik Verlinde en ook Astronieuws heeft het verhaal. Hier staat het persbericht van de Universiteit van Amsterdam. Verlinde zegt daarin: 'Onze gangbare ideeën over ruimte, tijd en de zwaartekracht moeten hoognodig op de schop. We weten al heel lang dat Einsteins theorie van de zwaartekracht niet door één deur kan met de quantummechanica. Veel natuurkundigen zoals ik werken aan een herziening van de theorie. Onze inzichten zijn drastisch aan het veranderen, en ik denk dat we ons aan de vooravond van een wetenschappelijke revolutie bevinden.'

De middag besteed ik aan het rustig doorlezen van het materiaal wat ik nu heb. Het originele artikel van Verlinde is voor mij niet te snappen en ik denk dat de NS-journalisten er ook weinig van begrijpen. Het meeste heb ik eigenlijk aan een interview dat New Scientist onlangs met hem had. Bescheiden is de titel allerminst: 'Deze revolutie is groter dan die van relativiteit en quantummechanica bij elkaar.' Ik ga stap voor stap proberen het allemaal op mijn eigen manier op te schrijven. Dat kost wel enige afleveringen van dit blog, maar voor een revolutie is dat niet teveel.

Het begint met de eenvoudige vaststelling, decennia geleden gedaan, over de snelheden waarmee de sterren op diverse afstanden van de kern van spiraalsterrenstelsels - zolas onze Melkweg - hun banen volgen. Ze hebben niet allemaal dezelfde snelheid, die aan de buitenkant draaien hun rondes veel langzamer. Nog niets nieuws, want stel dat ze allemaal met elkaar mee draaiden zoals patatjes die op een groot rond bord liggen. Dan hadden de patatjes, pardon, sterren aan de rand een enorme snelheid nodig om de binnenste sterren bij te houden.

Zo gaat het echter niet, de buitenste sterren blijven ver achter op de binnenste. Dat is overigens ook zo met de planeten in ons eigen zonnestelsel. Maar bij sterrenstelsels blijven ze minder ver achter dan verwacht. Vanaf een bepaalde afstand van de kern wijken ze steeds evenveel af van de theoretisch berekende snelheid. De buitenste sterren bewegen dus sneller in hun baan.

Daar zijn twee mogelijke verklaringen voor: er is meer materie in de buurt, materie die we niet zien en daarom 'donkere materie' noemen, en de zwaartekracht van die materie geeft de buitenste sterren een extra versnelling, óf 'de zwaartekrachtwetten moeten op de schop'.

Naar de donkere materie wordt al vele jaren gezocht. Ze zou bestaan uit een zeer lichte, stabiele deeltjes die nergens mee reageren. CERN heeft ze in de LHC nog nooit gevonden, ondanks vele pogingen. 'De meest gewenste optie - supersymmetrische deeltjes die botsingen aangaan - is al nagenoeg uitgesloten', zegt Verlinde in het interview. 'Die deeltjes zou je met de LHC moeten kunnen produceren, maar dat is niet gelukt.'

Verlinde is ervan overtuigd dat donkere materie er helemaal niet is. Evenmin als donkere energie. Daarover morgen. Dan moet er wel iets verkeerd zijn aan de zwaartekracht zelf.

Buiten begint het al te schemeren. In de VS zijn de presidentsverkiezingen aan de gang; er staan lange rijen kiezers voor de stembureaus. Een hoge opkomst zou niet gunstig zijn voor de man die klimaatverandering ontkent, maar je weet het niet. Het lijkt in het licht van een potentiële revolutie in de fysica niet erg belangrijk meer, maar zo is het natuurlijk niet. Vanavond krijgen we gasten: Herman & Marianne U; komen eten. Daarna ga ik me op de bank voor de televisie installeren (en waarschijnlijk in slaap vallen). Terug naar boven

Woensdag 09-11-2016

Om vier uur vannacht valt de staat Florida aan Trump toe. Ik ben meteen klaarwakker. Clinton raakt snel achterop. Om acht uur ga ik terneergeslagen voor een uurtje naar bed. Trump heeft nog maar een stuk of zes kiesmannen nodig. Clinton kan hem niet meer inhalen. Het is niet te geloven: toch een Brexit-scenario. Amerika heeft een impusieve griezel tot president gekozen, een man die zijn beloftes - halvering van de belastingen - nooit kan nakomen. Die de zorgverzekering (Obamacare) voor miljoenen mensen zal afbreken. Die de NAVO zal verzwakken ten gunste van Poetin. Het is een keus voor grillig egoïsme en groter isolement, voor ouderwets protectionisme en het uitzetten van vreemdelingen. Een man die serieus denkt dat het klimaatprobleem niet bestaat. 'Peperdure opwarmingsonzin', zei hij van het Parijse klimaataccoord. 'President Trump geeft haat legitimiteit', schrijft De Volkskrant. De krant denkt dat Trump waarschijnlijk zal kiezen 'voor klassiek Republikeins kapitalisme. Wat hij overhoudt om zijn basis tevreden te stellen zijn het racisme en de xenofobie, die de andere tak van zijn campagne vormden.' De wereld wordt heel wat gevaarlijker, de dollar zakt weg en de beurzen kelderen wereldwijd. De Republikeinen behaalden ook de meerderheid in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. Ze kunnen een benoeming door Obama van een progressieve jurist in het Hooggerechtshof tegenhouden. Dark age ahead.

Het leven gaat verder. Om tien uur sta ik weer op. Buiten valt miezerregen. Barbara en Esri, haar jongste, komen op de koffie. Verder met de poging te formuleren waar de nieuwe theorie van Erik Verlinde op neer komt. Gisteren zagen we dat hij de zwaartekracht en donkere materie illusies vindt. Dat geldt ook voor die andere component, die bijna 70% van de kosmos uitmaakt: donkere energie. In 1998 toonden waarnemingen aan supernova's aan dat het heelal versneld uitdijt. De eerste zeven miljard jaar na de oerknal zou het ingekrompen zijn onder invloed van de zwaartekracht die de materie naar elkaar toe trok. Daarna begon er een versnelde uitdijing alsof er een soort anti-zwaartekracht aan het werk was. Die periode duurt nog altijd voort en het universum dijt uit met een snelheid die groter is dan die van het licht (omdat het geen uitdijing in de ruimtetijd is, maar van de ruimtetijd zelf). Om daar een oorzaak voor te benoemen bedachten theoretici dat het heelal zelf energie moest bevatte: vacuümenergie of donkere energie (zie het plaatje rechtsboven) die verstopt zit in het basale weefsel van de ruimtetijd zelf en het voortdurend opduwten doet uitdijen. Net als bij donkere materie weet echter niemand wat dat is.

In zijn nieuwe artikel stelt Erik Verlinde een oplossing voor dit probleem voor. Hij gebruikt daarvoor het holografisch principe dat zijn leermeester, Nobelprijswinnaar Gerard 't Hoofd, in 1993 formuleerde. Ik kwam dat principe al eerder tegen toen ik 'The Cosmic Landscape' (Back Bay Books, 2006) en vooral 'The Black Hole War' (Little, Brown & Co, 2008) van de theoretisch fysicus Leonard Susskind las. Dat was respectievelijk in 2007 (in Lagos) en in 2011 (in Hurghada) en ik had grote moeite om dat beginsel te begrijpen. Ik zal een nieuwe poging doen. Morgen verder. Terug naar boven

Aleppo

Donderdag 10-11-2016

Na de verzoenende toespraak van president elect Trump veerden de beurzen gisteren weer op. Velen koesteren de hoop dat de soep niet zo heet wordt gegeten als Trump hem tijdens zijn campagne opdiende. Ik geloof dat niet; uit de eerste berichten rond het polsen van potnetiële ministers komt iemand als Newt Gingich naar voren. Dat zou de volgende ramp zijn. Hij is ook al zo'n opvliegend en rancuneus type. In 1995 blokkeerde hij het functioneren van de overheidsambtenaren wegens een conflict met de toenmalige president Clinton over de begroting. Persoonlijke wrok speelde daar waarschijnlijk een grote rol bij. Overigens schijnt hij wel een principieel voorstander van vrijhandel te zijn. Andere namen van heethoofden die rondzoemen: Rudy Giuliani, ex-burgemeester van New York, Chris Christie, de zwaarlijvige man die als gouverneur van New Yersey de George Washington Bridge tussen zijn staat en Manhattan in 2013 afsloot om een rivaal dwars te zitten, en de volstrekt clowneske conservatief Sarah Palin.  

Nee, Trump heeft niet het formaat van een Ronald Reagan, die de nucleaire wapenwedloop en de Koude Oorlog wist te beëindigen. In De Volkskrant hoopt Pieter Klok dat Trump zich zal laten leiden door het pragmatisme van de zakenman. IJdele hoop! Alsof dat een garantie is tegen kortzichtig opportunisme, zeker wat betreft het Parijse klimaatverdrag of Obamacare. Of het Midden-Oosten. In de Independent schrijft de journalistieke veteraan Robert Fisk zijn frustraties van zich af. Toen we in 2010 in Libanon waren las ik zijn klassieker 'Pity the Nation' (Oxford University Press, 1990). Hij doet 'een wrede voorspelling'. Het Midden-Oosten zal Trump voor een afschuwelijk dilemma plaatsen - war or peace? - en ook hij zal er niet om mee weten te gaan. Dat is niet zo'n moeilijke voorspelling; geen van zijn voorgangers wist dat. 'What does Trump actually do when these lands present a “threat” to the West? Dust off his anti-Muslim hatreds? Call up his mate Vladimir? Ask for an atlas?' Op campagne in Iowa beloofde Trump: 'I will bomb the shit out of ISIS!'. Ik dacht dat Obama en de NAVO daar al een tijd mee bezig waren. Sommige commentatoren denken dat hij er atoomwapens voor wil gebruiken. Dat geloof ik niet; de generaals zullen hem ten stelligste ontraden om van het noorden van Syrië een nucleaire woestijn te maken. Temeer als hij het kernwapenaccoord met Iran opzegt en de regio nog meer destabiliseert. Ik kan me niet voorstellen dat opeens alle poltieke wijsheid uit Washington verdwijnt. ISIS is per slot al aan de verliezende hand.

Waar ik moe van wordt bij het luisteren naar BN'ers en andere zelfbenoemde deskundigen over de verkiezing van Trump, zijn het soort commentaren van het type: dat krijg je nou als je niet naar het volk luistert. Je moet nooit naar stomme standpunten luisteren. De meeste Amerikanen maken zich geen zorgen over het klimaat en maatschappelijke problemen worden niet opgelost door het opzeggen van vrijhandelsaccoorden of door het wegsturen van moslims en andere immigranten. Wat wél hout snijdt is dat de toenemende kloof arm/rijk en het afkalven van de Amerikaanse middenklasse Clinton parten speelde. Met hun uitzichtloze levens, werkeloosheid en schulden pikken mensen het niet meer dat de rijken en de multinationals vrijwel geen belasting betalen. In dat opzicht had Bernie Sanders het beter door en het was een foute inschatting van Clinton en de Democraten hem niet in stelling te brengen als running mate.

We hebben een grijze, sombere en regenachtige herfstdag. Ik probeer verder te gaan met mijn poging om te begrijpen (en op te schrijven) wat de nieuwe theorie van fysicus Erik Verlinde behelst, maar ik merk dat ik eerst mijn kennis van zwarte gaten en waarnemingshorizonnen moet opfrissen. Terug naar boven

Vrijdag 11-11-2016

Het eerste nieuws op de journaals vanmorgen is de dood van Leonard Cohen, een aantal weken nadat zijn laatste CD verscheen, 'You want it darker'. Hij overleed al op 7 november. Daarvoor moet de voortgaande verkenning van de nieuwe theorie van de Nederlandse fysicus Erik Verlinde even wijken. Ik ga er morgen mee verder. 

De muziek van Cohen en zijn teksten heb ik heel mijn leven bij me gehad, vanaf mijn 21e. Vanaf 1968 in Utrecht dus. Zo kwam hij ook in deel 1 van mijn romancyclus terecht:

'Af en toe gaat hij ’s avonds naar een vage vriend van de Studentenvakbeweging, een sociologiestudent die een huisje achter het chemisch laboratorium in de Croesestraat heeft. Het huisje is volledig belegd met oosterse kleden en zitkussens en meestal branden er staafjes wierook. Ze roken er haschisch en liggen in de kussens te luisteren naar Bob Dylan en de melancholieke liederen van een nieuwe ster, een Canadese dichter/zanger die Leonard Cohen heet. Maar een topervaring zoals die eerste keer met de lichtgevende grashalm op de oude stadsmuur van Istanboel is er niet meer bij. In plaats daarvan krijgt hij veelvuldig lachkicks, onstuitbare aanvallen van ontembaar lachen, eigenlijk om niets, maar zo langdurig dat hij er moe van wordt.'

(Uit: 'Soms priemt een lichtstraal', deel I, 'Lucas scholier', blz. 121)

Ik herinner het me als de dag van gisteren. De oosterse sfeer in die kamer, de geur van die wierookstaafjes, de rook van de marihuana en het aangenaam prikkelende gevoel dat we iets deden dat eigenlijk illegaal was. Meisjes waren er niet bij, die waren schaars in die dagen, doorgaans waren we met zijn tweeën. We luisterden naar zijn eerste LP 'Songs of Leonard Cohen' (rechtsboven de hoes), die in 1967 uitkwam. Ik heb hem nog steeds. Toen had ik er nog nooit van gehoord, maar de luie lage stem van de zanger en de luisterrijke melancholie van de muziek en de teksten hadden me meteen te pakken. Dat is altijd zo gebleven, ook toen zijn stem oud en breekbaar werd en soms eigenlijk zelfs zeurderig. Diepzinnig? Ja, dat vond ik zeker, en overwegend droevig. Grappig is dat alle meisjes en vrouwen die ik in mijn leven beter kende, hem zonder uitzondering ook op handen droegen. Dat droeg bepaald bij aan het slagen van de erotische toenaderingen. Mijn vrienden hielden doorgaans niet van hem en dreven nogal eens de spot met die oudemannenstem. Het deed me niks, ik wist wel beter, maar ik geloof wel dat hij inderdaad vooral een zanger voor vrouwen was.

Eén van mijn favorieten is 'Famous Blue Raincoat' uit het album 'Songs of Love and Hate' (1971), waar de zangeres Jennifer Warnes een prachtige cover van maakte (luister hier):

'I guess that I miss you, I guess I forgive you
I’m glad you stood in my way.'

Net zo'n sfeer heeft 'Chelsea Hotel' uit 1974 van het album 'New Songs for the Old Ceremony'. Hij droeg het op aan Janis Joplin, maar dat ontkende hij later. Toch gaat het over haar.

'I remember you well in the Chelsea Hotel,
you were talking so brave and so sweet,
giving me head on the unmade bed,
while the limousines wait in the street.
Those were the reasons and that was New York,
we were running for the money and the flesh.'

'

Ach, zo kan ik wel doorgaan.

Cohen kreeg voor zijn teksten niet de Nobelprijs; die ging naar Bob Dylan. Terecht in mijn ogen. De lyriek van Dylan is onvergelijkbaar in al zijn barokke symboliek en bizarre wendingen en gedachtensprongen - al zijn de teksten van Cohen vaak even duister. Cohen was als het ware dichter op je huid, dichter bij de melancholieke romantiek en de vergeefsheid die ik zelf voelde en de meer religieuze teksten liet ik gemakkelijk van me afglijden.

Cohen werd 82 jaar. Hij verklaarde onlangs dat hij 'klaar was om te sterven.' Zijn laatste album duidt daar wel op, maar later trok hij die uitspraak weer in. Dat hielp niet.

Vandaag een droge dag, fris met wind uit het oosten. Boodschappen voor het weekeinde en anderhalf uur sport. 's Middags zon, een mooie stille herfstmiddag, we profiteren kort van een hogedrukgebied boven West-Europa. In het nieuws: de VVD serveert kamerlid Ton Elias af. Hij komt niet terug in de fractie, want hij had teveel vijanden in de partij. Elias is woest. Jammer, ik was het zelden met hem eens maar hij was een kleurrijk kamerlid, nooit vaag en met een scherpe tong.

'Trump laat voorbeeldig en presidentieel gedrag al na drie dagen varen', meldt De Volkskrant. De man die voor zijn zege de verkiezingen bij voorbaat frauduleus noemde, twittert nu 'Just had a very open and successful presidential election. Now professional protesters, incited by the media, are protesting. Very unfair!' Ik zag ze op televisie, die demonstranten, voornamelijk jongeren die in tal van Amerikaanse steden spontaan de straat opgingen en riepen 'Not Our President!'. Allerminst professionals.

Het worden kwalijke tijden met zo'n president. Als de almachtige God bestond had hij het vast weten te verijdelen. Maar zelfs Allah greep niet in. Terug naar boven

Schematisch zijaanzicht van het Melkwegstelsel. In het midden het zwarte gat en rechts ons zonnestelsel. NB: de verhoudingen kloppen niet! Die zijn enorm veel groter en zouden nooit in zo;n plaatje passen.

Zaterdag 12-11-2016

Verder met de serie over fysicus Erik Verlinde en zijn theorie. Vorige keren waren donkere materie en donkere energie aan de orde. Nu moeten we ons buigen over het curieuze fenomeen van zwarte gaten. Daar schreef ik in het verleden nogal eens over; ik verwijs onder andere naar hier (2010) en hier (2016). In het dichte centrum van ons eigen Melkwegstelsel zit zo'n zwart gat als een wanstaltig grote gruwelijke spin in zijn net, die alles in zijn buurt opslokt (zie plaatje hierboven).

Ditmaal gaat het over de waarnemingshorizon van een zwart gat. Dat is de grens waar de zwaartekracht van het gat zó sterk is, dat materie en licht niet meer kunnen terugkeren als ze erin vallen. Sterren, planeten, deeltjes en het Starship Enterprise. Het zwarte gat heeft ze gevangen. No escape.

Volgens de aanvankelijke opvattingen van de beroemde fysicus Stephen Hawking keert niets terug en gaat ook alle informatie die de opgeslokte materie, het foton of enig ander deeltje bevat, in het zwarte gat voor ons universum verloren. Nu is informatie in de natuurkunde een lastig begrip. Het is een complete beschrijving van wat iets is, alle eigenschappen van een deeltje of een kracht, en behelst in wezen alles wat het identiteit geeft. Terzijde: daarmee heb je meteen al een probleem te pakken, want in de quantumfysica is zoiets niet mogelijk. Van een deeltje kun je volgens het Onzekerheidsbeginsel van Heisenberg uit 1927 niet tegelijk de positie en het momentum bepalen.

Alle informatie zou dus in een zwart gat verdwijnen en nooit meer opgeroepen kunnen worden. Maar tegelijk verbiedt de quantummechanica het teloor gaan van informatie, want ieder proces is omkeerbaar. Die reversibiliteit is ook een beginsel in die andere grote theorie van de natuurkunde, de relativiteitstheorie. Van de eindsituatie moet je altijd terug kunnen rekenen naar de beginsituatie, maar als informatie vernietigd wordt kan dat niet meer. Wat er in een zwart gat met informatie gebeurt, noemt men sedertdien de informatieparadox van zwarte gaten.

Na een bezoek aan collega's in Moskou bedacht Hawking dat zwarte gaten door quantumeffecten bij verstrengelde deeltjes op de waarnemingshorizon toch een heel zwakke straling kunnen uitzenden, de Hawkingstraling. Die doen zwarte gaten langzaam verdampen. Omdat de Hawkingstraling geen informatie bevat over de inhoud van het zwarte gat, wordt de informatie ervan dus langzaam vernietigd. De informatieparadox werd dus niet opgelost.

De fysici Gerard 't Hooft en Leonard Susskind waren het niet met Hawking eens. Ze noemden hun meningenstrijd 'The Black Hole War', en bedachten een alternatief waarbij de informatie wel behouden blijft. Ze maakten gebruik van modellenstudies van de theoreticus Juan Maldacena uit 1997 naar dualiteiten, modellen waarin twee volledig andere natuurkundige systemen beschreven kunnen worden met exact dezelfde wiskunde. Bovendien hebben we dichtbij de waarnemingshorizon door de ongelooflijk sterke zwaartekracht van het zwarte gat te maken met bijzondere relativistische effecten. Daarover de volgende keer.

Gisteravond waren we in het Gorcums Museum voor de officiële opening van de overzichtstentoonstelling van schilderijen van Izak Boom. Het zaaltje zat goed vol. De opening werd verricht door Jack van Mildert en vervolgens droeg boekhandelaar. voormalig stadsdichter en vriend Ro van Doesburg een gedicht voor. Daarna was Boom zelf aan de beurt. Samen met Bart Soeters op basgitaar vertolkte hij vier nummers uit zijn nieuwe voorstelling 'Oneindig Laagland'. Mooie nummers. Vooral een mild terugzien op zijn vader maakte indruk. Boom put zowel voor zijn schilderijen als voor zijn muziek uit het streng-christelijk milieu waarin hij opgroeide. De titel is ontleend aan het bekende gedicht van Marsman. Daarna gingen we natuurlijk kijken hoe ons eigen schilderij 'Het Beloofde Land' er bij hing. Op een ereplaats, moet ik zeggen. Met enig genoegen vernam ik dat het Museum het zelf had willen kopen, maar toen hadden wij het al.

Vanmorgen stromen sluis en haven vol mensen met kinderen. Ook Jeff & Tessa zijn er met hun kinderen. Jeffrey gaat met Vajèn op de sluis kijken. Het is koud maar droog en Vajèn heeft een dikke jas over haar Pietenpak aan. Ans staat met baby Lina-Mae op de arm door het raam te kijken. Later krijg ik haar even (2 foto's van de kinderen hier). Sinterklaas en zijn Pieten arriveren precies om tien uur in de sluis met de stoomsleepboot Jan de Sterke. Net als vorig jaar geen gekleurde Pieten in Gorcum; ze zijn allemaal zwart. Ik vrees dat als heel Nederland over twintig jaar roetpieten e.d. zal hebben, alleen Gorcum nog zwarte heeft.

Vanmiddag gaan we naar Numansdorp, even bij de boot kijken. Terug naar boven

Dulce opgebokt naast de botenkraan in Numansdorp.

Zondag 13-11-2016

Gisteren even bij de boot wezen kijken. We waren al bij Barendrecht toen Ans opeens zei: 'We zijn de bootsleutel vergeten!' Stom. Maar gelukkig hangt onze reservesleutel op een bord in Jachtwerf Rexwinkel. Het was koud; één graad vorst. De boot stond nog steeds naast de botenkraan (foto boven en hier nog een foto). Aan boord was alles in orde. Er was lekkage in beide kledingkasten, maar we hadden uit voorzorg handdoeken neergelegd. Die vervingen we door droge. Verder keek ik naar de lijnen aan dek; alles in orde. Meer was niet nodig.

De zondag lijkt een miezerdag te worden. We gaan verder met onze aanloop naar de nieuwe, mogelijk baanbrekende theorie van de Nederlandse fysicus Erik Verlinde. Anders komt het nooit af. (Misschien komt het wel nooit af). Gisteren ging het over de informatieparadox van een zwart gat: gaat de informatie van een deeltje dat door de waarnemingshorizon valt voorgoed verloren? Of blijft de informatie toch behouden?

Stel je voor dat je in een ruimteschip naar een zwart gat reist. Hoe dichterbij je komt, hoe groter de zwaartekracht wordt en hoe meer je snelheid toeneemt. Dat leidt tot onvermijdelijke relativistische effecten. Voor jou is er niets aan de hand, maar voor een waarnemer lijk je steeds trager te gaan. Dat is de fameuze tijddilatatie: hoe hoger de snelheid wordt, hoe trager de tijd gaat lopen. Voor jouzelf is er dus niets aan de hand, je vliegt onbelemmerd op de - overigens onzichtbare - waarnemingshorizon af en passeert hem zonder er iets van te merken. Je bent binnen het zwarte gat en vliegt verder naar de singulariteit. Daar word je met al je informatie alsnog vernietigd.

Maar voor een waarnemer ziet het er heel anders uit: die ziet dat je steeds sneller naar de gebeurtenishorizon vliegt, totdat je er vlakbij de snelheid van het licht bereikt en de tijd tot stilstand komt. Voor hem blijf je eeuwig voor die horizon hangen, je passeert hem niet. Hoe is het mogelijk dat er twee verschillende gebeurtenissen op hetzelfde moment plaatsvinden? Dat je zowel binnen als buiten het zwarte gat bent?

Dat doet denken aan een andere dubbelzinnigheid, die van deeltjes in de quantummechanica. Die hebben zowel het karakter van deeltje en dat van golf, maar wat is een deeltje nou echt? Denk ook aan het tweespletenexperiment, waarover ik onlangs hier schreef. Het ligt eraan waarmee je naar een deeltje kijkt. Daarover formulleerde de beroemde Deense fysicus Niels Bohr in 1927 het zogenaamde complemetariteitsprincipe: quantummechanische verschijnselen vertonen zowel een deeltjes- als een golfkarakter kunnen, maar nooit beide tegelijkertijd.

De vreemde dualiteit bij de waarnemingshorizon bracht de Nederlandse fysicus en Nobelprijswinnaar Gerard 't Hoofd en Leonard Susskind ertoe om circa 1993 - 1997 in hun strijd met Stephen Hawking ('The Black Hole War') een complementariteitsbeginsel van zwarte gaten te formuleren. Beide waarnemingen zijn waar, maar niet tegelijk. Leuk is - voor mij - dat ze dat destijds deels in Utrecht deden. Dat was in 1994. 'Another city of canals and narrow houses', schrijft Susskind erover, die eerst Amsterdam bezocht.

Maar de meeste fysici vonden het maar vergezocht dat zo'n fenomeen uit de ultrakleine wereld van quantumfysica zich ook op de enorme schaal van zwarte gaten zou afspelen. In elk geval leidde het hen tot het Holografisch Principe en daarmee zijn we een stuk dichterbij de nieuwe theorie van Erik Verlinde gekomen. Volgende keer verder.

'Trump probeert snel onder klimaataccoord uit te komen', meldt De Volkskrant vanmorgen. Persbureau Reuters had het vernomen van een bron in het overgangsteam van de president elect. Daar heb je het al. Wat gaat die man de wereld een hoop ellende bezorgen!

Ondertussen demonstreren voor de vijfde dag op rij tienduizenden Amerikanen in de hele VS tegen Trump onder leus 'Not my president!' Reuters meldt ook dat Clinton de schuld van haar nederlaag bij de directeur van de FBI legt. Dat zou ze gisteren in een telefoongesprek met campagnedonoren gezegd hebben. Even vlamt de hoop op. Als ik het goed begrepen heeft de VS een wet die dergelijke gevoelige bekendmakingen vlak voor de presidentsverkiezingen verbiedt. Dat de bekendmaking van nieuwe potentieel kwalijke emails veertien dagen tevoren de uitslag in haar nadeel heeft beïnvloed, is aannemelijk. Zou ze het Hooggerechtshof gaan vragen om de uitslag daarom ongeldig te verklaren? Moeten de verkiezingen over? Het zou geweldig zijn, want de kans is groot dat ze dan wint. 'Niets wijst erop dat de kiezers een duurzame verbintenis met Trump c.s. zijn aangegaan', analyseert Paul Brill in De Volkskrant. 'Laat staan "het volk"'. Of grijp ik me vast aan een strohalm?

Een kille, grijze dag vandaag. Vanmorgen met miezerregen. Vanmiddag is het koopzondag en Culturele Route in Gorcum, maar we komen het huis niet uit. Lekker kneuteren met zijn tweeën binnen. De hele dag lang. Terug naar boven

Maandag 14-11-2016

De hemel kleurt platte wolkjes boven de huizen van de Kriekenmarkt vanmorgen vroeg zachtrood. Ochtendrood, water in de sloot. Later trekt steeds dikkere mist binnen, lost na een paar uur weer op en laat een grijze dag na. Maar er is een regenfront op komst, toont de buienradar. Ik heb last van droge, pijnlijke oogleden en loop naar de drogist voor oogdruppels. Bij de Marokkaanse groenteman hebben ze een bak met groene, licht geschubde vruchten. Nooit eerder gezien. Cherimoya's, zegt de jongen, ze komen uit Zuid-Amerika. Hij laat me er eentje proeven. Grote pitten en daaromheen wit, zoet vruchtvlees. Niet denderend lekker maar zeker niet onaangenaam. Goed voor diabetici, zegt hij, want er zitten weinig koolhydraten en calorieën in, maar u moet ze een dag of drie laten rijpen op kamertemperatuur. Vooruit dan maar, ik koop er drie voor € 1,99.

Thuis zijn Tessa en Lina-Mae op de koffie gekomen.

Verder met de stappen naar de nieuwe theorie van Erik Verlinde.

Onlangs schreef ik over het Standaardmodel van elementaire deeltjes. Daarin staan 17 deeltjes, inclusief het Higgsdeeltje. Maar er zijn er zeer waarschijnlijk veel meer. Je kunt ze rangschikken op een schaal met toenemende massa/energie-dichtheid (zie boven). Photonen en het theoretische deeltje van de zwaartekracht, het graviton, hebben geen massa en verplaatsen zich met de snelheid van het licht. Zij staan daarom aan het begin van de schaal. Daarna volgen steeds dichtere deeltjes van het traditionele staandaardmodel: de raadselachtige neutrino's, de atomen, de electronen, atoomkernen, sommige quarks, de electrozwakke deeltjes en het Higgs-boson (niet ingetekend). De deeltjesversnellers van Fermilab (de Tevatron) en CERN (de LHC) staan daarna ingetekend. Deeltjes met nóg grotere dichtheid kunnen we nog niet ontdekken. Daarvoor zijn krachtiger versnellers nodig.

Bij het vermogen van de LHC begint een gebied dat we niet kennen, de 'energy desert'. Daarin zitten de superpartners, de theoretische deeltjes van de snaartheorie. De LHC zou de superpartners met de minste massa/energiedichtheid kunnen ontdekken, maar ze werden nog steeds niet gevonden en misschien bestaan ze helemaal niet. Voorbij het terra incognita van de energiewoestijn zouden de Grand Unification particles zijn, eveneens theoretische deeltjes die de vereniging van de vier natuurkrachten zouden belichamen. Even rechts daarvan komen de string excitations (niet ingetekend), de zeer zware, rondspinnende en vibrerende aangeslagen toestanden van de gewone elementaire deeltjes. De schaal eindigt vlak daarna (of tegelijk) met het meest energie/massa dichte deeltje dat volgens theoretisch-fysici in de jaren 90 voorstelbaar was: de Planck massa. Het zou de grootst mogelijke massa zijn, die één enkel energie-kwantum kon hebben. Maar de Nederlandse natuurkundige Gerard 't Hooft dacht daar anders over.

't Hooft stelde dat er beslist wél elementaire objecten moesten zijn met massadichtheden boven de Planckmassa. Objecten kunnen namelijk zover verder geconcentreerd worden dat er een zwart gat ontstaat. Een object van een kilogram wordt krijgt dan weliswaar een doorsnede van honderd miljoen maal de Planck lengte, maar het is zelfs dan nog een triljoen keer kleiner dan bijvoorbeeld een proton. En een proton staat op de schaal hierboven. Waarom noemen we zo'n zwart gat dan niet gewoon een elementair deeltje?, zei 't Hooft. Een deeltje met een dermate grote massa/energiedichtheid, dat het in het gebied rechts van de Planckmassa op de schaal moet staan.

Zo'n onvoorstelbaar klein en superzwaar zwart gatdeeltje is een soort gloeiendhete vage vlek, door de entropie van zijn waarnemingshorizon. Entropie? Dat is - vrij vertaald - 'wanorde'. Het begrip is afgeleid van de beroemde 2e Wet van de Thermodynamica, een statischte wet die zegt dat entropie maar één richting kent: toename van wanorde. Entropie wordt alleen maar groter. Een gebroken glas zal niet vanzelf herstellen. De kans daarop is onbeschrijflijk klein. Sommigen denken dat die éénrichtings-eigenschap van entropie de richting van de tijd bepaald. Het begrip intrigeerde me altijd enorm en maakt deel uit van mijn Werkprogramma van 5 raadselachtige zaken uit 2008.  Over entropie van zwarte gaten de volgende keer, want het is op de route naar Erik Verlinde een belangrijk en moeilijk onderwerp.

Vanaf half twee regent het. Een sombere dag. Twee politieke partijtjes presenteren hun verkiezingsprogramma's. Denk wil Nederlanders opvoeden tot tolerante, multiculturele burgers. Een acceptatiemonitor, een dag van het staatsburgerschap, weg met koloniale straatnamen, racismepolitie en een racismeregister, quota voor vrouwen, allochtonen en gehandicapten, loksollicianten, maar ook geen eigen risico in de zorg, gratis fietsen voor kinderen, erkenning van de Palestijnse staat, weg met CETA en TTIP, een geluksmonitor en een 'onafhankelijk onderzoek' naar de Armeense genocide - alsof dat nog nooit gedaan werd.

50Plus presenteert 'een heibelbestendige lijst'. Dat is vragen om moeilijkheden. Geen pensioenkortingen, AOW-leeftijd omlaag en AOW-uitkeringen omhoog, gratis onderwijs voor ouderen, ook het eigen risico in de zorg moet lager, belastingvrij erven en WC's in alle treinen.

Hoe gaan ze het betalen, die kleintjes? Er ontbreekt bij allebei een financiële paragraaf. Va banque dus, niet serieus te nemen, niet op stemmen! Volgens Maurice De Hondt kan 50Plus liefst negen zetels halen. Terug naar boven

Dinsdag 15-11-2016

Gisteravond rijd ik in de regen naar het 'GO2032 Toekomstfestival', want het moet van de organisatoren een feest zijn om samen de Visie van de Stad te maken. Het festival vindt over drie dagen plaats; deze avond is bedoeld voor inwoners (de andere voor ondernemers, maatschappelijke instellingen en bezoekers). Het is in de aula van het Fortes Lyceum, de school waar Ans vroeger op zat. Als ik binnenkom zakt het lood me al in de schoenen van zoveel opgelegde feestelijkheid. Ongeveer zestig mensen staan wat verloren aan de rand van de zaal schuchter in hun gratis kopje koffie te roeren. Ik zie een paar wethouders en raadsleden. Aan de tafeltjes zit nog vrijwel niemand en horen en zien vergaat je door de jaren 80 muziek die een schoolbandje op een zijpodium speelt. JJ Cale, heel toepasselijk op een avond met zoveel treurige regen: 'Ain't no change in thet weather, ain't no change in me'. Wat moet ik hier?

Ik ga met mijn kop koffie aan een tafeltje zitten en kijk rond. Er zijn niet alleen ouderen; de bezoekers hebben alle leeftijden en ik zie ook jongeren. Hier en staan tafeltjes met viltstiften en gelkeurde papietjes, ernaast hangen flappen papier. Op de wand zijn stellingen geplakt. Die moeten waarschijnlijk de discussie op gang brengen. Zo deden we het vroeger ook met het ziekenhuis, niets nieuws onder de zon.Van een tafel aan de zijkant neem ik een document mee dat 'Trends en ontwikkelingen Gorinchem 2016 - 2032' heet. Het is opgesteld door GO2032 en de inhoud wekt bepaald mijn belangstelling. De enige vrouwelijke wethouder van onze stad komt naast me zitten. 'Wat kijkt u ontzettend streng!', zegt ze. Ik schrik en zeg dat ik toch heel aardig ben.

Verder lezend ontdek ik dat het document eigenlijk alles bevat dat je voor een visie op de stad nodig hebt. Met name het gegeven dat er in 2032 slechts duizend inwoners meer zullen zijn. Nu zijn het iets meer dan 35.000. Niet meer mikken op groei maar vooral op kwaliteit, denk ik bij mezelf en later in de discussies bij de flappen zeg ik dat ook. Niet nog meer buitenwijken ontwikkelen; daar is trouwens binnen de gemeentegrenzen ook helemaal geen plek meer voor. 'Jawel, in de hoogte!', roept iemand, maar mijn indruk is dat de meeste bezoekers het met me eens zijn.

Het wordt tegen de verwachting in toch een leuke avond. Het valt me op dat de aanwezigen zeer van goede wil zijn. Velen onderschrijven dat de oude binnenstad, de ligging aan de rivier, de haven en de intacte vestingwallen tot de Gorcumse kroonjuwelen horen. Kroonjuwelen die ons onderscheiden van andere kleine steden en die beschermd en waar nodig gerestaureerd moeten worden. Zelfs de herbouw van de Waterpoort en van oliemolen De Eendracht op de wal vonden enige steun, merkte ik, het herstel van Gorcums unieke skyline vanaf de rivier. Iemand raakte zelfs opgetogen - wat een asset! - over het opnieuw uitgraven van de Kalkhaven met zijn sierlijke ophaalbruggetjes, nu een nogal doods deel van de binnenstad. Natuurlijk met een verbinding met de Lingehaven, voor meer bootjespassanten. Want de Lingehaven is regelmatig vol in het seizoen, je mag er dan maximaal maar drie dagen liggen. Met een open Kalkhaven krijgen we er net zo'n levendige stadsgracht bij als we van de zomer zagen in steden als Gouda, Hoorn en Harlingen. En de financiëring? Eindelijk toeristenbelasting heffen, legde ik een aantal bezoekers voor. Want geld gaat het kosten. Zeker nu het winkelbestand alleen maar verder afneemt is het nodig extra te investeren in behoud en ontwikkeling van het stedelijk schoon, van de levendigheid en de gezelligheid van de stad. Belangrijke punten voor een gemeentebestuur dat vooral bezig was met de afbraak van culturele voorzieningen en wijkcentra. 

Natuurlijk kwamen er nog vele andere zaken aan bod. Het doorgaand verkeer uit de binnenstad, compartimentering tussen benedenstad en bovenstad, beter parkeren aan de randen, bestrijding van de vuile lucht (door de A15 en de A27 hoort Gorcum tot de 15% gemeenten met de slechtste luchtkwaliteit), verbetering van de ouderenzorg, opheffen van Gorcums isolement van de buurgemeenten en verder digitaliseren van de dienstverlening. Zoals ik zei: helemaal geen slechte avond - maar wat gaan ze er straks mee doen? Want nu lijkt het stadsbestuur verlamd geraakt door het feit dat slechts een raadsminderheid het steunt en er een duur betaalde adviseur (12.000 euro!) voor moest zorgen dat de partijen het erover eens werden het college toch maar niet naar huis te sturen. Ik vrees dat we moeten wachten tot de verkiezingen in 2017 en dat er voor die tijd weinig meer tot stand komt.

Vanmorgen boodschappen en sporten op Oost. Het is een sombere dag, grijs met veel regen. Met 11 -12 graden niet eens koud. We schrikken van het bericht dat een kennis in Gorningen, met wie we een jaar of wat geleden nog vlakbij aten, plotseling is overleden. Niet oud, pas 66 of 67. In zijn slaap, zei men.

Ans gaat naar Tessa en ik studeer op Erik Verlinde. Ik kom er gauw op terug. Terug naar boven

Woensdag 16-11-2016

'Uitstoot CO₂ neemt al drie jaar nauwelijks meer toe', kopte De Volkskrant eergisteren (zie de grafiek hiernaast). Goed nieuws? Ja en nee. De Chinezen zouden beduidend minder steenkolen zijn gaan verstoken en ook de VS en Europa reduceerden hun uitstoot. Toch laten prognoses zien dat de wereldwijde uitstoot dit jaar met 0,2% zal stijgen, maar in de periode van 2004 - 2013 was de jaarlijkse stijging nog 2,4%. We zitten nu voor het eerst in lange tijd onder het meest pessimistische scenario van het IPCC, wat de uitstoot betreft, maar een 'Trump-effect' is nog niet gekwantificeerd.

Het slechte nieuws? Lijkt de menselijke uitstoot zich te stabiliseren, toch voegen we ieder jaar nog steeds veel te veel broeikasgassen aan de atmosfeer toe. Door twee factoren neemt de concentratie van CO₂ in de atmosfeer zelfs sneller toe dan voorheen. Allereerst doordat natuurlijke processen onder de invloed van de record El Niño op wind en oceaanstroming, dit jaar minder efficiënt kooldioxide uit de lucht halen. Somber gezeur? Ik denk van niet.

Michael le Page schrijft in de New Scientist dat de verkiezing van Trump voor grote problemen zal zorgen. Hij verwacht dat de financiële steun aan arme landen, bedoeld om ze te helpen hun uitstoot terug te brengen, er nu niet zal komen. Veel van de beloftes in Parijs hangen ervan af. Dat geldt met name voor India, de op vier na grootste producent van broeikasgassen. De rijke landen liepen al achter met dat geld, nu kun je erop rekenen dat de vanaf 2020 afgesproken 100 miljard dollar per jaar helemaal niet betaald zal worden. Bovendien zal de VS, de op-één-na grootste producent van broeikasgassen, onder Trump niet of nauwelijks zijn eigen uitstoot reduceren. In 2020, tegen het einde van de eerste termijn van Trump, is de schade onomkeerbaar. 'Dan heeft de wereld al genoeg kooldioxide de atmosfeer in gepompt om de aarde anderhalve graad op te warmen – precies het niveau dat de akkoorden van Parijs als absolute max hadden ingesteld. Dit zijn doodenge tijden.'

Vanmorgen regen, rond het middaguur wat zon, na twee uur weer grijs. Mijn Anna gaat naar de kapper met het oog op komende zondag als we met de familie (verlaat) onze koperen bruiloft gaan vieren. Mijn haar zit altijd al warrig. De rest van de dag fiks aan de studie voor de verdere opbouw van de route naar de nieuwe theorie van natuurkundige Erik Verlinde. Het valt me niet mee. Morgen verder. Terug naar boven

Donderdag 17-11-2016

Verder op weg naar Erik Verlinde. Op onze weg kwamen we een aantal belangrijke zaken tegen, zoals donkere materie, de waarnemingshorizon van een zwart gat, de informatieparadox en het complementariteitsbeginsel van zwarte gaten. Zwarte gaten in het heelal schrokken onophoudelijk materie, sterren en sterrenstelsels op. Daardoor doen ze onvoorstelbare hoeveelheden informatie verdwijnen, die volgens Stephen Hawking e.a. voorgoed achter hun waarnemingshorizon verloren gaan. Tegelijk kan volgens de quantumfysica informatie nooit verloren gaan (het beginsel onomkeerbaarheid).

Van iedere 10.000.000.000 bits aan informatie in het heelal zijn er 9.999.999.999 bits geassocieerd met de horizonnen van zwarte gaten. Ondertussen wordt het universum alsmaar groter. Sinds 7 miljard jaar dijt het zelfs versneld uit, werd in 1997 ontdekt. Dat had Einstein eens moeten weten! Aanvankelijk nam hij in zijn relativiteitstheorie een facor op, de kosmologische constante, die het heelal moest bewaren voor ineenstorting onder invloed van de zwaartekracht. Maar al gauw bleek het heelal niet statisch te zijn. In de jaren 20 van de vorige eeuw ontdekte de astronoom Hubble dat sterren en sterrenstelsels overal steeds verder uit elkaar dreven. De kosmolgische constante bleek dus niet nodig en Einstein sprak van zijn grootste misser.

De ironie wil dat de kosmologische constante in de jaren 90 weer opdook, nu onder de naam donkere energie, een soort anti-zwaartekracht om de versnelde uitdijing te verklaren. Niemand weet echter wat het is. Het heelal lijkt echter iedere 15 miljard jaar te verdubbelen - exponentiële expansie - en er is geen enkelijke indicatie dat die uitdijing een keer stopt. Hoe groter de afstand van een willekeurige waarnemer is, hoe sneller de uitdijing. Er is dus voor iedere waarnemer een afstand waarop de sterrenstelsels met de snelheid van het licht van hem af bewegen. Voor iedere waarnemer. Dus ook voor een waarnemer die tien miljard lichtjaren of meer van hem of haar afstaat (zie hernaast). Dat komt omdat het niet de sterrenstelsels en de materie in het algemeen zijn die wegvliegen, maar de ruimtetijd zélf die expandeert - zoals je een ballon opblaast. Binnen de ruimtetijd is de lichtsnelheid de maximaal mogelijke snelheid, maar ruimtetijd zélf kan veel sneller uitdijen - en doet dat ook.

Het heeft paar zeer merkwaardige gevolgen, namelijk dat het universum veel groter is dan de circa 15 miljoen (13,7 miljoen) lichtjaar die de Big Bang van ons verwijderd is. Er is dus voor ons een horizon, die van het waarneembare heelal. Zie het plaatje rechtsboven. Ik schreef er al in 2013 al eens over. Die horizon heet de kosmische horizon. Erbuiten is nog veel meer universum en hoeveel is onbekend. Van die kant echter geen enkel signaal ons bereiken. Bovendien verdwijnen er steeds meer sterrenstelsels over de horizon, uit ons zicht. De kosmische horizon doet denken aan de waarnemingshorizon van een zwart gat, Daar komt ook niets uit terug en de kosmische horizon straalt ook een soort Hawkingstraling uit. Niet naar buiten, maar naar binnen, onze kant op. De horizon is er heet door. Want het heelal doet wel erg denken aan het omgekeerde van een zwart gat - maar we begrijpen heel weinig van kosmische horizonnen. Verdwijnt met de materie ook de informatie? Voorgoed? Of blijft de informatie aan de andere kant behouden, ook al kunnen we er niet bij? Is er een informatieparadox van de kosmische horizon? Allemaal vragen. Daarom keren we de volgende keer terug naar zwarte gaten. Veel eenvoudiger, zou je zeggen. Zwarte gaten lijken op Anti-de-Sitter ruimtes.

De dag vangt aan met enige zon. Koud is het niet, maar in de loop van de middag zullen we regen en harde wind krijgen. Vervelend, want vanmiddag gaan we lekker stappen in Utrecht en vanavond uit eten met onze vrienden Paul & Tine uit Nieuwegein. Terug naar boven

Op de Oudegracht, Utrecht, met mijn nieuwe hoed.

Vrijdag 18-11-2016

Gistermiddag met de bus naar Utrecht. Het Centraal Station lijkt af, maar in Hoog Catharijne rijzen steeds meer bouwvolumina op. Was het ooit anders? Zelfs over de Catharijnebaan heen, het vroegere stukje snelweg dat weer een singel zou worden. Onder de gebouwen door, kennelijk. Van het ruime Vredenburg is een groot stuk afgeknabbeld voor een hoog betonblok. Is dat het nieuwe Muziekcentrum? Achter Hoog Catharijne veel dichtgetimmerde gebouwen, maar de Chinese toko is er nog. Ans koopt gedroogde garnalen, zwartebonenpasta en pickled mango's. De wind trekt aan en jaagt regenvlagen door de straten. In de Bakkerstraat vragen we bij de aloude en vertrouwde hoeden- en pettenwinkel Jos van Dijck, sinds 1923 op die plek gevestigd, naar nieuwe petten voor me. Die hebben ze helaas niet op voorraad, eigenaar Frank Baldi zal ze bestellen. Hoeden zijn er volop en ik laat me verleiden tot de aanschaf van een donkerblauwe hoed met brede rand. Daar heb ik onderhand de leeftijd voor (foto hiernaast). Anna schaft een kleurige muts aan.

We lopen over de Oudegracht. Ook in herfst en regen is Utrecht mooi. Bij PK, vroeger King Arthur en daarvoor Alberts' Corner, drinken we thee aan het raam en kijken naar de mensen die voorovergebogen tegen de wind in langslopen. Gele natte bladeren fladderen de lucht in. We gaan even kijken naar de kolos van het vroegere hoofdpostkantoor op het Neude. De plek met de monumentale hal waar je vroeger in de rij voor een loket stond met een kascheque om geld te halen. Nu zal het worden verbouwd voor de centrale bibiotheek. Mooie bestemming van een architectonische parel.

Met een hoed lopen is anders dan met een pet. Hij waait drie keer van mijn hoofd. In ons vertrouwde trefpunt Graaf Floris op de Vismarkt vinden we onze vrienden Paul & Tine. Met zijn vieren eten we een lange, gezellige avond lang aan een tafeltje bij het raam in Restaurant Se7en aan de Mariaplaats. Vroeger zat hier het traditionele etablissement De Poort van Cleef, waar ik wel eens met mijn moeder kwam in mijn studentenjaren. Buiten striemt regen de straat.

Het is al laat als we met zijn vieren door Hoog Catharijne naar het station lopen, zij voor de sneltram naar Nieuwegein en wij voor de trein die ons via Geldermalsen naar Gorcum terugvoert. Mooie avond.

Vandaag geen regen en beduidend minder wind. We slapen wat uit. Voor boodschappen en sporten naar Oost. Rustige dag. Mooi strijkkwartet gevonden: Albéric Magnard (1865 - 1914), soms de 'Franse Bruckner' genoemd, Strijkkwartet in e klein opus 16. Terug naar boven

Engelen en duivels in 'Circle Limit IV', ets van M.C. Escher.

Zaterdag 19-11-2016

Altijd een lastig verhaal gevonden: het Holografisch Principe in de kosmologie. Iedereen weet onderhand wel wat een hologram is: met behulp van licht en interferentie een driedimensioneel beeld projecteren vanaf een tweedimensioneel fotografische vlak. Van 2-D naar 3-D, zie je bankpas of een eurobiljet. Maar dat ons hele universum een holografie zou zijn, dat is andere koek. Een hologram in een Anti-de-Sitter Ruimte. Het De Sittermodel werd in 1932 gepubliceerd door de Nederlander Willem de Sitter (1872 - 1934), directeur van de Leidse Sterrenwacht. We waren daar de afgelopen zomer nog. Het model geeft een volkomen vlak heelal weer waarbij materie genegeerd wordt. Alleen de kosmologische constante domineert het heelal. Het model is bolvormig (de som van de hoeken van een driehoek is > 180 graden). Het tegendeel, de Anti-de-Sitter Ruimte, is net zo'n heelal maar dan met een negatieve kosmologische constante. Daarom heeft het de vorm van een hyperbool (de som van de hoeken van een driehoek is < 180 graden).

Ons eigen heelal lijkt meer op een De Sitter Ruimte, zou je zeggen, omdat het een (zeer kleine) positieve kosmologische constante heeft en dus alsmaar uitdijt - zoals het onze. Beide modellen hebben overigens de eigenschap dat een uitgezonden lichtstraal altijd weer terugkeert; bij het De Sittermodel volgt hij de curvatuur van de bol, maar in de Anti-de-Sitter Ruimte keert hij langs de hyperbool terug uit het oneindige.

Waarom lijkt ons heelal nu op een hologram in een Anti-de-Sitter Ruimte? Dat is het geval in de snaartheorie; die beschrijft namelijk niet de echte kosmos, maar gebruikt modellen waarmee de theoretici gemakkelijker kunnen rekenen. Het voert te ver om dat uit te leggen, als ik het al zou kunnen. De kern van de zaak is in dit geval dat het een goede benadering is van hoe een zwart gat eruit ziet. Ik weet het niet zeker maar misschien is dat omdat een zwart gat ook krimpt (als het geen materie opslokt) en tenslotte verdwijnt door verdamping.

Als de Anti-de-Sitteruimte materie zou bevatten, dan zou die zich opeenhopen in het centrum en er een zwart gat gaan vormen. Een zwart gat in een ruimte met ondoordringbare wanden. Dat brengt ons terug bij het Holografisch Principe van Gerard 't Hooft en Leonard Susskind: 'Alles binnen een doos met ondoordringbare wanden kan beschreven worden door bits van informatie, opgeslagen in pixels op de wand.' (vert.TZ, p. 411, 'The Black Hole War'). Daarover de volgende keer.

Gisteravond naar de verjaardag van Jordin (20) Ans' oudste kleinkind en student in Utrecht.

Eigenlijk een aardige, zonnige dag vandaag. Tessa komt met haar dochters op de koffie. Later komen Barbara en Nikita ook langs. Uit de kamer klinkt aangenaam gebabbel.

Met veel plezier begin ik in 'Goed fout. Herinneringen van een meeloper' van emeritus-hoogleraar politicologie Meindert Fennema (Prometheus Bert Bakker, 2015). Fennema begon in Utrecht te studeren in 1965, hetzelfde jaar als ik. Maar hij was al volledig door de wol geverfd omdat hij tevoren een jaar lang bediende was in de eerste klas op het HAL-cruiseschip 'Rotterdam'. Fennema was corpslid. Ik kende hem vaag uit de begintijd van de Studentenvakbeweging. Leuk boek.

Morgen is ons verlate koperen huwelijksfeest met ons beider families. Terug naar boven

IJs data 1979 - 2016 (bron: NSIDC)

Zondag 20-11-2016

Dat 2016 het warmste jaar ooit (sinds de start van de metingen) zal worden, staat nu vast. Ook het smelten van de poolkappen bereikte dit najaar een record, zowel in de arctische als de antarctische gebieden. Zie het verloop van de grafieken hierboven. In een nieuwe studie laten Tobias Friedrich en zijn medewerkers (universiteit van Hawaii) zien dat op basis van nieuwe aannames voor een toegenomen klimaatgevoeligheid (sterker in een opwarmende wereld) we zonder klimaatmaatregelen ('business as usual') afstevenen op een temperatuurstijging van 5,9 graden Ceslius in 2100. Dat zou zonder meer rampzalig zijn en niet alleen omdat het gepaard zal gaan met een metershoge stijging van de zeespiegel. Het Parijse Klimaataccoord mikt op een maximum stijging van 1,5 graden. Door de verkiezing van Donald Trump tot president van Amerika dreigt dat accoord op losse schroeven te komen staan.

Onafhankelijk van Friedrich et al. verscheen er in oktober een artikel in Nature van Carolyn W. Snyder waarin ook zij concludeert tot een toegenomen klimaatgevoeligheid. Versnelling van de opwarming, dus. In koude perioden is de klimaatgevoeligheid lager dan wanneer het warm is. Sommigen - onder wie Mark Lynas in The Independent - spreken al van een Venus-scenario, het op-hol-geslagen broeikaseffect op onze buurplaneet. Reëel of alarmisme? Ik weet het niet. Klimaatgevoeligheid is een veel bediscussieerd onderwerp waarover het laatste woord nog lang niet gesproken is. Maar dan gaat het over versnelling van opwarming, niet over het feit van de opwarming zelf. Alle reden voor de wereld om het Parijse Klimaataccoord te redden en uit te voeren. Zelfs de Chinezen, de grootste uitstoters van broeikasgassen, dringen daarop aan bij Trump.

Het is een mooie dag voor ons koperen huwelijksfeest: harde wind uit het zuiden en waarschijnlijk vanmiddag een zuiderstorm aan de kust. vanochtend vroeg trok er al een groot regengebied over. Een stormdepressie passeert door Het Kanaal. Geen Kanaalrat, je zag hem al dagen aankomen. De temperatuur is hoog met 11 - 12 graden.

Digitale dienstverlening. Eind oktober hadden we een storing bij onze kabelexploitant Ziggo. Maar bij de klantenservice dachten ze dat de oorzaak bij ons lag. Onze antenneversterker zou kapot zijn. Na twee uur aan de telefoon kwam de medewerkster er achter dat er toch een storing in hun netwerk was. Dus spraken we af dat ze de bestelling van een nieuwe antenneversterker zou annuleren en ook de telefoonkosten (1 euro per minuut) niet in rekening zou brengen. Vervolgens ontvingen we toch een nieuwe versterker, die we terugstuurden. Vanmorgen zag ik op mijn digitale factuur dat ze ons toch de telefoontikken hadden gerekend. Mailtje gestuurd naar de klantenservice.

Twaalf uur. De wind trekt inmiddels flink aan. De eerste officiële herfststorm is een feit, meldt Weeronline. Dat is laat; in de herfst komt de eerste herfststorm gemiddeld rond half oktober. Vorig jaar was dat ook al een maand later dan gebruikelijk. In Vlissingen mat men vandaag tussen 10:00 en 11:00 uur een uurgemiddelde van windkracht 9. De grote es op de Altenawal is nu al zijn bladeren kwijt, behalve wat schriele groepjes aan de takkeneinden, die wild heen weer zwaaien om ze alsnog af te schudden.

We maken ons op om over een halfuur naar het Partycentrum te lopen. Terug naar boven

Damesfoto. Voorste rij vlnr. Tessa, Ans met baby Lina-Mae, Vajèn en Lisa. Achterste rij vlnr. Floor, Marina, Nikita, Nicky (achter), Marloes, Mieke (halfbedekt), en Barbara met Esri. (foto: Pijke)

Maandag 21-11-2016

Gisteren om half één lopen we naar de Hipper & Kolfbaan. De wind is stormachtig en zwiept takken uit de bomen op het Eind. De storm jaagt dorre, natte bladeren door de straten. Voor ze zekerheid heb ik mijn nieuwe hoed thuisgelaten. Vanaf één uur druppelt iedereen binnen en al snel is het erg gezellig. Onze wederzijdse kinderen hebben elkaar al lange tijd niet meer gezien. Na het 'Lang zullen ze leven!' opent het buffet met vele lekkernijen. Vooral de gehaktballetjes in pindasaus vinden gretig aftrek; wij beperken ons tot soep en een croissantje. Voor de kleintjes - Thijs, Vajèn en Lisa - is er een kindermenu in de speelhoek.

Derrick fungeert als ceremoniemeester, een rol die hem als hotelmanager zeer is toevertrouwd. Na anderhalf uur schuiven de kinderen de tafels tegen elkaar en beginnen de optredens. Rommert bijt het spits af met vier van zijn eigen liederen. Ondertussen leggen Michel en de opgetrommelde Walter de Lima toch een geluidsversterkingsset aan. Daarop vertolken Barbara en later Nikita, begeleid door Jordin op gitaar en Jeffrey op cajón, een aantal mooie songs. 'Ik ga ook wat doen, met Jeff', fluister ik Derrick in het oor. 'Maar hij weet het nog niet'. In de afgelopen week heb ik een gedicht gemaakt dat ik wil voorlezen. Jeff vindt het prima. Tussen de strofes in maakt hij mooie roffels op zijn instrument.

ALTIJD GEDACHT

                                                                            Voor Ans

Altijd het gevoel gehad dat ze ergens moest bestaan,

dat uit Der Engel Ordnungen er eentje zou afdalen

die meteen de laatste zou zijn.

Altijd dat gevoel gehad dat ze ergens zou bestaan,

in de onafzienbare scharen die je omarmde,

verscholen tussen mensen die niet bij je hoorden.

Altijd dat gevoel gehad dat ik haar zou vinden, al was het laat.

Dat zij dat dan ook wist. En dat het van twee kanten kwam,

alsof het allemaal vanzelf sprak

dat we onvermijdelijk bij elkaar hoorden

als alle grote liefdesparen, niet alleen op het eerste gezicht

maar gewoon liefde voor eens en altijd.

Romeo en Julia, Philemon en Baucis, Tristan en Isolde,

met minder drama maar verder hetzelfde.

Altijd gedacht dat ze mooi zou zijn.

Ze was het, een godin van de liefde.

En dat ze met me over de zeeën zou varen.

Ze deed het.

Altijd gedacht dat me dat zou gebeuren, zeldzaam toeval.

En dat het zich dan ook nog voordoet

voor je de pijp uitgaat, is haast ongelooflijk.

Maar ik heb het altijd gedacht en

je sedertdien verwacht, je alvast

lief gehad en toen je tenslotte kwam

ben ik daar gewoon mee door gegaan.

Het komt uit de grond van mijn hart en mjn stem hapert, maar ik haal gelukkig het einde. Ans is ontroerd; ze vond het mooi.

De rest van de middag is enorm gezellig en levendig. Rommert en Bas jammen met Jordin en Jeffrey, dekleintjes zingen en zitten op zeker moment als ervaren kroegtijgers op een rijtje aan de bar (foto hier) en iedereen kletst en lacht erop los. Een geweldig leuk koperen huwelijksfeest. Er zijn heel veel foto's gemaakt, maar die heb ik nog niet binnen. Ze staan hier, zodra ik ze heb (18 stuks).

Om half zes breken we op. Uiterst voldaan. Buiten is de storm geluwd.

Vandaag een grijze dag. Met 14 graden een warme dag. Conform onze routines doen we boodschappen op Oost en sporten anderhalf uur. Verder is er niks te vertellen, behalve dat mijn laptop - inmiddels bijna zes jaar - kuren heeft. Na een minuut of tien verstart het scherm en kan niets meer. Het herhaalt zich na uitzetten, voedingskabel weg en opnieuw aanzetten. Steeds na tien minuten. Lijkt me een virus. Terug naar boven

Het Holografisch Principe. Is dit - zeer sterk uitvergroot - de rand van het heelal?

Dinsdag 22-11-2016

Het is maar een raar beginsel, dat Holografisch Principe van Gerard 't Hooft en Leonard Susskind. In het begin dacht ik dat je het kon vergelijken met de werking van het oog. Immers projecteert de ooglens de binnenkomende lichtstralen, afkomstig van dichtbije én veraffe objecten - zeg van iemands gezicht én van de horizon - tegelijk en naast elkaar op je netvlies. Dat is weliswaar gekromd, maar toch een plat vlak. Het zijn je hersenen die van de 2D-informatie weer een 3D-beeld scheppen. Maar zo simpel is vervolgens de stap niet die naar de stellling voert, dat het hele universum een holografie is met alle informatie op een schil eromheen op miljarden lichtjaren afstand. Een schil op de grootst mogelijke afstand, de rand van de kosmos. Hoe kwamen 't Hooft en Susskind daarbij? Dat heeft te maken met de entropie en de informatieparadox van een zwart gat. Over die paradox schreef ik een dag of tien geleden. Een zwart gat slokt alle materie op die de gebeurtenishorizon passeert. De informatie van die materie kan nooit meer terugkeren en zou volgens de relativiteitstheorie voorgoed verloren gaan. Maar in de quantumfysica heerst het beginsel dat alle processen (op quantumniveau) omkeerbaar zijn: het reversibiliteitsbeginsel.

In de tweede plaats blijkt dat als een zwart gat materie opslokt, het zwarte gat groeit en de gebeurtenishorizon - het point of no return - groter wordt. De entropie neemt toe, zoals het hoort volgens de 2e Wet op de Thermodynamica. Entropie kent maar één richting, die van toename. Toename van wanorde. Het is niet waarschijnlijk dat een gebroken glas zich spontaan herstelt. Maar....als een materiedeeltje in een zwart gat verloren gaat en daarmee alle gedetailleerde informatie die het bezit, dan zou de entropie moeten afnemen - en dat kan niet. Opnieuw de informatieparadox.

De oplossing zit hem in de groei van de gebeurtenishorizon. Want als de entropie altijd toeneemt en het oppervlak van de horizon van een zwart gat neemt ook altijd toe, dan zijn beiden voor een zwart gat misschien wel een en hetzelfde. Vanuit dat inzicht schiepen 't Hooft en Susskind het Holografisch Beginsel: alle informatie die in het zwart gat verloren gaat, blijft bewaard op de rand, de gebeurtenishorizon. Hoewel die informatie bij opslag gescrambeld wordt en dus moeilijk leesbaar is, zou ze met méér kennis dan wij nu bezitten ontcijferd kunnen worden.

Entropie wordt gemeten in bits. Er is echter een bovengrens aan de hoeveelheid informatie (bits) die ruimte kan bevatten: de Bekensteinlimiet. Die limiet geldt ook voor een zwart gat (en stelt overigens ook een fysische grens aan de hoeveelheid informatie die een computer kan verwerken). Wat je je moet voorstellen bij de manier waarop al die informatie op de horizon van een zwart gat wordt opgeslagen, weet ik niet. Met enen en nullen, zoals het plaatje rechtsboven? Maar in welk medium? Geen idee.

De Bekensteinlimiet bepaalt ook hoe groot een zwart gat is (als ik het goed begrijp). Meer materie c,q, informatie kan er niet bij. Als er desondanks nieuwe materie/informatie in gezogen wordt en de entropie dus toeneemt, dan moet het zwarte gat groeien; de gebeurtenishorizon wordt een stukje wijder uitgerekt.

Als ons heelal vergeleken kan worden met een soort omgekeerd zwart gat dat alsmaar uitdijt, of een Anti-de-Sitterruimte is, dan staat mogelijk alle informatie over ons universum vastgelegd op de rand ervan. Over Anti-de-Sitter Ruimte schreef ik afgelopen zaterdag. Morgen verder, we komen steeds dichter bij Erik Verlinde.

Vandaag een droge dag. Het is wonderlijk zacht buiten. Ans vertrekt al vroeg. Nu Tessa weer aan het werk gaat, past ze op dinsdagen op baby Lina-Mae. Intussen zijn de eerste twee foto's van ons koperen huwelijksfeest binnen (zie hier). Er komen er meer. 

Ik probeer mijn oude laptop nog een keer in de Veilige Modus. Die doet het. Ik laat mijn Norton virusscanner lopen, maar na een goed kwartier stopt hij er ook mee. Dus bellen met Ton Goud van Connect & Go, mijn vertrouwde adres voor computerproblemen. Als hij het verhaal hoort, denkt hij eerder dat mijn harde schijf waarschijnlijk te vol zit. Dat kan goed zijn. Morgen zal ik de laptop langsbrengen.

De grote schreeuwlelijk aan de andere kant van Atlantic, Donald Trump, maakt vandaag bekend welke maatregelen hij in de eerste honderd dagen van zijn presidentschap zal nemen. De man wordt een ramp voor de wereld. Allereerst zet hij een streep door het TPP handelsverdrag met de landen rond de Stille Oceaan. China neemt er meteen het initiatief van de VS over. In de tweede plaats zal hij de beperkingen op de productie van binnenlandse kolen en schalie-olie en gas opheffen, waardoor er volgens hem 'miljoenen goedbetaalde banen' bij zullen komen. Slecht nieuws voor het klimaat en het plaatselijke mileu. Die extra banen lijken op dit moment niet waarschijnlijk als gevolg van overproductie en de lage olieprijs. Ik vermoed dat Trump erop gokt dat de wereldeconomie snel zal aantrekken als hij president is. Terug naar boven

De boot vanmorgen op de werf in Numansdorp.

Woensdag 23-11-2016

Het is lang stil gebleven rond het plotselinge vertrek van de jonge, enthousiaste wethouder in mei van dit jaar (lees hier). Over de reden werd geen enkele mededeling gedaan. Maar gisteren staat het prominent in de lokale pers: hij moet bij de kantonrechter in Dordrecht voorkomen wegens 'ontucht met een 16-jarig meisje'. Zie bijvoorbeeld hier in AD Rivierenland, dat als eerste het bericht bracht, met een foto erbij waarop hij op de rand van de Peterbrug zit. Van de gebruikelijke bescherming van een verdachte, bijvoorbeeld door alleen diens initialen te geven, laat staan een foto, is geen sprake. Het artikel citeert een verklaring van de ex-wethouder over de verdenking. Daarin erkent hij de affaire en spreekt van een situatie 'die niet past binnen de normen en waarden waarmee ik ben opgevoed en waarmee ik en mijn gezin willen leven.' De Gorcumse kranten nemen het bericht prominent over en Facebook stroomt vol met woede en de gebruikelijke scheldpartijen en bagger. Zeker nadat een lokale kleinkunstenaar er gnuivend een serie cartoons barstens vol leedvermaak over plaatst. Hoge bomen vangen veel wind.

Ondertussen weet nog niemand wat er precies gebeurd is, behalve dat het meisje in kwestie er aangifte van deed. Voor Klink is het uiteraard een maatschappelijke ramp, door hem zelf veroorzaakt. Toch heb ik niet alleen met het meisje, maar ook met hem te doen. Geen behoefte er nog enig commentaar aan toe te voegen.en

Vanmorgen rijden we na de files naar Numansdorp om na al die regen van het afgelopen weekeinde even naar de lekkages op de boot te kijken. Eerst brengen we mijn laptop even langs bij Connect & Go op Papland. Ton Goud denkt dat het falen ook aan een kapotte ventilator kan liggen. Voorbij Dordrecht begint het te regenen. Bij Jachtwerf Rexwinkel lopen we naar de boot (foto hierboven). Het is een deprimerend gezicht in die regen. Ik haal een ladder van het rek en we klimmen naar de kuip. Binnen is het klam en naargeestig (foto hier). Fons komt ook even kijken. De lekkage bij de garderobekasten valkt overigens mee. Ik neem uit een vak onder de vloer bij de kaartentafel een oude hard-disc mee om thuis eens te kijken wat er ook alweer op staat. Ook de vergunning voor het alarmpistool moet mee; volgende maand moet ik verlenging aanvragen.

Op de terugweg. Bij Dordrecht regent het niet meer. Op de A15 bij Hardinxveld gebeurt een ongeluk op de andere weghelft, juist als we voorbijrijden. In mijn achteruitkijkspiegel zie ik een auto dwars op de weg staan. Stoppen en hulp verlenen is gevaarlijk. Dat moeten ze aan de andere kant doen, waar al snel zich een file ophoopt. Je kunt alleen maar doorrijden.

Thuis. Michel heeft een bestand opgestuurd van bijna 200 foto's die Barbara en hij op ons koperen huwelijksfeest maakten. De hele middag gaat op aan uitzoeken, bijsnijden en plaatsen. Je kunt ze hier zien, ik heb er 18 geplaatst. Herinneringen aan een erg vrolijke en gloedvolle middag. Ondertussen komen Tessa en Lina-Mae op de thee. Ze wachten op Ans' jeugdvriendin Jannie, die de baby graag wil zien.

Een boeiende ontwikkeling aan het eind van de middag. Waar een bouwbedrijf bezig is met grondverzet op de wal van de Duveltjesgracht, ten behoeve van de bouw van de abjecte pisgele hoteldoos, stuit men op restanten van de oude stadsmuur. Zelfs een rondlopend stuk, dat mogelijk van een toren was. Tja, dat kon je op die plek verwachten. Me dunkt dat de regels voorschrijven dat in zo'n geval de bouw moet worden opgeschort. Eerst nader archeologisch onderzoek. Wie weet krijgt Gorcum er een bezienswaardigheid bij! Terug naar boven

Blootgelegd restant van een toren in de oiude stads muur van Gorcum op Buiten de Waterpoort.

Donderdag 24-11-2016

Het gebied bij de Duveltjesgracht is - met de Molenstraat - een van de oudste gebieden van Gorcum. Hier liep de oudste stadsmuur en stond ooit een vermaarde slottoren, de Blauwe Toren.  Niet zo raar dat de bouwers van de abjecte pisgele hoteldoos hier, op de plaats van het gesloopte hard-rock café Genesis, resten van de muur en van een toren vonden (foto hierboven). Ik waarschuwde er destijds al voor. Natuurlijk moet de bouw worden stopgezet voor nader archeologisch onderzoek. Voorzover ik weet bevat een bouwvergunning standaard een bepaling die daartoe verplicht

Iets verder naar het westen zouden de restanten van die fameuze Blauwe Toren moeten zijn. Wikipedia wijdt er een apart lemma aan. Karel de Stoute (1433 - 1477) bouwde het in 1461 als 'een zeer groot bastion met circa 2 meter dikke muren met aan de buitenzijde vochtwerende blauwe hardsteen.' Zo'n toren was nog niet eerder in de Nederlanden gebouwd. In 1578 moest de toren plaatsmaken voor de nieuwe versterkingen van de vesting Gorcum. Veel stenen werden in de nieuwe stadsmuren verwerkt, maar de funderingen bleven. Ze werden in 1976 herontdekt bij de bouw van nieuwe woningen aan de Krabsteeg en de Tolsteeg. Dus moet worden onderzocht of ze ook westelijk van de Genesis-lokatie liggen, want de Blauwe Toren was zeker geen klein kasteel.

doet aan de historische betekenis en de bereikbaarheid voor het publiek.

Verplaatsen van het hotel is een betere optie. Daarvoor zijn goed mogelijkheden in de binnenstad. Denk aan het braakliggend terrein aan de Bagijnewalstraat, of de parkeerplaats naast het Kazerneplein of - nog beter - verbouw het leegstaande V&D-complex tot binnenstadhotel. Een prachtige lokatie onder de grote toren.

Verandering van de plannen kost tijd en geld. Maar de gemeente zou bereid moeten zijn om het stuur om te gooien voor zo'n unieke kans. Per slot is er, zo begreep ik, 23 miljoen beschikbaar om te investeren in stadsontwikkeling. En als de ondernemers Damen, Den Braven en Voet de stad werkelijk een goed hart toedragen, dan werken ze er graag aan mee. En dan mag de laatste een exclusief logement voor hotelgasten maken in een herbouwde Waterpoort.

Gisteravond keken we tamelijk onthutst naar een uitzending van Zembla over moskee-predikers in Denemarken. Een dapper stel bewoog zich undercover in een achttal moskeeën in grote Deense steden, zoals Kopenhagen en Aarhus. Die moskeeën stonden allemaal als gematigd bekend en ze onderschreven de Deense grondwet. Maar met onzichtbare camera's legden de twee vast dat de imams in de praktijk de sharia boven de Deense wet stelden en adviseerden tot vrouwenonderdrukking, weigering van assimilatie en lijfstraffen. Geen reden om te veronderstellen dat het bij ons niet voorkomt. Wat moet je ermee? Je kunt toch geen religieuze politie de moskee insturen? Of een geloof bestrijden? Mystery-guest gelovigen mee laten doen en moskeeën sluiten als die dergelijke aberraties constateren? Wat zou een constructieve aanpak zijn? Ik weet het even niet. Maar het bevalt me totaal niet.

Een dag met veel zon en wat lagere temperatuur, dankzij een nieuw hogedrukgebied boven West-Europa. Ans heeft het weer in de rug en doet boodschappen, terwijl ik ga sporten op Oost. Een dame van kabelexploitant Ziggo belt door dat ze naar aanleiding van mijn klacht, de ten onrechte afgeboekte telefoontikken zullen vergoeden. Waarvan acte.

's Middags lopen we de stad in. De buitenlucht heeft door de oostenwind iets lekker prikkelends. We hebben een afspraak bij Specsavers om onze ogen te laten meten. Is alweer meer dan drie jaar geleden. Ga jij maar eerst, zegt Anna. Alles in orde, slechts marginaal veranderd. Oogboldruk 13 en 14 mmHg, bij Ans beiderzijds 15 mmHg. Normaal. Maar zij moet nieuwe brillen, eentje voor de verte en een leesbril. We zoeken samen twee kleurige uit, niet frivool maar stijlvol. Donkerblauw en donkerrrood. Over een dag of tien klaar.

Bij Rémon van Kaasenzo in de Gasthuisstraat kopen we pittige Herve, Macadadamia noten en Lapsang Souchong thee. Verder naar De Mandarijn waar het 1e oorlogsdagboek 'Lenteloos Voorjaar' van de dichteres Hanny Michaelis (Van Oorschot, 2016) voor me is gearriveerd. Gaat over de jaren 1940 - 1941. Ik ben er erg benieuwd naar. Tenslotte kopen we voor Ans een kroosgroene coltrui op de Langendijk. Kroosgroen? Ik kan het niet beter beschrijven. Ja, vandaag kwamen de pensioenen binnen. Terug naar boven

Vrijdag 25-11-2016

Jongstleden oktober - het lijkt een eeuw geleden - was ik bij de presentatie van het boek van de socioloog Jos van Dijk over het isolement van de CPN tijdens de Koude Oorlog, in het Internationale Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam (lees het verslag hier). Jos en ik kennen elkaar uit de tijd van de Utrechtse linkse studentenbeweging van de jaren 60 en 70. Het was een vreemde dag, want juist die ochtend overleed vlakbij in het Onze Lieve Vrouwen Gasthuis onze vroegere kameraad Henk Bezemer. Zo dunnen de rijen uit.

Inmiddels heb ik het boek met veel plezier en herkenning gelezen. (Jos van Dijk, 'Ondanks hun dappere rol in het verzet...', Aspekt, 2016). Leuk is het overigens niet steeds. Na de oorlog haalden de communisten nog 10% van de stemmen vanwege - inderdaad - hun dappere rol in het verzet tegen de bezetters, maar al snel raakten ze in een benauwend isolement waar de partij eigenlijk nooit echt meer uitkwam, ondanks de toetreding van talrijke geradicaliseerde studenten in kielzog van de universitaire revoltes van eind jaren 60. Een golf waar Jos en ik ook toe behoorden. We dachten op die manier een band te smeden met de revolutionaire 'arbeidersklasse'. Maar al na korte tijd bleek de partij daar niet geschikt voor, juist door de karakteristieke mengvorm van intern sectarisme en door de buitenwereld opgelegd isolement. Jos maakt ik het boek overigens geen melding van zijn eigen lidmaatschap, dat tot het einde (in 1991) duurde. Uit bescheidenheid, veronderstelde ik, en dat klopt. 'Ik wilde mezelf niet tot onderwerp van een boek maken', zegt hij desgevraagd.

Het boek is rijk aan informatie over de naoorlogse periode. In veel Europese landen namen communisten deel aan regeringen, zoals in Frankrijk, België, Italië, Oostenrijk, Denemarken en Noorwegen. Ook in ons land leverden de communisten na de oorlog wel 30 wethouders in gemeentebesturen, dus waarom niet in de regering? Premier Willem Drees was er niet tegen en bood de CPN aan een minister zonder portefeuille te leveren. Maar dat was niet genoeg voor partijleider Paul de Groot. Hij eiste het departement van Voedselvoorziening op. Mede onder pressie van de Amerikanen wees Drees dat resoluut af.

Volgens Jos van Dijk verhinderde ook de sterke verzuiling in ons land participatie van de communisten. Die was veel sterker dan elders in Europa. De socialisten vreesden om door een al te nauwe samenwerking met de communisten buiten spel te worden gehouden door de christelijke en liberale zuilen. Al snel brandde onze eigen koloniale oorlog in Indonesië uit. De CPN verzette zich er als enige sterk tegen, steunde de Indonesische onafhankelijkheidstrijd en hielp deserteurs. Met die - opnieuw - dappere opstelling stond CPN alleen en haar positie brokkelde versneld af. Ik denk dat het eveneens een beslissende factor voor het groeiend isolement was. De andere Europese landen met communisten in de regering hadden geen kolonieën met bevrijdingsbewegingen. Behalve Frankrijk dan, maar zelfs de Algerijnse oorlog brak pas tien jaar later uit.

Bij ons nam het isolement van de CPN vervolgens nog meer toe  door de communistische machtsovername in Praag (1948) en vooral tijdens de Russische inval van 1956 in Hongarije. In dat jaar bleef de partij Moskou steunen en werden haar leden, hun huizen en de partijbureaus in diverse steden aangevallen.

Het isolement bleef intact, zelfs toen de CPN haar stellingnames later matigde en bijvoorbeeld de inval van de Warschaupact-landen bij de Praagse Lente van 1968 veroordeelde. Opvallend en af en toe hilarisch is de actieve rol van de toenmalige Binnenlandse Veiligheidsdient (BVD) daarin, de voorloper van de huidige AIVD. Die richtte in 1970 nota bene zélf een communistische partij op, de Marxistisch Leninistische Partij Nederland (MLPN) (onder de codenaam Project Mongool) om de communisten op eigen terrein te beconcurreren. Ik herinner me dat nog. Die pseudopartij nam maoïstische standpunten in en kaapte Chinese subsidies voor de neus van de CPN weg. Maar de CPN was nooit een gevaar voor Nederland en de auteur onderschrijft de latere conclusie dat de BVD het communistische gevaar altijd sterk heeft overschat.

Zo staat het boek van Jos van Dijk vol verhalen, feiten en persoonlijke drama's. Het analytisch slothoofdstuk is sterk en en uitvoerig. Het uitgebreide personenoverzicht op alfabet aan het slot is zeer behulpzaam. Helaas zie je een dergelijk overzicht steeds minder vaak. Een boeiend boek!

Mooie, frisse dag met veel zon. Het is twee graden boven het vriespunt. 's Middags gaan we even kijken bij de opgraving bij de Duveltjesgracht. We zijn niet de enigen. Bouwvakkers zijn er niet; wel lopen er twee archeologen rond. We zijn nog wel een tijd bezig, zeggen ze. Steeds meer Gorcummers vinden dat het hotel er nu niet meer mag komen. Als dát zou kunnen.... Het idee van een stadshotel in de leegstaande V&D-vestiging vindt ook veel steun. Als het stadsbestuur nu maar doorpakt! Zo'n kans krijgt de stad niet meer,

Ik bel Tessa de Loo in Portugal voor een interview op 18 februari 2017 van Boekhandel De Mandarijn en de Gorcumse bibliotheek. Haar nieuwe boek is dan net vier dagen uit. Het schikt.

Later rijd ik naar Connect & Go. Ton Goud zegt dat mijn oude laptop na bijna zeven jaar intensief gebruik gewoon versleten was. Met veel moeite konden ze alle bestanden redden van de harde schijf. Die zetten ze volgende week over op een USB-stick. Na enig overleg neem ik een nieuwe Lenovo G70 mee met een 17 inch scherm. Dat schermformaat is prettiger voor films kijken aan boord. Windows 10 draait erop. Terug naar boven

Vissers beneden op de steiger vanmorgen.

Zaterdag 26-11-2016

The Guardian berichtte deze week dat Bob Walker, senior-adviseur tijdens de campagne van Donald Trump voor ruimte-onderzoek, meldde dat de financiëring aan de Earth Science Division van NASA gestript zal worden ten voordele van het onderzoek in deep space. De miljonair die de volgende president van de VS gaat worden wil liever schitteren met een campagne van intensief onderzoek van het hele zonnestelsel. Het zou NASA's geronnommeerde research elimeneren van de wereldwijde ontwikkelingen van temperatuur, ijs, wolken en andere klimaatfenomenen. Bob Walker zei dat er geen behoefte bestaat aan 'politiek correcte klimaat-monitoring'. Het was in dezelfde week dat de president-elect zei dat er misschien toch wel 'some connectivity' was tussen de mens en klimaatopwarming. Nou ja, wie weet verhoogt zo'n koerswijziging bij NASA de kans dat een miniem deel van de mensheid de komende klimaatrampen overleeft in ijzige kampementen op Mars.

Weer een mooie dag. Het vriest vanmorgen een graad of twee. Beneden op de steiger zitten weer vissers (foto hierboven). Vorig jaar waren ze er nooit; naar mijn herinnering kwam dat omdat er geen vis in de haven zat. Nu wel, achter elkaar halen ze bliekjes op. Voorntjes, geloof ik. Gorcummers worden wel 'blieken' genopemd en de stad heet 'Bliekenstad'. Nu het zeiljacht uit Strijensas is verhuist naar zijn definitieve winterplek in de tweede havenkom, is er weer plaats voor de vissers. De steigers zijn al gedeeltelijk vernieuwd in die tweede kom. Gisteravond had het jacht al kerstverlichting in het want gehesen, net als wij vorig jaar.

Ik ben een aantal uren bezig om mijn nieuwe Lenovo G70 laptop en Windows 10 onder de knie te krijgen. Uiteindelijk lukt het redelijk om er hetzelfde mee te doen als met mijn oude en Windows 7. Alleen heb ik Microsoft Picture Manager nog niet, een handig tooltje voor fotobewerking dat sinds 2010 niet meer op Office zit. Je kunt toch foto's bewerken met onze andere office-programma's, zegt Microsoft. Dat klopt wel, ik doe het nu met Paint, maar dat vind ik minder handig. De installatie van de Pixma-printer gaat zonder problemen, maar de Bluetooth-functie pikt nog niet mijn geluidsinstallatie op. Wel mijn Iphone. Later lukt het wel.

We lopen de stad in. Drukte in de winkelstraten. Sinterklaastijd. In de Gasthuisstraat is een pop-up winkel geopend. De Franse Winkel van stadgenoten Eelco & Martine zit er, direct naast de Gasthuisgang, tot aan de kerst. Dan komt er helaas de zoveelste telefoonwinkel in. Eerst zaten ze in de Tinnegietersteeg, maar dat liep onvoldoende.

Het is gezellig in de winkel. We drinken er een capuccino, ontmoeten er oude bekenden en kopen de heerlijke Franse stokbroden en knoflookbrood.

Vanmiddag is Anna naar een vriendin in de buurt en ik lees met moeite een klein boekje uit, dat in sneltreinvaart werd uitgebracht: 'Elastisch Universum. ABC van de baanbrekende ideeën van Erik Verlinde' van George van Hal (Fontaine Uitgevers, 2016). Van Hal werkt bij de New Scientist, waar je het boekje kunt bestellen. Het viel me niet mee, ik moet het nog eens lezen. Terug naar boven

Foto van de muurtorenrest en een archeoloog aan de Duveltjesgracht. Met schietgat? (Foto: Paul Mulders)

Zondag 27-11-2016

Het is met de vondst van resten van de stadsmuur en een muurtoren op de rand van de Duveltjesgracht iets anders gesteld, dan ik eerder schreef. Na de afbraak van het hard-rock café Genesis was de bouw van de abjecte pisgele hoteldoos nog niet eens begonnen. De bouw is dus niet stilgelegd. Een archeologisch onderzoek van de bodem is een vast onderdeel van de voorbereiding voor een bouwproject. Dat onderzoek wordt betaald door de projectontwikkelaar, die zelf een archeologisch bureau inhuurt. Of dat de onafhankelijkheid van het onderzoek beïnvloed, weet ik niet. Het wordt uitgeveord door SOB Research, Insituut voor Archeologisch en Aardkundig Onderzoek, de weidse naam van een particulier bureau in Heinenoord. Het volgt formeel de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), waaraan ook commerciële bedrijven zich moeten houden. De medewerkers begonnen van de week met het voorgeschreven proefsleuvenonderzoek, toen ze op de restanten van muur en toren stuitten. Nu is men bezig met een verplicht vervolgonderzoek de zogenaamde AMZ-cyclus. Die mondt uit in een waardering van de vondsten en een rapport aan het bevoegd gezag. In dit geval de gemeente, neem ik aan, die een beslissing moet nemen. Als de vondsten voldoende waardevol zijn, volgt een uitvoeriger archeologische opgraving, die wordt afgerond met een plan voor de fysieke bescherming van de vindplaats. Er is dus alle kans dat de huidige vondst aan de Duveltjesgracht ons nog geruime tijd zal bezighouden. Volgens een deskundige, Antoine Mientjes van de Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek, is de vondst zelfs van nationaal belang (aldus RTV Rijnmond).

dat de resten die men in 1976 bij de Krabsteeg ontdekte van die toren waren, en niet van het kasteel. Reden temeer om de opgravingen op Buiten de Waterpoort in westelijke richting voort te zetten. En het Tolkasteel? Dat staat niet op de kaart; het is van later datum (1598).

Sinds gisteravond roept iemand via Facebook op om een petitie te ondertekenen 'Historische vondst Blauwe Toren toegankelijk maken voor publiek'. Dat het om de fundamenten van het vroegere kasteel van Karel de Stoute gaat, is nog lang niet zeker en volgens mij ook niet erg waarschijnlijk. De vraag in de petitie is wel erg bescheiden, namelijk om 'restanten (...) bij voldoende animo uit de bevolking op enigerlei wijze toegankelijk te maken en te houden voor het publiek, b.v. door middel van een archeologische vitrine en bijbehorende informatievoorzieningen'. Dat is wel erg karig voor wat men 'een vondst van nationaal geschiedkundig belang' noemt. Enfin, ik heb toch maar getekend.

De zondag begint grijs. De zon vertoont zich ook de rest van de dag weinig. Barbara en Tessa (met baby Lina-Mae) komen op de koffie. Auto's rijden in file over het Eind, waarschijnlijkn gaan velen naar de opgravingen kijken op Buiten de Waterpoort. Voorbode van als Gorcum er inderdaad een bezienswaardigheid bij krijgt.  De petitie over de de (vermeende) resten van de Blauwe Toren wordt gretig ondertekend door mensen uit Gorcum en daarbuiten. De adhesies lopen om half drie al op naar de 400. Wij gaan naar het onzalige Papendrecht voor de verjaardag van schoonzus Mieke. Terug naar boven

De omtrekken van het kasteel De Blauwe Toren, geprojecteerd op een luchtfoto van de Duveltjesgracht en omgeving (Projectie: Bert Stamkot). Bij de rode vlek is de torenrest gevonden, het rode streepje is de ontdekte stadsmuur. Gele pijl: nog een toren?

Maandag 28-11-2016

De foto hierboven vond ik gisteren ergens op Facebook, maar ik kan de plek niet meer terugvinden. Het is in elk geval een overlay op een luchtfoto van het gebied bij de Duveltjesgracht met de contouren van het kasteelcomplex van Karel de Stoute, de Blauwe Toren, erop geprojecteerd. Ik zag dat de projectie in het verleden gemaakt was door de historicus Bert Stamkot. Over Stamkot schreef ik wel eens eerder (hier in 2011). Hij is de auteur van 'Geschiedenis van de stad Gorinchem' (Merewade, 1982), een nogal zeldzaam boekje dat ik een paar jaar geleden van Rijk van Kooy kreeg bij de opheffing van diens boekenantiquariaat bij de Peterbrug.

De foto met projectie laat verbluffend duidelijk zien dat de thans opgegraven stadsmuur en torenresten nagenoeg precies op de plaats zijn waar Stamkot ze projecteerde (ronde rode vlek en streep). Hij toont ook dat er even oostelijker, op de plaats van hard-rock café Genesis, nog zo'n toren was (bij de gele pijl). En vooral toont hij dat de ronde burcht De Blauwe Toren even westelijk lag, ter hoogte van de spitse scheidingsmuur met beer tussen de Duveltjesgracht en het eind van de jachthaven. Dus in die richting moet verder geëxploreerd worden. De ronde verdedigingstoren ernaast, een rondeel, staat er ook op.

Verder refereer ik aan een stuk in 3 delen van Hugo Ouwerkerk op de website Vesting Gorinchem. Een zeer lezenswaardig stuk, waarin hij aan de hand van details van oude kaarten en tekeningen betoogt dat we bij de opgraving aan de Duveltjesgracht inderdaad kunnen verwachten iets westelijker op restanten van de Blauwe Toren te stuiten.

De archeologische vondsten op Buiten de Waterpoort blijven de gemoederen bezighouden. Het aantal ondertekenaars van de petitie aan de gemeente om de resten te bewaren en tentoon te stellen, passeert vanmiddag de 600. Marcel Klijn, de Gorcummer die de petitie opstelde, schreef ook een Open Brief aan wethouder Arjen Rijsdijk. De tekst staat hier in De Stad Gorinchem. Klijn had gehoopt dat de wethouder uit hoofde van diens portefeuille 'archeologie en monumenten' een gat in de lucht zou springen. Misschien sprong hij dat wel, maar dan op een plek waar niemand het zag, want een wethouder moet voorzichtig zijn. Er zijn immers vergunningen verleend en wat is het draagvlak in de raad?

Ook AD-Rivierenland columnist en oud-schouwburgdirecteur Roy Grünewald schreef in zijn wekelijkse stukje dat er 'een duvels dilemma tussen erfgoed en modernisering' ontstaat. ' Deze vondst biedt kansen om een unieke trekpleister voor toeristen te creëren.' Ook hij vindt het leegstande V&D pand in de Kruisstraat een betere plek voor het hotel van horeca-ondernemer Berry Voet.

En de politiek? Ik vernam nog weinig, maar zag ik elk geval twee raadsleden onder de ruim 600 ondertekenaars. Bovendien heeft Everdien Hamann van oppositiepartij Gorcum Actief een lijst van vragen aan het College gesteld. Zie lijst hier. Je kunt er uit opmaken dat GA vindt dat de bouw van het hotel in elk geval uitgesteld moet worden. In het verleden spotte ik graag met dit partijtje, dat de verkiezingen van 2014 in ging met de herbouw van de Waterpoort in hun programma. Een jaar later trokken ze het punt stilletjes weer in. Nu reageren ze in elk geval alert.

Wat is het Verdrag van Valetta waar een van de vragen aan refereert? Dat is een verdrag uit 1992, dat de EU-lidstaten verplicht om cultureel erfgoed dat in de bodem wordt gevonden, te beschermen. Waar Europa niet goed voor is! Bij ons leidde het in 2007 tot de Wet op de archeologische monumentenzorg. Daar zal de gemeente zich aan moeten houden op de Duveltjesgracht. Het is geweldig wat Gorcum in de schoot geworpen krijgt. Dat ze het alsjeblieft niet verknallen!

Vannacht een aantal graden vorst. Er volgt een frisse, zonnige dag op. Anna is geveld door een zware verkoudheid met keel- en ruppijn. Ik ga alleen sporten en haal pijnstillers. Op de maandagochtendmarkt koop ik kibbeling voor haar. Is ze gek op. De man van de jaarlijkse contrôlebeurt van de verwarmingsketel komt langs. Alles in orde. Terug naar boven

Dinsdag 29-11-2016

De nieuwe ideeën van fysicus Eric Verlinde zijn moeilijk te begrijpen. Toch maar een poging, mede met behulp van nevenstaand boekje 'Elastisch universum' van wetenschapsjournalist George van Hal, (Fontaine, 2016), dat vorige week in sneltreinvaart uitkwam. Daarbij neem ik de belangrijkste elementen eruit en bespreek die tegen de achtergond van alle posts die ik de afgelopen weken ter voorbeiding plaatste.

De Amerikaanse theoretisch fysicus John Wheeler stelde in de jaren 90 dat aan alle elementen in de fysische werkelijkheid binaire keuzes ten grondslag liggen. Ja/nee-keuzes, zoals positief/negatief bij lading en spin van elementaire deeltjes, bij velden en zelfs bij ruimtetijd. It from bit. Alles dat bestaat is daarop terug te voeren. De grondslag van ons heelal is volgens Wheeler uiteindelijk informatie-theoretisch van aard. In de quantumfysica heerst op het kleinste niveau het Onzekerheidsbeginsel van Heisenberg uit 1927. Dat zegt - vrij vertaald - dat de binaire waarden van elementaire deeltjes e.d. nooit tegelijk kunnen vastliggen; als dat toch gebeurt door bijvoorbeeld een waarneming, wordt slechts één van die waarden gerealiseerd. Dat leidt er bij de ideeën van Wheeler zelfs tot de stelling dat wij door onze waarnemingen de wereld  zelf scheppen. Werkelijkheid wordt gecreeërd door waarnemers in het universum. Niets bestaat als het niet wordt waargenomen. Dit standpunt wordt gerekend tot het 'Participatory Anthropic Principle' (PAP), zoals Wheeler het zelf noemt. Het hoort bij het Sterke Antropisch Principe en je bevindt je ermee volledig op het terrein van de metafysica. Ik geloof niet dat Erik Verlinde zover gaat.

Hij onderschrijft echter wel het Holografisch Principe van Gerard 't Hooft en Leonard Susskind. Ik schreef er onlangs (ondermeer) hier over. Er is een diepe relatie tussen materie, energie en informatie. Het principe zegt dat alle informatie in de ruimte is af te lezen op een twee-dimensionele buitengrens, net als bij een hologram. Een schil om de kosmos. Ons universum kan dus driemensionaal worden geprojecteerd vanaf zijn tweedimensionele grens. Dus vanaf die schil om het heelal heen. Maar volgens Verlinde in zijn recente publicatie gaat dat beginsel alleen voor op voor kleine stukjes ruimtetijd. Er zit naar zijn mening ook driedimensionele informatie in het binnenste van het heelal en als je grotere volumes pakt wordt de rol van die driedimsionele informatie steeds belangrijker. De calculaties leveren dan aanpassingen op van de algemene relativiteit van Einstein, zodanig dat het bestaan van donkere materie en donkere energie ermee verklaard worden.

De betekenis van de nieuwe ideeën van Erik Verlinde kan niemand nog overzien. In elk geval komt de zwaartekracht eruit tevoorschijn als een emergente kracht, de resultante van diepergaande processen (zoals het fenomeen 'temperatuur' het gevolg is van de botsingen van moleculen). Daarmee is er een verzoening van relativiteitstheorie en quantumfysica mogelijk. Ook is de oerknalhypothese niet meer nodig om het universum op gang te brengen. Daarmee lijken we terug bij een versie van de Steady State Theorie van het heelal, waarbij het universum altijd bestaat en blijft uitdijen en.... dat geschapen wordt door waarnemingen? Zeer curieus. Het lijkt warempel wel of we terug zijn Plato en zijn eeuwige ideeën en anderzijds  bij een nieuw soort epistemiologisch relativisme.

Verlinde zou volgens George van Hall van opvatting zijn dat er een fundamentelere laag is, die achter de kleinst mogelijke werkelijkheid schuil gaat. Dat is de laag van ongedifferentieerd quantumschuim, ofwel het vals vacuüm waarin quantumdeeltjes spontaan kunnen ontstaan en verdwijnen. Bedoelt Verlinde dat een fundamentele informatielaag daaronder is? Een laag die dan moet staan voor de driedimensionele informatie in de kosmos? Hm. Bubbelt die informatie dan op als ultrakorte, spontane effecten in de vacuümenergie? De Plancklengte is de kleinst mogelijke eenheid, veronderstellen veel natuurkundigen. Het is een onvoorstelbare 10^-20 kleiner dan een proton. Een kubieke Plancklengte zou één bit aan informatie kunnen bevatten. Dus de fundamentele laag van het universum zou misschien niets anders zijn dan oneindige laag van Planck-kubusjes? En wat dan nog? Maar dat is geen zinvolle vraag.

Zo brengt het boekje van George van Hal mij dus niet erg veel verder.  Het wachten is op andere publicaties met een uitvoeriger uitleg - en misschien moeten de nieuwe ideeën eerst wat verder doorwerken in de wereld van natuurkundigen. Er is nog een specifiek onderwerp bij Verlinde dat ik niet snap: verstrengelingsentropie. Daar kom ik nog op terug.

Vannacht matige vorst, gevolgd door een heldere, zonnige dag. Anna is er niet goed aan toe; ze blijft een groot deel van de dag in bed. Ik doe wat boodschappen en haal een USB-stick bij Connect & Go met alle bestanden erop van mijn oude laptop. Onder andere de foto's van bijna zeven jaar varen. Blij dat die gered zijn! Verder een goedkoop leesbrilletje van 1.00 dioptrie. Werkt prima.Terug naar boven

2016 gaat het warmste jaar worden ooit gemeten.Prognose nu inclusief oktober.

Woensdag 30-11-2016

'Geen enkele partij neemt klimaataccoord serieus', schreef De Volkskrant gisteren. De krant heeft de klimaatparagrafen van alle poltieke partijen geanalyseerd. Niet één gaat ver genoeg om de doelstellingen van Parijs te halen. Dat geldt zelfs voor behoorlijk groene partijen als de PvdA, D66 en Groen Links. Zelfs de Partij voor de Dieren haalt het niet met de maatregelen die men voorstelt. Het Parijse accoord schrijft voor dat de uitstoot van broeikasgassen in 1930 met 40% teruggebracht moet zijn. Het beleid van het huidige kabinet voert ons volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) slecht tot 12% reductie.

Het verontrust me zeer. Snappen zelfs de groene partijen niet hoe ernstig het is? Waar zijn de ambities? Scenario’s voor energietransitie zijn nog altijd mogelijk, schrijven de opstellers van het PBL-rapport. Ze laten zien dat met technische maatregelen en gedragsverandering de vereiste grote reducties in principe haalbaar zijn. Dat moeten we wel nu doen, anders is het te laat! Laten we dus niet alleen naar Trump kijken! Je vraagt je af op welke partij je in maart 2017 moet stemmen. Niet stemmen is uiteraard geen optie.

Vandaag verhoogt de Europese Commissie de bindende doelstelling voor energiebesparing van 27 naar 30 procent in 2030. Het lijkt een forse stap en hij is bindend voor de lidstaten, maar de stap is ten ene male te weinig om de doelstellingen van Parijs te halen. Zie boven.

Ondertussen dreigen nieuwe overwinningen voor de populisten. Komend weekeinde kunnen minderheden van boze kiezers nieuwe idioten in het zadel helpen in Italië (referendum over een grondwetswijziging om de stagnerende democartie vlot te trekken) en Oostenrijk (heropvoering van de presidentsverkiezingen). In beide gevallen hebben de rechtse en ultrarechtse partijen de verkiezingen in de sfeer van een ja/nee over Europa weten te trekken. Na de Hongaar Orbán, de Pool Kaczyński en de Amerikaan Trump zijn de nieuwe volkse (mis)leiders Beppe Grillo van de Italiaaanse Vijfsterrenbeweging en Norbert Hofer van de ultrarechtse FPö in Oostenrijk. Allebei mordicus tegen de EU en tegen migranten.

'Brussel wil miljarden voor Europese wapens', kopt De Volkskrant vanmorgen. Het zal tijd worden, zeker nu Donald Trump dreigt zijn steun voor de NAVO in te trekken zullen we meer aan de verdediging van ons continent moeten doen. Als we tenminste niet nog meer speelbal van Poetin en anderen willen worden. Het gaat de EU om geld voor onderzoek naar nieuwe wapens en militaire technologieën, zoals drones, helikopters en fregatten. De gezamelijke investering in militaire technologie voorkomt een deel van de huidige geldverspilling, omdat iedere lidstaat nu op eigen houtje wapens ontwikkelt en inkoopt. Coördinatie zou de belastingbetalers een jaarlijkse besparing van 25 tot 100 miljoen euro opleveren, heeft onderzoek van het Europees parlement becijferd. Maar ik vrees met grote vreze dat onder het huidig anti-Europees gesternte de lidstaten het voorstel van Europees buitenlandcoördinator Mogherini en haar collega Bienkowska van Interne Markt zullen afschieten.

In dezelfde krant spreekt 's middags  defensiedeskundige Dick Zandee van Instituut Clingendael van 'een wensdroom'. Helaas, Europa wordt geen supermacht, eerder een speelbal.

SOB Research levert vandaag het eerste rapport over het archeologisch onderzoek aan de Duveltjesgracht in bij B&W van Gorcum. Archeoloog Antoine Mientjes denkt dat de muur- en torenresten uit eind 14e of begin 15e eeuw dateren; waarschijnlijk is het de alleroudste stadsmuur van Gorcum. De onderzoekers troffen drie schietgaten aan. 'We hebben de onderzijde van die muur zeker nog niet gevonden', zegt Mientjes. Hij zou het liefst verder de diepte in gaan. Vervolgonderzoek het bestaan van kasteel De Blauwe Toren onderbouwen, want een bewijs is er nog niet. 'Dat kasteel stond een heel stuk verderop. Het is niet uit te sluiten dat deze muur onderdeel uitmaakte van het complex dat Karel de Stoute in het midden van de 15de eeuw liet bouwen. Ook dat vraagt om verder onderzoek wil je hierover een gefundeerde uitspraak doen.' Horeca-ondernemer Berry Voet wacht af. Pas begin volgende week brengt een besluit van B&W duidelijkheid. Het zijn spannende tijden. Ik schat in dat B&W het archeologisch advies zal volgen en voor verder onderzoek zal kiezen, wil het geloofwaardig blijven. Men wil immers stadspromotie en toerisme bevorderen. Maar het gesteggel om geld begint ook. Wie moet het vervolgonderzoek betalen, de hotel-ontwikkelaar of de gemeente? Gebruikelijk is de eerste, maar AD Rivierenland wijst er fijntjes op dat hij niet dieper hoeft voor zijn hotel en dat hij de grond in erfpacht heeft van de gemeente.

Hoe staat het met de petitie van Gorcummer Marcel Klijn? Vanmorgen was de stand bijna 900, vanavond 934. Duizend is in zicht.

Vandaag hebben we een droge dag met meer bewolking dan gisteren. De korte vorstperiode nadert echter zijn einde. Mijn Anna moet nog steeds het bed houden, vooral vanwege haast ondragelijke pijn onderin haar rug. De huisarts schrijft zware pijnstillers voor. Terug naar boven

Donderdag 01-12-2016

Meer lokale politici spreken zich uit over de archeologische vondsten aan de Duveltjesgracht. Dick van Zanten, fractieleider van de ultrarechtse flankpartij Stadsbelang en ondernemersvriendje, wil het enthousiasme van de Gorcummers wat temperen. 'Want wat er bij de bouw van het hotel Buiten de Waterpoort ook gevonden is, de Blauwe Toren is het (vrijwel) zeker niet', schrijft hij in de Gorcumse Courant. Weinigen beweren dat overigens; de resten van het kasteel van Karel de Stoute liggen waarschijnlijk een eindje verder naar het westen (lees mijn blog hier). Van Zanten wijst op de vroegere vondsten bij de Krabsteeg en aan het eind van de Schuttersgracht. Inderdaad, dat was in 1976 en toen werden de heipalen dwars door de oude fundamenten gejast. Het is echter waarschijnlijker dat het daar ging om de fundamenten van het rondeel, de ronde verdedigingstoren, die ook op de oude kaarten en tekeningen staan. Het is duidelijk dat het Van Zanten spijt. 'Voor de tegenstanders van het hotel is het vast en zeker een geschenk uit de hemel', schijft hij zuur. Zeker, Dick.

Ik heb gemerkt dat Maakum mijn weblog niet in elke browser even goed weergeeft. In Chrome en Edge staan de illustraties in de tekst soms veel te klein afgebeeld. In de aloude Explorer gaat het prima, omdat ik die doorgaans gebruik bij het schrijven. Wat ik eraan kan doen, weet ik niet.

Een bwolkte dag met flink hogere temperaturen. Vanmorgen voelt Ans zich iets beter, maar ze moet wel het bed houden. Dus doe ik alleen - briefje mee - de boodschappen en de fitness op Oost. Een paar mensen complimenteren me met mijn ingezonden stuk over de archeologische vondsten bij de Duveltjesgracht in de Gorcumse Courant (zie hierboven en online hier).

Terug thuis. Was gedraaid met instructies van Anna en de vogelkooi schoongemaakt. Het gaat zoveel beter met haar dat ze een uurtje aan tafel komt zitten in de woonkamer. Ik krijg instructies om de vogelkooi schoon te maken. Sir Geldof maakt het klaarblijkelijk niet uit wie dat doet. Ik zie het alom gewaardeerde optreden van Jan Terlouw in DWDD in de herhaling. 85 jaar en het grootste gelijk van de wereld. Het neo-liberale beleid in de wereld maakt het kapitaal en de hebzucht onbeheersbaar. Als zovelen hem bijvallen, waarom winnen de populisten en ultrarechtsen toch steeds?

Buiten lichte miezer. De avond valt vroeg. Terug naar boven

De Lingehaven vanmorgen. De narrow boat is terug voor de winter.

Vrijdag 02-12-2016

Met Anna gaat het langzaam bergopwaarts. Ze ontbijt weer in de keuken en is daarna een halfuurtje op. Ik haal haar nieuwe brillen op in de stad. Het is na de korte vorstperiode een wonderlijk zachte dag. In de haven is een oude bekende weergekeerd, de narrow boat die hier elk jaar overwintert (foto hierboven). Een narrow boat is een type dat geschikt is voor de nauwe kanalen in Engeland. In de Tinnegietersteeg lopen kinderen die Sinterklaasliedjes zingen. Op de terugweg zie ik dat leden van buurtvreniging KNAKE bezig zijn met voorbereidingen voor de kerstbomenbrug, die ze elk jaar over de doorvaart tussen beide havenkommen plaatsen. Het is december en men voorspelt een nieuwe vorstperiode, eveneens kort.

In Amerika heeft Trump een minister van defensie gekozen, een oud-generaal met de bijnaam 'Mad Dog'. Een houwdegen die een paar jaar geleden zei dat hij 'het leuk vindt om sommige mensen dood te schieten'. Maar later op de dag schrijft Bert Lanting dat hij op belangrijke punten van mening verschilt met Trump, bijvoorbeeld wat het belang van de NAVO betreft. Ook is hij kritisch over Poetin. ' Volgens hem moet het Westen zich met hand en tand verzetten tegen de pogingen van Poetin de NAVO te ondermijnen.'

's Middags motregen. Ik raak op Facebook weer eens in een discussie met Chris Poldervaart, een gevierde lokale kleinkunstenaar, die de voortgang van de bouw van de wanstaltige hoteldoos op Buiten de Waterpoort verdedigt. Geen heldere argumenten. Doet alsof hij er meer van afweet en vertelt daar vervolgens niets over. Hij vindt het hotel ook niet mooi, maar 'verdedigt de ontwikkeling van de stad op toeristisch en economisch gebied'. Krompraat en geheimzinnigdoenerij! Je kunt de belangwekkende vondsten aan de Duveltjesgracht aangrijpen om er een toeristentrekker van jewelste van te maken, het hotel af te blazen en verder te graven in de richting waar de Blauwe Toren heeft gestaan. En de investesteerders en ontwikkelaars van het hotel kunnen wat mij betreft van de gemeente financiële compenstatie krijgen en steun om een fraai stadshotel in het leegstaande V&D-pand te bouwen. Twee troeven tegelijk! Dat mag het gemeentebestuur wat waard zijn. Terug naar boven

Zaterdag 03-12-2016

De update over november van de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer is een fractie hoger dan vorige maand: + 0,45 graden Celsius (hiernaast). Het staat al langer vast dat 2016 het warmste jaar ooit gemeten wordt. Het record van 1998 zal gebroken worden. Wat zuur zegt klimaatscepticus Roy Spencer: 'It should be pointed out that 2016 will end up being 0.03-0.04 deg. C warmer than 1998, which is probably not a statistically significant difference given the uncertainties in the satellite dataset adjustments.'

Van de week publiceerden 40 klimaatonderzoekscentra in Nature een metastudie, waaruit blijkt dat de bodem van landen op een noordelijke breedtegraden tot 2050 meer CO₂ gaan uitstoten dan in de gangbare klimaatmodellen is opgenomen. De extra uitstoot is groot. 'Een uitstoot die overeenkomt met een extra Verenigde Staten per jaar', zeggen de onderzoekers. Door de warmere bodem neemt de stofwisseling van bodemorganismen toe, 'van de eenvoudigste schimmels en bacteriën tot regenwormen, kevers en mijten'. Ze produceren beduidend meer kooldioxide. Het is een zichzelf versterkend mechanisme: meer uitstoot, meer warmte, hogere stofwisseling, nog meer uitstoot, enzovoorts.

Hoogleraar klimaatecologie Ivan Janssens van de Universiteit van  Antwerpen meldt dat hij zojuist nieuwe gegevens ontving van bodemonderzoek op IJsland die op hetzelfde wijzen: 'Bij een 5 graden hogere temperatuur ontsnapt 20 procent meer bodemkoolstof.'

Aanpassingen van de klimaatmodellen ligt voor de hand. De toekomstige opwarming gaat sneller dan de IPCC-modellen voorspellen.  Ik dreig immun te worden voor nog meer slecht klimaatnieuws.

Rob Franken, de plaatsvervangend commandant van Dutchbat, is in het nieuws. Hij zegt in De Volkskrant dat het 'bijna misdadig was dat de regering hen naar Srebrenica stuurde'. Franken hield twintig jaar lang zijn kaken op elkaar. Niet voor niets, dunkt me, zijn rol was uitermate bedenkelijk. Hij werkte mee aan de deportatie van de meer dan 8000 mannelijke moslims uit de enclave door de Bosnische Serviërs, die hen later vermoordden. Dat wist Franken, maar hij zei het niet. In plaats daarvan maakte hij ze wijs dat ze met hun familie zouden meegaan. Hij liet een lijst van 239 moslims opstellen die voor Dutchbat werkten, maar verzette zich niet toen ze werden afgevoerd om vermoord te worden. Ik weet wel dat de situatie van het bataljon précair was, angstig en onmachtig - en dat de missie onmogelijk was - maar dat hoefde niet te leiden tot een dermate beschamende collaboratie met de Servische massamoordenaars.

De Dutcbatters leven sinds die zomer van 1995 met onoplosbare trauma's. Ik denk niet dat de claim die meer dan 200 van hen tegen de staat hebben ingediend, hen bij de verwerking zullen helpen. Onze regering bijna misdadig? Ik begrijp de wrok van de Dutchbatters wel, maar Nederland voerde niet het commando over de operatie. Maakt de claim dan geen kans? Dat is moeilijk te zeggen. De uitzending was tevoren fors omstreden. De militairen onder leiding van toenmalig bevelhebber Hans Couzy twijfelden of er adequate bescherming gegeven kon worden en waren tegen, maar de politiek (en met name toenmalig defensieminister Relus ter Beek) drukte door. Achteraf een verkeerde inschatting, een tragische en bloedige misrekening, maar is dat 'bijna misdadig'?

En dan ben je er nog niet. Want als we nou eens niets hadden gedaan, geen Dutchbat gestuurd en er geen VN-operatie was? De moslims in Bosnië aan hun lot hadden overgelaten? Het is goed denkbaar dat de genocide door de Serviërs nóg omvangrijker was geweest. 

Een andere Bosnië-ganger, Ingo Piepers, voorspelt in een dikke, uitgewerkte dissertatie, dat we na 2020 een nieuwe wereldoorlog zullen zien. Daarbij gebruikt hij de chaostheorie, die nu juist zegt dat voorspellen van niet-lineaire dynamische systemen per definitie onmogelijk is. Bewegingswetten van de geschiedenis? Interessant, maar sinds het marxisme geloof ik daar niet meer in.

Het basisidee van Piepers is dat de internationale politiek een samenhangend systeem vormt, dat spanningen opbouwt die door gewapende conflicten worden ontladen. Hij denkt dat we het volgende tipping point zijn gepasseerd. Er is sprake van grote verwevenheid van conflicten: Oekraïne, Brexit, de EU, het Midden-Oosten staat in brand, vluchtelingen, Trump president. Er is een sfeer van het zoeken naar radicale oplossingen die het systeem opladen. Op zeker tijdstip na 2020 is een ontlading onvermijdelijk in de vorm van wat Piepers een 'systeemoorlog' noemt. Een globaal conflict, een wereldoorlog dus. Hm. Uiteraard zit er veel meer aan vast. Het boek is circa 800 bladzijden. Je kunt het hier gratis downloaden. Ik zal er nog op terugkomen.

Gisteravond kwam Tessa ons warm eten brengen. Heerlijke soto. Goede nacht gemaakt. Anna is alweer een stuk beter maar nog erg moe. Het is een frisse, zonnige dag. Een nieuw hogedrukgebied zorgt voor een volgende vorstperiode, waarschijnlijk even kort als de vorige. Ik doe boodschappen in de stad. Rustige middag met het 3e strijkkwartet van Sjostakovitsj in een zinderende uitvoering door het Borodin Kwartet.

De PVV gaat in 2018 in zoveel mogelijk gemeenten aan de lokale verkiezingen meedoen, meldt Geert Wilders vanmorgen. Hij twittert dat ha een paar uur al hinderd sollicitaties kreeg. We krijgen straks geweldige politieke soap te zien. De versnippering op ultra-rechts zet zich voort door de aankondiging van GeenPeil dat na de vaandelvlucht van Jan Roos naar VNL ook aan de parlementsverkiezingen van 15 maart wil meedoen. Het vermakelijk gekift begint meteen: Bart Nijman van GeenPeil noemde zijn vroegere kompanen Roos en Baudet in een verklaring 'narcisten, egocentrische opportunisten, ijdele mannetjes'. Terug naar boven

Opname van de Bullet Cluster door de röntgensatelliet Chandra

Zondag 04-12-2016

Op zondagochtend reis ik naar de Bullet Cluster

op 3,7 miljard lichtjaren afstand van de aarde,

een giga-cluster van botsende sterrenstelsels

die de belangrijkste aanwijzing vormt

voor het bestaan van donkere materie.

Het lijkt wel een gedicht, maar dat is het niet. De Bullet Cluster bestaat (foto hierboven) uit twee enorme groepen sterrenstelsels die met elkaar botsten. De naam is ontleent aan het kleinere cluster rechts, dat op hoge snelheid van de grotere wegvliegt. De botsing van de beide giganten duurt al honderden miljoenen jaren. Er zijn honderden miljoenen sterrenstelsels bij betrokken, stelsels zoals ons zonnestelsel, met ontelbare eigen exoplaneten. Grote gaswolken wervelen door elkaar en vanwege onderlinge electromagnetische reacties vertragen hun snelheden. Sommige sterrenstelsels worden door getijdengolven van zwaartekracht van baan veranderd en weggeslingerd. De botsing levert een onvoorstelbare energie op die in gloeiendhete, razende wolkenkolken op lichtsnelheid het omringende heelal ingestraald worden. Een pandemonium dat zich 3,7 miljard jaren geleden afspeelde en dat we nu pas zien. Hoeveel werelden kenden er leven en hoeveel beschavingen werden vernietigd door de hoogenergetische, dodelijke straling van de botsing? Toch vervolgen de meeste sterrenstelsels in de botsende clusters tamelijk onaangedaan hun banen, mogelijk met een veranderde snelheid, zonder dat hun sterren met elkaar botsen omdat de ruimte eromheen dermate groot en leeg is dat de kans daarop te gering is.

De Bullet Cluster werd in 2006 ontdekt door de röntgensatelliet Chandra van NASA en baarde veel opzien. De zwaartekracht die met de voortgaande botsing gemoeid is, buigt zoals de zwaartektrachtstheorie van Einstein voorspelde het licht af dat erlangs valt. Dat krommingsfenomeen heet een gravitatielens en die kunnen we meten. De lichtbuiging bleek veel te groot om verklaard te worden met uitsluitend de massa van alle materie in de botsende clusters. Dat vormt een van de sterkste aanwijzingen voor het bestaan van de hypothetische donkere materie, die in een twee enorm samengebalde pakketten ter weerszijden van de botsing geraakt moeten zijn. Dat strookt met de veronderstelling dat donkere materie uit deeltjes bestaat die nauwelijks of niet met gewone materie reageren (WIMP's) en daarom bij de botsing nauwelijks snelheid verloren. Ze vlogen gewoon door en hun giga-zwaartekracht trekt de sterrenclusters en de wervelende gaswolken uit elkaar. De donkere materie is dus in de Bullet Cluster dus op andere plaatsen terechtgekomen dan de gewone materie. Dat is opmerkelijk en het zou ook niet stroken met de ideeën van de Nederlandse fysicus Erik Verlinde over hoe het universum in elkaar zit. Bij hem bestaat er geen aparte donkere materie en is de zwaartekracht een emergent verschijnsel van een onderliggende structuur.

Ongeveer 96% van alle materie in het heelal zou bestaan uit donkere materie. Ondanks intensief onderzoek, onder andere bij CERN, zijn WIMP's echter nog nooit aangetoond.

Vanmorgen voelt Anna zich gelukkig veel beter. We ontbijten samen aan de keukentafel en daarna gaat ze in bad. Vannacht vorst geweest, vanmorgen is alles bedekt met een laag witte rijp. In het hele land zou mist hangen, maar bioj ons niet. het wordt een uitbundig zonnige dag. Tessa komt met baby Lina-Mae op de koffie. De rest van de dag snuffel ik in allerlei boeken om de geschiedenis van de vier Gorcumse kastelen eens op een rijtje te zetten. Daarover morgen.

De petitie voor het toegankelijk maken en houden van de archeologische vondsten bij de Duveltjesgracht - volgens archeologen 'een vondst van nationaal geschiedkundig belang' -  nadert vandaag de 1500. Ook niet-Gorcummers mogen tekenen want de vondst is immers - als gezegd -  van nationaal belang! Terug naar boven

Gezicht op Gorinchem vanuit het oosten gezien (fragment van een schilderij uit 1568, schilder onbekend, aanwezig in het Museum). Links de burcht De Blauwe Toren (rode cirkel).

Maandag 05-12-2016

'Het kasteel was afzonderlijk omgracht en via een rondeel met de westelijke stadsmuur verbonden', schrijft Catharina L. van Groningen in haar monumentale en gezaghebbende boek 'De Alblasserwaard' (Rijksdienst vd Monumentenzorg, 1992) over de Gorcumse Blauwe Toren. Alsof ze hem voor zich ziet. Gorcum heeft nogal wat kastelen gehad. Ik zet ze hieronder op een rijtje.

1. Gorcum had al in het begin van de 13e eeuw een kasteeltje, maar niemand weet zeker waar dat gestaan heeft. het zou van de Van Benthems geweest zijn, een edel geslacht dat de heerlijkheid Wolferen in bezit had, waaronder Gorcum ressorteerde. Er zijn aanwijzingen dat het ook hier ging om een ronde burcht, een woontoren of donjon op de markt in de nabijheid van de Sint Janstoren, de toren van de grote kerk. In 1939 werden er fundamenten blootgelegd op de Groenmarkt tussen de kerk en het oude stadhuis (Bert Stamkot, 'Geschiedenis van de stad Gorinchem', Stichting Merewade 1982, blz. 9). Ik schreef er hier in 2014 over. Daar vind je ook een plattegrond. Die fundamenten zitten er nog steeds in de grond, maar er liggen ook andere resten. Die zijn van de BB-schuilkelder en van de vroegere Botermarkt. Een ruitvormig patroon van funderingsresten daaronder kan ook van een eerdere oude burcht zijn.

2. Tussen 1267 en 1290 bouwden de Heren van Arkel, die de stad hadden overgenomen, een 'keizerlijke burcht' (zoals men hem noemde), een groot kasteel in het Wijdschild, waar de Dalemse dijk de oostelijke stadwallen nadert. Na de Arkelse oorlog (1401 - 1412) werd dat kasteel afgebroken op last van de Graaf van Holland. De restanten werden bij de dijkaanleg in 1815 gevonden en zorgvuldig opgemeten.

3. Graaf Willem IV van Beijeren liet een nieuw kasteel bouwen aan de Merwede, waarvoor de Wolferense Poort werd afgebroken (Stamkot, blz. 36). Dat kasteel was vlak ten zuiden van de lijn Krabsteeg-Tolsteeg (Van Groningen, blz 313) en maakte deel uit van de middeleeuwse stadsversterking.

4. Toen Karel de Stoute van zijn vader Philips de Goede ondermeer Gorinchem verwierf, was de stad een van de belangrijkste vestingen van Holland geworden. Karel had grootse plannen. Behalve een groot, nieuw kasteel met liefst drie torens wilde hij in 1464 ook een stenen brug over de Merwede laten bouwen (Stamkot blz. 37). Dat ging niet door, maar het kasteel kwam er wel, zij het in afgeslankte vorm. 'Het meest markante onderdeel van de werken was een grote uit natuursteen opgetrokken toren op de zuidoosthoek, die dan ook De Blauwe Toren genoemd werd' (Van Groningen blz. 313).

In 1572 begon men met met nieuwe vestingwerken en daarbij stond De Blauwe Toren in de weg en werd afgebroken. De kostbare blauwe stenen werden opnieuw gebruikt voor verschillende gebouwen in de stad en onderdelen van de verdedigingswerken (Van Groningen blz. 313). De nu gevonden resten vormen een reliek uit een tijd toen het goed ging met onze stad en Gorcum nog een belangrijke vestingstad in de Nederlanden was.

Vier kastelen, minstens. Van alle vier kunnen we nu de restanten van eentje aan het licht brengen, bewaren en tentoonstellen aan het publiek - en nog wel de belangrijkste en de mooiste: de burcht van Karel de Stoute. Die unieke kans mag de gemeente zich niet laten ontglippen!

De uitslag van het referendum in Italië is treurigstemmend. Opnieuw stuurt het dwaze deel van een volk een land naar de verdommenis. Uitermate kortzichtig. Tijdens onze reizen deden we Italië verschillende keren aan. Vaak maakte ik het uit voor een bananenrepubliek. De poging van premier Renzi om er eindelijk een betrouwbare staat van te maken faalt jammerlijk. Terwijl het erom ging de vrijwel permanent stagnerende besluitvorming in de Italiaanse republiek eindelijk te stroomlijnen. Bovendien zuchten de Italiaanse banken onder honderden miljarden aan problematische leningen. Het plan van Renzi moest verhinderen dat de belastingbetalers er weer voor moeten opdraaien. Hoe dom kun je zijn? Denken de mensen niet na? Nu passen de beleggers er wel voor om bij te dragen aan de broodnodige kapitaalinjectie. Je gunt haast de Italianen een giftige bankrun, zodat de staat wel in moet grijpen - en de EU ook, om de euro te steunen. Dan draaien ook onze eigen belastingbetalers ervoor op. Dom, dom, dom! En de oppositie, waaronder de clown Beppe Grillo van de Vrijheidsbeweging, heeft geeneens een alternatieve oplossing gepresenteerd.

Begrijp ik dan niet dat veel mensen terecht kwaad zijn? Dat zeggen sommigen tegen me, vaak mensen die beweren dat het allemaal 'aan Brussel' ligt. Natuurlijk begrijp ik die woede; ik ben ook kwaad over de excessen van het neo-liberale beleid, over de groeiende kloof tussen arm en rijk, over multinationals die zonder contrôle opereren en nauwelijks belasting betalen, enzovoorts. Maar daarom stem ik nog niet als een kip zonder kop op figuren als Grillo, Trump of Wilders, die ons alleen maar misleiden. Je moet toch even nadenken voor je je stem uitbrengt, juist als je kwaad bent, en vooral niet op een emotionele, suïcidale manier stemmen? Eigenlijk is het niets anders dan kinderlijk gedrag. De zaak in het honderd laten lopen, lekker pûh. De boze, verwende kiezer vergeet dat hij zelf lui en lamlendig was, nooit verantwoordelijkheid nam en de zaak maar op zijn beloop liet. En tenslotte een proteststem uitbrengt op protestpartijen die geen enkele oplossing paraat hebben. Schrale troost: in de herhaling van de presidentverkiezingen in Oostenrijk heeft de rede tenminste gewonnen.

Mooie, frisse winterdag. Voor het eerst ligt er een dun ijslaagje in de haven. Anna is de hele dag op maar gaat niet mee naar de fitness. Daar voelt ze zich nog te slap voor. Later doe ik wat boodschappen op de maandagmarkt. Terug naar boven

Stilte, ijs en rijp in de haven vanmorgen vroeg.

Dinsdag 06-12-2016

Vanochtend komt het nieuws weer hard binnen: in de Gorcumse parkeergarage 'Kweeklust' werd gistermiddag een verdacht object gemeld. Bij onderzoek werd niets gevonden. GeenPeil wordt een politieke partij met kamerleden die voortdurend online vragen aan de leden wat ze moeten stemmen. 'Nu nog een eigen biermerk', schrijft Bert Wagendorp in De Volkskrant. Neiging om meteen terug in bed te kruipen, maar buiten is het mooi. Het heeft vannacht weer gevroren, de straatlantaarns glinsteren in het dunne ijslaagje, op het platform van de steigerbouwers is het stil. Mogelijk hebben ze vorstverlet.

Er is ook enige hoop. Trump heeft Al Gore gevraagd langs te komen. Na afloop sprak de voormalige vice-president en klimaatactivist van 'een zeer productieve bijeenkomst'. Wie weet gaat Trump zich toch aan het Parijse klimaataccoord houden.

De stralende zon dooit ijs en rijp weg. Om half elf gaan de steigerbouwers in de haven toch aan het werk. Ik pak mijn boek van het moment - 'The Fabric of Reality' van de Brits/Israëlische fysicus David Deutsch (Penguin, 1997) - en lees 'The'"possible" can not interact with the real'. Het mogelijke reageert niet met het echte. Wat een prachtzin, het lijkt wel het begin van een gedicht.

Het mogelijke reageert niet

met het echte

Het is mogelijk dat ik straks naar de kapper ga. Ans zegt al dagen dat het moet. Stel dat ik echt naar de kapper ga, dan is het niet meer mogelijk. Het boek van Deutsch krijgt na een wat moeizaam begin het niveau van Hofstadter's 'Gödel, Escher, Bach' (1979). In een strakke redenering maakt hij op basis van het beroemde twee-spleten experiment (dat hij uitbreidt naar drie en vier spleten) de hypothese van het multiversum plausibel. De paralelle universe zijn niet mogelijk want ze zijn echt. Alleen kunnen we ze niet zien, maar hun bestaan kunnen we aantonen door de interferentie die ze veroorzaken in die spletenexperimenten.

Anna ondertussen haalt de kerstversiering en de kunstnoompjes uit de kelder. Sinterklaas is vertrokken. Samen versieren we de twee boompjes, één in de kamer  en één in de serre (foto hier). Daar komt ook de lichtslang langs de kozijnen van mijn studeerkamer. Ongelooflijk truttig maar toch gezellig, wat zou het? We doen het voor de veertiende keer sinds we bij elkaar zijn en ieder deed het daarvoor met de kinderen en nog eerder thuis bij onze ouders. Waarom zouden we het veranderen voor de tijd die ons nog rest? Een van de boompjes was ooit van mijn moeder; die had ze met kerst op haar kamer in het verzorgingshuis in Breda.

Heerlijke middag lezen en Skyrim spelen. Level 56 en ik moet een nicht van de keizer doden. Doe ik gewoon want het is niet echt. Het is wél mogelijk dat ik morgen naar de kapper ga. Terug naar boven

Lege ruimte is niet leeg. Schematische voorstelling van vacuümfluctuatie in de lege ruimte. Een electron-positronpaar ontstaat spontaan en komt weer samen en vernietigt elkaar uit het bestaan (bron: slideshow Robbert Dijkgraaf)

Woensdag 07-12-2016

Zonder veel ophef en tamtam werd onlangs een van de elementen in Einsteins algemene relativiteitstheorie ontkracht. De structuur van de ruimte zou vlak en in alle richtingen egaal moeten zijn, zelfs op de meest kleine schaal. Licht zou ongestoord passeren. Bij de quantumtheorie is dat anders. Daar heerst in de lege ruimte op de kleinste schaal vacuümenergie, een ziedend geheel van spontaan in en uit het bestaan schietende deeltjes. Bijvoorbeeld virtuele electron-positron paren, die opeens tevoorschijn schieten, even heel kort bestaan en elkaar dan annihileren. Lege ruimte is volgens deze theorie helemaal niet vlak en leeg. Einstein was het er nooit mee eens ('God dobbelt niet').

In 1936 - dus 80 jaar geleden - voorspelden de Duitse natuurkundigen Werner Heisenberg en Hans Euler dat extreem sterke magnetische velden die tijdelijke deeltjes de polarisatie van het aanwezige licht kunnen beïnvloeden. De trillingsrichting van de fotonen veranderen er door, een effect dat bij Einstein niet bestaat en dat vacuümpolarisatie heet. Zulke sterke magneetvelden kunnen we hier op aarde niet maken en dus kon de voorspelling van Heisenberg en Euler niet getest worden. Maar nu wel, niet op aarde maar bij licht dat ons bereikt via de ultrasterke magneetvelden van superzware neutronensterren.

Een team van Italiaanse, Poolse en Engelse astronomen onder leiding van Roberto Mignani van het astrofysisch instituut INAF in Milaan zochten met de Very Large Telescope (VLT) in Chili naar zulke neutronensterren, dichtbij genoeg voor de metingen. Inmiddels zijn er zeven van die sterren bekend: de Magnificent Seven genoemd. De helderste daarvan is RX J1856.5-3754 die op 450 lichtjaar van de aarde staat. Er zijn aanwijzingen dat het misschien zelfs wel een quarkster is, een voorloper van een zwart gat dat in feite een soort supergroot deelje - een hadron - van alleen quarks. De quarkdeeltjes zitten door de enorme zwaartekracht zo dicht op elkaar geperst dat men spreekt van ontaarde materie. Het magnetisch veld van RX J185635-3754 is dan ook ontzagwekkend groot en licht dat erdoor valt blijkt inderdaad vacuümpolarisatie te vertonen, polarisatie die wordt veroorzaakt door al die in en uit existentie springende virtuele deeltjes. Tenzij er toch nog een andere verklaring wordt gevonden waarbij Einstein intact blijft.

Ook een ander aspect van Einstein wordt de komende jaren getest, schrijft de New Scientist. Bij CERN in Zwitserland gaat men de eerste testen doen met een nieuw synchotron dat antimaterie vertraagt, de Extra Low ENergy Antiproton (ELENA) ring. Dus geen deeltjesversneller zoals de LHC, maar een instrument dat samen met de iets oudere AD (Antiproton Decelerator, uit 2000) een klassieke stelling van Einstein gaat testen, die het Zwakke Equivalentiebeginsel heet. Dat zegt dat trage massa en zware massa zijn gelijk zijn, ongeacht de aard hun materie. Alle lichamen in hetzelfde zwaartekrachtveld vallen gelijktijdig. Vergelijk het met een veertje en een kanonskogel die je in een luchtledige buis vanaf te toren van Pisa naar beneden laat vallen: ze komen tegelijk bij de grond. Men noemt het ook wel 'de universaliteit van de vrije val'. Het beginsel is nog nooit met antimaterie getest. De 182,4 meter grote AD van CERN verlaagt de snelheid van antiprotonen (de antideeltjes van protonen, met lading -1 in plaats van +1) en positronen (anti-electronen) door ze tot vlak boven het absolute nulpunt af te koelen. De nieuwe ELENA voegt daar nog eens vijftig keer zoveel energievertraging aan toe, van 5.3 MeV naar slechts 100 keV. Men brengt de anti-deeltjes vervolgens in vrije val.

En nu komt het: het zwakke equivalentiebeginsel is de grondslag voor de relativiteit van Einstein. Als de anti-deeltjes omhoog vallen in plaats van omlaag, dan klopt die theorie niet!

Vandaag is de vorstperiode voorbij en maakt plaats voor een aantal grijze dagen bij temperaturen tegen 10 graden Celsius. Anna voelt zich weer prima, alleen is ze gauw moe. Buiten hijsen de mannen van buurtvereniging KNAKE de jaarlijkse kerstbomenbrug omhoog tussen de westelijke en oostelijke waterkeringen. Precies, iedereen brengt na Sinterklaas zo snel mogelijk kerstversiering aan. Wij ook. Op een witte kerst rekenen we niet meer.

Ik doe wat boodschappen en breng een zak vol kapotte spaarlampen, tl-buisjes en lege batterijen naar de gemeentewerf. Verder rommelen en lezen en twee uitvoeringen vergelijken van het 3e Strijkkwartet in F opus 73 van Sjostakovitsj: die ik eerder deze week afspeelde van het Bordodin-kwartet (een Melodiya-opname uit 1983/1984) en een recente (2006) van het Cuartetto Casals. Goede uitvoeringen, maar mijn voorkeur ligt bij de eerste. Het kwartet is me mijn leven lang al dierbaar, sinds ik het leerde kennen in het begin van de jaren 80 op vinyl. Dat is een Russische opname (Supraphon) van een uitvoering door het Tsjechische Smetana Quartet uit 1962. Ook mooi, maar anders. Het stuk is overigens niet somber en spottend als we gewend zijn van de componist. Straks een borrel drinken bij onze buren Joke & Lourens. Terug naar boven

Recente foto van het centrum van Aleppo met de beroemde citadel op de achtergrond. Links slaat een vliegtuigbom in. Op de voorgrond de onbeschadigde moskee van Assad.

Donderdag 08-12-2016

Naar de foto hierboven zat ik een tijdlang te kijken. Het is een recente foto van de binnenstad van Aleppo. Iets naar links slaat juist een bom in. Maar ik herken wat ik zie. We waren er in september 2010, nog geen halfjaar voordat de eerste demonstraties tegen Assad begonnen. In de verte zie je rechts een deel van de beroemde oude citadel, ooit beschouwd als de sterkste burcht ter wereld. Hij werd gebouwd door Saladin (1137 - 1193), sultan van Egypte en Syië, en tweemaal vergeefs belegerd door de kruisvaarders. Maar nu heeft hij grote schade opgelopen, vooral door de onophoudelijke bombardementen door de Russen en Assad. Over die muren liepen we (lees het verslag hier, en zie 11 foto's uit Aleppo hier). Rechts ervan (op de foto hierboven) is de oude souq van Aleppo. Aan de rand ervan stond ons hotel, het Dar Al Kanadil Hotel, naast de oude stadsmuur. Je vindt het nog steeds bij hotelplanners, zoals hier. Zou het er nog staan? Je liep zo een hoek om en de eeuwenoude souq in, die nu ook zwaar beschadigd is.

De grote moskee midden op de foto is misschien - ik weet het niet meer zeker - de Umayyad Moskee, een van de oudste en beroemdste ter wereld. Hij dateert uit de 8e eeuw. We mochten pas naar binnen toen we ons van top tot teen gehuld hadden in djellaba's. Mijn schipperspet mocht ik ophouden. Die moskee is nu zwaar beschadigd. Ik zoek op internet of de moskee op de foto wel de Umayyad is, want ik twijfel. De moskee opp de foto lijkt nog helemaal intact. Tenslotte vind ik uit dat het inderdaad een andere is, de moderne Green Mosque, ook wel de President's Mosque genoemd (foto hier). Een privé-moskee van Assad, uiteraard niet gebombardeerd.

Vandaag geeft de ellendeling Assad een interview aan de regeringskrant Al Watan. Hij viert de overwinning van zijn leger in Aleppo, een zege die hij aan de Russen dankt. Het is allemaal zo intens treurig. De demonstranten van toen streden voor democratie en vrijheid, maar ze kregen niets anders dan de dood of de vlucht uit een verwoest land met een dictator die op cynische wijze door Poetin en de Iraanse ayatollahs overeind gehouden werd.

Vandaag beslist de ECB om naar maart 2017 nog een halfjaar door te gaan met het programma van 'kwantitatieve verruiming', waarin iedere maand voor 80 miljard euro schuldpapieren van landen en bedrijven worden opgekocht. Alleen voor 20 miljard minder. Bijna net als virtuele deeltjes door de vacuümenergie in de ruimtetijd uit niets ontstaan wordt hiermee geld uit het niets geschapen en via de banken in de eurolanden uitgezet. Die moeten het doorlenen aan bedrijven om te investeren in toenemende bedrijvigheid. Maar sinds de start in september 2014 gebeurt dat sub-optimaal; bedrijven gebruiken het geld vooral om andere bedrijven op te kopen. Fusies en overnames stimuleren niet de economie maar vooral de inkomens van de topmanagers. Bovendien weten we allang dat de meeste fusies mislukken. 'Quantative easing' lijkt dus weinig te helpen.

Niemand weet eigenlijk waar al die gratis geldschepping toe zal leiden, zelfs de knapste economen niet. Als al die obligaties in de toekomst afgelost worden, kost dat geld, dat dan aan de economie wordt onttrokken. Geld wordt dan schaarser en de rente loopt omhoog. Het lijkt alsof we deze jaren weer eens op de pof leven. Laat de generaties na ons het maar oplossen. In de afgelopen novembermaand liep de inflatie sinds lang weer wat op: 0,6%. Verwacht niet van mij dat ik er iets verstandigs over kan zeggen.

Na de tweede korte vorstperiode is het weer vandaag overwegend bewolkt en zacht. Anna gaat mee naar de fitness op Oost, waar we ook boodschappen voor het weekeinde halen. Ik was vergeten te vertellen dat ik gisteren nog naar de Turkse kapper op de Langendijk was geweest. Terug naar boven

Zaterdag 09-12-2016

De Europese Unie koos in de achterliggende decennia voor de integratie van markten en het vrije verkeer van mensen, goederen en diensten. We voeren er wel bij. De culminatie was de invoering van de gezamenlijke munt, de euro, geënt op de stabiliteit van de Duitse Mark. Een noodzakelijke koers die tot aan de crisis van 2008 succesvol was. Maar een markt zonder grenzen en regels derailleert omdat gehaaide burgers, economische migranten en slimme ondernemers - en vooral internationals - er steeds meer misbruik van maken. Voorbeelden: ondernemers halen goedkope arbeidskracht uit EU-lidstaten met lagere lonen, internationals vinden uit hoe ze nauwelijks belasting hoeven betalen, rijken sluizen hun vermogens naar belastingparadijzen, enzovoorts. En voorzover er regels waren, bijvoorbeeld de criteria voor toelating tot de euro en het maximaal toegestane financieringstekort, hield men er zich niet aan. Regels voor de opvang van vluchtelingen (Dublinaccoord 2003) werden op grote schaal geschonden.

De begrijpelijke reactie van de EU was: meer regels en afspraken en meer contrôle van elkaar, zoals quota voor de verdeling van vluchtelingen, opvoeren van de bewaking van de buitengrenzen en grotere kapitaalbuffers bij de banken. Kapitaalinjecties zoals kwantitatieve verruiming door de ECB bleken weinig soelaas te bieden; productieve investeringen in de economie namen nauwelijks toe, inproductieve fusies en overnames wel. Afspraken werden niet gehandhaafd. De argwaan onder de bevolking nam toe, gevoed door de eurocrisis en de jarenlange nullijn in de salarissen en de pensioenen. Populistische partijen sprongen met onrealistische beloftes in het geloofwaardigheidsgat en waar ze aan de macht kwamen (Hongarije, Polen), dreven ze de lidstaten verder uiteen. De Russische president Poetin speelt met de Europese onzekerheid en de middelpuntvliegende krachten door uit te proberen hoever hij gaan kan. Verdere noodzakelijke marktliberalisaties lukten slechts op het nippertje, zoals CETA, of liepen vast zoals TTIP en misschien bij pensioenfondsen. De nagestreefde arbeidsmobiliteit was voor de UK de reden tot BREXIT. De tegenstellingen binnen Europa tussen noord en zuid namen toe, alsook die tussen eurolanden en de overige EU-leden.

Het overall beeld is er een van: de grote ideeën van na de de Tweede Wereldoorlog: 'Nooit meer oorlog' door de vestiging van een krachtige, welvarende, vreedzame en democratische statenbond, zakken weg in een moeras van te weinig, te slap en te laat. Tegelijk is het glashelder dat het uiteenvallen van de EU en de euro de facto onmogelijk is omdat de landen teveel aan elkaar vast zitten. De moeizame route van de BREXIT laat dat zien. Bovendien zal echte ontbinding van de Unie onvermijdelijk leiden tot oorlog, zo heeft het gemeenschappelijk verleden bewezen. Dus blijft er maar één weg open: krakend en piepend doormodderen in de hoop dat het niet onhoudbaar is en dat er in de toekomst ergens vaste grond gevonden wordt. Dat zou allemaal niet eens zo erg zijn - we kennen dat gemodder immers al decennia - indien de machtsbalans in de wereld intact zou blijven. En dat gevaar is ineens aan de orde, sinds in Amerika Donald Trump tot president werd gekozen en de protectie van het stabiele Atlantische verbond in een illusie dreigt te veranderen. Een verdeeld en krachteloos Europa staat dan hachelijk en breekbaar alleen in een vijandige omgeving: speelbal Europa in een wereld die door brutale handelsoorlogen, etnische en religieuze conflicten, terrorisme en klimaatverandering steeds meer ontwricht zal raken.

Het is een tegelijk zachte en grijze dag. Anna gaat op de koffie bij haar jeugdvriendin. Wilders wordt veroordeeld voor groepsbelediging en aanzetten tot discriminatie, zonder straf. Met het vonnis is hij al genoeg gestraft, vindt de rechtbank. Tja, ik vind het op het randje. Ik begrijp dat de grens ergens getrokken moet worden, maar is dat precies hier? Tegelijk denk ik: stel dat iemand zou zeggen 'Wilt u meer of minder Joden?' Dat zou bijna niemand pikken, dus waarom wel als het Marokkanen betreft? We krijgen de zaak nog een keer in reprise, want Wilders gaat in hoger beroep. Daar spint hij garen bij en bovendien komt het me wenselijk voor dat de hoogste rechters in ons land zich uitspreken.

In Oost-Aleppo zijn honderden mannen vermist, die vluchtten uit rebellenwijken. Aldus een woordvoerder van de VN. Een verontrustend bericht; de volgende massamoord van Assad? Terug naar boven

De polar vortex (paars) boven Noord-Amerika tijdens de extreem koude winter van 2013-2014 (bron: NASA)

Zaterdag 10-12-2016

Zou het kloppen? Een grote wervelstorm boven het noordpoolgebied is op weg naar Europa. Daardoor kunnen we een uitzonderlijk koude winter verwachten, die mogelijk tot in maart duurt, lees ik bij Wetenschap in Beeld. Het blad baseert zich op een artikel in Nature van eind oktober. Wel eens gehoord van de poolwervel? Ik ook niet, maar uit de context begrijp ik dat het gaat om de polar vortex en daar heb ik wel van gehoord. Dat is een persisterende cycloon bij een van de polen, in dit geval de Noordpool. Door de opwarming van de aarde en vooral van de polen (arctic amplification) ontstaan er sterkere straalstromen in de bovenlucht die steeds grotere kronkels maken en vaker dergelijke cyclonen veroorzaken. Zo'n kronkelcycloon (poolwervel) was de oorzaak van de koudegolf van 2013-2014 in Noord-Amerika. Het plaatje hierboven geeft daar een beeld van.

Het mechanisme is ingewikkeld en kan gepaard gaan met verzwakking van de polar vortex.  Dat zou betekenen dat hij de kou minder goed vasthoudt en dat de lage temperaturen zich van de poolcirkel naar andere gebieden verspreiden, maak ik uit het artikel op. De afgelopen dagen werden aan de Noordpool temperaturen gemeten die 20 graden boven normaal lagen. 'Gezien de huidige atmosferische omstandigheden verwacht het toonaangevende Europees weermodel een flinke afwijking naar beneden in de temperatuur in de loop van de maand december. Vooral in de periode van 15 tot 25 december', schrijft een andere weersite. Misschien een witte kerst?

Maar het strekt verder. In het Nature-artikel zeggen de wetenschappers op basis van satellietgegevens over de afgelopen 30 jaar dat de hoogste poolwervel  - er schijnen er normaal twee te zijn, de hoge in de stratosfeer - de neiging heeft om in februari in de richting van Europa te bewegen. dat zou samenhangen met de voortgaande afname van zee-ijs in het noordpoolgebied, vooral in de Barentsz- en de Karazee. De komende winter zal kouder zijn en langer duren dan anders. Volgens de onderzoekers zal het koude seizoen tot eind maart voortduren. 

Sommigen zeggen: maar door de opwarming zou het toch steeds warmer moeten worden? Zeker, maar niet gelijkmatig. Omdat we door het verstoken van fossiele brandstoffen meer warmte-energie in het weersysteem pompen, worden de extremen ook groter.

Donald Trump ondertussen benoemde een geheide klimaatscepticus tot hoofd van EPA, het Amerikaanse agentschap voor milieu. Scott Pruit bevocht jarenlang als openbaar aanklager van de staat Oklahoma milieumaatregelen van de instantie die hij nu moet gaan leiden. 'Alweer een vos in het kippenhok', schrijft De Volkskrant. Een dag later, gisteren dus, benoemde hij een tweede climate-denier in zijn kabinet: Cathy McMorris Rodgers wordt minister van binnenlandse zaken.

Gisteravond een leuke avond in Café De Keizer in de Keizerstraat. Jeffrey trad op in een band die Joey Blu and BleuZbone heet. Daae werd deze foto gemaakt (foto hier). Vandaag een sombere, grijze dag met nevel en lichte miezer. Geen nieuws over het lot van honderden mannen uit Oost-Aleppo. Verder ook weinig te melden. Terug naar boven

Zondag 11-12-2016

Eén van de mooiste dichtregels vind ik deze:

'ergens tegen de sterren aan
sloeg het raadsel uiteen, maar wie gelooft er
dat het hiermee eindigt'

Ze staan in het mooie gedicht 'Achter het einde' van Gerrit Achterberg (1905 - 1962), de eerste dichter in mijn leven. Het is in die sfeer dat ik van de week dit gedicht schreef:

Ieder gedicht is een daad

van geringe importantie,

als het mogelijke

niet reageert met het echte.

Een gedicht schiet vaak tekort,

het is een verstoorde zodiak,

een kansloze ster,

zelfs een dubbelster,

zelfs een supernovarest.

Gekliefde grond onder

de meest zeldzame hoefslag

die je nooit meer hoort.

Wil je met me uitgaan, vroeg ze

en dat deed ik.

Maar let op, zei ze nog,

het heeft geen betekenis.

Ze mag dat zeggen, deze godin

heerst over de wereld,

deze vergeten rotsplaneet.

Ik dronk een glas of wat

en raakte bedwelmd.

Wie weet of ik morgen wakker wordt

in haar armen, misschien dat

het mogelijke dan reageert

met het echte.

Er moet nog wat aan geschaafd worden.

Vannacht regen, vandaag droog met veel bewolking. We hebben ons vermaak voor de kerstdagen gevonden: de serie Game of Thrones. Hij lag er al een tijdje, maar van de week zijn we begonnen. Fraai hoor, landschap en verhaal tonen veel gelijkenis met het Schotland van de Middeleeuwen. We zijn al door het eerste seizoen heen. Vanmiddag aan seizoen 2 begonnen, tot Tessa en Lina-Mae op bezoek komen. Terug naar boven

Schets van Roel Mulder van de mogelijke ligging van de burcht De Blauwe Toren, na de recente vondst van restanten van de voorburcht.

Maandag 12-12-2016

Onrust in de stad. Gaat de gemeente het wéér verknallen? Gaat de stad na de sloop van de Waterpoort (1893) en van de prachtige oliemolen De Eendracht naast de sluis op de Altenawal (1916), na het verdwijnen van nog zoveel ander stedelijk schoon zoals het oude NS-station, de Botermarkt en het karakteristieke brugwachtershuis bij de Korenbrug (allemaal jaren 70), nu de nieuwste potentiële bezienswaardigheid verpatsen voor louter financieel gewin? Van derden, nota bene? De kans verspelen om de restanten van de  voorburcht van het kasteel van Karel de Stoute tentoon te stellen? En de Blauwe Toren zelf op te graven? Niet te geloven.

In de afgelopen week tekenden meer dan 1800 mensen de petitie op internet van Marcel Klijn, waarin bescheiden gevraagd wordt om de resten van een waltoren en een stuk stadsmuur aan de Duveltjesgracht zichtbaar te houden voor het publiek. Omdat de wet het vereist werd de bouw van het afzichtelijke hotel stilgelegd. Archeologen verrichtten onderzoek en brachten een rapport uit aan het gemeentebestuur. De leider van het onderzoek sprak van 'een vondst van nationaal geschiedkundig belang'. Erfgoedvereniging Heemschut vindt de restanten zo bijzonder dat ze de gemeente adviseert om het hotel te verplaatsen, zodat ze zichtbaar blijven. Nu moeten B&W beslissen.

Vanmorgen schrijft ex-schouwburgdirecteur Roy Grünewald in zijn wekelijkse column in AD Rivierenland dat hij merkt dat op het stadhuis nu alle zeilen worden bijgezet om de vondst te bagatelliseren. 'Ineens is er sprake van "een muurtje" dat niks met de Blauwe Toren te maken heeft'. NB: het gaat waarschijnlijk om de voorburcht van dat kasteel. Grünewald spreekt van 'een duister vastgoed- en politieke belangen verhaal'. 'Omdat de ene hand de andere moet wassen vanwege een politiek-financieel akkefietje uit het recente verleden.'

Helaas blijft het daarbij. De lezer moet maar raden. Dat past een columnist niet en het is jammer, want als het werkelijk zo zit dan is het van het grootste belang dat die zaak openbaar gemaakt wordt. Dat Gorcum bovendien een schadeclaim kan verwachten als men besluit dat het hotel niet door kan gaan, is duidelijk. Dat hotel had hier nooit mogen komen en ik heb er destijds al voor gewaarschuwd dat men bij de Duveltjesgracht op archeologische resten kon stuiten (in februari 2015, lees hier). Omwille van een unieke kans de resten van Karel de Stoute's burcht tentoon te stellen - een bezienswaardigheid van formaat! - moet onze stad het geld ervoor over hebben. Het is het enige van de vier kastelen die Gorcum bezat - en het belangrijkste! - dat we zichtbaar kunnen maken. Zo'n kans krijg je nooit meer!

En dat hotel? Het kan een mooi stadshotel worden in de leegstaande vestiging van V&D bij de kerktoren. Iedereen blij.

Het vandaag weer zo'n grijze, zachte dag. We doen onze weekboodschappen op Oost en sporten daarna anderhalf uur. Ik lees een interessant boek van Nobelprijswinnaar Joseph E. Sieglitz, 'De Euro. Hoe de gemeenschappelijke munt de toekomst van Europa bedreigd', Athenaeum-Polak & VanGennep, 2016). De euro is te vroeg ingevoerd, Europa was er niet klaar voor. Er zijn twee keuzes: óf de fouten corrigeren en snel verder integreren, óf afschaffen - aldus Stiglitz. Terug naar boven

De initiatoren van de nieuwe lokale beweging Democraten Gorinchem bij hun logo. Vlnr. Toon Mik, Pierre Schefferlie, Ro van Doesburg, Tamara Hoogesteder, Kees van Willigen en Ries Pauk (foto: De Stad Gorinchem).

Dinsdag 13-12-2016

Gisteravond was ik bij de oprichting van een nieuwe politieke beweging in Gorcum. Een lokale beweging die wil pogen om beweging te krijgen in de stagnatie en de versplintering van de huidige gemeenteraadspolitiek. Onder het motto 'Minder gedoe, meer doen' hadden vijf initiatiefnemers allerlei mensen persoonlijk uitgenodigd in gemeenschapshuis De Bogerd. Eén van die vijf is boekhandelaar Ro van Doesburg en hij had mij gevraagd.

Het zaaltje is verrassend vol als ik om acht uur binnenkom. Toch wel zo'n vijftig mensen. Kennelijk zit de malaise in het Gorcums politieke leven velen dwars. De inleiders spreken veel over 'verbinden'. Ze hanteren een nogal wollig en diepvriendelijk jargon dat het midden houdt tussen de taal van vroegere welzijnswerkers en moderne managers- en marketingfilosofen. Ze willen 'maatschappelijke democratie' en 'hostmanship'. Dat is iets tussen gastvrijheid en vakmanschap, begrijp ik. Elke inleider vertelt de eerste dertig seconden over zichzelf, zijn baan en zijn gezin. Iemand in de zaal merkt op dat er geen minderheden aanwezig zijn, alleen maar goed-opgeleide blanke mensen. Die willen ze ook bereiken, zegt een van de initiatiefnemers, ze willen een dialoog met iedereen. Zo kabbelt de avond verder.

Mijn gedachten dwalen af. Hoelang is het geleden dat ik bij een partij en bij partijvorming betrokken was? Zeker wel veertig jaar, zo niet langer. Tijdens de linkse studentenbeweging rond 1970, die uitmondde in CPN-lidmaatschappen, de oprichting van de voorloper van de huidige SP en andere lokale 'voorhoedes'. In mijn geval de Utrechtse Muurkrantorganisatie en later Rood Front Utrecht. Behalve de SP zakte het allemaal ineen. Waar het heen moest dat wisten we donders goed, al onze strategie en taktiek stond in dienst van de revolutie, maar we kwamen er niet, de revolutionaire voorhoede lost zich op in gezin en carrière maken, alcohol of drop-out.

Nu is het andersom, geen vooropgezette doelen, vanavond willen ze een beweging beginnen die 'openstaat' voor iedereen, ook voor leden van andere politieke partijen. Die beweging wil bijdragen aan 'een gelukkig oftewel een plezierig en zinvol leven in onze stad'. Hoe? Door te werken 'met de (wetenschappelijke) bouwstenen van Geluk: autonomie, verbondenheid en competentie.' En verder meer tijd voor gesprek in de zorg en meer duurzaamheid in de gemeente. Het klinkt allemaal erg ondogmatisch en sympathiek.

Na een uurtje onthult Ro na een geestig verhaaltje over Aristoteles, Bob Dylan en zijn 2-jarige zoon Koen, de naam en het logo van de nieuwe beweging: Democraten Gorinchem. Tss.. toch een D66-kloon, vraag ik. Nee hoor, zegt mede-initiatiefneemster Tamara Hoogesteger, die een jaar of wat geleden uit de D66-fractie in de gemeenteraad stapte. Zie hier in De Stad Gorinchem een foto van de oprichters en het logo.

De hele avond wordt de term 'macht' en 'machtsvorming' niet gehanteerd. Vreemd, want het gaat altijd om de macht. Die is nodig om iets te bereiken. Gaande de avond blijkt dat men toch een partij wil worden en wil meedoen aan de raadsverkiezingen van maart 2018. 'Als we geen 15 zetels halen, is het mislukt', zegt een van de oprichters, maar een ander bestrijdt dat: 'drie zetels is ook mooi'. De raad van Gorcum telt 25 zetels.

Aan het eind van de bijeenkomst legt men op iedere tafel viltstiften en een vel papier neer. Daarop mag je opschrijven wat je wilt. 'Zo concreet mogelijk alsjeblieft'. Vaste prik op dergelijke bijeenkomsten; uit ervaring weet ik dat men er zelden iets mee doet. Ik heb de neiging om er op te schrijven 'Herbouw de Waterpoort!' en 'Graaf de Blauwe Toren op!'. Maar in een vlaag van fatalisme doe ik het niet.

Er wordt ook een formulier rondgedeeld, 'Ook Doe-Democraat worden?' Daarmee kun je je opgeven. Tja, en ga ik nu meedoen? Ik ben al veertig jaar niet geschikt voor partijen en partijpolitiek. Bovendien moet je verplicht een cursus 'Hostmanship' volgen als je lid wordt. Ik kijk wel uit, ik ben bijna zeventig, dat verdom ik. Dus zal ik op dit moment de optie kiezen dat ze me alleen maar op de hoogte houden.

Een nieuwe grijsbewolkte en te zachte dag. Anna past vandaag op baby Lina-Mae bij Tessa thuis. Ik lees geboeid verder in Joseph Stiglitz. Hij laat omstandig zien hoe slecht de eurolanden het deden in de periode 2007 - 2015, de jaren van de eurocrisis. Niet-eurolanden presteerden beduidend beter. Binnen de euro namen de tegenstellingen tussen de sterke en de zwakke landen toe. Hoe sterk is zijn conclusie dat het aan de euro zelf ligt, een munt zonder dat een politike unie hem schraagt? Is die conclusie nog houdbaar nu de jongste cijfers (o.a. van ons CPB) laten zien dat de groei en de productiviteit in de eurozône in 2016 flink doorzet? Zeker, de groei na de recessie kwam eerder in de VS, maar ligt dat aan de euro? Wel is er het feit dat de sterke landen niet wensen mee te werken aan transfers binnen de eurosector (bijvoorbeeld in de vorm van eurobonds). Dan zou de ellende in de zuidelijke landen minder schrijnend geweest zijn. Maar dat kunnen Merkel en Rutte niet aan hun achterban verkopen. Noodzakelijke schuldverlichting ook niet. Overduidelijk geen hostmanship.

Nieuwe berichten over slachtingen in Oost-Aleppo. De wraak van Assad op zijn tegenstanders. Vooral de democratische rebellengroepen zijn slachtoffer. IS herneemt ondertussen de ruïnestad Palmyra en vindt er nieuwe richtingborden in meerdere talen onder elkaar: Russisch, Arabisch, Farsi (Iran) en Engels. Terug naar boven

Woensdag 14-12-2016

Feiten over opwarming, ik geef ze maar door. Nooit eerder sinds de metingen was het arctische zee-ijs zo gering als in de maand november van dit jaar.  Hetzelfde geldt voor Antarcica - en dat is voor het eerst. Tot dusver groeide het ijs aan de Zuidpool licht aan. Zie de grafieken hiernaast. De bron is de website van NSIDC. Ze spreken voor zichzelf. Er kan er nog ongeveer 1000 Gigaton kooldioxide uitgestoten worden voordat de Poolzee aan het eind van de zomer geheel ijsvrij zal zijn. De huidige uitstoot bedraagt circa 36 gigaton per jaar. Jos Hagelaars becijfert in zijn bespreking van de uitkomsten op de website Klimaatverandering dat bij ongewijzigd beleid 'over grofweg 30 jaar zal zijn'. Dat zijn exacte voorspellingen die stroken met die van het IPCC in  2013: 'a nearly ice-free Arctic Ocean in september is likely before mid-century (medium confidence)'.

Een dag later - eergisteren - reageren veel klimatologen met schrik. 'Folks, we’re in a climate emergency. Tell everyone you know', tweette meteoroloog en klimaatschrijver Eric Holthaus. Het is een dramatische, onverwachte daling die zijn weerga niet kent in de 38 jaar dat er satellietmetingen zijn aan beide polen. De fjorden van Spitsbergen zijn normaal begin november dichtgevroren. Maar dit jaar niet. De ernst van de situatie - in het warmste jaar ooit sinds het begin van de metingen - moet niet onderschat worden. Het afkalvende zee-ijs kan tot een zelfversterkend klimaateffect leiden waarbij vooral de tropen snel opwarmen en er steeds meer extreme weersverschijnselen optreden. Zijn  we een van de gevreesde tipping points aan het passeren?

Gisteren bleek dat de gemeente Gorinchem zoals velen vreesden inderdaad is begonnen met het kleineren van de archeologische vondsten bij de Duveltjesgracht. In een persbericht van gisteren zegt men dat delen van de stadsmuur eerder ook al op andere plaatsen in de stad werden gevonden. De implicatie is: alweer een stukkie stadsmuur, die werden vroeger gewoon toegedekt want ze hadden slechts geringe betekenis. Vooruit: de nieuwe vondsten 'maken de kennis van de stad iets completer.' Dat nog net. In die trant citeert men ook de leider van het archeologisch onderzoek, Antoine Mientjes: de vondsten hebben 'geen nationale betekenis'. Dat is de man die eerder sprak ('in mijn enthousiasme') van 'een vondst van nationaal geschiedkundig belang'. Hij vindt de relatie met de Blauwe Toren nu opeens 'puur speculatief', als je het persbericht van de gemeente moet geloven. Wat zei hij wel?

Gelukkig beschikken sommigen - zoals Hugo Ouwerkerk van de Werkgroep Vesting Gorinchem - over de tekst van het voorlopig rapport van Mientjes. Leve Facebook. Daarin staat dat 'het niet mogelijk is om in dit stadium gefundeerde uitspraken te doen over een mogelijk nationaal belang van de aangetroffen restanten van de laatmiddeleeuwse vestingwerken'. Verder onderzoek moet dat uitwijzen. 'De aangetroffen laatmiddeleeuwse verdedigingswerken zijn in ieder geval van lokaal en regionaal belang.'

Dat is beduidend genuanceerder dan de gemeente ons wil laten geloven. Een gemeente die nooit veel oog had voor het regionaal belang. In januari gaat het archeologisch onderzoek in elk geval verder. Of zich dat uitstrekt naar de plaats waar mogelijk de resten van Hollands grootste torenburcht liggen, weet ik niet. Dat is natuurlijk wel gewenst. SOB Research verwacht voor de zomer een definitief rapport uit te brengen. Ik neem aan dat de bouw van de hoteldoos tot die tijd stil ligt.

Anders dan ik van de week schreef, wordt de klimaat-ontkenner Cathy McMorris Rodgers niet minister van binnenlandse zaken in de VS. Trump benoemde gisteren Congreslid en voormalig Navy-seal Ryan Zinke op die post. Hij heeft enig track-record betreffende milieumaatregelen, maar wat denkt hij over opwarming? 'It’s not a hoax, but it’s not proven science either', zei hij in 2014 (aldus The Washington Post).

De volgende zachte dag op een rijtje, nu met aardig wat zon. Al heel vroeg schrikken we wakker van de voordeurbel. Ik schiet mijn kamerjas aan en doe open. De post met een aangetekende brief. Een nogal zware brief. Van wie, vraag ik. Van het ministerie van binnenlandse zaken; de postbode wijst het logo op de enveloppe aan. Aha, ik weet het meteen, dat zijn mijn gegevens uit het archief van de vroegere BVD, die ik van de zomer had opgevraagd. Interessant, zeg! Ik kom er dezer dagen op terug. De rest van de dag doe ik achterstallige klusjes thuis, zoals de reparatie van de wieltjes van een van de eettafelstoelen en wat aanpassingen in een keukenkastje. En ik lees verder in Joseph Stiglitz. Terug naar boven

...met de BVD op mijn hielen.

Donderdag 15-12-2016

Het pakket dat ik gisteren ontving met mijn gegevens uit de archieven van de voormalige Binnenlandse Veiligheids Dienst (BVD) telt liefst 41 bladzijden aan fotokopieën van rapporten, pamfletten en dergelijke. Wat een service dat je die zomaar toegestuurd krijgt! Het geeft me ook het gevoel dat voor wie over zijn eigen BVD-gegevens beschikt, het leven eigenlijk voorbij is. Het bewijst dat we een volledig andere tijd bereikt hebben.

Ik lees het met plezier, soms mopperend dat de namen van alle andere personen zijn gewist. Zelfs die van Marx en Engels. Sommige zaken weet ik niet eens meer, bijvoorbeeld dat ik eind 1967 voorzitter was van de Utrechtse afdeling van de Studentenvakbeweging. Het meest interessant is een rapport van 5 bladzijden, dat dateert 20 augustus 1979 en werd opgesteld door de inlichtingenafdeling van de Politie Utrecht toen ik naar Deil in de gemeente Geldermalsen verhuisde. Een curieus rapport dat mijn politiek-linkse activiteiten over de jaren 1967 - 1979 beschrijft. Je vraagt je af wie het schreef.

Het relaas is brokkelig en vertoont grote hiaten, zoals de bezetting door een paar duizend studenten van het Utrechtse Academiegebouw in juni 1969. Wel kom ik - waarom die uitzondering? - opeens de naam van mijn toenmalig vriendinnetje Til tegen (als mijn 'verloofde'). Ook ontbreekt mijn tijd in de Utrechtse Muurkrantorganisatie, anderzijds staat de Babeuf-groep er weer wel in. Een groep, genoemd naar de Franse revolutionair Babeuf (1760 - 1797) de man die een proletarische dictatuur wilde stichten. Het was een groep waarmee we poogden invloed uit te oefenen op de CPN in Utrecht en de de eenheid van arbeiders en studenten te smeden, zonder veel succes overigens.

Mijn abonnementen op linkse bladen uit die tijd staan in het dossier en kopieën van pamfletten die ik zelf schreef en mede ondertekende, zoals een oproep om bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1970 op de CPN te stemmen. 'Zijlstra is nimmer gerijpt tot een aan de partijlijn toegedaan CPN-lid', lees ik. Ook is een lijvig en moeizaam lezend artikel 'Het histories materialisme' uit 1970 bijgevoegd, waarvan ik meen dat ik het schreef met wijlen Henk Bezemer. 'De objektieve voorwaarde voor deelname aan de klassestrijd is er: het grootste deel van de studenten zal later tot de loonarbeiders horen.'

Het leukste is een soort inschattingsrapport van 13 april 1970: 'ZIJLSTRA is een wat gematigde linkse figuur in de studentenbeweging.' De informant 'ziet ZIJLSTRA beslist niet als een CPN-aanhanger en hij meent dan ook dat dit lidmaatschap van korte duur zal zijn. Daarbij komt nog dat ZIJLSTRA een hekel heeft aan werken.' Nou ja zeg, dat haalt je de koekoek, ik werkte me kapot in die tijd! Co-assistentschappen in perifere ziekenhuizen, redacteur van twee studentenbladen en linkse actievoerder, alles tegelijk. Hoe komt hij erbij! Later hebben we ontdekt wie die BVD-informant was en hem ontmaskerd: Jan F. Dat verhaal staat in deel 1 van mijn romancyclus.

Over mijn latere werkkringen bij het WA Huis en JAC Utrecht staat niets. Een substantieel onderdeel van het relaas is mijn inzet als revolutionair dokter bij de MPLA in Angola (1975/1976). Met plezier lees ik dat mijn Renaultje 4 op 31 mei 1976 (ik was toen in Angola) door mijn toenmalige vriendin (een andere als boven) 'op een gehoor-vernietigende wijze' gebruikt werd als geluidswagen bij het Utrechts gerechtsgebouw, voor een demonstratie op de hoek Hamburgerstraat/Korte Nieuwstraat bij de rechtzaken tegen weigeraars van de huurverhogingen.

De periode na mijn verhuizing in de zomer van 1979 met vrouw en kind van Utrecht naar Deil komt niet in het dossier voor. Als huiseigenaar met hypotheek ben je niet meer interessant voor de BVD, vermoed ik, en welke revolutionair gaat nou in De Betuwe wonen?

Maar het dossier overziend moet ik zeggen dat de BVD redelijk goed geïnformeerd was. Waar diende het allemaal toe? Het belandde tenslotte in archieven en vergaarde stof - maar niemand kon destijds met zekerheid voorspellen hoe de Koude Oorlog zou aflopen. Nu, in een andere tijd, kunnen we het opvragen, lezen en ons verbazen en bedenken hoe echt al die spelletjes waren.

Vanmorgen is het lang mistig. We rijden naar Oost voor de weekendboodschappen en anderhalf uur sport. Vandaag kopt AD Rivierenland: 'Nuanceren archeologische vondst door de gemeente valt verkeerd'. De krant citeert ook het voorlopig rapport van archeologisch onderzoeker Mientjes (zie mijn  post van gisteren). die schreef: 'De zeldzaamheid en informatiewaarde van de aangetroffen resten worden als hoog aangemerkt.' Wat bezielt de gemeente toch? Angst voor financiële claims? De enige die zich actief met de zaak bemoeit is - nomen est omen - de oppositiepartij Gorcum Actief van Everdien Hamann. De rest houdt zich gedeisd, tot mijn verbazing en ergernis ook Groen Links. Ze willen allemaal het definitieve rapport afwachten, dat pas tegen de zomer uitkomt.

'De val van Aleppo markeert de overgang naar een wereldorde waarin een sturende macht ontbreekt', schrijft Arnout Brouwers in De Volkskrant. 'De door het Westen geleide liberale wereldorde is definitief voorbij. Wat resteert? 'Een strijd van allen tegen allen, zonder sturende macht - en waarin nationalisme en nationale soevereiniteit het winnen van mensenrechten of humanitaire consideraties.' Dat was onder Obama al het geval; onder Trump zal het isolationisme van de VS waarschijnlijk nog meer toenemen. 'Het Westen stuurt geen interventielegers meer, maar verontwaardigde tweets.' Zeker, dat is waar, maar zo simpel is het niet - Westerse interventies zoals in Vietnam, voormalig Joegoslavië, Afghanistan en Irak leverden door de bank genomen ook niets meer op dan bloedige mislukkingen. Terug naar boven 

Werk aan verandering van het remmingwerk bij de sluis. Zie op de achtergrond de kerstbomenbrug over de waterkering van buurtvereniging KNAKE (foto van eergisteren).

Vrijdag 16-12-2016

Gisteravond op één episode na samen het 2e seizoen van Game of Thrones bekeken. Pff... maar zeer boeiend. Vandaag een droge dag met wolken en zon. Ik rijd naar het politiebureau van Rotterdam en verdwaal op een industrieterrein, tot ik over bedrijfspanden en loodsen heen in de verte een donker hoog gebouw zie waar met  grote letters POLITIE op staat. Ik heb een afspraak met de Afdeling Bijzondere Wetten om de vergunning voor ons seinpistool te verlengen. Ik ben er iets te vroeg, maar dat neemt niet weg dat ik bijna drie kwartier moet wachten. Eigenlijk had ik het wapen willen verkopen, maar nu we besloten hebben om volgend jaar toch weer de zee op te gaan, heb ik het even uitgesteld.

Van de week is de vernieuwing van de steigers en sommige meerpalen afgerond. Het laatste werk betrof een verandering van het remmingwerk voor de sluis, bij ons voor (foto hierboven). Nu resteert een langer stuk om te wachten op de sluisopening, terwijl jachten gemakkelijker kunnen aanmeren naast de trappen.

Over de gevaren van inductieve verklaringen, gezien vanuit de kip. De kip wordt trouw iedere dag gevoederd door de boer. De kip extrapoleert het gedrag van de boer: hij verwacht dat de boer iedere ochtend terug zal keren met voer en dat gebeurt ook. De kip denkt dat de boer wel bijzonder veel van kippen moet houden tot de boer hem op zekere ochtend de nek omdraait. Herhaalde observaties zijn niet persé geschikt als basis van een theorie over de werkelijkheid, concludeert Bertrand Russell in 'On induction' in zijn boek 'The Problems of Philosophy' uit 1912 (mijn exemplaar is de Nederlandse vertaling 'problemen der filosofie' (boom, 1967). Met kleine letters, dat deed Boom (boom) in die jaren.

Het is een zonnige middag. De weervoorspellers geven weinig kans op een witte kerst. Zometeen ga ik naar mijn goede vriend Inge in Heukelum om wijn voor de kerstdagen te halen. Vanavond een orgelconcert in de Grote Kerk. Terug naar boven

Zaterdag 17-12-2016

Gisteren naar Inge in Heukelum om wijn te kopen voor de kerstdagen. Enkele mooie uit de Bordeaux en Rioja. Het was gezellig aan de proeftafel, waar ik aan de praat raakte met een man die orgeldeskundige was. Hij vond Gerben Budding, de Gorcumse stadsorganist, een uitstekende musicus. Eentje die flink boven de rest uitstak. Grappig dat ik juist die avond naar diens kerstconcert zou gaan. Vervolgens bleek de man ook een bootbezitter te zijn en tenslotte kocht hij ook nog het eerste deel van mijn romancyclus (Inge had er nog een paar op voorraad).

Na het avondeten liep ik met buurman Lourens naar de Grote Kerk. Een behoorlijke opkomst: 60 à 70 mensen. Budding opende met Max Reger - vanwege het Regerjaar, hij is honderd jaar geleden gestorven - de Phantasie über den Choral 'Wachet auf, ruft uns die Stimme' opus 52 uit het jaar 1900. Het is de populairste van de drie fantasieën onder dit opusnummer. De donkere inleiding klonk mooi omfloerst op het monumentale Bätz/Witte orgel. Volgens Reger zelf verbeeldt dat een kerkhof, waar een engel de doden oproept - 'Wachet auf!' - om op te staan.

Daarop kwam voor mij de top van de avond: drie stukken uit de Leipziger Choräle ( 'Nun komm, der Heiden Heiland') van Bach. Daarvan vond ik de ontroerende derde, BWV 661, het mooist. Met de link hierboven kun je ze alle drie horen in een uitvoering door Ton Koopman op het Christian Muller orgel van de Grote Kerk in Leeuwarden.

Na een ander werk van Reger (opus 59) volgde van de jonggestorven componist Adriaan Antonisse Jr. (1840 - 1868) de zelden gespeelde Fantasie over het lied ‘Hoe zal ik U ontvangen’. Mooi stuk. Budding is er altijd op uit om werk van onbekende Nederlandse orgelcomponisten op te sporen. Tijdens het spel dwalen mijn gedachten af naar de tijd dat ik dit lied goed kende, mijn vroegste jeugd in Leeuwarden, toen mijn ouders op zondag nog naar de kerk gingen. De woorden klinken aangenaam bedeesd en vragen":

Hoe zal ik U ontvangen?

Hoe wilt Gij zijn ontmoet?

Later zei ik die woorden wel eens tegen  een meisje waar ik verliefd op was. Het had niet altijd succes.

Met de kerstliederen aan het eind van het concert - van Alexandre Guilmant en Henri Büsser -  had ik weinig op. Tezeer main stream kerstmuziek.

Op de terugweg stuitten Lourens en ik op de Langendijk op een vrolijk gezelschap bekenden, die juist een kerstuitvoering van koormuziek hadden gegeven in het schuilkerkje. Met enigen van hen liep ik mee naar de verjaardagsborrel van buurvrouw Arina. Later kwam Ans er ook nog bij. Het werd nog laat, zoals het heet.

Vanmorgen begint een aardige dag, nog steeds tamelijk zacht, droog en nogal grijs. Tessa komt met haar dochters op de koffie.

De gemeente publiceerde de uitkomsten van de online vragenlijst over de inrichting van het Eind, onze straat, op Eindgoedalgoed. Veel reacties pleiten voor een autoluw Eind, eenrichtingverkeer of een autoluwe binnenstad. De frequente patstelling van auto's op de smalle Peterbrug wordt ook vaak genoemd, net als de gevaarlijke hoek Eind/Tolsteeg en het smalle eindstukje van het Eind. Voor- en tegenstanders van sluiting van de Tolsteeg houden elkaar in evenwicht, lijkt me. Daarom is het voorstel van een proefsluiting nog steeds zinvol.

Geweldig nieuws in een berichtje in De Volkskrant. Vandaag is het verkiezingscongres van Groen Links en de leden dwingen de partij vanmiddag om de ratificatie van het Oekraïneverdrag te steunen. Dat was die fractie aanvankelijk niet van plan, maar een meerderheid stemde voor ratificeren. Een fikse meevaller voor Rutte. Nu kan ik met overtuiging tóch GL stemmen.

Vanmiddag gaan we met het boemeltje naar Dordrecht. Winkelen en vanvond uit eten met Fons en zijn vriendin Jo-Ann. Terug naar boven

Met Jo-Ann en Fons in Eetcafé Jongepier op het Groothoofd in Dordrecht.

Zondag 18-12-2016

Gistermiddag met het Betuwe-boemeltje naar Dordrecht. We treffen een stel uit de buurt; ze gaan naar de Kerstmarkt in Dordt. Dat wisten we niet, maar later blijkt het in de binnenstad ongelooflijk druk te zijn. Drommen mensen schuifelen langs talloze kraampjes met kerstartikelen, eten en koopjes. Er valt lichte miezerregen. Het café waar we met Fons en Jo-Ann hadden afgesproken blijkt gesloten. We bellen ze en vinden met enige moeite een tafeltje op het verwarmde terras van Grand Café Centre Ville op de Vischbrug. Onze vrienden arriveren even later.

Rond half zeven lopen we over de Kuipershaven naar het Groothoofd, naar de serre van Eetcafé Jongepier. Een restaurangt met een bijzonder goede keuken en vooral een historische plek voor Anna en mij, want hier besloten we in 2002 om met elkaar verder te gaan. Buiten in het donker varen grote vrachtschepen met hoge snelheid voorbij, want het Groothoofd ligt aan de drukke kruising van Beneden Merwede, Oude Maas en Noord.

Volgt een erg gezellige avond met lekker eten en goede wijn. Zie de foto hierboven. Met het boemeltje terug; we zijn tegen elven weer in Gorcum.

Op het verkiezingscongres van Groen Links gisteren stemde een flinke meerderheid (58%) ervoor om toch het ratificeren van het Oekraïne-accoord te steunen. Maar het congres nam nóg een verstandig besluit, namelijk om het correctief referendum helemaal uit het verkiezingsprogramma te strepen. Correctieve referenda zijn volgens de aangenomen motie 'onwerkbaar' en ze hollen de rol van het parlement uit als willekeurige groepen burgers een wet kunnen laten afstemmen. Volledig juist.

Weer een aardige dag, wolken en wat zon. We slapen lekker uit en maken er een rustige zondag van, waarop we knus op de bank naar een aantal afleveringen van Game of Thrones kijken. Nu zijn we bij de tweede aflevering van het 3e seizoen. Terug naar boven

De kerstbomenbrug van buurtvereniging KNAKE (foto Dick Lammers)

Maandag 19-12-2016

Soms gaat van alles mis. Om acht uur sta ik vanmorgen bij de tandarts voor de uitgestelde kroonbehandeling. De dames bij de receptie kijken me verbaasd aan. U hebt pas woensdag een afspraak, zegt er een. Trouwens, de tandarts is ziek, waarschijnlijk woensdag ook. Oh. Afspraak verkeerd genoteerd, mompel ik. We bellen u nog over woensdag, zeggen de dames vergoeilijkend.

We rijden naar Oost, sporten en halen het grootste deel van de kerstboodschappen. Dat gaat goed. Dan wil ik wat foto's printen uit de reeks van ons 12,5-jarig huwelijksfeest, maar ik kan het bestand nergens vinden. Hè, hoe kan dat nou? Michel had ze me per email gestuurd - er begint iets te dagen - maar dat was nog op mijn oude computer. En die is er niet meer. Ik zoek op de USB-sticks met alle files van die PC, maar vind slechts een klein deel. Merkwaardig. Ook in de emailbestanden niks. Ik sta paf. Nou ja, in het recente fotoboek op de website staan er nogal wat.

Vandaag een zonnige dag, iets frisser dan de eerdere dagen. Laat licht, vroeg donker. De foto hierboven werd dit weekeinde gemaakt, toen de dagen nog grijs waren.

Stadgenoot Marcel Klijn is de man van de petitie aan het gemeentebestuur, waarin gevraagd wordt om de archeologische resten aan de Duveltjesgracht voor het publiek zichtbaar te laten blijven. Dus niet zonder meer de pisgele hoteldoos van Berry Voet eroverheen te bouwen. Het aantal ondertekenaars loopt langzaam op naar 2000. Klijn meldt op Facebook dat hij op 15 december jl. een gesprek had met Groen Links wethouder Arjen Rijsdijk en een ambtenaar. De wethouder reageert lauw. Het is een lang verhaal (hier), dat er in grote lijnen op neer komt dat de gemeente afwacht. Niet tot het eindrapport van de archeologische onderzoekers, maar tot mijn ontzetting slechts tot het definitieve tussenrapport. Dat zou medio januari verschijnen. 'De gemeente zal niet onaangekondigd op een onbewaakt moment toestemming geven de bouw van het hotel te hervatten', belooft Rijsdijk. Opletten! Dat kennen we, dat deden ze een paar jaar geleden wel met de vergunningverlening voor het wanstaltige hotel.

Helemaal bont maakt Rijsdijk het door te stellen dat de gemeente slechts twee mogelijkheden kent:

1. De restanten worden gespaard en ingepast in het bouwplan.

2. Ze worden opgraven en verwijderd of er wordt toestemming geven dat de heipalen er doorheen worden geslagen en de vondst wordt vernietigd.

Onthutsend! Het afzichtelijke hotel gaat dus onder alle omstandigheden door. Een derde mogelijkheid, namelijk het verder graven in de richting van waar De Blauwe Toren mogelijk stond, is geen optie! Dat had ik van een Groen Links wethouder niet verwacht. De gemeente is alleen maar benauwd voor een schadeclaim van Berry Voet. Je kunt dat ook zien als de kosten van een majeure beleidswijziging. Nu wordt er een unieke kans op een bijzondere historische bezienswaardigheid aan opgeofferd. Ach, zo ging het altijd in deze stad (Waterpoort, Oliemolen De Eendracht, NS-station, Botermarkt, enzovoorts), er is geen lol aan. Deze bestuurders hebben het het formaat en karakter niet om een stad te leiden, ook al is het een kleine. Bij de verkiezingen van maart 2018 zullen we echter met de collegepartijen afrekenen. Misschien is er zelfs eerder, bijvoorbeeld bij een B&W-besluit in januari, een juridische actie mogelijk. Terug naar boven

Zicht op de havenkom bij de sluis (foto: Dick Lammers)

Dinsdag 20-12-2016

Een zonnige dag, een paar graden boven het vriespunt. Vannacht nog net de eerste berichten gehoord over de aanslag op een kerstmarkt in Berlijn. Negen doden; vanmorgen zijn het er twaalf, en bijna vijftig gewonden van wie er nog velen in het ziekenhuis liggen. Moeilijk te beschermen, zo'n kerstmarkt. Over de dader bestaat onduidelijkheid. De 23-jarige man uit Pakistan die gisteravond werd opgepakt, is mogelijk niet de dader. Die zou nog vrij - en gewapend - rondlopen, volgens sommige politiebronnen.

Iedere keer vraag ik me af wat terroristen denken te winnen met dergelijke aanslagen. De mensen keren zich walgend en geschokt af van de zaak die de dader zegt te dienen, en samenlevingen als de onze laten zich er niet duurzaam door ontwrichten. Niettemin zijn er de hele geschiedenis door steeds opnieuw terroristen en aanslagen, waar weinig verweer tegen mogelijk is. We moeten ons nooit laten verleiden daarom een politiestaat te worden. Uiteraard zijn er ook weer rechtse politici die roepen 'dat Duitsland in oorlog is' en dat het migratiebeleid moet worden gewijzigd.

AD Rivierenland schrijft dat horeca-ondernemer Berry Voet als erfpachter moet opdraaien voor de kosten van het archeologisch onderzoek bij de Duveltjesgracht. Dat is een standaard onderdeel van een bouwvergunning en/of erfpachtovereenkomst. In dit geval een tegenslag voor hem. Hij schijnt er wel van te kunnen afzien als de kosten onevenredig hoog oplopen, maar dan vervalt meteen zijn erfpacht. Dus dat zal hij niet zo snel doen. Overigens blijkt de verwijderde grond ernstig vervuild te zijn, zodanig dat nader onderzoek vereist is. Zolang mag de grond niet worden afgevoerd. Je zou werkelijk gaan denken dat er - zoals columnist Roy Grünewald onlangs zei - een duivelse vloek op deze lokatie ligt.

Anna past vandaag weer op de baby van Tessa, nu haar rug weer beter is. Ik loop de stad in voor enige inkopen voor onder de kerstboom.

Bij zijn poging om het Oekraïneverdrag te redden (en ons land een Europese afgang te besparen) kreeg premier Rutte afgelopen zaterdag onverwacht steun van Groen Links. Maar nu wordt het moeilijker, de rechtzinnig-christelijke splinters zullen hem niet steunen en dat geldt ook voor de boze bejaarden van 50Plus. Blijven over de senatoren van het CDA; aller ogen zijn nu op hen gericht. Buma is tegen: het volk heeft gesproken, ook al was het nog geen 20% van het electoraat.

In Elsevier stelt Siep Wynia vast dat 'er een antidemocratische tendens door Nederland waart'. Dat ziet hij bij de linkse en links-liberale elite die vroeger het algemeen kiesrecht verdedigde, maar sinds de populistische overwinningen steeds vaker pleit voor kiesdrempels en een soort examen voor kiezers. Wynia is meestal ook een wat zure, boze man, maar nu heeft hij gelijk. Toch is het een uitstekend idee. Waarom alleen voor migranten een inburgeringsexamen? Ik opperde in het verleden al een paar keer het instellen van zo'n examen voor alle Nederlanders die aan verkiezingen willen meedoen. Een halfjaar geleden nog en eerder ook, maar dat kan ik niet vinden. Zou het bijvoorbeeld in de jaren 30 geholpen hebben tegen het onverantwoordelijke gedrag van een deel van het electoraat dat Hitler en de Nazipartij aan de macht hielp? Terug naar boven

Rood kruisje: prognose 2016.

Woensdag 21-12-2016

Het voornaamste bewijs van de mislukking van de euro is bij Joseph Stiglitz ('De euro', Athenaeum/Polak&VanGennep, 2016) de nevenstaande grafiek, die ik uit het boek heb gekopieerd. - en aangevuld (rood kruisje) met de prognose voor het BBP van de eurolanden over 2016. Je ziet duidelijk hoe de groeicurve van het BBP inzakt vanaf 2008, het begin van de financiële crisis in de wereld. De euro werd daadwerkelijk ingevoerd in 2002, maar de verhoudingen tussen de diverse munten werd al vanaf 1998 gefixeerd. Er is een sterke afwijking van de trendlijn 1980 - 2008. De mislukking blijkt volgens Stiglitz op drie punten:

1. Er kwam geen groeispurt na de invoering van de euro. Wel kwamen er zeepbellen in zuidelijke landen, met name in Griekenland en Spanje, omdat de regeringen van die staten opeens veel goedkoper geld konden lenen dan tevoren. Dat deden ze op grote schaal.

2. Het BBP van de eurozône zakt na 2002 steeds verder onder de trendlijn. Stiglitz becijfert dat er daardoor in de jaren 2008 - 2015 maar liefst 11 biljoen euro verloren ging (een één met 12 nullen).

3. Het verschil neemt nog steeds toe, terwijl de VS ondertussen al sinds 2010 uit de crisis is geraakt en jaarlijks met 2 - 5% groeit. Dat komt omdat de euro ons remt, aldus Stiglitz. Op de bewijzen die hij daarvoor aanvoert, kom ik nog wel terug. De enige manier om de euro te redden is volgens de auteur verdere integratie van de eurolanden. Een begrotings- en transfer-unie dus (eurobonds). Duitsland en Nederland zijn daar mordicus tegen; er mag geen geld van hun belastingbetalers naar zuidelijke staten. In de VS is dat doodgewoon; de federale banken en overheid springen (onder voorwaarden) bij en dat maakt de kracht van de federatie uit. De euro kent die instituties niet. Stiglitz denkt dat het er in de eurozône door die onenigheid ook niet van zal komen, maar het afschaffen van de munt kost erg veel geld. Daarom denkt hij dat de eurozône blijft doormodderen. De euro is te vroeg gekomen.

Ons kabinet klopt zich nu op de borst omdat het ernaar uitziet dat 2016 een jaar wordt met een magere economische groei rond de 2%. Sinds 2013 lijkt ook ons land uit de crisis te raken. De Volkskrant publiceert vandaag een nieuw in indicator, de Brede Welvaarts Indicator (BWI). Die is samengesteld door de Rabobank en de Universiteit van Utrecht. BWI weegt meer factoren dan het BBP mee, zoals baanzekerheid, onderwijs, gezondheid, milieu, veiligheid en geluk. Toegepast op Nederland blijkt  uit de indicator dat onze welvaart er sinds het begin van het economisch herstel in 2013 nauwelijks op vooruit is gegaan, en dat het nog altijd minder is dan vóór de crisisjaren. Verder blijkt eruit dat het besteedbaar gezinsinkomen al twaalf jaar niet is gestegen. Dat zou de verklaring zijn van de ontevredenheid onder het volk en het succes van populistische partijen.

Officieel begin van de winter. Vandaag een dag met wolken en wat zon, maar het zal gaan regenen, zeggen de voorspellingen. Om acht uur zit ik bij de tandarts, die weer beter is. Een kroon op een kies waar van 't zomer een stuk van afbrak. Met verdoving, dus geen centje pijn. Later wel, als de verdoving uitwerkt.

's Middags nog een keer terug om de kroon op de kies te laten zetten. Goed resultaat, alsof hij er altijd zat. Kan weer jaren mee, tot mijn dood, mag ik aannemen. Terug naar boven 

De in 2014 herbouwde Geulpoort in Valkenburg.

Donderdag 22-12-2016

Nogal wat mensen verslijten het voor onrealistisch, mijn pleidooi voor herbouw van de Gorcumse Waterpoort - gesloopt in 1893 voor doorgaand verkeer dat er 60 jaar later niet meer is. Daar krijg je nooit toestemming voor van de gemeente en van de monumentencommissie (hoe die dan ook moge heten), zeggen ze. De praktijk leert anders. Deze week wees ik op het precedent in Heukelum, waar met particulier initiatief de stadswallen worden herbouwd (zie hier). Maar iemand anders wees me op de Middeleeuwse Geulpoort in Valkenburg. Een stadspoort die al vanaf 1644 geleidelijk gesloopt werd en in 2014 geheel herbouwd op de fundamenten. 'Het initiatief lag bij de gemeente', zegt mijn zegsman, 'maar ja, in Valkenburg beseffen ze het belang van toerisme'. Zie de foto hierboven. Het is dus mogelijk, als men maar wil. De gemeente Gorinchem wil het toerisme toch graag stimuleren? Dat is het officiële beleid, maar van daadwerkelijke uitvoering komt het niet.

Vandaag een sombere grijze dag. De zon laat zich niet zien. Hogere temperaturen dan gemiddeld. Sport op Oost en boodschappen in het Piazza Center. We hebben vrijwel alles in huis om de kerstdagen te overbruggen en de kinderen te ontvangen. Verder lezen in Stiglitz. Ik probeer het begrip 'interne devaluatie' onder de knie te krijgen. Terug naar boven

Dulce op de wal in Jachtwerf Rexwinkel in Numansdorp.

Vrijdag 23-12-2016

'Interne devaluatie' zou een van de belangrijkste mechanismes moeten zijn om de euro gezond te houden en de economieën van de landen binnen onze muntunie geleidelijk naar elkaar toe te laten groeien (convergentie), aldus Joseph Stiglitz. Het vaak gewraakte bezuinigingsbeleid zou naast de strikte criteria van het Begrotings- en Stabiliteitspact (dat de stabiliteit van de euro moet garanderen) het middel moeten zijn om die interne devaluatie op gang te brengen. Een euroland met financiële problemen (een recessie) kan door de muntunie niet meer zijn munt devalueren, minder waard maken, om zijn schulden te verkleinen en de export te stimuleren en zo uit de crisis raken. In plaats daarvan zou het zo moeten werken: de werkeloosheid stijgt door de crisis en de lonen en prijzen dalen. Zo ook de import. Deze 'interne devaluatie' maakt de export goedkoper en dat stimuleert de economie, de werkgelegenheid neemt toe, enzovoorts. Door lijden komt de verlossing, het is het recept van de zogenaamde 'trojka' (IMF, ECB en eurogroep) en het is de kern van de neo-liberale visie dat de markt leidend moet zijn.

Dat is een schone droom gebleken, vindt Stiglitz. Inderdaad vond er sinds 2008 op grote schaal interne devaluatie plaats in de eurozône. In de crisislanden (met name Griekenland, Ierland en Spanje) steeg de inflatie inderdaad minder dan in de andere eurolanden. Toch steeg de export minder dan gehoopt. Velen wijten dat aan de starheid van de lonen, die zelfs bij hoge werkloosheid niet voldoende omlaag gingen. De flexibiliteit van de lonen was onvoldoende, met name in Frankrijk, Italië en Spanje. Dat geldt niet voor Griekenland, waar sterke loonsverlagingen de bevolking troffen. Een effect van de hoge werkloosheid en de lagere lonen is dat mensen in financiële terechtkomen en hun hypotheken niet meer kunnen betalen. Het aantal faillissementen stijgt. De banken blijven daardoor zitten met een toenemend aantal 'slechte leningen' en zetten een rem op de kredietverlening. Het investeringskapitaal vlucht weg uit de crisislanden. Dat verstikt de economie, enzovoorts. Interne devaluatie werkt dus niet, aldus Stiglitz. Een plausibel verhaal.

Meer flexibiliteit van de lonen - loonsverlaging dus - had een groter concurrentievoordeel opgeleverd. Typisch is dat wel het geval in bijvoorbeeld Duitsland en Nederland, door de sterke toename van flexwerkers en ZZP'ers. Onze export is dit jaar substantieel toegenomen (0,8%), bericht het CBS vandaag. Ook het begrotingstekort loopt terug. Is het een kwestie van geduld uitoefenen voor interne devaluatie werkt? Het is ingewikkeld en er zijn nog meer factoren (en ik heb het boek nog lang niet uit).

Een grijze dag. Aan het eind van de middag en voor vannacht wordt stormachtige wind uit het zuidwesten verwacht. Vanmorgen rijd ik naar de werf in Numansdorp om even te kijken of de boot er goed bij ligt om de harde wind te doorstaan (foto boven). Er is veel algengroen aan dek. Ik kijk naar het want en zie ik dat een val los is gaan zitten; ik zet hem vast, goed dat ik even hier ben. Op de werf is het stil. Fons heeft deze week afscheid genomen; na zo'n vijftien jaar heeft hij een andere baan aanvaard. Het lijkt me een fikse aderlating, want hij was duidelijk de spil van de werf. Er zijn overigens tegelijk met hem meer mensen vertrokken.

In de kajuit is het klam en er is wat lekkage geweest. Ik verwissel de natte handdoeken in de garderobekasten voor droge. Op verzoek van Ans neem ik een sauspannetje van onder het aanrecht mee. Aan dek voel ik dat de wind al begint aan te trekken.

Op de weg terug is het nog niet druk. Veel mensen gaan vandaag met vakantie; straks zullen er wel files staan. Ik haal Ans op die bij Barbara thuis op de zieke Esri past. Bij Van Lopik in het Piazza Center halen we verse mosselen voor vanavond. Terug naar boven

Bron: De Volkskrant.

Zaterdag 24-12-2016

Het wordt een zeer zachte en onstuimige kerst, met herfstachtig weer, harde wind en temperaturen tot 12 graden. Als dat klopt wordt het op twee na de warmste kerst ooit gemeten. Het record was vorig jaar: toen was het 14 graden in De Bilt. In de verste verte geen witte kerst, maar die waren toch al zeldzaam. De Volkskrant heeft een overzicht waaruit blijkt dat we sinds 1901 slechts acht keer sneeuw en vorst met de kerstdagen hadden (zie ook hierboven). Eruit blijkt dat we geluk hadden, de winters van 2009 en 2010 hadden een witte kerst en toen waren we hier.

Vandaag is het een aardige dag, zon en wolken met minder wind dan verwacht. We lopen de stad in om bij de pop-up Franse Winkel in de Gasthuisstraat het bestelde verse Franse stokbrood te halen en twee knoflookbroden. Pop-up, want de winkelhuur is te hoog en de omzet te laag voor een permanente winkel, zoals er eerder was in Tinnegietersteeg. Op de Grote Markt staat de jaarlijkse ijsbaan weer, een gezellige tent met een baantje en walsmuziek. Tessa en Vajèn zouden er zijn, het uurtje voor kleine kinderen is bezig, maar we zien ze niet. Zeker al naar huis. Gelukkig stuurt Tessa wel een leuke foto (zie hier). Tijdens de laatste stuitten we op ons huidig appartementje naast de sluis - we huurden toen tijdelijk een bovenwoning op de Havendijk - en konden het kopen. Een treffer.

Vredige middag. En passant zag ik dat het aantal bezoekers van mijn weblog ergens in de afgelopen dagen de 13 miljoen passeerde. Het betreft het totaal van indivuduele bezoekers, geteld per dag, vanaf september 2006.

Er is veel in het nieuws om me over op te winden, maar ik heb er geen zin in. De vrede van kerstmis wordt gewekt door een vermoeid soort fatalisme. Terug naar boven

Ligehaven, schilderij van Albert Buikema, 1988

Zondag 25-12-2016, 1e Kerstdag

Aangezien er geen witte kerst is, hierboven een winters schilderij van de Gorcumse schilder Albert Buikema (1949 - 1994) van de gerenoveerde Lingehaven. De datering vermeldt 1988. Dat klopt want je ziet op de voorgrond de nieuwe jachtensluis. De kerstbomenbrug van KNAKE is er niet, want de buurtvereniging werd pas in 1993 opgericht. Buikema schilderde veel winterlandschappen. Ik kan weinig over hem vinden, behalve dat hij een gereformeerde achtergrond had en later zijn heil zocht bij oosterse godsdiensten. Hij overleed op jonge leeftijd in Herwijnen aan een ernstige ziekte, aldus een kenner. Veel van zijn schilderijen zijn op internet te koop. Volgens mij heb ik de bovenstaande al eens meer getoond, maar ik kan niet vinden wanneer.

Rustige grijze ochtend, met flink wat zuidwestenwind. Bij ons merk je dat niet, want bij wind uit die hoek zitten we in de luwte. Ik lees met veel plezier en inspanning een boek over de wiskundige van oneindigheid, 'In de naam van oneindigheid' van Loren Graham en Jean-Michel Kantor (2009, Ned. vert. Amsterdam University Press, 2016). De mystiek van de Naamaanbidders en de wiskunde van de verzamelingenleer of hoe het oneindig herhalen van de naam van Jezus (het Jezusgebed) door de monniken van het Panteleimonklooster op het Griekse schiereiland Athos zo'n honderd jaar geleden het wiskundig begrip van het oneindige dichterbij bracht. Echt een kerstthema.

Vanmiddag gaan we naar Tessa waar de familie van Ans bij elkaar komt. Terug naar boven

Vanmorgen in Numansdorp.

Maandag 26-12-2016, 2e Kerstdag

Veel plezier gisteravond bij Tessa & Jeff, Vajèn (in kerstkostuum, foto hier) en baby Lina-Mae (haar eerste kerst in deze wereld) en de ex van Ans. De lange tafel stond vol schalen lekkers die iedereen had meegenomen, plus suffisante groentensoep met ballen. Anna bracht een salade en pittige gehaktballen mee. Hilariteit toen Esri onder de kerstboom een cadeautje vond waarin een soort 'bekkentrekkers' zaten. Alsof je opeens een vampier was. Die moest iedereen natuurlijk uitproberen (foto hier).

Vannacht en vanochtend harde wind en wat regen, later zon. De harde wind blijft nog doorstaan en het zat me nog niet lekker met die lijnen op de boot. Dus rijden we om half elf naar Numansdorp (foto hierboven). De lijnen en vallen zitten goed, maar ik zet ze allemaal nóg beter vast (foto hier). Je wilt niet dat ze tegen de mast gaan klapperen. Er is enige lekkage in de stuurboord garderobekast. Een uurtje lang lekker aan boord rondscharrelen, een groot vaarverlangen bekruipt me. Om half één zijn we weer thuis.

Lekkere middag. Lezen, muziek en seizoen 4 van Game of Thrones. Veel wandelaars over de sluis. Terug naar boven

Het Beleg van Gorcum (winter 1813/1814). Een gevorderd schip sluit de haven af.

Dinsdag 27-12-2016

Vandaag schijnt de zon in een wolkenloze hemel bij een temperatuur tegen de 10 graden. Hierboven een tekening van (voor mij) onbekende herkomst van het Beleg van Gorcum in de winter van 1813/1814. De geallieerde troepen (Pruisen, Britten en Russen) omsingelden de stad, en sloegen een beleg van 'de sleutel van Holland'. Op de tekening (gedateerd 15-01-1814) zie je dat een door de Fransen gevorderde vissersboot de haven afsloot. Er staat gesc hut op opgesteld. De Merwede ligt dicht met ijsschotsen. Dat was de vluchtroute voor de Franse troepen.

Je ziet nog meer op de foto. De oliemolen De Eendracht, gesloopt in 1916, staat prominent op de Altenawal. De Kalkhaven is nog open; daar zie je fraaie Kettingbrug die de Kriekenmarkt verbond met de Altenawal. Door de opening zie je in de verte het spitsje van de Dalempoort.

Bij de beschietingen raakte de stad zwaar beschadigd. De mooie Gotische hallenkerk was in puin geschoten maar de Sint Janstoren overleefde het beleg. Op 22 februari namen de Geallieerden te stad in. Kijk voor een oogetuigenverslag hier. Men bleef bij mooi weer de geschonden kerk nog gebruiken, maar dat werd steeds gevaarlijker. Hij werd in 1844 gesloopt. De huidige Romaans-classistische kerk kwam er in 1851 voor in de plaats.

Terwijl Anna een taart gaat bakken - vanmiddag komen al mijn kinderen en kleinkinderen op bezoek - rijd ik naar Oost voor boodschappen en anderhalf uur fitness. Terug thuis is het gezellig. De Top2000 staat op. Leuke roddel in De Volkskrant. In een interview leegt Ronald Plasterk, die na de verkiezingen niet terug zal keren, zijn gemoed over zijn kabinetsperiode van tien jaar. Over Frans Timmermans die een halfjaar in de fractie niets deed omdat hij geen buitenland in zijn pakket kreeg. 'Ik vond het een rare vertoning'. En zo meer. Wouter Bos, toen minister van financiën, verzweeg de sollicitatie van Aboutaleb als burgemeester van Rotterdam voor premier Balkenende. Die erkent dat hij het had tegengehouden als hij het geweten had.

Het verbaast me overigens niks, zo gaan die dingen - maar je hoort het niet vaak. Plasterk was een wetenschapper, die verdwaalde in de politiek. Onder Rutte vond hij het prettiger, dat was geen vechtkabinet. Een intellectueel in de politiek, dat gaat zelden goed. In het interview kun je lezen waarom: intellectuelen gaat het om de inhoud, ze houden van waarheid, politici te vaak niet. Terug naar boven

Met zijn allen op de bank. Vlnr. Thijs, Pijke, Lisa, Floor, Bas (met de ridderhelm van Thijs op), Rommert en Loïs.

Woensdag 28-12-2016

Het is een feest: al mijn kinderen en kleinkinderen op bezoek (foto hierboven). Rommert had zijn vriendin Loïs meegebracht. Leuke kennismaking, ik heb de indruk dat ze ook van boeken houdt. We hebben pakjes voor iedereen onder de kerstboom en Thijs, die heeft leren lezen, mag ze ronddelen. Een vrolijke bende, heerlijk om ze weer allemaal bij elkaar te hebben! Met smaak aten ze van de pindasoep die Ans gemaakt had. Later zaten Thijs en zijn zusje Lisa knus bij elkaar in de leesstoel op mijn kamer (foto hier). Zoete kinderen.

Pas tegen negen uur vertrokken ze allemaal tegelijk en was het opeens stil om ons heen, behalve dat er een mega-afwas stond. Toen die gedaan was vielen we moe voor de televisie in slaap.

Vanmorgen hangt er hardnekkige mist, die pas na het middaguur optrekt. Over blijft een grijze dag. Dit zijn van die nietszeggende dagen die alleen maar lijken te dienen om het jaar vol te maken. Dat heeft het voordeel dat niets hoeft dan afwachten, met een dom hoofd van de wijn van gisteren. Terug naar boven

Weer zo'n mooie mistfoto van Dick Lammers, onderdoor een bloembak op de Peterbrug genomen van de Lingehaven, met salonboot 'Dudok'. Het dubbele en de KNAKE-kerstbomenbrug. Het dubbele rode licht beduidt dat de sluis niet bediend wordt.

Donderdag 29-12-2016

Misty morning. Net als gisteren blijft de mist hangen tot ver voorbij het middaguur. Het lijkt of de laatste dagen van het jaar zich schamen om voor de dag te komen. Gelet op alle rampen, aanslagen en bedenkelijke ontwikkelingen in 2016 kan ik het me voorstellen. In 2017 zal het niet beter worden, met het aantreden van Trump en verkiezingen in Nederland, Frankrijk en Duitsland op komst. Verbaasd neem ik kennis van een peiling van I&O Research, een bureau dat ik niet ken, waaruit blijkt dat Wilders 33 kamerzetels zou halen - en overigens Groen Links 18. Het electoraat radicaliseert verder en trekt het redelijke midden uit elkaar. Het onderzoek werd uitgevoerd onder bijna 3000 kiezers tussen 16 en 19 december. Overigens blijkt dat PVV vooral jonge kiezers trekt. Ach, die springen in de toekomst nog alle kanten op en vormen geen betrouwbare basis.

Na de val van Aleppo zijn de Russen bezig om met steun van Iran en Turkije het ongelukkige Syrië op te delen, blijkt uit een artikel in De Volkskrant. Het regime van Assad zal tegenstribbelen, maar behoudt in elk geval het dichtbevolkte westen en de kustregio. Ik vermoed dat de Turken de gelegenheid krijgen om een brede strook langs hun zuidgrens te zuiveren van Koerdische milities, zoals ze dat ook in het noorden van Irak doen. Iran is daarbij gebaat vanwege zijn eigen Koerdenprobleem. Vervolgens zal men zich massaal tegen de soennitische IS keren. De VS, tijdelijk lamgelegd, speelt geen enkele rol in deze majeure machtspolitieke deal van Poetin. Een afhankelijke rompstaat in het oostelijk Middellandse Zeebekken en een Turkse wig in de NAVO-gelederen.

Diep in de middag hangt de mist er nog steeds. Die verdwijnt niet meer. Het is volledig windstil en dichtbij het vriespunt. Toch een aanfluiting van een winter.

Ik geniet op mijn kamer van het boek over de Moskouse wiskundigen van de Lusitania-groep 'In de naam van oneindigheid' van de Amerikaanse wetenschapshistoricus Loren Graham en Jean-Michel Kantor (Amsterdam University Press, 2016). Voor mij één van de betere boeken van dit jaar. De groep bestond in de jaren 20 van de vorige eeuw rond de briljante wiskundige Nikolai Loezin. Velen meenden dat er een diep verband was tussen wiskunde en mystiek, zoals het onontwijkbare existentie van 'het oneindige' een aanwijzing was voor het bestaan van God.

Het boek maakt je niet zoveel wijzer over de wiskunde waar men mee bezig was, maar vertelt vooral de boeiende levens van zoveel intelligente mensen, die leefden onder de druk van de stalinistische terreur. Eerst werden ze nog met rust gelaten, maar in de jaren 30 niet meer. Tragische levens, zoals dat van Leo Schnirelmann (1905 - 1938) die ondermeer probeerde om het Vermoeden van Goldbach te bewijzen: ieder even getal is de som van twee priemgetallen. (Op WIMS.unice.fr. kun je dat zelf interactief uitproberen; het is verbluffend).

Aan het eind van de zomer van 1938 werd Schnirelmann door de geheime politie opgepakt. Hij werd gemarteld tot hij bezweek en een valse bekentenis ondertekende. Daarin werden ook vrienden en collega's genoemd, die bij anti-sovjetactiviteiten betrokken zouden zijn. Men liet hem vrij maar een paar dagen later plakte hij de deurposten van de keuken met tape af in zijn Moskous appartement en zette het gas open. Hij was 32 jaar.

Het boek is vol van dergelijke treurige verhalen. Op een paar ervan kom ik nog terug. Miljoenen werden slachtoffer van Stalins bewind. Vandaag de dag neemt de waardering van Stalin in Poetins Rusland weer toe. Terug naar boven

Vrijdag 30-12-2016

Wereldwijde opwarming is een feit dat door weinigen wordt betwijfeld. Het blijkt gewoon uit metingen waar niemand omheen kan. Maar staat het wel vast dat het manmade is, dat het door de mens wordt veroorzaakt? Door op grote schaal fossiele brandstoffen te verstoken? Of gaat het - zoals diverse mensen betogen - om natuurlijke variaties? Zelfs bij de recordwarme jaren 2015 en 2016? Ik schreef al eerder over die vraag (o.a. hier in 2008), maar er is new evidence.

Bij de NOAA, de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration (die Donald Trump dreigt te sluiten), verscheen een studie die dit vraagstuk van een eenduidig antwoord voorziet (het artikel waarin de studie voorkomt is in Nederlandse vertaling hier te lezen bij de website Klimaatverandering). Daaruit haalde ik de bovenstaande grafieken. Ze tonen een analyse aan de hand van 8 klimaatmodellen. Daarin zie je hoe de werkelijk gemeten wereldtemperaturen zich ontwikkelden tot 2015 ten opzichte van het gemiddelde over de jaren 1881 - 1920 (grijze lijn). Met behulp van de klimaatmodellen werd over dezelfde periode becijferd hoe de ontwikkeling geweest zou zijn zonder menselijke CO₂-uitstoot, dus louter door natuurlijke factoren (oranje lijn) en met de menselijke invloed op de CO₂-concentraties (rode lijn). De laatste valt nagenoeg volledig samen met de grijze lijn van de observaties terwijl de oranje lijn van de natuurlijke factoren niet stijgt. Dat zegt genoeg, zou ik zeggen.

Vanmorgen verrast ons rijp op de bomen langs de haven. Een mooi gezicht. Geen mist meer. De zon komt stralend op boven de huizen aan de Kriekenmarkt en doet de bomen schitteren. Het lokt ons de deur uit voor een toer over de stadswallen. Het dooit nu licht en overal hoor je het geluid van kristallen, die ritselend op de grond vallen. Hieronder een foto.

                       Anna op de Altenawal met op de achtergrond de Dalempoort en molen De Hoop.

Op de archeoligische vindplaats bij de Duveltjesgracht heerst een plechtige stilte. Een aantal wandelaars staat foto's te nemen van de stukken stadsmuur en toren. Het afgezette terrein lijkt groter gemaakt. Ik geloof dat er in januari nog nieuwe zoeksleuven worden gegraven. Die rijken niet westelijk genoeg om op de veronderstelde fundamenten van De Blauwe Toren te kunnen stuiten.

Terug door de binnenstad om twee bestelde boeken op te halen bij De Mandarijn. Ze betreffen de rol van het salafisme en die van het wahabisme in Saoedie-Arabië, ultra-strenge richtingen binnen de islam. Daar ben ik de middag zoet mee.  Terug naar boven

Zaterdag 31-12-2016, Oudjaarsdag

De stralend zonnige dag van gisteren blijkt de uitzondering; vanochtend hangt er weer dichte mist. Er is nog steeds veel vocht in de lucht. Niettemin was de maand december over het geheel uitzonderlijk zonnig en droog. Een chagrijnig jaar spoedt zich naar een somber einde. Een recordwarm jaar na het ook al recordwarme 2015. Maar klimaat is in de publieke opinie geen urgent vraagstuk, blijkt uit de studie Burgerperspectieven 2016/4 van het SCP. Slechts 2% van de bevolking noemt spontaan woorden als ‘klimaat’, ‘(groene) energie’ of ‘duurzaam’ als gevraagd wordt naar de grootste maatschappelijke problemen. Tegelijk zijn de mensen minder pessimistisch over Nederland. Wie zijn kop in het zand steekt, heeft een vrolijk uitzicht.

In de context van chagrijnig jaar springen natuurlijk de populistische overwinningen eruit: het Oekraïne-referendum, de Brexit, het Italiaanse referendum en de overwinning van Trump. 2017 dreigt een minstens zo chagrijnig jaar te gaan worden, met verkiezingen in Nederland, Frankrijk, Duitsland en waarschijnlijk Italië. Dat Wilders' PVV de grootste partij van ons land gaat worden, lijkt al onvermijdelijk. Het levert de neiging tot fatalisme op bij anderen, je afkeren van het maatschappelijk debat en van de politiek. Gisteren las ik de oudjaarscolumn van Bas Heijne in de NRC: 'Er is alleen maar toon, geen debat'. Het krijgt de toonzetting van 'een afrekening in het milieu'. Heijne suggereert in navolging van de Amerikaanse politiek filosoof Michael Sandel dat de oorzaken zouden liggen in het veel te stringent doorgevoeren van het marktdenken en angst.

Ik zie daar wel wat in. Het neo-liberalisme in de westerse wereld heeft de teugels van kapitaal en markt laten vieren. Competition has to do the job. Het gaf ruimte aan ongebreideld egoïsme en schraapzucht, vergroting van de kloof tussen arm en rijk en ongecontroleerde multinationals. De laatste gokker die aan de macht komt is Donald Trump. In termen van Hobbes wordt de Leviathan ontketent: de oorlog van allen tegen allen dreigt. Vandaar die tweede factor: angst. Angst uit onzekerheid over de toekomst, over de eigen veiligheid, angst voor vreemdelingen en criminelen, over inkomen en werk - al lijkt het een klein beetje beter te gaan, maar vroeger was alles nog veel beter. Volksmenners springen in het gat en beloven oplossingen die er niet zijn.

De angst werkt door in het maatschappelijk debat: tegenstanders worden vijanden met wie men wil afrekenen. Feiten doen er niet meer toen. Overschreeuwen, het zwijgen opleggen, kaltstellen. Angst brengt anderen ertoe zich terug te trekken, tot escapisme en consumentisme, zichzelf en het hele land te willen isoleren, de grenzen te sluiten en de angstaanjagende wereld buiten te houden.

Alles bijeen krijg je de indruk van een wereld die uit de koers raakt. Ruim tien jaar geleden moest onze zeilreis nog beginnen. Het was een kleine twee jaar voor de kredietcrisis uitbrak, gevolgd door een recessie en de eurocrisis die Europa nog steeds in zijn greep heeft. Mijn grootste zorgen betroffen toen het klimaat. Ik sprak van 'uitgezaaide primateritis' en koos als motto: To sail into a dying world. Het spijt me, relativeren lukt even niet en - gek genoeg - ben ik in al die jaren dat we gelukkig waren toch niet vrolijker op geworden.

Tot in de middag blijft de nevel hangen. We lopen de stad in om oliebollen en appelflappen te kopen voor vanavond en Nieuwjaarsdag. Tessa komt even langs met baby Lina-Mae, die verwoede pogingen doet om zich op te richten. Vanavond zijn we thuis om samen het oudejaar uit te zitten. Terug naar boven

Lees vanaf hier verder op https://www.sailing-dulce.nl/home/47