Logboek 2023/2 Voorjaar, eilanden, oorlog

Peterbrug, Marina van Leeuwen, 2023. Linksachter ons huis.

Direct naar

het laatste

verslag

Het tweede kwartaal van 2023. De Gorcumse fotografe Marina van Leeuwen maakte medio maart deze fraaie foto van de Peterbrug vanaf de kade langs de Appeldijk. Linksachter zie je nog ons huis liggen. Het zijn vreemde tijden. Tijden waarin de wereld verandert en waarin geschiedenis wordt gemaakt: de Russische invasie in Oekraïne, nu ruim een jaar oud, allerlei verschuivingen in de machtsorde in de wereld en de ogenschijnlijke versnelling van de opwarming van de aarde. We zien het allemaal met grote zorg aan. Toch zullen we - ijs en weder dienende - in de tweede helft van mei weer met onze Dulce vertrekken. Dit seizoen weer naar het noorden, waarbij we onder andere Vlieland en Borkum willen aandoen. Misschien ook Leer aan de Eems, voorbij Emden, maar dat moet ik nog precies uitzoeken. We hopen op een mooie zomer.

Polederman in De Volkskrant.

Zaterdag 01-04-2023

Rapporten verschijnen aan de lopende band zonder dat er iets gebeurt aan de depositie van stikstof in de natuur. Het Wereld Natuur Fonds en de overige natuurorganisaties publiceerden gisteren het tweejaarlijkse Living Planet Report Nederland. De natuur in Nederland is er beroerd aan toe. De grootste achteruitgang valt te bespeuren in duinen, heide en agrarisch gebied, maar ook binnen steden gaat het de verkeerde kant op – vooral voor vogels en vlinders. De Ecologische Autoriteit (EA) zegt vandaag dat de natuur in vier gebieden in Limburg, Zuid-Holland en Utrecht er slecht aan toe is en dat de provincies te weinig inzicht hebben in de oorzaken van de problemen. De problemen houden volgens de EA allemaal verband met te veel stikstof, te weinig of te veel water en een slechte waterkwaliteit. Wanneer komt eindelijk de kenterering in het beleid? Binnen de VVD roert zich wat. Vijftien leden publiceerden gisteren in de NRC een oproep aan hun partij om vaart te maken: 'De woningbouw valt stil. Het elektriciteitsnet zit vol. De verduurzaming van de industrie laat op zich wachten. Allemaal omdat de politiek bang is om 11.200 veehouders uit te kopen.'

Vol verbazing en ongeloof zie ik gisteravond na Nieuwsuur het gesprek van Marielle Tweebeke met de MP. Wat gaat het kabinet doen na de overwinning van BBB in de provinciale verkiezingen? Ze gaan versnellen en tegelijk op de pauzeknop drukken. Pauze? Er is al decennialang pauze. Ik spoel het gesprek terug en kijk nog een keer. Ze gaan eens afwachten wat de nieuwe provinciebesturen gaan doen. Het CDA denkt dat ze dan sterker staan en dan gaan ze onder elkaar heronderhandelen. Hoekstra wil het stikstofbeleid zoveel als kan saboteren. Waaruit de versnelling bestaat is me niet duidelijk. Ik zie alleen maar uitstel uit angst voor nieuwe verkiezingen. Geen enkele crisis wordt opgelost. Wat een aanfluiting. Misschien denkt D66 met het uitstel van de onafwendbare kabinetscrisis wel dat klimaatminister Jetten zo lang mogelijk aan het werk moet blijven om resultaten binnen te halen? Kaag zei het gisteravond bijna expliciet: ‘Er gebeurt heel veel wat wél goed gaat in dit kabinet.’ Maar ook zij vreest verkiezingen. Over een aantal maanden is de politieke werkelijkheid misschien weer anders. En is de natuur nodeloos verder verkommerd.

'Vruchteloos overleg in het Torentje, marathoncrisisberaad in de Duitse coalitie, onrust in Frankrijk waar president Macron geen meerderheid vond voor zijn pensioenplan', De Volkskrant ziet meerdere zwakke regeringen in de Westerse democratieën. Fundamentele problemen worden niet aangepakt. (Behalve de pensioenleeftijd dan, door Macron, merk ik op). Het ligt niet alleen aan de regeringen, denkt de krant, maar ook aan de zwaar verdeelde en versplinterde parlementen. 'De gefragmenteerde politiek weerspiegelt een gefragmenteerd electoraat'. De hedendaagse kiezer is geen partijganger meer, maar een consument die bij elke verkiezing bekijkt welke partij het beste aan zijn wensen voldoet: het huis, de auto, de tuin, het leefpatroon. De ruimte voor moeilijke maatschappelijke beslissingen neemt af. - tot het te laat is en de wal het schip keert. De NRC denkt 'dat stikstof, Franse pensioenen en andere hoofdpijndossiers in het niet vallen bij klimaatverandering. (...) Want de geruststellende toekomst die sommige partijen hun kiezers nog graag beloven, is er niet meer. Voor wie het nog niet wist: het feestje van het Holoceen is voorbij; welkom in het Antropoceen, waarin de mens zijn omgeving niet alleen ondergaat als een nietig schepsel, maar zelf de planeet verandert'.

Weer zo'n dag met veel regen, maar ik geloof dat het de laatste is. Anna gaat weer schoonmaken in het nieuwe huis van Tessa & Jeff. Ik doe wat boodschappen en stuur de rest van 83 inzenders voor 'Poëzie in de sluis 2023' per mail bericht dat hun kwatrijnen niet gekozen zijn. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 02-04-2023

Gisteravond was er klaarblijkelijk een publiek concert op Buiten de Waterpoort. Soms trilt ons huis van de zware basgeluiden. Gelukkig hield het om twaalf uur op, maar tot half twee maakten opgeschoten jongens en meiden kabaal op straat. Tja, je woont in de binnenstad, zegt men dan en ach, we vielen al snel weer in slaap. Er komt vandaag een einde aan de lange regenperiode. Maart was nat en somber, maar ook erg zacht. En april doet wat hij wil. Dat komt omdat de Oosteuropese kou nog dicht in de buurt is en tegelijk het zuiden van Europa al sterk opwarmt met recordtemperaturen in Spanje en de Canarische eilanden. Vooralsnog hebben we oostenwinden en zitten dus in de kou. We rijden naar de werf in Numansdorp om even de lekkages aan boord te checken. Opnieuw valt het best mee, alleen aan stuurboord zijn de handdoeken wat nat. Op de terugweg schijnt de zon. Voorbij de werf staat een trotse fazantenman in de berm. Uit luidsprekers klinkt de Matthäus Passion op Radio4. Het is een tijd geleden dat we erheen gingen, in de Grote Kerk van Gorcum. Sinds mijn 15e een gewoonte, maar de laatste jaren was ik het zat, vooral omdat ik onvermijdelijk een paar keer moet plassen. Dan kijkt iedereen je verstoord aan als je opstaat en zo zacht als je kunt door de kerk loopt. Bovendien kan Anna ook niet zo lang meer zitten. Maar nu de prachtige muziek uit de boxen klinkt, mis ik het wel. Enfin, ondertussen lijkt het alsof  de dag niet om komt, maar dat komt door de klok in de auto; die staat nog op winterijd. Terug thuis zet ik Bachs passie meteen weer op. In de pauze tussen deel 1 (de verticale kruisbalk) en deel 2 (de horizontale balk) klinkt de zachte muziek van Haydn 'Die sieben letste Wörter unseres Erlösers am Kreuze'. Voor strijkkwartet, dat is de mooiste versie. Ondertussen trekken stinkende rookwolken over de haven. De vrijwilligers van de antieke stoomsleepboot Jan de Sterke geven de motor een beurt en dat duurt uren. Tja, moet ook gebeuren. De eerste passantenjachten passeren de sluis. De gebruikelijke zondagwandelaars staan op een rijtje in de sluiskolk te kijken alsof ze zoiets nog nooit hebben gezien.

Hoe is het eigenlijk met Covid19? Niemand schijnt zich er nog zorgen over te maken. Het virus is endemisch geworden, zeiden de deskundigen nu ongeveer een maand geleden. Het is overal aanwezig maar richt geen schade meer aan. Toch is een vriendin van ons er al veertien dagen flink ziek van. Ze was wel volledig gevaccineerd en geboosterd. Ouderen en kwetsbaren moeten dus nog steeds oppassen. Twee weken geleden zette de WHO een nieuwe omikronvariant op de lijst die ze uit voorzorg volgen. Het is XBB.1.16 subvariant, die vooral in India sterk toeneemt, 'one to watch'. Weer extra besmettelijker dan de vorige, maar niet meer pathogeen. Hij komt al voor in 22 landen en lijkt erg op XBB.1.15, die dominant is in de VS. De WHO volgt nu al 600 omikronvarianten. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 03-04-2023

Huh? Wat is hier aan de hand? Versnelling van de opwarming van zeewater? Of een onbetekenend piekje dat over een maand weer weg is? Volgens de NOAA OISST dataset is de wereldwijde oppervlaktetemperatuur van het zeewater - de Sea Surface Temperature (SST) - nu boven de 21 graden Celsius gekomen. Dat werd nooit eerder gemeten in enig seizoen van het jaar. En dat terwijl de nieuwe El Niño nog niet eens echt begonnen is en zonnecyclus nr. 25 pas op gang komt.

Onverwacht beperkten de OPEC-landen gisteren hun olieproductie met 1 miljoen vaten. Vannacht ging de olieprijs op de Aziatische markten al met 8 procent omhoog. De prijzen aan de pomp zullen gauw volgen en dat werkt snel door in de inflatie. De centrale banken in de wereld proberen die in te perken door de rente te verhogen, maar met een stijgende bankrente dreigen zwakke banken in de problemen te komen zoals de Silicon Valley Bank vorige maand in de VS. Die had op voortduren van de lage rente gerekend en kwam meteen in moeilijkheden toen de rente steeg. En de OPEC? Die denkt mogelijk dat op langere termijn de olieprijzen onvermijdelijk zullen zakken door de besparingen en de energietransitie en wil nu nog even profiteren.

Komt er nóg een crisis bij? Vandaag publiceert het RIVM een rapport met een alarmerende boodschap: het is niet zeker of er in 2030 genoeg water is voor de productie van drinkwater. In vier provincies – Gelderland, Overijssel, Groningen en het westelijke deel van Zuid-Holland – zijn nu al onvoldoende reserves beschikbaar om op piekmomenten in de zomermaanden drinkwater te kunnen garanderen. In Nederland! Waterland bij uitstek! Bovendien moet ons land uiterlijk in 2027 voldoen aan de Europese normen voor schoon water. Uit onderzoek van NRC bleek vorig jaar dat dit niet zal worden gehaald. Dat gaat over oppervlakte- en grondwater.

Deze maandag is een koude maar zeer zonnige dag. Oostenwind. Anna gaat 's ochtends naar haar afspraak bij de audicien. Ze keert na een paar uur terug met een vrijwel onzichtbaar gehoorapparaatje achter haar linkeroor. Als je het niet weet, dan zie je het niet en zelf voelt ze het niet eens zitten. Een doorzichtig buisje van kunststof loopt de gehoorgang in. Met het resutaat - beter horen - is ze nogal tevreden. Aan het begin van de middag heb ik overleg op het havenkantoor met de betrokkenen bij 'Poëzie in de sluis 2023'. Practische zaken en de datum waarop we het winnende kwatrijn en de nieuwe kindertekeningen ophangen. Dat doen we op maandag 8 mei aan het eind van de middag. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 04-04-2023

Een stijging. De update van de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, gemeten door satellieten, komt over maart 2023 uit op +0,20 graden Celsius ten opzichte van het gemiddelde over 1991 - 2020. In februari was het nog +0,08. De lineaire opwarmingstrend blijft +0,13 graden per periode van tien jaar (+0,11 graden boven de oceanen en +0,18 boven de continenten).

Er zijn talloze manieren om de natuur in ons land naar de verdommenis te helpen en ze worden allemaal toegepast. Dat geldt in optima forma voor het stikstofdossier en Brussel heeft het haarfijn in de gaten, maak ik deze ochtend op uit een artikel in De Volkskrant. In het 'uitstelakkoord' van vorige week legt het kabinet de oplossing voor de uitkoop van boeren neer bij de provincies. De verwachting is dat in de meeste provinciebesturen BBB aan de macht zal komen. De boeren hebben twee breekpunten: geen halvering van de depositie in 2030 en geen verplichte uitkoop van boeren. Brussel moet nog toestemming geven voor de uitkoopregeling, die minister Van der Wal opstelt. Waar blijft die trouwens? De Europese Commissie moet toestemming geven voor die regeling, die niet mag neerkomen op het geven van staatssteun. Dat zou oneerlijk zijn t.o.v. boeren in andere lidstaten. Die goedkeuring komt volgens een ingewijde nu in gevaar. De stikstofopbrengst van de regeling moet namelijk naar bescherming van de natuur en mag niet gebruikt worden voor stikstofruimte van andere boeren - bijvoorbeeld piekbelasters - want dan is het wél staatssteun. NB: dat zijn Brusselse regels die we zelf bedacht hebben. 'De Europese staatssteunregels laten geen ruimte voor een uitkoopregeling voor boeren waar de natuur niet beter van wordt.' Dat vind ik eerlijk gezegd heel logisch. 'In de relevante Europese richtlijn staat dat een uitkoopvergoeding van 120 procent van de bedrijfswaarde alleen is toegestaan als de "sluiting van boerenbedrijven om milieuredenen plaatsvindt".'

     Nogmaals, die Gordiaanse knoop hebben de EU-lidstaten, dus ook de regering in Den Haag, zelf bedacht. De nieuwe provinciebesturen zullen de zaak dus linea recta in de richting van verlenging van de impasse sturen, waardoor Nederland op slot blijft staan. In feite neemt een minderheid de macht over in een deel van de staat. Niets nieuws onder de zon; de geschiedenis kent er vele voorbeelden van. Meestal zijn het grootindustriëlen, bankiers en dergelijke, soms religieuze fanatici of ideologische opportunisten en soms zijn het nationalistische en egoïstische boeren. Er zitten nu nogal wat direct betrokken boeren in de nieuwe staten. Provinciale Staten kennen regels die de deelname aan de besluitvorming van direct belanghebbenden niet toelaten. Maar regels zijn er om te negeren en we zullen zien wat de BBB-boeren ervan bakken.

We hebben een mooie lentedag. Wat minder koud dan gisteren. Sportschool. Boodschappen. Anna zit vanmiddag bij onze bovenste buurvrouw bij te praten. Met haar nieuwe hoortoestel gaat het uitstekend. Ze droeg het zelfs tijdens de sport. Vandaag een historische dag. Niet voor landbouw & veeteelt. Het debat in de Tweede Kamer over de jongste verklaring van MP Rutte (versnellen en uitstellen) gaat niet door; de premier heeft iets verkeerds gegeten en is ziek. Morgen om 11 uur derhalve; indigestie duurt 24 uur. Nee, historie is er even in Brussel op het NAVO-hoofdkwartier. Finland treedt vandaag toe tot de NAVO en beëindigt een decennialange neutraliteit. Het valt vanaf vandaag onder de garantie van artikel 5: een aanval op één is een aanval op allen. Dat zijn er nu 31. Zweden moet wachten op de presidentsverkiezingen in Turkije in mei, en op Orban in Boedapest. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 05-04-2023

Gisteravond verzamelen zich diverse brandweerauto's rond de havenkom en bij de sluis. Echter: geen sirenes, geen kabaal. Dat hebben we eerder gezien: een brandweeroefening. Even later dobbert er in het water voor de sluis een man in wetsuit met een drenkelingpop. Terwijl de wandelaars blijven staan en toekijken haalt men de pop met behulp van een ladderwagen en een brancard uit het water. Zo, die is gered. In de sluis drijft ook een dummy, die men uit het water tilt met een ander apparaat, een doek met buizen aan twee zijden. Daar ligt de drenkeling tussen. Of die nog leeft? We zitten in ons huis eerste rang en kunnen alles goed zien. Ik denk dat het een oefening is voor de Open Havendag op 13 mei.

     De derde fraaie, haast onbewolkte lentedag op rij. Anna gaat op de fiets naar Tessa, schoonmaken in het nieuwe huis. Halverwege de ochtend vertrekt de stoomsleepboot Jan de Sterke van zijn winterligplek tegenover ons. De afgelopen dagen lag hij alsmaar stinkende rook over de haven te blazen. Blij dat het voorbij is. Ik doe wat boodschappen en geniet van een heerlijk boek, een aanrader, 'De Hoofdstad' van de Oostenrijker Robert Menasse (2017, vertaling Paul Beers, De Arbeiderspers). De hoofdstad is in dit geval Brussel en het boek speelt zich af in de ambtenarenmilieus van de EU. Het is een erg geestig en bij tijden zelfs hilarisch boek, zonder vervelend te worden. Voor de rest van de tijd volg ik de live-uitzending van het kamerdebat over de uitslag van de provinciale verkiezingen. Tot dusver een boeiend debat, waarin het CDA zijn best doet om zich onder de heftige kritiek van de oppositie uit te kronkelen. VVD en D66 blijven achter het coalitieakkoord staan, de CU is wat minder uitgesproken. De alleengang van de christendemocraten heeft iets tragisch. En @lientje1967? Die zegt onder meer: 'Aanwijzen van de Natura2000-gebieden is een van de grootste fouten die we in Nederland hebben gemaakt'. Precies, we hadden de natuur gelijk moeten afschaffen.   Naar het begin van dit kwartaal

De afwijkingen van de gemiddelde temperaturen aan het zeeoppervlak t.o,v. 1917 - 2000. Laatste overzicht 4 april 2023 (Climatereananlyzer,org)

Donderdag 06-04-2023

Velen die begaan zijn met klimaatopwarming zitten te wachten op de start van nieuwe El Niño, die in de loop van dit jaar verwacht wordt. Men houdt er ernstig rekening mee dat die een extra boost aan de opwarming zal geven over grote delen van de wereld. Op deze kaart dd. 4 april 2023 van ClimateReanalyzer. org zie je duidelijk hoe het water van de Pacific opwarmt voor de kust van Ecuador en Peru. Dat kan een aanwijzing zijn dat de ENSO El Niño–Southern Oscillation inderdaad aan zijn nieuwe fase begint, want die start altijd in dat zeegebied. Weerman Reinier van den Berg signaleert zelfs prognoses van het ECMWF waarin er een super-El Niño aankomt in de tweede helft van dit jaar. Tegelijk komt de 25e zonnecyclus goed op gang. Die zal eveneens de komende jaren (tot ca. 2030) een extra impuls aan de wereldwijde opwarming geven. We zullen zien.

Ons geheugen is notoir onbetrouwbaar, iedereen weet het - of zou het moeten weten. In het altijd opschuivend heden zijn we nooit thuis, de toekomst kennen we niet en het verleden hult zich in steeds meer nevelen. Zelfs op ons kortetermijngeheugen kunnen we niet bouwen. Je maakt vaak mee dat mensen met grote stelligheid beweren dat ze iets absoluut zeker weten, omdat het net voor hun ogen gebeurde. Dat blijkt onwaar uit juist gepubliceerd Brits/Nederlands onderzoek. 'Een onverwacht resultaat', noemt cognitief psycholoog Marte Otten van de Universiteit van Amsterdam de studie dan ook, waar ze aan meewerkte. 'In eerdere experimenten zaten proefpersonen er ook wel eens naast, maar toen was niet duidelijk of ze gokten of zeker waren van hun zaak. In dit onderzoek zeiden mensen: ik weet het zeker. Terwijl ze nog steeds fouten maakten.' Tja, we leven binnen de tijd, die we slechts verlaten als we ons bewustzijn verliezen en onze verhouding ermee is erg gecompliceerd. Gelijktijdigheid bestaat niet in het universum, leert de relativiteit van Einstein. Het levert in elk geval een blijvende verwondering op. Bestaat de tijd alleen als hij ervaren wordt? Of heeft dat er juist niets mee te maken?

Na een grijze ochtend regent het tegen het middaguur. Er lopen weer groepen toeristen langs met azuurkleurige parapluutjes. Opvarenden van de cruiseschepen die steeds vaker Gorcum aandoen. Sportschool. Boodschappen in winkelcentrum Hoogdalem. Gisteren kreeg ik bericht dat mevrouw onze burgemeester heel graag de onthulling van 'Poëzie in de sluis 2023' op 13 mei wil doen. Dat is leuk. Er zit een formulier bij het bericht dat je uitvoerig moet invullen met informatie over wat ze moet doen en zeggen. De zaak wordt onvermijdelijk minder informeel, maar dat geeft niet. Goed dat het gemeentebestuur het belang van de Poëzieroute voor de stad erkent. Ik ga nu op zoek naar een eenvoudige geluidsinstallatie: een microfoon, versterker en geluidsbox. Of die er is, moet je ook invullen. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 07-04-2023

Wat was ons energieverbruik in de afgelopen maand? Het onderwerp wordt steeds saaier. Dat komt door de recente dalingen van de gasprijzen en het prijsplafond. Of het zo blijft is ongewis. Hierbij de cijfers over maart 2023:

• maart 2021: 354 kWh (€   55,55), gas 142 m3  (€  133,79), totaal € 189,34
• maart 2022: 310 kWh (€   39,29), gas 120 m3  (€  158,43), totaal € 197,72
• maart 2023: 278 kWh (€ 101,63), gas 111 m3  (€  184,62), totaal € 286,25

De conclusie is ook deze maand: minder verbruik, meer betalen. Ons termijn bedrag blijft op € 159 per maand. We hebben een variabel contract, net als de meeste mensen, maar er komen weer vaste contracten op de markt nu de prijzen gezakt zijn. Wordt het al tijd voor een vast contract? Onze energielevarncier - Energiedirect - biedt er ook een aan: de '1-jaar-vast-onder-het prijsplafond-deal'. Voor groene stroom en gas. 'Voor nieuwe en trouwe klanten.' Hm. Ik weet het niet. Wij blijven dit jaar in elk geval onder het prijsplafond.

Het is droog, bewolkt en vrij koud. Door de sluis komen motorjachten naar de haven voor de Paasdagen. Het vaarseizoen is begonnen. Op het terrein Buiten de Waterpoort is het foodtruckfestival Hoppaaa. Met zijn allen in het gras zitten schransen en zuipen. Het kan erger, het is Goede Vrijdag. In de Filipijnen laten acht mensen zich vandaag vrijwillig geselen en kruisigen. In ons land was gisteravond The Passion. Ik weet niet wat erger is, er keken 2,4 miljoen mensen naar. Follies of Jesus. Religies... Omdat de ramadan en Pesach dit keer samenvallen, zijn er heftige rellen en confrontaties bij de Tempelberg in Jeruzalem en bombarderen moslims in Gaza (Hamas) en Libanon (Hezbollah) en het Israëlische leger elkaar. Met de extreem-rechtse regering van Netanyahu aan het bewind is het gevaar op oorlog aanwezig.

     En dan de paasvuren in Nederland!. Folklore! Maar ze mogen vanwege de stikstofnormen niet zonder meer binnen een straal van 4 kilometer van een Natura 2000-gebied staan. En dan hebben we het nog niet eens over de giga-luchtvervuiling door fijnstof vanwege die paasvuren. Longpatiënten vinden dat erg fijn. Maar sommige vuren horen sinds 2017 tot het Immaterieel Erfgoed van Nederland. Om de grootte van het vuur te bepalen is in Overijssel een stikstofberekening nodig. Daarom gaan er zeven van de 200 paasvuren in het oosten des lands niet door. De omwonenden, veel BBB-stemmers, steken uit protest vanavond allemaal de vuurkorven in hun eigen tuinen aan. .

In de NRC vergelijkt Pim van den Dool de toestand van het kabinet met die van de Kat van Schrödinger: 'niet vitaal, on-dood: Rutte IV leeft in een schemerzöne'. Een treffende vergelijking, het kabinet handelt immers niet, het stelt alleen maar uit en dat kan nog lange maanden duren. Jesse Klaver spreekt van 'doorschuiven en weglachen'- totdat Wopke wil onderhandelen. Van den Dool verwacht de volgende beleidstagnatie al binnen enkele weken, als het kabinet besluiten moet nemen over extra klimaatmaatregelen uit het ambtelijk rapport Scherpe doelen, scherpe keuzes. Om de ambitie van 60 procent reductie van de CO2-uitstoot in 2030 te halen, is volgens de onderzoekers vergaand klimaatbeleid nodig. Daarbij is 'het inkrimpen van de veestapel onvermijdelijk'. 'No pain, no gain', schrijven ze. Je ziet het aankomen, dat gaat niks worden. Waar zjn de leden van het kabinet vandaag? Ze zitten bij verschillende uitvoeringen van de Matthäus Passion. Ach, für unsere Sünden. Zalig het land met zulke politici. Naar het begin van dit kwartaal

Elf van de 13 ringen van de planeet Uranus. Rechts de noordpoolkap, links twee stofstormen (foto: JW NASA)

Zaterdag 08-04-2023

De James Webb ruimtetelescoop gaat onverminderd verder met het produceren van schitterende beelden. Zowel uit het verre verleden van het heelal als van dichtbij, binnen ons eigen zonnestelsel. Nu weer eentje waarop in het infrarood de ringen van de planeet Uranus prachtig zichtbaar zijn. De zevende planeet, ontdekt in 1690, is een geval apart. Hij 'ligt' namelijk als enige op zijn kant, zijn rotatie-as staat vrijwel loodrecht op het vlak van zijn omloopbaan, waardoor het lijkt alsof de planeet is omgevallen. Dat maakt de seizoenen op Uranus heel bijzonder. De polen liggen aan de zijkant en worden afwisselend langdurig door de zon verlicht, om vervolgens lange tijd in duisternis te verkeren. Op de foto hierboven zie je de noordpool vol in het licht, de lente is daar bijna voorbij en de zomer begint er pas in 2028. De zuidpool is in het donker aan de andere kant. Meer links op de foto zie je twee heldere stippen; een ligt aan de rand. Dat zijn waarschijnlijk stormen in de atmosfeer. Van Uranus weten we niet erg veel af. Het is een onherbergzame ijsreus, zegt Astronieuws, 'hij bestaat voor een groot deel uit een dikke vloeistof van ijsachtige materialen, zoals water, methaan en ammoniak, met in het centrum een kleine rotskern'. En die ringen? Het zijn er in totaal 13, waarvan je er elf op de foto ziet. Zelfs de zwakste ringen zijn zichtbaar. Ze bestaan uit stofachtig materiaal. Verder legde de JW in de 12 minuten durende opname ook veel van de 27 manen van Uranus vast. Ze hebben namen als van tovergeesten uit een toneelstuk van Shakespeare.

                                         Een aantal van de 27 manen van Uranus (Opname James Webb ruimtelescoop)

Vanmorgen hangt dichte mist over de haven. Na tien uur trekt het op en krijgen we een zonnige maar ook kille dag. Op het Eind is het druk met mensen die naar het foodtruckfestival op Buiten de Waterpoort gaan. Sommigen lopen met hun winterjassen over de arm, anderen trekken de ritsen van hun jas extra aan en zetten hun capuchon op. Door de sluis arriveren nog meer jachten; de haven ligt behoorlijk vol en iedereen slentert rond of zit in de zon alsof geschiedenis en politiek deze drie dagen even stilstaan. Geen werk, geen beslommeringen, geen stikstof, het klimaat warmt verder op en de oorlog is ver weg. Enfin, ook Anna en ik scharen ons morgen aan een welgedekte tafel en vieren halverwege tussen beide datums in onze verjaardagen met een paasbrunch voor alle kinderen, kleinkinderen en achterkleinkind bij restaurant De Beren op de Grote Markt. Net als vorig jaar. Naar het begin van dit kwartaal

Het vaarseizoen is begonnen. De Lingehaven lag gisteren vol met passantenjachten.

Zondag 09-04-2023, 1e Paasdag

Gisteravond genoot ik van een mooie uitvoering van Bruckner 4 op het klassieke Ziggo-kanaal 613. Een uitvoering uit 1983 met het filharmonisch orkest van München met de opmerkelijk jong ogende dirigent Sergiu Celibadache. Zoals hij het orkest kon laten zingen, vooral in de extra traag gespeelde adagio's! In de hogere rangen van het orkest zit een bijzonder mooie fluitiste. Een 2e fluitiste, ze speelt niet de hoofdpartijen. De Müncheners werden beroemd met hun Bruckner-uitvoeringen. Celibadache overleed in 1996 en was niet onomstreden. Zo vond hij bijvoorbeeld dat een vrouw niet solotrombonist kon zijn en kennelijk ook niet bij het hout. Onwillekeurig moet ik denken aan de uitvoering door Wilhelm Fürtwängler, die ik achter me in de kast staat. Der erste und die letzte Dirigent. Onvergetelijk in de 4e ook, maar hij spotte met de partituur.

     Eerste Paasdag begint bewolkt, maar mogelijk komt er later zon. Het is de dag waarop we - halverwege de beide datums - onze verjaardagen zullen vieren in restaurant De Beren op de Grote Markt met zoveel mogelijk van onze kinderen, kleinkinderen en Anna's achterkleinkind. Dat begint om half één. Vorig jaar waren ze er bijna allemaal maar nu hebben we helaas meer verhinderingen. Niet leuk voor ons, maar kom op, straks gaan we met de rest plezier maken. En zie: tegen elf uur breekt de zon door.

Gisteren ontving ik de nieuwe bundel 'Plunderingen' (Podium, 2023) van de Zuidafrikaanse dichteres Antjie Krog. Met zo'n 200 bladzijden is het een dikke bundel, tweetalig, links het Afrikaans, rechts het Nederlands. Ik blader er wat doorheen. Krog is zeker geen luchtig type - ik schreef drie jaar terug al eens over haar - maar nu schrik ik van de sombere toon, alsof ze de moed verliest.

het komt niet meer naar me toe

het geluid

het geluid van een gedicht

komt niet meer naar me toe

En een heel eind verder:

ik ben een ondermaanse winkel van woorden

een lied van klieren

een overjarig gebeente dat bidt

dat wil vasthouden aan de klauwen van het leven

het rooigras dat schittert als saffraan

het plotse van spieren

en een veredeld versterven

En tegen het slot:

binnen tien jaar zal mijn soort Afrikaans

mijn soort stijl, thematiek en referentiekader

voor niemand meer te volgen zij

versuipend in witte-mensenshit

ontmond, onttongd, moet ik mezelf omschrijven

*

ik vijzel taal zoals ik wil

dus fok jullie

Kijk aan: fok jullie! Juist. Verder! Er is een felle discussie over het boekje van wetenschapsjournalist Arnout Jaspers 'De Stikstoffuik', uitgegeven door de uitgeverij  Blauwburgwal van Syp Wynia. Ik aarzel: moet ik het lezen? Jaspers beweegt zich nadrukkelijk in het scepotische segment van veel discussies over klimaat en stikstof. Toch komt het boekje (100 blz.) in de debatten over als iets diepgravender dan vaak het geval is in die kringen. Natuurlijk hoop je vurig dat andere gezichtspunten een alternatief kunnen bieden, dat de natuur niet schaadt. Ik heb helaas niet de vereiste deskundigheid om me te begeven in de wetenschapskant van de stikstofdiscussie, noch in de regelgeving en de juridische aspecten. Daarom ben ik blij met de uitvoerige repliek van de journalist Sander Wieringa, die al decennialang zich erin verdiepte en die je hier kunt lezen. 'Een rammelend schotschrift' is zijn conclusie. Naar het begin van dit kwartaal

De nu traditie geworden trapfoto van dit jaar.

Maandag 10-04-2023. 2e Paasdag

Het was geslaagd, de viering van onze verjaardagen met een brunch bij restaurant De Beren op de Grote Markt - en bijna iedereen was er. Alleen Derrick & Nicky konden helaas niet, en Sjoerd, het vriendje van Esri, moest ook werken. Verder was iedereen er en had plezier. Rommert & Lois waren er met Nora (2,5) die zich goed vermaakte en onder andere met Lina-Mae verstoppertje speelde. Baby Zaila (1) zag het allemaal aan met grote, verwonderde ogen. Floor & Jason brachten Thijs en Lisa mee. Thijs (13) heeft nu dezelfde lengte als ik. Hij gaat in augustus naar de middelbare school. Ook Bas verscheen tenslotte. De foto met iedereen op de trap lukte zoals je hierboven ziet; dat is nu een jaarlijkse traditie geworden. Eten en drinken waren prima en de bediening was vlot en vriendelijk. Hoe ouder je wordt, hoe belangrijker je deze bijeenkomsten vindt. Onze aparte familietakken zien we heel zelden allemaal bijeen. Hier staan nog 4 foto's. Om vier uur braken we op. Pijke kwam Thijs en Lisa halen om de rest van de Pasen naar zijn moeder te gaan. Een deel ging toch nog kijken hoe het op het Foodtruckfestival op Buiten de Waterpoort was, maar niet om opnieuw te gaan eten. Er bleek een zweefmolen te zijn. Anna en ik liepen moe en tevreden naar huis. Een onvergetelijke middag.

Vanmorgen om 7 uur plaatst een jongeman vanaf een vrachtwagentje luidruchtig 2 toiletten en een pisbak verderop in de straat. Een verlate levering ten behoeve van het Foodtruckfestival? Dan is hij twee dagen te laat en op de verkeerde plek. Toiletten en pisbak blijven de hele dag ongebruikt. Het weer blijft lang droog; pas in de loop van de middag komt vanuit het westen het front over dat regen brengt.We maken er een luie dag van, ik kleed me zelfs helemaal niet aan. Ondertussen gaan vrijwel alle passantenboten weer weg.

     Er gebeurt toch iets belangrijks: ik heb een nieuwe schrijver, Robert Menasse. Vandaag lees ik zijn roman 'De Hoofdstad' uit 2017 uit (NL vertaling De Arbeiderspers, 2018). Voor een deel is het een bar geestige satire over het Brusselse milieu van EU-ambtenaren, maar anderzijds een haarscherpe analyse van de wijze waarop het enge nastreven van nationale belangen door de lidstaten en hun vertegenwoordigers de Unie remmen in zijn noodzakelijke groei naar een postnationale staatsmacht, een samengestelde staat die als raison d'etre mensenrechten, humanisme, democratie en rechtstaat heeft. Het is al even geleden dat ik een auteur zó bevlogen het nationalisme zag bestrijden, zowel de bekrompen als de gevaarlijke kanten ervan. 'Concurrerende natiestaten zijn geen unie, ook al hebben ze een gemeenschappelijke markt. Concurrerende natiestaten binnen een unie blokkeren zowel Europapolitiek als staatspolitiek.' Het gevaar komt vooral van rechts. Waarom de Unie ooit werd opgericht: nooit meer Auschwitz! Dat vergeet de nieuwe generatie te gemakkelijk, met alle gevaren voor nieuwe oorlogen. Sinds Oekraïne weten we dat zoiets weer kan. Het boek van Menasse krijgt een ereplaats in mijn bibliotheek en ik heb meteen twee andere boeken van hem bestelt: een opstellenbundel en een eerdere roman. Er is van zijn hand een nieuwe roman over Europa verschenen: 'Die Erweiterung' (2022), ik wacht op de vertaling, die zal wel snel uitkomen. Naar het begin van dit kwartaal

Anna maakt de voordeur schoon van de nieuwe woning van Tessa & Jeff.

Dinsdag 11-04-2023

De dag na Pasen, een gewone dag dus behalve voor schoolkinderen. Die hebben nog vrij. Pappa's en mamma's moeten weer werken. Wij ook, trouwens, ondanks dat we met pensioen zijn. We gaan naar het nieuwe huis van Tessa & Jeff om schoon te maken (zij) en de tuin te snoeien (hij). Het is gelukkig droog, een dag met wolken en zon. Schoonmaken is geen geringe klus in dit huis van vier verdiepingen. Vandaag vooral in de keuken en het halletje bij de voordeur. Ik sla de tuin gade en besluit te beginnen met het maaien van het kleine grasveld; altijd een goed begin, er staat een kleine handmaaier. Ik heb me in het leven toch vaak gras gemaaid! Vooral in ons tweede huis in Deil, dat een enorm gazon had, meer dan honderd meter. Daar had ik een electrische machinemaaier voor. Tijdens het maaien kon je goed nadenken, alleen moest je oppassen de voedingskabel niet door te snijden, zoals me meerdere malen gebeurde. Te diep nagedacht, het snoer werd alsmaar korter. Hier is de klus snel geklaard (foto hier). Daarna het snoeien van een vlinderboom bij het terras; dat moet eigenlijk in maart maar kan nog net. Het is vele jaren niet gebeurd, de boom is veel te hoog geworden, veel takken zijn doodgegaan. Ik snoei alles terug tot ongeveer een meter boven de grond en het dode hout haal ik weg. Grappig: onder het boompje komen drie schrale tulpen tevoorschijn alsook een rij bleke blauwe druifjes. Allengs snoei ik ook de talrijke uitlopers weg van een bramenstruik - stikstof! - die ik ontdek. Ze zijn doorgewoekerd in de struiken en boompjes achter de vlinderboom. Dankbaar werk, je moet dit over een paar weken eens zien! Alleen haal ik mijn handen open aan de scherpe doornen - tja, geen tuinhandschoenen aangedaan. Tuinieren, ik hield er vroeger erg van. Vanaf 1979, mijn eerste huis in Deil aan de dijk, altijd tuinen gehad. Soms mis ik het wel eens, die persoonlijke verhouding met een stukje grond waar je in de loop van de jaren intiem vertrouwd mee raakt. Maar toen werd de wereld mijn tuin, want de boot kwam er voor in de plaats.

     Na het snoeien zet ik het wrakke vogelhuisje in elkaar. Tegen enen loop ik terug naar de binnenstad - Anna gaat boven verder schoonmaken - en doe onderweg boodschappen. Er is meer zon, maar de wind is vrij hard en kil. Thuis maak ik onze belastingaangifte 2022 af en verstuur hem. Naar het begin van dit kwartaal

Een zeevlinder. (beeld: Alexander Semenov/Science Photo Library)

Woensdag 12-04-2023

Zeevlinders, ik heb er nog van gehoord, maar deze sierlijke diertjes van niet meer dan een millimeter fungeren in de oceanen als de spreekwoordelijke kanaries in de kolenmijn, maakten onderzoekers van onder meer de Universiteit van Utrecht een maand geleden bekend. De zeevlinder of Cymbulia peronii heeft een schelp en die blijkt zeer gevoelig te zijn voor klimaatverandering. Aan het oceaanoppervlak produceren de beestjes met behulp van opgelost CO2 het calciumcarbonaatkristal aragoniet in enorme hoeveelheden. Daarvan maken ze hun schelpen. Aragoniet is een metastabiele vorm van het calcietkristal. Calciet ofwel kalkspaat is ook grotendeels CaCO3, waarvan je door een edelsmit leuke stenen kunt laten maken voor je geliefde, zoals ik een paar jaar geleden voor Anna deed, maar dat terzijde. Mosselen en oesters gebruiken anders dan zeevlinders calciet om hun schelpen op te bouwen. Bij de bestudering van aragoniet en calciet vonden de onderzoekers overal op de zeebodems wél calciet, maar nauwelijks meer aragoniet, alsof de zeevlinders weg zijn. Wat is er aan de hand?

     De oceanen nemen een deel van de CO2-stijging in de atmosfeer op, circa 30 procent van de menselijke uitstoot, en verzuren daardoor steeds meer. Het aragoniet van de zeevlinders blijkt te fungeren als een buffer tegen die verzuring. Het lost gemakkelijker op dan calciet. De zeevlinders worden door het verlies van hun schelpen steeds kleiner en verdwijnen uit verzuurde delen van de oceanen. Daar vervalt de bufferwerking en gaat de verzuring sneller. Ook het calciet in de schelpen van talrijke andere zeediertjes zal op den duur gaan oplossen. De schelpdiertjes staan aan de basis van de voedselketen en hun verdwijnen zal grote impact hebben voor het zeeleven. Het bijna kleinste zeediertje waarschuwt ons voor een van de grootste rampen.

Vannacht regen en vanochtend regen. We gaan sporten en doen boodschappen bij AH op Oost. Vanmiddag is het droog met wat zon. Onze werf meldt dat de poetser van onze boot pas op 15 mei kan beginnen. Laat, maar het is niet anders. Hopelijk werkt het weer dan mee. De rest van de middag zet ik het draaiboek en de toespraak van de burgemeester in concept in elkaar voor de onthulling van 'Poëzie in de sluis 2023' op 13 mei a.s. en stuur het voor commentaar rond aan de bestuursleden en de mensen van het Jeugdatelier. Dat laatste betreft de onthulling van de nieuwe kindertekeningen op de zijwanden in de sluis. Het is kort dag, want pas gisteren vernam ik dat het secretariaat van de burgemeester het voor het komend weekeinde wil hebben. Het zij zo. Naar het begin van dit kwartaal

IJsvulkanisme op de maan Europa. (Artists' impression © Science Photo Library)

Donderdag 13-04-2023

Als alles goed gaat vertrekt vandaag vanaf de lanceerbasis Kourou in Frans-Guyana de Juice Mission - afkorting van JUpiter ICy Moons Explorer - van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. De missie duurt 12 jaren en gaat de grote Jupitermanen Ganymedes, Callisto en Europa onderzoeken. Onder de tientallen kilometers dikke ijslagen, waarmee ze zijn bedekt, zouden enorme zoute oceanen schuilgaan. Er is een kans dat daarin primitief leven is ontstaan. Als die lagen inderdaad zo erg dik blijken te zijn, wordt het moeilijk voor nieuwe missies, die er gaan landen. Op aarde hebben we al veel moeite om in Antarctica door 2 kilometer ijskap te boren. De Volkskrant legt in dit artikel uitvoering uit hoe complex de missie is. Het duurt acht jaren voordat de Juice-sonde bij de manen van Jupiter arriveert. Daarvoor maakt hij ingewikkelde slagen om de aarde en Venus om versneld te raken door de zwaartekracht van deze planeten (gravity assists). In de periode 2031-2034 zal Juice twee keer dicht langs Europa scheren en twaalf keer dicht langs Callisto. Vervolgens zal hij in 2035 in een omloopbaan om Ganymedes, de grootste Jupitermaan, worden gebracht. (Dan zou ik 88 zijn. Mooie leeftijd). Als de sonde nog voldoende energie over heeft, kan de missie verlengd worden. De lancering vindt plaats om 14.15 uur NL-tijd en is live te volgen via ESA Web TV. Bij zo'n complexe operatie kan van alles mis gaan, om te beginnen bij de lancering, maar de Ariane5-raket, waarmee de sonde uit de zwaartekrachtput van de aarde wordt gestoten, is een beproefd vaartuig.

     Natuurlijk schakel ik tegen twee uur vanmiddag de live ESA-uitzending in. Al gauw blijkt dat de lancering in Kourou door de vluchtleiding werd afgeblazen, het weer was niet ideaal en vooral was er kans op onweer en blikseminslagen. Morgen proberen ze het opnieuw, om 14.15 uur. Geen enkel risico, is het devies.

Regen in de ochtend verdwijnt en maakt plaats voor stapelwolken en steeds meer zon. Ik maak de concept-toespraak af die onze burgemeester waarschijnlijk zal houden op 13 mei a.s. bij "Poëzie in de sluis 2023'. Mogelijk komen er nog aanvullingen en reacties van andere bestuursleden, die ik moet verwerken. Vanavond komen Joop & Tonny H. bij ons eten. Anna heeft alle voorbereidingen getroffen. Vooraf lopen Joop en ik nog even langs het Dalembolwerk om de plaats te bepalen waar het gedicht 'Kentering' van Truus Gerhardt, oudere zus van Ida, het best kan komen. Zodra we dat weten en het ontwerp klaar is, kunnen we bij de gemeente vergunning aanvragen. Naar het begin van dit kwartaal

Joop op het Dalembolwerk op de plek waar in de berm het gedicht van Truus Gerhardt moet komen.

Vrijdag 14-04-2023

Joop & Tonny arriveren gisteren tegen zessen uit Hoornaar; ze zaten in de file op de Banneweg. Joop en ik lopen naar het Dalembolwerk om de plek te bepalen voor een nieuwe locatie in de Poëzieroute. Op de twee hoeken van het 'weermiddel' (F.B. Hotz) staan banken met uitzicht op de oostgracht en het groengebied van de volkstuintjes. Enigszins passend bij het natuurgedicht 'Kentering' van Truus Gerhardt, dat overigens nogal somber is en dat ik niet erg goed vind. Maar dat laatste doet er niet toe.

Kentering

De oogst is lang geborgen: op ’t beroofde
land ligt grauw de treurnis om vervlogen zomer.
Een dunne regen druilt uit de uitgedoofde
lucht afwezig neer. Droefgeestig droomen
verloren hoeven onder stervend loover
en somber staren in de natte tuinen
de donkre dahlia’s; de laatste kleuren dooven.
Eenzelvig momplend dwaalt door de olmenkruinen
een moede wind, die langzaam ze ontbladert….
Reeds trekken ’s nachts de wilde ganzen over:
De zorgelooze dagen zijn voorbij: De winter nadert.

Truus Gerhardt (1899-1960)
uit: Laagland (1937)

Welke hoek moeten we kiezen voor de sokkel met het gedicht? Na enig nadenken wordt het de zuidoosthoek, omdat de zon daar 's ochtends op het bankje schijnt. De andere kant heeft vaak schaduw. Zodra HG Reclame klaar is met het ontwerp kunnen we vergunning aanvragen bij de gemeente. We lopen terug en hebben een fijne avond met onze dames. Anna had paprika's gevuld met mosselen en een lekkere saus gemaakt. Daarna valt haar zuurkoolschotel in de smaak.

Vandaag veel bewolking maar ook zon. Om twee uur volg ik net als gisteren live de raketlancering van de Juicemissie in Kourou. Ditmaal gaat het wel door, exact om 14.15 uur. Ook daar bewolking, maar het weer is prima. In een minuut is de raket boven de wolken uit en niet meer te zien vanaf de grond. De lancering verloopt vlekkeloos. Na enige minuten worden de twee stuwraketten afgeworpen, de missie verlaat de dampkring van de aarde. Zevenentwintig minuten na de lancering wordt de Juice-sonde zelf losgelaten op een hoogte van ruim 1500 km en met een snelheid van 10 km/sec, op weg om over acht jaren bij de grote ijsmanen van Jupiter aan te komen. Gespannen wacht men op het eerste contact met de sonde. Na de scheiding van de laatste rakettrap raakt hij namelijk in een tuimeling, die de sonde eerst moet zien te stabiliseren met kleine stuwraketten voordat het signaal ontvangen kan worden. Zonder contact mislukt de missie alsnog. Het duurt lang, maar 50 minuten na de lancering ontvangt men de eerste signalen. Opluchting alom. De volgende fase is eveneens vitaal: het uitvouwen van de grote zonnepanelen - groot, omdat het zonlicht bij de bestemming Jupiter veel zwakker is. Als de sonde zijn eigen energie niet kan maken, zal hij niet functioneren. De zonnepanelen zijn met 85 vierkante meter de grootste die ooit in de ruimte zijn gebracht. Ze werden gemaakt door het ruimtevaarttechnologisch bedrijf Airbus in Leiden. Het gaat gelukkig goed: een uur en een kwartier na de lancering vouwen de panelen uit. De sonde produceert energie en vult er zijn batterijen mee. Tot zover een geweldig succes. Naar het begin van dit kwartaal

De schets van George Lemaître voor 'een aarzelend universum' in een van zijn paarse carnets (George Lemaître Archives, Universiteit van Leuven).

Zaterdag 15-04-2023

Ik heb altijd een zwak gehad voor de Belgische priester en kosmoloog George Lemaître (1894 - 1966). Hij was de man die in 1927 de uitdijing van het heelal postuleerde en in 1931 de oerknaltheorie. Een visionaire wetenschapper die wetenschap en religie strikt gescheiden hield. Ik schreef een paar keer over hem hier en hier, dus daar verwijs ik naar. Lemaître schreef zijn gedachten en invallen op in schriftjes met een ringband en een paars schutblad. Opmerkelijk: de scheiding tussen religie en wetenschap zette hij ook daar consequent door. De relieuze overpeinzingen schreef hij aan het ene eind van de schriftjes en de fysische gedachten aan het andere, zodat er altijd een aantal blanco pagina's tussen beide zat. Het waren volledig gescheiden werelden die niets met elkaar hadden uit te staan, want anders zou Lemaître wel eens in conflict met Rome kunnen komen.

     Hierboven zie je een bladzijde uit een van zijn carnets, het fysische gedeelte, waarin hij in een grafiek de oerknal en de uitdijing van het universum afbeeldt. In het absolute begin was er volgens Lemaître een oeratoom waaruit alles voortkwam; daarom staat er linksonder 'atom'. Uit de waarnemingen van onder andere Hubble leidde hij af dat het heelal 4 miljard jaar oud was; tegenwoordig houdt men aan dat de oerknal 13,8 miljard jaar geleden plaatsvond. Daarbij ontstonden zowel ruimte als tijd. Einstein wilde er aanvankelijk niet aan. Hij hing nog het eeuwige, onveranderlijke heelal aan, de steady state kosmos, en vreesde dat de katholieke kerk zich weer met de kosmologie zou gaan bemoeien als die een begin postuleerde. Net als in de tijd van Galilei, de Inquisitie en de brandstapel. Maar al gauw moest hij zich gewonnen geven voor het overvloedige bewijs van uit elkaar vliegende sterrenstelsels, want wat uiteen vliegt heeft ooit dicht op elkaar gezeten.

     In de schets van Lemaître zit een bocht. Daaraan vooraf gaan de fasen van pure straling en de vorming van gaswolken, als door de aantrekkende werking van de zwaartekracht de materie gaat klonteren. Bij verdere vertraging van de uitdijing gaat die over in de vorming van 'protogalaxies'. Daarna versnelt de uitdijing en vormen zich 'stars'. Lemaître noemde zijn model van tempowisselingen 'een aarzelend heelal'. In zijn boek 'Het ontstaan van de tijd' (Lannoo, 2023) zet de eveens Belgische astrofysicus Thomas Hertog uiteen hoe Lemaître bij die tijdelijke vertraging kwam. Hij achtte die essentieel voor de leefbaarheid van het heelal. '(Lemaître) wist namelijk dat de toenmalige astronomische waarnemingen van nabijgelegen sterrenstelsel wezen op een opvallend hoog uitdijingstempo in het relatief recente verleden. Toen hij de evolutie van het universum in dit tempo afspeelde, stelde hij vast dat de sterrenstelsels amper een miljard jaar geleden allemaal boven op elkaar hadden moeten zitten'. Dat was evident niet het geval; het was in die jaren al bekend dat aarde en zon veel ouder zijn. Dus speculeerde hij dat er een periode van vertraging geweest moest zijn, waarin de materie steeds sterker klonterde om sterren, planeten en sterrenstelsels te kunnen vormen waar leven kon ontstaan. In 1998, dus zeventig jaar later, werd ontdekt dat de uitdijing van het universum ongeveer zeven miljard jaar geleden, bijna op de helft van zijn bestaan, opeens begon te versnellen - en nog steeds versnelt. De invloed van de zwaartekracht, die de materie van het heelal naar elkaar toe trekt, nam af door de steeds toenemende afstanden en werd tenslotte overtroffen door de afstotende kracht van de kosmologische constante van Einstein, die men donkere energie ging noemen. De intuïtie van Lemaïtre was dus juist geweest: er was in de aeonen vóór de leeftijd van 7 miljard jaar in het heelal werkelijk een vertraging geweest van het uiteenvliegen van de materie, die de vorming van hemellichamen en dus het onstaan van leven mogelijk maakte. Prachtig! Alsof het zo bedoeld was... maar daarvoor bestaan geen aanwijzingen, laat staan bewijs, en ik geloof er ook niet in, het was een van de vele opmerkelijke toevallen in de geschiedenis van onze kosmos. Nu zou een discussie over het antropisch beginsel kunnen volgen, maar dat is voor een andere keer.

We genieten een mooie lentedag. Veel zon, wel een frisse noordenwind. Ik loop een slag door de binnenstad. De terrassen op de markt zitten vol. In Gorcum is niets aan de hand. Elders wel. Het lijkt er steeds meer op de Oekraïne binnenkort een tekort aan wapens en munitie gaat krijgen. Het westen fourneert niet genoeg hulp, Kyiv kan de Russische invasiemacht niet verslaan. 'De prijs voor uitblijvende westerse hulp in Oekraïne wordt betaald op het slagveld', schrijft Arnout Brouwers vandaag in De Volkskrant. Dat maakt me enorm somber. Als we democratie en soevereiniteit niet willen verdedigen, zijn ook wij verloren. Naar het begin van dit kwartaal

(bron: NOAA)

Zondag 16-04-2023

Velen zien met zorg naar de prognoses voor de nieuwe El Niño, die verwacht wordt sinds het zusje en tegenhanger La Niña afgelopen maart ermee stopte. Daarmee kwam er einde aan de overwegend koelende werking van dit fenomeen. Ik houd het zelf ook bij. Volgens de NOAA zijn de condities gunstig voor de ontwikkeling van een nieuwe El Niño binnen 6 maanden. Er is zelfs een kans van 62 procent op een start in de periode mei - juli en een 40 procent kans op een super-El-Niño. De laatste weken vindt er een ongewoon snelle opwarming (anomallie) plaats van het zeewater in het equatoriale segment van de Stille Oceaan (hierboven), passend bij eerdere zware El Niño's in 1998 en 2016. Je kunt de ontwikkeling ook volgen op dit ENSO-blog bij NOAA. Al eerder zei ik dat de extra opwarming in de komende jaren door de 25e zonnecyclus bij het hitte-effect van de nieuwe El Niño opgeteld kan worden.

Veel bewolking vanmorgen, waaruit eerst nog motregen valt. De rest van de zondag is droog. Vanmiddag gaan we de verjaardag van Barbara (51) vieren. Naar het begin van dit kwartaal

(bron: NSF’s NOIRLab)

Maandag 17-04-2023

Vier jaar geleden werd de eerste 'foto' van een zwart gat gepubliceerd (lees hier). Ik schrijf foto tussen haakjes, want het is een kunstmatige opname met behulp van de Event Horizon Telescope (EHT), waarbij de geregistreerde radiogolven werden omgezet in zichtbaar licht. Wat ik niet wist is dat er grote hiaten zaten in die EHT-registraties. Onlangs werden die hiaten ingevuld door het NSF NoirIRLab met een techniek van 'machinaal leren' die PRIMO heet (principal-component interferometric modeling), ofwel generatieve AI. De techniek van oppoetsen van beelden werkt met talrijke voorbeelden uit talrijke ‘natuurgetrouwe’ computersimulaties van gas dat zich rond een zwart gat verzamelt, om naar overeenkomende patronen te zoeken. 'De resultaten zijn vervolgens samengevoegd tot een zeer nauwkeurige weergave van de EHT-waarnemingen, waarbij tegelijkertijd een zeer getrouwe schatting is gemaakt van de structuur die in de oorspronkelijke afbeelding ontbrak. Het team heeft aangetoond dat de nieuwe afbeelding in overeenstemming is met de EHT-gegevens en met de theoretische verwachtingen, inclusief de heldere ring die naar verwachting wordt veroorzaakt door heet gas dat in het zwarte gat valt', schrijft Astronieuws.

     Het verschil zie je hierboven: fijnmaziger en preciezer. De opname toont het reusachtige zwarte gat in het centrum van het enorme elliptische sterrenstelsel Messier87 (M87) op ongeveer 53,5 miljoen lichtjaar in het sterrenbeeld Maagd. De donkere vlek in het midden is het gat zelf, donker omdat er geen licht uit kan ontsnappen. De gapende muil van het monster is bizar groot; net zo groot als ons hele zonnestelsel. De lichte ring eromheen is de straling van materie die om de gigantische muil heendraait en erin zal vallen. Radiostraling, dus. Voor het eerst snap ik ook waarom de onderste helft van die ring helderder is dan het bovenste gedeelte. Het zwarte gat draait. De onderste helft van de straling komt naar je toe, ondergaat een versnelling en krijgt een hogere frequentie, de bovenste helft een vertraging, dus een lagere frequentie. Een soort Dopplereffect. De nieuwe opnames zijn natuurlijk een constructie, maar niettemin een hele goede benadering van de werkelijkheid.

Complottheorieën over 'een kwaadaardige elite' die in Nederland 'de macht in handen heeft', vormen op lange termijn een ernstige bedreiging voor de veiligheid in Nederland, concludeert de AIVD in zijn jaarverslag over 2022. Volgens de inlichtingendienst geloven meer dan honderdduizend mensen in Nederland in zulke theorieën. Inderdaad: Twitter loopt er steeds meer vol mee, constateer ik het laatste jaar. De AIVD spreekt van 'anti-institutioneel extremisme'. Nog even en er komt ook anti-intellectueel extremisme bij, want behalve ministers, rechters en journalisten zouden ook wetenschappers deel uitmaken van een elite die de bevolking wil onderdrukken, tot slaaf maken of zelfs vermoorden. De zogenaamde elite zou gebeurtenissen verzinnen zoals de stikstofcrisis om verregaande controle over burgers te kunnen uitoefenen. Toch vraag ik me af of het er in de toekomst echt zoveel meer zullen worden. Honderduizend mensen zijn er niet zoveel, maar je weet het niet, er zijn volgens de AIVD steeds meer jongeren bij. Jongeren die misschien gemakkelijker geweld zullen plegen. Hm.

Na een zwaarbewolkte ochtend volgt een zonnige middag. We hebben geharrewar met Ziggo. We wachten al een maand op een nieuwe mediabox. Die zit in ons abonnement. Vandaag bel ik maar eens met de klantenservice en geef het nummer van mijn bestelling op. Ach, zeggen ze, er is iets fout gegaan. Ze regelen het en ik zal het toestel nog deze week ontvangen. We zijn benieuwd. Naar het begin van dit kwartaal

De nieuwe kaart van de CMB laat zien waar in het heelal clusters van donkere materie zitten(Credit: ACT Collaboration)

Dinsdag 18-04-2023

Halverwege de jaren 1960 werd per ongeluk bij Bell Telephine Labs de kosmische achtergrondstraling ontdekt, de cosmic microwave background (CMB), de eerste straling die 380.000 jaar na de oerknal ongehinderd op weg ging door het prille heelal. Vóór die tijd konden de fotonen, die bij de oerknal ontstonden, niet ontsnappen uit het ziedend-hete plasma van deeltjes. Pas toen het heelal was afgekoeld tot 3000 graden Kelvin kon dat wel. Dat moment heeft de mooie naam 'het vlak van de laatste verstrooiing'. Sindsdien is die eerste straling overal in het universum te meten, inmiddels afgekoeld tot microgolven van slechts 2.7260 graden Kelvin. In al die ruim 13 miljard jaren heeft de straling, reizend door het heelal, als het ware meegemaakt - 'gezien' - hoe de materie klonterde en geleidelijk samenbalde tot sterren, sterrenstelsels, planeten en zwarte gaten. Al die materie heeft zijn sporen achtergelaten in de straling, die je kunt meten en vergelijken. Er is zo weinig normale materie in de kosmos - slechts 5 procent! - dat de CMB in de meeste richtingen ongestoord het stralingsbeeld weergeeft van het moment van de laatste verstrooiing. Het heelal bestaat verder voor 25 procent uit de nog steeds onbekende donkere materie (en voor 70 procent uit donkere energie), die nergens mee reageert en zich alleen maar laat kennen door de effecten van zijn zwaartekracht - waaronder de beïnvloeding van de langskomende fotonen van de CMB. Die schaarse effecten zijn meetbaar als zeer minieme temperatuurverschillen, wanneer je de metingen van de CMB in verschillende richtingen met elkaar vergelijkt. Op die manier werd in 1989 - 1993 de beroemde eerste CMB-kaart gemaakt door de COBE-ruimtelescoop en een tweede, preciezere in 2003 met de WMAP-satelliet. Die lieten de intrigerende spikkeling zien die bij de micro-verschillen hoort: hoe roder, hoe warmer, hoe blauwer, hoe kouder. In 2009 - 2013 deed men met de Planck-ruimtetelescoop nog eens preciezere metingen.

     Het bovenstaande verhaal dient als achtergrond voor het goede begrip van de nieuwe meting met de Atatacama Cosmology Telescope (ACT) in Chili. Die werkt anders. Hij meet niet de temperatuurverschillen, maar de minieme afwijkingen in de CMB als gevolg van gravitational lensing. Een zwaartekrachtlens, dus. Die ontstaat omdat materie door zijn zwaartekracht de ruimte iets kromt. De amplitude en de baan van de langskomende fotonen van de CMB worden daardoor iets veranderd. Dat lenseffect zie je terug in de ACT-metingen, niet alleen bij gewone materie maar ook bij clusters van de mysterieuze donkere materie. Op die manier kun je eveneens een kaart maken van de CMB-verschillen. Die kaart zie je hierboven. Hij bestrijkt ongeveer een kwart van het heelal. Ook hier telt het kleurverschil: hoe meer oranje, hoe meer massa, hoe meer paars, hoe minder. Hoe de onderzoekers uitmaken of het om normale materie of donkere gaat, is me niet helemaal duidelijk. Natuurlijk is het lenseffect van donkere materie wel vijf keer zo groot. Een van de onderzoekers zegt 'It’s a thrill to be able to see the invisible, to uncover this scaffold of dark matter that holds our visible star-filled galaxies.' Het bevestigt de massaverdeling in het universum zoals die werd berekend met de theorie van de zwaartekracht van Einstein.

Net als gisteren begint de dag bewolkt en komt later de zon erbij. Vroeg in de ochtend krijgt Anna een migraineaanval. Pas de tweede triptaan helpt. Ze blijft in bed tot halverwege de ochtend.

     Vanmorgen ontvangen we van Ziggo onze nieuwe mediabox, een kleintje, de Mediabox Next. Die moet onze oude vervangen, want die hapert nu en dan. Een deel van de middag ben ik bezig met de installatie van het nieuwe WiFi-modem en die box. Aanvankelijk ben ik niet weinig trots dat het allemaal werkt, behalve als ik de mediabox wil koppelen aan onze tv. Dat wil niet lukken, de afstandsbediening reageert niet. Nieuwe batterijen geven geen soelaas. Frustratie - totdat Anna, die soms superslim in die dingen is, in een smal, onopvallend vakje in de uitbundige hoeveelheid verpakkingsdozen een nieuwe afstandsbediening ontdekt. Meteen is het probleem over. Goed. De nieuwe mediabox werkt nog via de nieuwe WiFi en zolang dat snel genoeg is, is het geen probleem. Er ligt weliswaar een internetkabel naar de meterkast, maar ik moet nog uitzoeken hoe ik die opnieuw verbinden kan. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 19-04-2023

Over de versnelling in de opwarming van het noordpoolgebied - de arctische amplificatie - heb ik vaak bericht. Die maakt het verschil in temperatuur tussen de polen en de evenaar steeds kleiner. In het op hol geslagen broeikaseffect op de planeet Venus is dat verschil zelfs helemaal weg. De temperaturen zijn daar isotherm. In de registraties van de AHC (Atmospheric Heat Content) lijkt de hoeveelheid warmte die de aardatmosfeer absorbeert versneld steeds groter te worden. In de periode van 1961 - 2000 was de stijgende trend nog 0.53 ZetaJoule (5.3*10^20 Joules) per tien jaar, maar over 2006 - 2020 meer dan viermaal zo groot: 2.29 ZetaJoule per decade (zie hierboven). Het lijkt wel een lineaire versnelling. De extra warmte resulteert in meer verdamping en dus meer waterdamp in de atmosfeer. Waterdamp is een krachtig broeikasgas.

     In de tweede plaats berichtten de media begin deze maand dat de oceanen eveneens ongekend snel opwarmen. De gobale temperaturen van het zeewater overschreden voor het eerst de 21 graden, terwijl de nieuwe El Niño nog moet beginnen. In de laatste weken gaat die opwarming alleen maar door. Mogelijk is dat de aanzet van die El Niño?

     In de derde plaats neemt de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer sinds de pauze tijdens de coronapandemie weer snel toe. In de registratie van Mauna Loa op Hawaii was er een piek op 17 april jl. van 424.83 ppm. Nooit eerder gemeten. Ik bedoel maar.

De oorlog in Oekraïne lijkt voorlopig nog lang niet afgelopen: de strategie van Rusland is erop gericht om van de strijd een trage uitputtingsslag te maken, net zolang tot de bodem in zicht komt van de Oekraïense wapenvoorraden. Tot deze sombere conclusie komt de Amerikaanse denktank Center for Strategic and International Studies (CSIS) in een rapport. Poetin heeft weinig keus. Na de grote verliezen aan troepen, tanks, pantserwagens, raketten en vliegtuigen is het Kremlin nauwelijks meer in staat tot betekenisvolle initiatieven op de slagvelden. ‘Het verzekeren van een langdurige strijd die de Oekraïense wapenvoorraden uitput en die ook erop is gericht om de westerse wapenhulp te overleven, lijkt centraal te staan in de Russische strategie’, aldus het CSIS. Het is een klassieke gang van zaken in oorlogen: een uitputtingsoorlog, doorvechten tot de partijen niet meer kunnen. Wie de langste adem heeft, wint. Ik vrees dat het westen op den duur versagen zal - en dus Oekraïne. Dan zijn er concessies mogelijk en daar mikt Poetin op.

Het is een zonnige lentedag, maar de kille oostenwind maakt dat het koud blijft. Anna gaat Tessa helpen met opruimen in het oude huis en ik ga naar de sportschool. Naar het begin van dit kwartaal

Een van de eerste selfies van de Juice-sonde (beeld: ESA)

Donderdag 20-04-2023

In de afgelopen week publiceerde ESA de eerste selfies die de Juice-sonde maakte na zijn lancering van de basis Kourou in Frans Guyana op 14 april. Dit hierboven is een hele mooie, die de sonde bijna 20 minuten na de lancering maakte. Een naar achteren gerichte opname, die rechts een deel van de sonde toont en verder een fraai uitzicht op Jemen, de Golf van Aden, Somalië en Kenia, met plukken wolken boven land en zee. Ellendige landen, de meeste verscheurd door oorlog. Pas over acht jaren zal de sonde zijn bestemming bereiken: de grote ijsmanen van Jupiter.

     Vandaag (vanmiddag rond 16 uur NL-tijd) gaat het zware en herbruikbare Starship van SpaceX voor een testvlucht de ruimte in, de krachtigste raket ooit. De droom van de rare miljardair Elon Musk. De raket kan een lading van maximaal zo’n 150 duizend kilogram meetorsen. Gaat die straks mensen naar Mars brengen?, vraagt De Volkskrant zich af, want al dat laadvermogen is allereerst nodig voor de volgende generatie Starlinksatellieten van Musk. 'Mocht Starship mislukken, dan blijft er weinig over van het businessplan van Starlink', zegt iemand van ESA. Als het lukt, heeft Musk wel een monopolie met zijn raket. De lancering van de eerste bemande maanvlucht was voor 2025 voorzien, maar komt mogelijk pas tegen 2030. De huidige testlancering vanaf Starbase in Boca Chica Village in Zuid-Texas is hier live te zien. Een halve minuut voor de lancering wordt het aftellen opeens on hold gezet for final checkouts. Er is een launch window van 15 minuten. Maar binnen die tijd is dan toch de lancering, om 15.34 uur NL-tijd. De 33 Raptor-raketmotoren ontsteken. Het is een machtig gezicht als de 120 meter hoge kolom (raket en booster) opstijgt. In de eerste minuut is er een hevige trilling in het schip; je denkt dat het misgaat maar de het trillen houdt op. Na enige minuten lijkt het of de eerste boostertrap er niet afvalt - en nog een paar tellen later begint de raket om zijn as draaien, wijkt af van zijn baan en explodeert. Helaas. ‘We zijn eerlijk gezegd al blij dat hij het lanceerplatform wist te verlaten’, luidde het begeleidend commentaar van de presentatoren. ‘Dit was een mooie dag'.

Gisteravond met vrienden uit onze ziekenhuistijd heerlijk gegegeten in de bistro van De Giesser Wildeman in Noordeloos: Ria P. en Willem de Vr. Met mooi uitzicht op het riviertje de Giessen en een Hollandse molen. Vanochtend is het bewolkt en kil. De oostelijke stroming blijft vandaag doorstaan. Ik los een probleem op met de vast telefoonlijn voor onze alarminstallatie. Nu zit hij goed op het nieuwe Ziggo-modem. Poëzie in de sluis 2023: instemming van de winnaar/winnares voor het ontwerp van HG reclame. Goedkeuring bij ons van de offerte en definitieve opdrachtverstrekking.

De zoveelste schadelijke dwaasheid van de 'zorg als markt'. Wat het niet is - met steeds nieuwe uitwassen. Het blad Zorgvisie meldt dat commerciële detacheringsbureaus op grote schaal verpleegkundigen wegkapen bij ziekenhuizen (én bij elkaar) met bonussen, lease-auto’s, fors meer loon, ‘hoogste salarisgaranties’, dubbel zo hoge kilometervergoedingen en reisjes naar Barcelona. 'De ziekenhuizen zijn radeloos in hun zoektocht naar personeel'. Iedereen zit elkaar in de weg. De strijd om het personeel is met name hevig in de Haagse regio. Verhalen doen de ronde dat HagaZiekenhuis en Reinier de Graaf 10 procent meer bieden bovenop de cao. Verpleegkundigen zijn beter af maar de zorg wordt slechter. Een verdeeld en onmachtig kabinet grijpt ook hier niet in. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 21-04-2023

Met de droogte in ons land lijkt het dit jaar mee te vallen, na een aantal erg droge jaren. Er was veel neerslag, met name in maart, en het waterpeil in het IJsselmeer, onze nationale drinkwaterreserve, werd alvast met 5 centimeter verhoogd. Maar over heel Europa neemt de droogte flink toe, analyseren Abel Bormans en Maarten Keulemans deze week in De Volkskrant. Ons continent doet er goed aan zich voor te bereiden op toekomstige superdroogte, betogen zij. Nu al verandert bijvoorbeeld de Rijn van een gletsjerrivier steeds meer in een regenrivier. De gletsjers krimpen rap in, afgelopen jaar zelfs met vier procent, Ook valt er minder sneeuw in de Alpen, ten koste van de wintersport die men poogt te redden door met energievretende kanonnen kunstsneeuw op de skipistes te spuiten. De gekroonde dwaasheid. Veel stuwmeren staan extreem laag of zijn zelfs leeg. De eerste bosbranden van dit seizoen waren ongewoon vroeg; vorige week ging al in de Pyreneeën bijna duizend hectare in vlammen op. 

     Op de kaart is goed te zien dat de droogte sterk toeneemt in het zuiden van Europa, aan de oostelijke costa's in Spanje, de Povlakte in Italië, langs de westelijke oevers van de Zwarte Zee, de Egeïsche eilanden en de binnenlanden van Turkije. De opwarming op het Europese continent gaat razendsnel, zo blijkt, met intussen al +2,2 graden in de voorbije vijf jaar, zegt de Europese klimaatdienst Copernicus in zijn jaarrapport voor 2022. Het gaat zelfs sneller dan het IPCC in zijn laatste prognoserapport becijferde. Dat voorziet dergelijke superdroogte pas in de tweede helft van deze eeuw. Is klimaatverandering de oorzaak of gaat het om een fluctuatie? In vorige eeuwen werd Europa door nog wel ergere droogtes geplaagd. Nieuwe studies geven echter de laatste jaren aan dat zelfs bij matige opwarming al in heel West-Europa droogte dreigt, vooral doordat de bodem uitdroogt, water sneller verdampt en planten gretiger vocht opzuigen. Misschien zit het hem ook deels in het feit dat Groenland en delen van het noordpoolgebied zoals Spitsbergen in metingen en prognoses bij West- Europa gerekend worden. Daar is de opwarming nog veel sneller (de arctische amplificatie) en die telt ook bij ons voor een deel mee. Er lijkt ook sprake van naar het noorden opschuivende weerpatronen, waarbij de droogte van Noord-Afrika allengs doorschuift naar de Zuideuropese landen.

Onderzoek van I & O Research leert dat steeds minder Nederlanders een stevig klimaat- en stikstofbeleid willen. Velen maken zich wel zorgen, maar hun levens moeten wel ongestoord verder kunnen gaan. Geen ingrijpende maatregelen. Hoogopgeleiden maken zich meer zorgen dan laagopgeleiden. Dat verbaast me niet, de laatsten zijn gewoon te stom voor ingewikkelde problemen. Een beperkte horizon en geen andere belangstelling dan vermaak, kopen en consumeren. Ooit heb ik wel eens gepleit voor een examen om te mogen stemmen, ik meen door een inburgeringsexamen af te leggen zoals bij statushouders. Bovendien en ten tweede: pas als de eerste ernstige klimaatrampen toeslaan, denken ze wel anders. Doorgaans is het dan te laat. Democratie is een kwetsbaar systeem, zoals je ook in de afloop van de Fox News/Dominionzaak ziet. Het volk is gemakkelijk te manipuleren.

Vannacht regen, vandaag droog en redelijk zonnig. In dit weekeinde is het even wat minder koud, maar komende week zakken de temperaturen opnieuw naar 10 - 11 graden overdag. Weer en klimaat zijn twee volkomen verschillende zaken. We gaan dapper sporten en boodschappen doen. Vanmiddag is Anna naar een vriendin. Zojuist wordt bekend dat de nationale Sinterklaasintocht, compleet met Dieuwertje Blok, op 18 november bij ons in Gorcum zal zijn. Hij komt, hij komt! , schrijft de gemeente op FB. Het zal wel hier in de haven zijn, neem ik aan, maar daar is weinig plaats voor menigten. Misschien op Buiten de Waterpoort?  Naar het begin van dit kwartaal

© MPS/hormesdesign.de

Zaterdag 22-04-2023

Sterren die relatief veel zware elementen bevatten bieden minder gunstige omstandigheden voor het ontstaan van complex leven dan metaalarme sterren, blijkt uit een studie van van een internationaal team van de Max-Planck-instituten voor zonnestelsel-onderzoek (Göttingen) en chemie (Mainz) alsmede de Universiteit van Göttingen (Duitsland). Het lijkt daarbij om de beschermende ozonlaag te gaan. Men onderzocht de ozonlagen van exoplaneten en ontdekte een verband tussen de ‘metalliciteit’ van een ster en het vermogen van diens planeten om zo'n ozonlaag op te bouwen. Die laag beschermt planeetoppervlakken tegen de dodelijke invloed van ultraviolette zonnestraling. Het is daarmee een voorwaarde voor het ontstaan van complexe levensvormen.

     De onderzoekers onderzochten vooral exoplaneten bij sterren met oppervlaktetemperaturen van 5000 tot 6000 graden Celsius – de groep waartoe ook onze eigen zon behoort. Van ultraviolette zonnestraling is bekend dat die gemengd van invloed is: langgolvige uv B-straling breekt ozon af, kortgolvige uv C-straling draagt juist bij aan de vorming ervan. Astronieuws schrijft dat die mix verrassenderwijs afhankelijk blijkt te zijn van de metalliciteit van de sterren. Metalliciteit geeft de verhouding aan tussen de hoeveelheden waterstof en zwaardere elementen in een ster. Zwaardere elementen zitten vooral in interstellaire stofwolken, die pas ontstonden bij supernova-explosies toen het universum ouder was. Metaalarme sterren dateren vooral uit het vroege heelal en bestaan vooral uit de lichte elementen waterstof en helium. Ze zenden in totaal weliswaar meer uv-straling uit dan metaalrijke sterren, maar de verhouding tussen de ozon-genererende uv C-straling en de ozon-vernietigende uv B-straling blijkt dus sterk af te hangen van de metalliciteit: bij metaalarme sterren overheerst de uv C-straling, waardoor zich een dichte ozonlaag op hun planeten kan ontwikkelen. Waarom is dat verschil belangrijk? Hoe vroeger in de leeftijd van het heelal een ster ontstond, hoe minder zware elementen ('metalen') hij bevat. Recentere, dus metaalrijkere sterren, hebben overheersende uv B-straling. Bij hun planeten is de beschermende ozonlaag veel dunner. Het is goed samengevat in de afbeelding hierboven. Het persbericht zegt: 'Dit brengt de onderzoekers tot de bijna paradoxale conclusie dat het ouder wordende heelal steeds vijandiger zal worden voor leven.' Dat is op zijn zachtst gezegd opmerkelijk. Het zou wel eens zo kunnen zijn dat het heelal zijn meest productieve periode wat betreft het ontstaan van complex leven allang achter zich heeft gelaten. Wie weet zijn we toch een zeldzaam toeval?

De Volkskrant vandaag: 'Ook klimaatbeleid lijkt af te koersen op een vooruitschuifoperatie', kopt de krant. Het onvermogen van het kabinet om grote problemen aan te pakken, manifesteert zich nu ook bij het klimaatbeleid omdat de coalitie geen pijnlijke maatregelen wil nemen. Wat een sof. Regeren ontaarde onder Rutte in vooruitschuiven. Ook D66 durft een crisis niet aan. Wat een sof, ik word er niet eens chagrijnig meer van. Je vraagt je waarom Jetten nog minister van klimaat wil blijven.

Vannacht opnieuw regen, maar er volgt een tamelijk zonnige morgen. Morgen heb ik een rondleiding over een deel van de poëzieroute met wat leden van buurtvereniging KNAKE. Ter voorbereiding loop ik dat deel vanochtend in de wetenschap dat het 's middags zal gaan regenen (en morgen helaas ook). Het is een mooie wandeling van anderhalf uur, waarin ik ontdek dat het gedicht op locatie 31 verdwenen is. Dat is 'Kroegvrienden' van de voormalige stadsdichter Ro Van Doesburg, dat op een doorzichte plaat plexiglas stond achter het raam van Café De Keizer in de Keizerstraat. Het café is helaas gesloten, de gordijnen zitten stijf dicht. Later zie ik op hun FB-account dat er op woensdag 26 april om 21.00 uur een evenement is. Dan moet ik maar eens gaan informeren. Gelukkig zijn alle andere locaties voor de wandeling van morgen in orde. Na het middaguur trekt de hemel dicht en uur later regent het pijpenstelen. Niettemin komen er voor het weekeinde nog een aantal passantenboten binnen. Naar het begin van dit kwartaal 

Vanaf de Altenawal. Linksboven de Merwede, rechts Buiten de Wayetrpoort met de veerboten en tussen de bomen met de kleurige tent van het circus.

Zondag 23-04-2023

Raar, die eendere dagen: 's ochtends droog en zonnig, 's middags somber en regenbuien. Vandaag ook weer. Ik heb pech, mijn rondleiding met KNAKE-leden langs een deel van de poëzieroute lijkt vanmiddag in het water te zullen vallen. We zien wel. Wat me vanmorgen vrolijk maakt is een bericht over papegaaien, die tieriger worden van videobellen met elkaar. In dit onderzoek werden de vogels getraind om een belletje te luiden als ze een videogesprek wilden starten. Ze konden op een beeldscherm dan een keuze maken uit de verschillende gesprekspartners door een foto aan te wijzen. Aanvankelijk moesten de eigenaren daarbij nog assisteren, maar uiteindelijk konden de dieren zelf het initiatief nemen. Het bijgaande YouTube-fimpje is erg grappig. Een geweldige oplossing voor eenzame papegaaien. Mensen hadden die al.

Langzaamaan trekt de hemel dicht. Zoals was voorzegd. Ik trof een mooi gedicht van de Amerikaan Lawrence Ferlinghetti (1919 - 2021). Voor een goed gedicht is er altijd plaats en tijd.

One grand boulevard with trees
with one grand cafe in sun
with strong black coffee in very small cups.
One not necessarily very beautiful
man or woman who loves you.
One fine day.

Terwijl ik straks de rondleiding doe, gaat Anna met de meisjes van Tessa op Buiten Waterpoort naar Circus Barani.  Naar het begin van dit kwartaal

De rondleiding kwam ook langs het gedicht van Jules Deelder op het atelier van de clavecimbelbouwer op Buiten de Waterpoort (foto: marian Degenaar)

Maandag 24-04-2023

Om drie uur was het nog droog. Vanaf het Eind vertrokken gisteren twee groepen van ieder acht mensen voor een stadswandeling. Eentje liep langs interessante plaatsen in de stad, de andere deed onder mijn leiding een deel van de poëzieroute. Leuk om te doen. We begonnen op de Langendijk bij het gedicht van dichteres Ida Vos op het huis waar het Joodse meisje Esther van Vriesland had gewoond en vervolgens over de Markt, enzovoorts. Leuk was ook dat sommige locaties onbekend waren bij de deelnemers die al decennia in de stad wonen. Het meest ontroerende moment ontstond bij toeval aan het begin van de Schuttersgracht, waar het vrijheidsgedicht van scholiere Sarah Romijn staat op de zijmuur van het vroegere notarispand. Het is uit 2010, een mengeling van blijheid over de bevrijding en verdietig herinneren. Juist op dat moment klonk het carillon van de nabije grote Sint Janstoren. Ik kreeg een blok in mijn keel. Ik las vrijwel alle gedichten voor; dat vonden de mensen in de groep prettig. Maar toen kon ik even niet verder. Gelukkig was het droog; de voorspelde regen kwam pas na een uur en een kwartier. Toen waren we juist, na alle locaties op Buiten de Waterpoort, bij de voetgangersbrug langs ons huis aangekomen bij het gedichtfragment van Jozef Eijckmans. Het begon enorm te plenzen en we gingen snel schuilen en een glas drinken in de gastvrije voorkamer bij het KNAKE-bestuurslid dat de wandelingen organiseerde.

Er onstaat wat meer duidelijkheid in de verdwijning van het gedicht 'Kroegvrienden' van Voormailg stadsdichter Ro van D. uit Café De Keizer. Op hun FB-account kon ik een chatbericht plaatsen en kreeg antwoord. Daaruit blijkt dat er sinds enige tijd nieuwe eigenaars/uitbaters zijn. Toen ze de kroeg overnamen was het gedicht al verdwenen. Na contact met hun voorganger blijkt dat die zegt 'vier weken geleden te hebben gevraagd aan Ro of hij zijn gedicht weer wil komen brengen. Ondertussen hangt er wel een gedicht van de nieuwe stadsdichter'.  Tja, daar wisten wij allemaal niets van. De plexiglasplaat met het gedicht kostte ons destijd zo'n 600 euro, schat ik. Ik hoop die mensen binnenkort te kunnen spreken.

Terwijl Anna zich stort op het poetsen van haar moeders zilver met een oude tandenborstel (foto hier), rij ik in de miezerige, kille ochtend naar de afspraak met mijn dermatoloog is Sliedrecht. Ook hij ziet dat het plekje op mijn onderlip niet weg is. Nu moet ik er de komende weken een cytostatische zalf op smeren, Efudix (een fluoro-uracilzalf), speciaal voor huidafwijkingen die tot kanker kunnen ontaarden. Het is een vrij vervelende behandeling want contact met omringend slijmvlies is niet goed te vermijden. We gaan proberen het voorzichtig aan te brengen met een wattenstaafje. De kuur (tweemaal per dag) duurt 4 tot 6 weken. Naar het begin van dit kwartaal

Foto van vorig weekeinde over de Merwede vanaf de Altenawal.

Dinsdag 25-04-2023

Vandaag, op mijn 76e verjaardag, is de wereld vol van verontrustende ontwikkelingen. Bij ons is het alsmaar koud en regenachtig, maar het Iberisch schiereiland zucht onder een ongewoon zware hittegolf. In het zuiden van het land kunnen de temperaturen oplopen tot maar liefst 40 graden. 'In Sevilla is het vandaag rond de 32 graden, terwijl het er nu ongeveer 25 graden hoort te zijn. Dat is een flink verschil van 7 graden', zegt meteoroloog Maurice Middendorp van Buienradar. Een dergelijk zware hittegolf is uitzonderlijk, zo vroeg in het jaar. Ook eerder dit jaar waren er al ongewoon hoge temperaturen in Spanje 'Door de opwarming van de aarde "verwoestijnt' Spanje', zegt de weerman.

     Met de opvolging van La Niña door een nieuwe El Niño lijkt iets bijzonders aan de hand. Volgens prognoses en modellen zou er een zware El Niño op komst zijn, met  name voor 2024. 'A mystery in the Pacific is complicating climate projections', zegt Yale University. De tropische wateren langs de evenaar, de El Niño-Southern Oscillation (ENSO), gedragen zich anders dan klimaatwetenschappers verwachtten. Die wateren zouden nu ongeveer over moeten gaan naar een El Niño-achtige circulatie met snelle opwarming in het oosten. Aanvankelijk leek dat ook te gebeuren, maar nu vertoont de ENSO het tegenovergestelde gedrag. Daardoor lijkt het patroon meer op dat van een La Niña. Het kan zo zijn dat de rappe opwarming van de oceanen het La Niña-karakter van de ENSO doet overheersen. Dat kan grote impact hebben hebben op het weer in grote delen van de wereld. We blijven het volgen.

     Ondertussen houdt de ongewoon hoge gemiddelde, wereldwijde temperatuur van het zeewater nu al een maand aan. April zal de heetste maand worden ooit gemeten in de oceanen over de hele wereld. Klimaatwetenschapper Robert Rhode van Berkeley Earth noemt het 'ridiculous'.

Kil, redelijk zonnig en met een enkele bui, dat is het weer vandaag. Vanochtend vroeg ontvang ik behalve een kus een paar nieuwe, witte sneakers van Anna. Mijn broer Wiebe is de eerste die belt om me te feliciteren, vlak daarop meldt Floor zich. We gaan sporten en doen de boodschappen. De hele dag ontvang ik vele tientallen felicitaties over de sociale media, per email en over de telefoon. Welk een rijkdom dat zoveel mensen even aan me dachten! Net thuis van de sport gaat de bel en staat mijn oude vriend Herman U. voor deur met een fles wijn. Lang niet gezien! Opnieuw klinkt de bel: een doos met nóg een fles wijn, bezorgd door Greetz. Een bijzondere fles want hij heeft onze familie-trapfoto als etiket (foto hier). De foto die onlangs in restaurant De Beren werd gemaakt (zie hier). Ontzettend leuk! Er staat geen afzender op, maar we denken dat de fles afkomstig is van Anna's beide dochters. Vanmiddag gaat Anna oppassen op baby Zaila. Rommert belt. Om vijf uur weer de bel. Buurman Lourens komt feliciteren en even later ook buurvrouw Joke. Vanavond gaan we samen lekker uit eten.

Om twee uur kijk ik naar de personferentie van premier Rutte en staatsecretaris Vijlbrief in Groningen. Het ernstige falen van de overheid, genadeloos uiteengezet in het rapport van de parlementaire enquètecommissie van eind februari, vormt geen reden voor de MP om persoonlijk verantwoordelijkheid te nemen en af te treden. Wel uit hij voor de zoveelste excuses. De ontsporing van het gasdossier gebeurde wel volledig onder zijn hoede. Rutte onderschatte de ernst, stuurde niet bij en maakte niet het verschil, aldus de commissie. Hij maakte in 2019 wel excuses namens het kabinet, maar ook die excuses hebben niet geleid tot een wezenlijke verandering. Rutte zei te zijn geraakt door de kritiek, maar verbindt er voor zichzelf geen conclusies aan. ‘Als zo’n hard rapport uitkomt, dan overweeg je af te treden', aldus Rutte vanmiddag na afloop van de persconferentie. ‘Maar ik heb ervoor gekozen om door te gaan en te helpen dit probleem op te lossen.’ Tja, onze MP is geen staatsman van het kaliber van Wim Kok, die na het falen in Srebrenica (1995) zich diep schaamde al kon hijzelf er niets aan doen. Hij vond dat hem en zijn regering na het rapport van het NIOD van 2002 niets anders restte dan met het hele kabinet af te treden.

Ach, nu overlijdt vandaag iemand wiens stem ik nog ken vanaf mijn vroegste jeugd: Harry Belafonte. Ik wist niet eens dat hij nog leefde. Belafonte werd wereldberoemd met het nummer Day-O (The Banana Boat Song). Het horen van dat lied verplaatst me linea recta terug naar de jaren vijftig, naar het kleine huisje aan de Tijnjedijk in het dorp Huizum bij Leeuwarden waar ik met mijn ouders en broertje woonde. Luister, de radio staat aan en Belafonte zingt zijn bananenbootsong. Mijn moeder galmt mee terwijl ze met een houten spaan in de kookwas op het fornuis port. We kennen beiden geen Engels, we weten niet wat hij zingt, we weten niets van rassendiscriminatie en mensenrechten maar we voelen haarfijn aan hoe goed dit lied is en dat het ritme en zijn stem een grote magische kracht bezitten. Hij werd 96 jaar. Naar het begin van dit kwartaal

Waar ging de extra opwarming van de aarde naar toe in de periode 1960 - 2020? (bron: Copernicus)

Woensdag 26-04-2023

De grafiek hierboven toont de extra opwarming van de aarde over de periode 1960 - 2020, onderverdeeld over de oceanen (oppervlakkig en diep), landmassa's en atmosfeer. Ik vond hem in een recent artikel op de website van het Europees klimaatbureau Copernicus. Duidelijk is dat de oceanen in hun bovenste lagen de meeste warmte absorbeerden. 'Where does the energy go?', vragen de auteurs zich af. Die geven ze langzaamaan af aan hun diepere lagen en aan de atmosfeer - een proces dat doorgaat ook al zouden we geheel stoppen met de uitstoot van broeikasgassen. Dat wil niet zeggen dat het niet uitmaakt wat we doen. Door verder te gaan met het verstoken van fossiele brandstoffen maken we het alleen maar heel veel erger en garanderen we de toekomstige onleefbaarheid van de aarde.

     De opwarming van bovenste lagen in de oceanen in de laatste maanden is zonder precedent, vooral in de Indo-Pacifische regio. In de periode van 7 tot 16 maart was daar een bijzondere snelle temperatuursprong omhoog. Nu al ruim een maand lang is de gemiddelde temperatuur van alle oceanen ruim 21 graden. Misschien heeft het toch te maken met de komst van een nieuwe El Niño.

Gisteravond lekker samen gegeten bij De Hoofdwacht. Al was het dinsdagavond, het was er flink druk. Vannacht om drie uur ging mijn telefoon. Het was de Alarmcentrale, ze kregen een melding van de monitor in de woonkamer. Daar was niks loos. Even later belde ook buurvrouw Arina, die als achterwacht functioneert. Allemachtig, wat een gedoe. Sinds ik het nieuwe Ziggo-modem heb geïnstallleerd is het mis. Ik begrijp het niet goed, want na installatie heb ik bij de meldkamer de werking gecheckt en die was goed - maar kennelijk niet goed genoeg. Bij de leverancier krijg ik een deskundige aan de lijn, die me door de instellingen op het schermpje heen helpt. Nu zou het goed moeten zijn. Uiteraard wil je dat die malheur over is als we straks maanden weg zijn.

     Eindelijk weer eens een redelijke dag, fris en droog. Anna gaat met haar broer en schoonzus vandaag lunchen in Raamsdonksveer met een neef. Ik verdiep me in de electronische zeekaarten. Het blijkt dat er voor de C-map NT+ zwart-kaartjes, die ik gebruik in mijn oude Raytheon Pathfinder RI79 plotter geen updates meer gemaakt worden. Lullig, maar ik zal er me bij neer moeten leggen. Ik heb zitten peinzen dat het misschien niet zo erg is. Ik heb toch een nieuwe, papieren NV Charts zeekaart van de Nederlandse kust nodig en daar krijg je ook een digitale kaart van voor op je laptop. Die heeft een eigen GPS en zo kun je toch goed navigeren. Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 27-04-2023

Onwaarschijnlijke opwarming in verschillende gebieden ter wereld in de 7-daagse prognose, met name in Siberië en het noorden van Canada (Nares Straat tussen Groenland en Ellesmere eiland). Vroeg in het seizoen! Ertussenin ook in Spanje en Marokko, in China en bijna twintig andere regio's op alle continenten. Ik kijk regelmatig naar de prognoses van het Australische BoM-model. Vijf dagen geleden voorspelde het een super-El Niño - al in augustus! Nu al is sprake van 'exceeding El Niño thresholds from May. The ACCESS-S model outlook currently shows the strongest warming of central tropical Pacific sea surface temperatures of all international models surveyed'. Natuurlijk moet je de voorspelling met enige voorzichtigheid bezien, maar het kan bij de aanhoudende recordtemperaturen van het zeewateroppervlak (SST) op veel plaatsen extreem weer gaan betekenen. Sommigen denken dat de langdurige La Niña al die jaren het sterk toenemend SST-signaal maskeerde. Nu de Niña weg is, komt het signaal eronderuit en dat zal massieve hittegolven, regenstormen, droogtes en nieuwe vluchtelingenstromen met zich meebrengen. Uit onderzoek door de internationale onderzoeksgroep World Weather Attribution blijkt dat de opwarming van de aarde onder meer de kans op ernstige, aanhoudende droogte in de Hoorn van Afrika nog eens honderd keer zo groot maakt. De afgelopen 15.000 jaar was het klimaat stabiel, daarin kon de menselijke beschaving ontstaan, nu gaat de wereld door diezelfde beschaving een nooit eerder verkende toekomst tegemoet.

Gisteren stemde ons kabinet in met het klimaatplan van minister Jetten. Ze zijn er zeer tevreden over. Voor het plan van Jetten is ruim 28 miljard uitgetrokken. Hiermee moet een extra reductie van 22 megaton aan CO2-uitstoot in 2030 gehaald worden, dat wil zeggen dat er dan minstens 55 procent minder broeikasgassen uitgestoten kunnen worden dan in 1990. De coalitiepartijen hopen zelfs dat 60 procent gehaald wordt.

                       (bron: NOS Nieuws)

Partijen op linker- en rechterflanken, de autobranche en de ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland hebben kritiek op het plan, maar Greenpeace is gematigd enthousiast. Niettemin, het doel: de reductie tot 55 procent van de uitstoot vsn 1990 is zeker niet in lijn met het beperken van de opwarming in 2100 tot 1,5 graden (Parijs 2015).

Koningsdag belooft een zonnige en droge dag te worden. Het is ook de verjaardag van mijn kleinzoon Thijs. Die wordt vandaag 13. We bellen hem op zijn eigen mobieltje om hem te feliciteren. Hij staat klaar om voor de festiviteiten van Koningsdag naar het Vondelpark te gaan. Anna installeert een app op haar telefoon om haar gehoorapparaatje te bedienen. Werkt goed! Geen moeizaam gefrunnik aan piepkleine knopjes achter je oor.

     Het is druk in de stad en druk op de sluis. Waarom dansen insecten rond het licht?, poogt Maartje Bakker in De Volkskrant uit te leggen. Ze verwarren het kunstlicht met dat van de hemel, zouden wetenschappers hebben uitgevonden. Ze gebruiken het licht van de hemel om rechtop te kunnen blijven vliegen. Een mooie verklaring. Zou het ook voor ons opgaan? Ik wed dat we in het aardeduister ook op een lichtje zouden afgaan.  Naar het begin van dit kwartaal

Herbert Marcuse in 1968 op de Praxis Summerschool in het voormalige Joegoslavië.

Vrijdag 28-04-2023

Dat is grappig: er is een nieuwe vertaling uitgekomen van 'One-dimensional Man' van Herbert Marcuse, het boek uit 1964 dat een belangrijke inspiratie was in de opstandige beweging van de jaren 60 en 70.  Een cult-boek in de studentenbeweging, wat betekende dat het veel werd genoemd, weinig gelezen en nog minder begrepen, zegt Wikipedia erover. Dat gold niet voor mij, in de eerste twee delen van mijn romancyclus kun je lezen dat het ook voor hoofdpersoon Lucas een belangrijk boek was. Hij las het in 1968/1969. Nog steeds speelt het kritische denken van Marcuse een rol op de achtergrond in mijn denkwereld. De nieuwe vertaling is van Huub Stegeman (Athenaeum, 2023) en Bas Heijne is in de NRC vandaag lovend over het boek en deze vertaling. 'Hoewel overduidelijk een product van de Koude Oorlog, getekend door de obsessies van die jaren, blijkt De eendimensionale mens in veel opzichten ook een verbluffend vooruitziend betoog, dat het onbehagen over onze eigen tijd scherp en onverbiddelijk tegen het licht houdt. Zorg over een steeds meer door technologie aangestuurde samenleving, waarin de mens tot een eindeloos te manipuleren ding wordt, woede over een louter op (over)consumptie gerichte maatschappij, waarin de vernietiging van de leefomgeving wordt afgekocht met groei en persoonlijk comfort, frustratie over de schijnbare onmogelijkheid van een werkelijke systeemverandering – je vindt het allemaal in dit boek terug.' Het is na zestig jaar een verrassend adequate beschrijving van de maatschappij van nu; Marcuse bezat zeker een vooruitziende blik. Vaag staat me bij dat ik begin jaren 70 nog een lijvig artikel over hem schreef in een van de studentenbladen uit die tijd, hetzij Trophonios (Utrecht) of het landelijk maandblad Student. Toch weer eens in de kelder kijken.

Het boek van Marcuse is een somber boek. 'Vernietiging is de prijs van vooruitgang zoals de dood de prijs is van het leven', schreef hij. Dat kun je in het licht van de afbraak van de natuur en de aanstaande klimaatrampen wel zeggen. De eendimensionale mens bespeurt bij zichzelf geen enkele neiging daar iets aan te willen doen. De alternatieven zoals socialisme en communisme noemt de filosoof 'utopisch'. Het NRC-artikel van Heijne heeft ook een grappige kant. Hij vertelt hoe moeilijk het is je te verzetten tegen de alomtegenwoordige invloed van koop- en amusementverslaving in de ontwikkelde consumptiemaatschappij. De Grote Weigering, noemde Marcuse dat, maar volgens Heijne is dat wel een erg romantisch beeld, dat net zo goed tot onvervalste paranoia kan leiden, 'het wereldbeeld van de hedendaagse wappie'. Inderdaad.

Gistermiddag toog ik naar Café De Keizer in de Keizerstraat, op zoek naar het gedicht dat uit de Poëzieroute verdween. Achter de bar praatte ik met een barkeeper met paardenstaart, een aardige man die Marco heet. Hij schonk me een glas witte wijn. We liepen na hoe het gedicht verdwenen kon zijn en kwamen tot het vermoeden dat de vorige kroegeigenaar Rob P. het kan hebben meegenomen. Die blijkt moeilijk te contacteren. We spraken af dat we allebei zullen pogen hem te bereiken. Het blijkt dat mijn beide (stief)schoonzonen hem kennen, wie weet vinden we zo het verloren poeem terug.

     Vanochtend regen, die niet verhinderd dat we naar de sportschool gaan. Voorlopig voor het laatst. In de tweede helft van mei hopen we weer op weg te gaan met Dulce. Het is verder droog vandaag, totdat Anna 's middags naar de kapper gaat. Vanavond komen Barbara en Tessa bij ons asperges eten. Zonder wederhelften want die houden er niet van. Naar het begin van dit kwartaal

Op deze prognose zie je fraai hoe de hittegolven het patroon van de jetstream weergeven.

Zaterdag 29-04-2023

Overal op de wereld worden hitterecords gebroken. Er is geen continent zonder hittegolf - Canada, California, Siberië, Spanje en Marokko, Argentinië en Zuid-Afrika - en een dwaas uit Nederland rijdt zichzelf dood op een motorfiets in de Marokkaanse woestijn. Daar was het bijna 55 graden. De Morocco Desert Challenge, net zoiets mallootigs als 'De Dakar'. Ondertussen neemt één op de vijf Belgen op voorschrift van hun dokter verslavende pillen tegen depressies of om rustig te worden, lees ik bij de NOS. Het is niet meer leuk op aarde, ik begrijp het. Waar het wel leuk was, was bij ons gisteravond. De dochters van Anna kwamen gezellig aspergers eten (foto hier), want bij hen thuis lusten ze die niet. Ze gingen allemaal op.

Vanmorgen begint bewolkt maar al gauw klaart het op. Het lijkt erop dat we na al die weken van kou en regen nu een langere droge periode gaan meemaken. De Duitse klimatoloog Stefan Rahmstorf heeft een goed twitterdraadje over de achtergronden van de huidige hittegolf in Spanje. Daarin stuwt de jetstream (straalstroom) grote hoeveelheden hete lucht over de ongewoon warme wateren van de oostelijke Atlantische Oceaan naar het noordoosten. De jetstream blijft steken boven de koudeput - de Cold Blob - op hogere breedten boven de oceaan, met een noordelijke lus. Dan volgt een nogal technische uitleg, die ik hier niet herhaal. De slinger van de jetstream is goed te zien op de prognosekaart voor 6 mei 2023 hierboven. 'To conclude, it is plausible that this crazy extreme is not just due to the weather getting generally warmer, but enhanced by dynamic changes in ocean and atmosphere also caused by fossil emissions', zegt Rahmstorf. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 30-04-2023

Van de week steeg de concentratie van CO2 in de atmosfeer, gemeten op de helling van de berg Mauna Loa in Hawaii, voor het eerst uit boven 425 ppm. Dat is 800.000 jaar lang niet gebeurd.

Het gist in de sociale media van speculaties over de toenemende rivaliteit tussen de top van het Russische leger en de Wagnergroep. De Russische president Poetin zou hebben geëist dat Bahmoet voor 9 mei a.s. moet vallen. Dan vieren de Russen De Dag van de Overwinning op Nazi-Duitsland in 1945. Maar Wagner ontvangt nog steeds te weinig wapens en munitie. Jevgeni Prigozjin, het hoofd van Wagner, zou op 28 april in een brief een ultimatum hebben gesteld aan defensieminister Sergej Sjojgoe om ze te leveren, anders gaat hij zich beklagen bij Poetin zelf. Hij dreigt zijn huurlingentroepen ook terug te trekken uit Bahmoet. Het hele verhaal vind je o.a. hier. Er wordt druk gespeculeerd over wat er speelt, bijvoorbeeld hier, en - wie weet - gaat het verwachte Oekraïense voorjaarsoffensief intussen beginnen. De rivaliteit binnen de gelederen van de Russen moet hun gevechtskracht wel aantasten, zou je zeggen.

Gisteravond hadden we erg veel plezier met Wiger & Arina bij De Wijnboutique op Langendijk 90, het nieuwe wijnrestaurant op de hoek van Langendijk en Bornsteeg, waar voorheen Café 't Hoekje zat. De zaak blijkt fraai opgeknapt, er is een grote variëteit aan open wijnen, de hapjes zijn erg lekker en de bediening is zeer vriendelijk. Zie foto hier. Aanbevolen! Vandaag een mooie, zonnige herfstdag. Naar het begin van dit kwartaal

Voyagers 1 en 2 in 2019 (Credit: NASA/JPL-Caltech/Johns Hopkins APL)

Maandag 01-05-2023

Met plezier volg ik nog altijd de enige ruimtesondes die buiten ons zonnestelsel zijn geraakt en nu door de interstellaire ruimte verder het heelal in vliegen: de  Pioneer 10 en 11 (1972 en 1973) en de Voyager 1 en 2 (beide in 1977). Ze belichamen de ultieme droom de aarde te verlaten om naar de sterren te reizen. Bij de laatste lancering maakte NASA gebruik van de zelden voorkomende onderlinge positie van de vier grote buitenplaneten eind 70; die stonden toen op één lijn zodat een minimum aan brandstof nodig was. Zo'n situatie doet zich eenmaal in de 175 jaar voor. Voyager 1 is het verst: hij heeft op in augustus 2012 de heliosfeer verlaten. Voor Voyager 2 was dat in december 2018. Hij bevindt zich sindsdien in de interstellaire ruimte op een afstand van meer dan 20 miljard kilometer van de aarde. Zijn snelheid is bijna 57.000 km/uur en met die snelheid zou het ruim 80.000 jaar duren voor hij ons kosmisch buurstelsel Proxima Centauri zou bereiken (maar hij gaat een andere kant op).

     De beide Voyagers hadden destijds een geplande levensduur van maar een jaar of vier, maar ze functioneren na bijna 36 jaar nog steeds. Dat komt omdat ze ‘nucleaire batterijen’ hebben, energiebronnen die gebruik maken van de hoogradioactieve stof plutonium. Die stof vervalt en daarbij komt warmte vrij, die wordt gebruikt om elektriciteit op te wekken. De energieopbrangst wordt geleidelijk aan minder, maar nog steeds leggen de vijf meetinstrumenten van Voyager 2 gegevens vast en seinen ze naar de aarde. Dat kon omdat in de afgelopen jaren diverse niet-essentiële systemen zijn uitgeschakeld. Maar nu zou één ervan uitgeschakeld moeten worden, maar daar hebben de technici van NASA een oplossing voor bedacht. Ze hebben een veiligheidsmechanisme stiilgelegd, dat bedoeld was om spanningsfluctuaties in het boordsysteem te egaliseren. Nu gebruiken ze die vrijgekomen capaciteit om alle vijf meetinstrumenten nog tot 2026 in gebruik te houden. Fraai. Voyager 1 heeft één instrument minder omdat er in het begin van de missie eentje kapot ging. Daarom wordt zijn spanningsegalisatie pas volgend jaar uitgezet. Je kunt de afstand van beide sondes hier online volgen.

Er is helaas ook een probleem met de Juice-missie van ESA naar de drie grote ijsplaneten van Jupiter. De zestien meter lange radarantenne van de ruimtesonde is na de lancering slechts voor een derde uitgevouwen. Technici van ESA vermoeden dat een klein, uitstekend pennetje de oorzaak is. Men wil binnenkort de motor van de sonde aanzetten in de hoop dat het pennetje loskomt door de trillingen. Er wordt al gewerkt aan andere opties voor als het niet lukt; daarvoor is nog tot 2031 de tijd. Dat is wel te hopen want de radarantenne is nodig om onder de ijskorst van de drie Jupitermanen te kunnen meten. Vermoed wordt dat zich daar een oceaan bevindt waar leven mogelijk is.

     Tenslotte is er ook een probleem bij de James Webb ruimtetelescoop van NASA dat mogelijk ook op afstand opgelost moet worden. De sensor voor een belangrijk instrument van MIRI (Mid-infrared Instrument) geeft problemen. Een onderdeel, de MRS (medium-resolutie spectroscoop-modus) ontvangt op de langste golflengten minder licht dan verwacht. Astronieuws schrijft: 'Voor het overige werkt MIRI goed en zien de opnamen die het instrument maakt er normaal uit. Het is niet voor het eerst dat de MRS kuren vertoont. Vorig jaar haperde een van de filterwielen waarmee kan worden gekozen tussen middellange en langere golflengten. Technici wisten dat probleem toen te omzeilen, waarna de waarnemingen in november 2022 hervat konden worden'. Nu zoekt men naar andere oplossingen, zoals het werken met langere opnameduren op de betrokken gollengtes om toch boven de ruis van de omgeving uit te komen.

In de aanloop van een nieuwe ronde in de oorlog proberen Rusland en Oekraïne elkaars voorraden in brand te schieten. Zaterdag vloog een brandstofvoorraad in Sebastopol in brand, vermoedelijk na een Oekraïnse droneaanval. Afgelopen nacht vielen bij een Russische aanval op de Oekraïense stad Pavlohrad zeker 34 gewonden, onder wie vijf kinderen. De aanval lijkt bewust gericht te zijn op een munitiedepot – in een poging om Oekraïense voorbereidingen op een tegenoffensief te vertragen – maar ook woonflats en huizen werden geraakt. In de Russische regio Bryansk is een trein ontspoord na een sabotage-actie. De trein vervoerde olie. Zeker zeven treinstellen zijn op hun zij terechtgekomen. Wat er precies is gebeurd, is nog onduidelijk. Bryansk ligt in het uiterste westen van Rusland, aan de nooroostelijke grens met Oekraïne. De regio wordt de laatste tijd vaker aangevallen door pro-Oekraïense saboteurs. Het Russische leger heeft de laatste maanden in hoog tempo honderden kilometers aan loopgraven langs het front aangelegd, blijkt uit satellietbeelden. De Russen bereiden zich vermoedelijk voor op een mogelijk Oekraïens offensief dit voorjaar.

Vanmorgen hangt er veel bewolking. Na de middag valt er een regen, daarna komt de zon tevoorschijn. Ik stel een concept-uitnodiging op voor de lokale pers over de onthulling van het winnende sluisgedicht op 13 mei a.s. en stuur het naar de bestuursleden van de Poëzieroute en het Jeugdatelier voor instemming. Morgen wil ik het versturen. Anna gaat bij Ria P. op de koffie en doet wat boodschappen. Naar het begin van dit kwartaal

2 mei 2023. De klapschroef gepolijst, de anodes vernieuwd.

Dinsdag 02-05-2023

Vanmorgen verzend ik de uitnodigingen voor de lokale pers voor 'Poëzie in de sluis 2023' op de Open Havendag van 13 mei. Benieuwd of er veel komen. Het is bewolkt als we daarna wegrijden, op weg naar de werf in Numansdorp. De zon komt steeds vaker tevoorschijn. Op tijd zien we langs de A15 een bord waarop staat dat de Heinenoordtunnel in de A29 gesloten is. Dus verleggen we net op tijd de route en rijden we via Papendrecht, de Moerdijkberug en de Haringvlietbrug naar de werf. Dulce staat blakend in het licht een beetje alleen op haar bok; er omheen zijn al heel wat jachten te water gelaten. Maar eerst praten we met bedrijfsleider Maarten. Hij denkt dat er kans is dat het poetsen en in de was zetten al voor 15 mei kan gebeuren. Dát zou mooi zijn; dan kunnen we eerder beginnen met inschepen. We maken afspraken over de laatste klusjes de loshangende wandbekleding vastplakken en nieuwe bevestigingsogen op het voordek schroeven voor het bijbootje. Bij de boot is het eerste wat we zien de blinkend gepolijste klapschroef en de nieuwe anodes op de schroefas. Ook het oude vet in de klapschroef is vervangen. Lekkage is er verrassend weinig, aan bakboord zelfs helemaal niet. Het verlangen weer aan boord te gaan leven neemt sterk toe.

     Dezelfde route terug. Na enen zijn we weer in Gorcum. Bij Sommer op de Appeldijk maak ik de afspraak dat ze voor de ceremonie met mevrouw de burgemeester bij 'Poëzie in de sluis 2023' een eenvoudige geluidsinstallatie zullen neerzetten. Het blijft de rest van de dag zonnig. Geleidelijk zal het de komende dagen warmer worden.

Vandaag wordt bekend dat de EU-commissie groen licht geeft voor de uitkoopregeling voor piekbelasters onder de veehouders. Het gaat om zo'n 3000 melkveebedrijven, varkenshouderijen, vleeskalverhouderijen en pluimveebedrijven. Als de regering de zaak nu voortvarend aanpakt en de betrokken boeren meewerken - ze krijgen 120 procent van de waarde van hun bedrijf - dan zou binnen anderhalf jaar een substantieel deel van de stikstofproblemen opgelost kunnen zijn. Wordt de regering op de valreep gered door Brussel? Gaat de vrijwillige uitkoopregeling een succes worden? De Volkskrant twijfelt erover. Als te weinig boeren willen verkopen komt de gedwongen verkoop weer in beeld. Dan gaan de BBB en Wopke weer moeilijk doen, zet de impasse zich voort en blijft het land op slot. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 03-05-2023

De update van de gemiddelde wereldtemperatuur, gemeten door satellieten, was ten opzichte van de periode 1991 - 2020 in  de afgelopen maand maart +0,18 graden Celsius hoger. Een fractie lager dan de +0,20 van februari. De lineaire opwarmingstrend ten opzichte van 1979, het beginjaar van de satellietmetingen, blijft op +0,13 graden/decennium staan (+0,11 boven de oceanen en +0,18 graden boven de landmassa's). Van hogere wereldtemperaturen door de aankomende El Niño is nog niks te zien. De mondiaal gemiddelde oppervlaktetemperatuur ijlt zo'n 3 tot 6 maanden na op de ENSO, en het ziet ernaar uit dat we pas vanaf augustus of september van een volledige El Niño kunnen spreken. Wel kan 2024 een recordjaar worden.

Malheur bij Jeanneau. De Franse botenfabriek organiseert haastig een terugroepactie voor hun Sun Odyssey 410, 440 en 490 zeiljachten, nadat er een SO410 zonk voor de kust van de Duitse haven Schönberg. Lekkage bij de intrekbare boegschroef lijkt het probleem te zijn bij modellen die tussen 2020 en 2022 werden gebouwd. De werf biedt gedetailleerde instructies op hun website om versterkingsmaatregelen uit te voeren in het gebied rond de boegschroef. 'In any case, it is necessary to stop using the boat and to contact your dealer to carry out this reinforcement as soon as possible'. Jeanneau neemt alle kosten op zich, inclusief het hijsen, het materiaal en het werk.

     Het doet ons terugdenken aan november 2006, toen men op de werf in Numansdorp ontdekte dat de grote, stalen kiel van onze Dulce 'wapperde'. Ook dat was een kwestie van slechte hechting en verder een veel te dunne scheepsbodem op het kielvlak. Die was niet eens een centimeter dik, je zag de scheepshuid plooien wanneer je tegen de kiel duwde. Levensgevaarlijk! Als de kiel losbreekt, zinkt je schip meteen. Op onze tochten naar Schotland, Scandinavië en Portugal liepen we achteraf bezien een groot risico. Later bleek dat meer SO43 DS'en die fabrieksfout hadden. Maar er volgde toen geen terugroepactie. In alle stilte werd onze boot naar de fabriek in Frankrijk gebracht en gerepareerd, waarbij men ook nog ontdekte dat er een loze ruimte onder de mastvoet zat. Ik publiceerde het allemaal op onze website (lees de blogposts vanaf hier) en kreeg reacties van de eigenaars van zusterschepen. Die werden ook stilletjes door of op kosten van Jeanneau gerepareerd. Toen onze boot na vijf weken van de fabriek terugkwam waren alle hechtingen vernieuwd en de bodem was versterkt en veel stijver: van ca. 1 cm naar 2,5 cm dikte. Gelukkig pasten de water- en dieseltanks er nog wel in. Nog steeds trap ik even tegen de kiel als de boot uit het water getakeld wordt. Nooit meer enige beweging gezien.

In Rusland lijkt het aantal sabotageacties tegen legervoorraden toe te nemen. Eerder deze week vlogen olie- en munitievoorraden in Sebastopol op de Krim en in Brjansk in brand. Afgelopen maandag ontspoorde daar een goederentrein van zestig treinstellen. Nu bericht de gouverneur van dezelfde Russische grensregio dat er een trein van ongeveer 20 wagons ontspoorde na een brand. Volgens de Russische autoriteiten wordt Brjansk sinds het begin van de grootschalige invasie in Oekraïne vaker aangevallen door Oekraïense saboteurs. In de bezette Zuid-Oekraïense stad Melitopol is dinsdag opnieuw een collaborerende regionale politiechef getroffen door een explosie. Het explosief was bij het hek van zijn woning geplaatst. Ook bij de Krimbrug is aan de Russische zijde bij het dorp Volna een opslagplaats voor brandstof in brand gevlogen. Dat was waaarschijnlijk een drone-aanval. De Russische veiligheidsdienst FSB arresteerde zeven mensen op verdenking van het plannen van ‘een reeks opvallende sabotage- en terroristische acties’ op de Krim. Volgens de FSB gaat het om leden van een geheime Oekraïense inlichtingengroep. Oekraïne zelf zegt niets.

     Later vandaag beschuldigt Rusland Oekraïne zelfs van een drone-aanval op Het Kremlin. Poetin zelf zou niet aanwezig zijn geweest toen het Russische leger en de veiligheidsdiensten twee drones uit de lucht haalden. Op sociale media circuleren ongeverifieerde beelden waarop om half drie 's nachts (locale tijd) rook te zien is in de omgeving van het Kremlin. Buurtbewoners zouden een klap hebben gehoord, waarna een vonkenregen volgde en de verlichting in het Kremlin uitviel. Hier zie je een drone inslaan op een toren achter de Kremlinmuur. Het is een afgang voor de Russische luchtverdediging. Uiteraard ontkent Oekraine dat het er iets mee te maken had. Ik vrees dat de jacht op Zelensky nu open is.

We genieten van een fraaie lentedag. Ik verstuur de agenda voor de bestuursvergadering van de Poëzieroute van komende zaterdag. Voorbereiding op 'Poëzie in de sluis 2023'. Het weer lokt ons naar buiten en om de beurt roeien we het gras en onkruid uit voor de schuifpui van onze serre (foto hier). Het staat natuurlijk beter op 13 mei, de Open Havendag. Naar het begin van dit kwartaal

Tweet van Caroline van der Plas van gisteren.

Donderdag 04-05-2023

Een zonnige dag breekt aan. De eerste dag boven 20 graden sinds oktober vorig jaar. Wat betekent dat? Niks. De hele dag filtert sluierbewolking het zonlicht. Mannen van de groendienst halen de bakken met winterviolen weg. Gisteravond kwam president Zelensky onverwacht met ons regeringsvliegtuig uit Helsinki naar Nederland. Vandaag zal hij een toespraak houden en het Internationaal Strafhof bezoeken. Of hij ook aan onze Dodenherdenking op de Dam meedoet, is (uiteraard) niet bekend. La Plas jaagt een hoop mensen op de kast. Terwijl veel boeren weigeren hun protestvlaggen voor één keer om te keren, stuurt zij een tweet uit dat 'onze oorlogsslachtoffers' vandaag centraal moeten staan. Ze komt niet. Dat we op de Dam alle oorlogsslachtoffers gedenken, weet ze niet, dat Zelensky van joodse origine is, weet ze niet, dat veel van zijn familieleden door de Nazi's vermoord werden, weet ze niet, dat Zelensky vorig jaar in zijn online-toespraak tot de Tweede Kamer aan het bombardement van Rotterdam refereerde, weet ze niet. Eigenlijk is het een variant op 'Eigen Volk Eerst' c.q. 'Eigen doden eerst'. Iedereen kan de miskleun zien: dit is wat je krijgt met die BBB, gewoon bekrompen, nationalistisch rechts. Op deze manier staat ze bij de volgende verkiezingen weer op één zetel. Overigens laten Wilders, Van Haga en Baudet ook verstek gaan bij Z's gesprek met het parlement.

     In Utrecht stranden de pogingen om een provinciebestuur te vormen van BBB en GroenLinks. 'De verschillen zijn te groot', dat verbaast niemand. De formatie is weer terug op nul. Ik moet nog zien in hoeveel provincies het wel lukt.

De Amerikaanse denktank ISW, niet de eerste de beste, denkt dat de drone-aanval op het Kremlin in scène werd gezet door de Russen. Zo? Wat zouden ze ermee willen bereiken? Dat de oorlog - officieel nog steeds geen oorlog maar een speciale operatie - dichter bij het Russische volk wordt gebracht. Dat zou helpen bij een nieuwe ronde van mobilisatie. Welke aanwijzingen heeft het ISW daarvoor? 'Russian authorities have recently taken steps to increase Russian domestic air defense capabilities, including within Moscow itself, and it is therefore extremely unlikely that two drones could have penetrated multiple layers of air defense and detonated or been shot down just over the heart of the Kremlin in a way that provided spectacular imagery caught nicely on camera.' Inderdaad, het is wel heel toevallig dat zoveel camara's keurig de aanval vastlegden. Het ISW wijst ook op de ‘immediate, coherent, and coordinated response’ van het Kremlin op het incident, die zou beogen om de politieke gevolgen van de aanval zwaarder te laten wegen dan de blamage. In het verleden reageerde het Kremlin steeds laat en ongeorganiseerd op onaangename verrassingen. Op een staatszender zegt de bekende grote bek Vladimir Solovjjov dat Rusland Zelensky moet doden terwijl in hij in Den Haag is. 'We don’t care that the Netherlands is a Nato country.'

     Later komt er bericht dat in zeker 21 Russische steden de parades voor 9 mei - Overwinningsdag - afgelast worden. Dat schrijft de Russische onafhankelijke nieuwssite Verstka. 'Om veiligheidsredenen' in acht steden, 'omdat militairen die met verlof zijn, zouden kunnen schrikken van het vuurwerk', in twee andere ver van het front en ‘om de vijand niet te provoceren met een grote verzameling van militaire uitrusting en materieel’ in Belgorod. Haast om te lachen, zo raar.

Het is een heerlijke dag, maar Anna ligt door migraine geveld op de bank. Ik ga naar de Syrische kapper op de Langendijk. Ibrahim, de eigenaar, vraagt mijn hulp voor het invullen van een formulier waarmee hij teveel betaalde energie kan terugvragen. Ik doe wat boodschappen en haal het stadskrantje. Het is zeer druk op de terrassen. Op de Groenmarkt is een gezellige Pasar Malam. Op het podium speelt een bandje aanstekelijke IndoRock. Bij een kraam koop ik een zak lekkere Rempejeh. Pindakoeken, dus. Naar het begin van dit kwartaal

Joep Bertrams

Vrijdag 05-05-2023

Vannacht rond drie uur worden we wakker. Het regent hevig en er komt onweer bij. Dat duurt 20 minuten. Vanmorgen schijnt de zon weer, maar daar komt er al gauw een einde aan. Dat merk ik als ik bij volle zon naar de stad loop voor de weekendboodschappen - stom, zonder paraplu. Tot en met de Spar op de Arkelstraat is het lenteweer maar als ik eruit kom valt de regen bij bakken uit de hemel en knettert onweer boven mijn hoofd - en ik moet nog langs de groenteboer en Kaatje Jansz. Als een natte kat keer ik bij Anna terug. Het regent de hele middag door. Bevrijdingsdag verregent, op sommige plaatsen in het land legt men festivals stil vanwege het onweer. Na vier uur wordt het bij ons weer droog.

Voor de tweede dag op rij woedde er brand in een olieraffinaderij in Ilski, een dorp in de buurt van de Zuid-Russische stad Krasnodar. Russische staatspersbureaus melden dat het vuur ontstond na een droneaanval. Eerder deze week vlogen al vergelijkbare faciliteiten in brand in Sebastopol en Volna. Zoals steeds zegt Kyiv er niets over.

     Alweer rumoer bij de Wagnergroep. "Sjojgoe, Gerasimov, waar is verdomme de munitie?", schreeuwt de Wagnerleider Prigozjin naar de Russische minister van Defensie Sjojgoe en legerchef Gerasimov. De video is overal op de sociale media te vinden. De man is razend. Hij loopt langs tientallen lijken van zijn huurling/soldaten, wijst ze aan en vloekt en tiert. 'Mijn jongens zullen niet langer nutteloze en ongerechtvaardigde verliezen lijden in Bachmoet, zegt Prigozjin in de video, gericht aan de legerleiding. 'Als u, vanwege uw kleinzielige jaloezie, het Russische volk de overwinning van de inname van Bachmoet niet wilt geven, dan is dat uw probleem.' Hij zegt zijn troepen uit Bahmoet terug te zullen trekken na 9 mei, de dag dat Rusland de overwinning op de nazi's viert met talrijke optochten van het leger. Daarvan werden er van de week na de raadselachtige drone-aanval op het Kremlin overigens ettelijke geannuleerd. Het reguliere Russische leger mag de door Wagner veroverde posities in en rondom de stad overnemen, aldus Prigozjin.

     Wat is hier aan de hand? Desintegreert de Russische oorlogsvoering? Het is misleiding, denken sommigen, ze voeren een toneelstukje op. Oekraïne zou in de verleiding kunnen komen het verwachte lente-offensief ook op Bahmoet in te zetten en in een val te lopen. Het verwarren van de tegenstander is vaste prik in oorlogen. Kyiv lijkt dat door te hebben. De Oekraïense onderminister van Defensie, Hanna Maljar, zegt vandaag op televisie dat Rusland bezig is om soldaten van het huurlingenleger Wagner van de frontlinie elders naar Bachmoet te verplaatsen. De verovering van de stad is het cadeautje van Prigzjin voor Poetin. Volgens haar doet het Kremlin er tevens alles aan om Bachmoet nog voor komende woensdag volledig in te nemen.  Naar het begin van dit kwartaal

Het bestuur van de Poëzieroute in Café De Keizer. Vlnr ikzelf, Marcel, Suzan en Joop.

Zaterdag 06-05-2023

De dag begint met zon en hoewel er steeds meer wolken binnendrijven, blijft het droog tot aan de avondval. Memorabel is de vergadering van het bestuur van de Poëzieroute vanmiddag bij ons thuis (foto hier). De laatste afregeling van 'Poëzie in de sluis 2023' en de benoeming van Joop als interim-voorzitter voor de maanden dat ik afwezig ben als we weg zijn met de boot. Volgens afspraak liepen we daarna een deel van de route langs,  de nummers 22 tot 32, om te zien hoe het erbij stond. Kon op een aantal plekken wel beter. de volgende keer nemen we een emmertje sop, een doekje en een schuurspons mee. Het is trouwens heerlijk weer voor zo'n wandeling. Vanaf Buiten de Waterpoort dringen harde blèrmuziek, dreunende bassen en de knetterende uitlaten van auto's over het water door. Kwade geesten moet je met harde herrie bestrijden. Leuk voor als je hier woont, in het voorjaar is het bijna elk weekend prijs. Op het Dalembolwerk stemmen de anderen meteen in met de keus van Joop en mij voor de plek van het gedicht 'Kentering' van Truus Gerhardt (zie hier), wanneer ze idyllische locatie met bank en uitzicht over de stadsgracht en de volkstuinen zien. Tegen half vijf belanden we in Café De Keizer in de Keizerstraat, waar nummer 31 is verdwenen. De dienstdoende barman Melvin heeft geen nieuws, de lokatie van de vroegere eigenaar Rob P. is nog niet gevonden. Hij is de man die mogelijk de dure lexaanplaat met het gedicht heeft meegenomen. Ik verwar de barkeeper met zijn collega Marco omdat die ook lang haar heeft (maar dan in een staart). Het café is op ons na leeg. Ons bestuur (minus Liesbet) drinkt een glas bij het grote raam waar het gedicht hing. Daarna lopen we niet ver meer. Thuis borrelen we verder en verzeilen in een mooie discussie over het hiernamaals en of we na onze dood terugkeren in een nieuw leven. Marcel is daar sterk van overtuigd maar Joop en ik - wetenschappers - moeten er niks van hebben. Oudere mannen praten over de dood. Een mooie discussie omdat geen van ons erop uit is gelijk te hebben. Dat valt ook niet vast te stellen, weten we. Enfin, juist als ze weggaan vallen buiten de eerste druppels. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 07-05-2023

Laatst schreef ik dat de menselijke beschaving kon ontstaan omdat het klimaat na de laatste ijstijd gedurende circa 10.000 - 15.000 jaar constant en gematigd bleef. Het interglaciaal. Je ziet dat mooi aangegeven in de grafiek hierboven. Het is de industriële revolutie van de mens sinds de 19e eeuw, die daar op dramatische wijze verandering in brengt door het verstoken van fossiele brandstoffen. Steeds minder mensen twijfelen er nog aan dat het klimaat serieus verandert en dat we dat tegen moeten gaan, signaleerde Maarten Keulemans onlangs in De Volkskrant. De moderne mens (Homo Sapiens) ontstond ongeveer 200.000 jaar geleden en doorleefde, samen met wat andere mensensoorten waaronder de Neanderthalers en de Denisovamensen, in kwetsbare kleine gemeenschappen met grote moeite de 100.000 jaar van de barre laatste ijstijd. Aan de lange stabiliteit van het huidige interglaciaal maken we nu zelf in slechts anderhalve eeuw abrupt een eind. Hoe stom kun je zijn? Waarom zetten we onze beschaving op het spel? Het lijkt wel of we dat doelbewust doen.

     Al een tijdje zucht het noorden van Canada onder een zware hittegolf. De gevolgen laten zich raden. De Canadese provincie Alberta roept de noodtoestand uit vanwege het hoge aantal natuurbranden. Er waren gisteren 110 actieve bosbranden in de provincie, zeven meer dan een dag eerder. 25.000 Inwoners van Alberta moesten de afgelopen dagen hun huis verlaten vanwege naderende bosbranden. Naar schatting ruim 5000 staan op het punt geëvacueerd te worden. Op dit moment staat zo'n 122.000 hectare bos in brand, in eerdere jaren was dat 800 hectare. Het is pas vroeg in mei, het zomerseizoen moet nog beginnen en de verwachte super-El Niño moet nog komen. Ook in de Amerikaanse staten Kansas en Oklahoma heersen extreem hoge temperaturen, evenals in Centraal Amerika. Over de hele wereld zijn er nu al veel meer hittegolven dan voorheen. Er worden temperatuurrecords gebroken in Vietnam en Laos evenals in Japan. Er waren in april al hittegolven in Spanje en in Thailand. Natuurlijk is er ook kou, met name in Noord Europa (Noorwegen, Polen, de Baltische staten en andere landen in Midden-Europa), maar het aantal warmte-anomalieën is beduidend groter, alsof de opwarming een versnelling ondergaat. Ze staan allemaal op deze kaart. De boodschap is steeds dezelfde, saai en doorgaans niet-gewenst, de bekende reacties 'komt allemaal pas na onze dood', 'het klimaat verandert altijd', 'jullie namen zelf ook vaak het vliegtuig', 'de bijdrage van Nederland is maar 0,007 procent', enzovoorts. Dooddoeners. Onverschilligheid. Egoïsme. Die waren er ook altijd.

De dreiging van Wagnerbaas Prigozjin zich op 9 mei terug te trekken uit Bahmoet werkt, zo lijkt het. Hij zegt vandaag dat het Kremlin hem meer munitie en wapens heeft beloofd om door te vechten in de Oost-Oekraïense stad. Eerder had de (bloeddorstige) Tsjetsjeense leider Ramzan Kadirov het aanbod gedaan om de plek van de Wagner-huurlingen over te nemen.

Rustige zondag. Wolkenvelden en nu en dan een beetje zon. 's Middags lopen we naar het huis van Tessa & Jeff, waar ze de 11e verjaardag vieren van dochter Vajèn. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 08-05-2023

De ochtend vangt aan met lichte nevel maar het is droog. Anna haalt boodschappen en gaat langs de bus van het borstkankeronderzoek. Een dag of tien spanning over de uitslag. Het is misschien voor het laatst, want volgend jaar wordt ze 74. De screening is eens per 2 - 3 jaar met het 75e jaar houdt de screening op. Na achten verschijnt er een busje op het Eind, dat voor ons pand stopt. Een man begint met een hogedrukspuit het onderste stuk van onze muur schoon te spuiten. Dat is erg vervuild geraakt en er komt dit voorjaar een nieuwe -donkere - deklaag op. Dan zie je de vuiligheid minder. Helaas, na een klein uur heeft zijn spuit kortsluiting. Hij laadt het apparaat weer in het busje, vertrekt en we zien hem de hele dag niet meer terug.

Ons energieverbruik over de maand april 2023:

• april 2021: stroom 335 kWh (€   51,77), gas 125 m3 (€  119,62), totaal € 171,39
• april 2022: stroom 282 kWh (€   32,64), gas   65 m3 (€    95,17), totaal € 127,81
• april 2023: stroom 264 kWh (€   96,05), gas   80 m3 (€  138,91), totaal € 234,96

Minder stroom dan vorig jaar, meer gas. Maart was kouder dan toen. Ons maandbedrag staat op 150 euro.

Behalve de enorme natuurbranden in het westen van Canada zijn er nu ook uitgestrekte bosbranden in de buurt van Kurgan, Siberië. In de grote stad Tjoemen bereiken de branden nu bewoonde gebieden. Het Europese klimaatinstituut Copernicus laat zien dat de voorbije maand April 0,32 graden Celsius warmer was dan de gemiddelde aprilmaand in de periode 1991 - 2020. Daarmee was het de op drie na warmste maand ooit gemeten.

Vandaag veroveren de Russen met zware inzet een paar honderd meter aan straten in Bahmoet. Vanaf waar de Russen half april het treinstation veroverden, vinden de gevechten inmiddels 500 meter verder plaats, zo valt af te leiden uit de kaarten die het Amerikaanse instituut ISW dagelijks publiceert. De nagestreefde overwinning voor morgen 9 mei, de viering van de overwinning op Nazi-Duitsland, lijkt er niet in te zitten.

Het is een rustige, halfzonnige middag. Aangenaam weer. Straks zal ik naar de Stationsweg lopen om vanaf daar met buurman Lourens de Niets Zonder Gods Zegen in de sluis leggen, om het winnende gedicht van 'Poëzie in de sluis 2023' op te hangen (met een laken ervoor), alsook de winnende kindertekeningen van het Jeugdatelier. Naar het begin van dit kwartaal

We halen vanaf het voordek van de 'Niets Zonder Gods Zegen' het oude gedicht uit 2019 van de sluisdeur af.

Dinsdag 09-05-2023

Om vier uur loop ik gistermiddag naar de Stationsweg. Het is licht zonnig en aangenaam warm, we boffen met dit weer na alle regen. Lourens is aan boord van de 'Niets Zonder Gods Zegen' en de motor draait al warm. We varen onder de hefbrug van Ceelen naar de Lingehaven, via de Korenbrug door het centrum van de stad naar de Lingesluis. Daar staan de mannen van HG Reclame al op ons te wachten met het nieuwe doek en een lange ladder. Langzaam vaart Lourens zijn scheepje naar binnen tot vlak voor de buitenste sluisdeur (foto hier). Met de ladder kunnen we juist bij het doek met het kwatrijn van Tjitske Buwalda, de van Gorcum afkomstige dichteres die tegenwoordig in Kampen woont. Zij won 'Poëzie in de sluis' in 2019. De bovenste spanbandjes van het doek zijn klein en slechts met gewurm los te maken. Ook de tie-rips links en rechts zijn lastig, maar tenslotte lukt het. Dan moet het nieuwe doek met het winnende kwatrijn erop. Daarvan geen foto want het wordt immers pas zaterdagochtend onthuld. Vervolgens vaart Lou zijn boot achteruit, zodat we bij de banners kunnen met de winnende kindertekeningen, ook uit 2019. Die wedstrijd ging toen over de martelaren van Gorcum. Aan beide sluismuren maken we de nieuwe doeken vast. Daarna rest alleen maar het ophangen van een laken, verzwaard met een stalen buis, om het winnende kwatrijn te verhullen (foto hier). Dat laken moeten de burgemeester en de winnaar zaterdagochtend wegtrekken. Nu alles hangt zijn we dik tevreden en varen de NZGZ de Merwede op naar de grote Merwedesluis en de Stationsweg. Thuis zitten we aan een glas wijn als ik me opeens herinner dat ik het doek van Buwalda niet heb veiliggesteld. Dat had ik haar beloofd. Gelukkig ligt het nog opgevouwen op een bank naast het havenkantoor. In AD Rivierenland staat vanmorgen een leuk stukje over de wedstrijd: 'Tienduizenden watersporters lezen het nieuwe gedicht op de sluisdeur dat op Open Havendag wordt onthuld'. 

Het is vanmorgen nog heel even droog, maar al snel begint het te regenen, regen die de hele dag zal aanhouden. Het gaat niet om het type heftige buien - zelfs wolkbreuken - die in de vorige vier dagen op veel plaatsen in ons land tot wateroverlast leidde. Wolkbreuken waarbij 70 - 80 mm regen viel. Weerman Reinier van den Berg noemt dat 'ongelooflijk'. 'Door snelle opwarming (#klimaatverandering) neemt de kans op stortbuien en #wateroverlast duidelijk toe. Ook in Nederland', zegt hij in een andere tweet. Meteen storten de sceptici zich erop. Stortbuien zijn van alle tijden, zeggen ze. 'Het #klimaat wordt er iedere keer -ook door u- aan de haren bij gesleept.' Mensen kraaien hun waarheid en hun stommiteit graag luidkeels uit. Kletsmajoors zijn ook van alle tijden. Het demonstreert waarom discussies op sociale media niet werken. Ik doe er zelden of nooit aan mee.

     Al vroeg arriveren de stucadoors weer bij ons huis, nu met een aanhangwagen met een aggregaat. Daarmee kunnen ze hun eigen stroom maken, onafhankelijk van het (veronderstelde) zwakke systeem in ons trappenhuis. Maar nee hoor, bij de eerste poging slaat hun hogedrukspuit alweer uit. Het zit dus niet bij ons. De mannen vertrekken opnieuw onverrichterzake met de mededeling dat ze de klus niet meer zien zitten. Later blijkt dat van hun hogedrukspuit de slang kapot was. Geen best bedrijf, dat Stucmaar in Hoornaar. Ondertussen arriveren aan de overkant de mannen van de groendienst. Nadat ze vorige week de bakken met winterviolen weghaalden, hangen ze nu in de aanhoudende regen bakken met geraniums op. Mooi vóór de Open Havendag. Zou het dan ook zo nat zijn?

    Vanaf kwart voor tien is er een storing bij Ziggo, we hebben geen televisie en internet. Pas om kwart over drie is het weer opgelost, lezen we op de website. Gelukkig heb ik het WiFi-apparaatje van T-Mobile als prima alternatief. Dat gebruik ik altijd in de maanden dat we aan boord zijn. Verder is het maar een treurige dag.

De grote militaire parade op het Rode Plein in Moskou is helemaal niet groot meer. Het lijkt er op te duiden dat de Russische strijdkrachten door de oorlog in Oekraïne weinig materieel in reserve houden. Er neemt welgeteld slechts één tank aan de parade mee, een T-34 uit het jaar 1944. Het is gebruikelijk dat er tanks uit de Tweede Wereldoorlog in de optocht meerijden, maar normaal gesproken zijn dat er tientallen. Het Russische leger heeft in het afgelopen jaar alle opslagplaatsen leeggehaald en het verouderd materieel richting Oekraïne gestuurd. Er is ook geen vliegshow. In elk geval is de toespraak van Poetin niet minder agressief en oorlogszuchtig dan anders. Maar een overwinning in Bahmoet kan hij niet melden. Vergissen we ons of begint het werkelijk te rammelen in de top? Het conflict tussen het leger en de Wagnergroep over munitie en wapens is niet bijgelegd. Prigozjin zegt vandaag zelfs dat een eenheid van het Russische leger vandaag haar positie aan het front bij Bachmoet is ontvlucht en dat het leger Poetin voor de gek houdt.

Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 10-05-2023

De temperaturen van de bovenste laag water in de oceanen blijven nog alsmaar ongewoon hoog. De grafiek hierboven is van gisteren, toen de afwijking van de 1982 - 2011 basislijn +4,47 graden bedroeg. Dat is nu al bijna 60 dagen het geval; iets dat volgens de berekeningen maar eenmaal in de circa 250.000 jaar zou kunnen voorkomen. Men kijkt gespannen uit naar de nieuwe prognose voor de ENSO-El Niño. Die komt morgen uit.

Zijn er eerste indicaties dat het langverwachte voorjaarsoffensief van Oekraïne begint? Of dat de Wagnergroep het opgeeft, zoals hun leider Prigozjin dreigde? Of een Russische strijdgroep, zoals hij gisteren gefrustreerd meldde? Zuidwestelijk van Bahmoet is er opeens een drie vierkante kilometer diepe doorbraak, waarbij meerdere Bradley's betrokken zijn. Dat zijn Amerikaanse pantservoertuigen. Ze konden het Siversky-Donetskanaal overkomen. De 72e Russische brigade zou op de vluht zijn geslagen. 

Soms wat miezerregen, maar verder is het wel een aardige dag, op weg naar de Open Havendag a.s. zaterdag. Naar het begin van dit kwartaal

'Orpheus met dieren' (circa 1981) van Constant Nieuwenhuijs.

Donderdag 11-05-2023

Het is bewolkt en het is zo'n ochtend, je kent dat wel. Acht uur. Ik moet nuchter naar de prikpost voor de diabetesscreening. Ik vergeet in het potje te plassen voor de nuchtere bloedsuiker. Enfin, ik heb nog wat over, maar is het genoeg? De prikpost zit honderd meter verderop, in de Robberstraat. Ze kunnen het labformulier niet lezen, dat wil zeggen: de Q-code waarop de gevraagde onderzoeken staan. Tja, een andere lab-organisatie (Star-SHL). Ik moet naar de prikpost in het ziekenhuis (Result). Marktwerking heet dat; die zou alles beter maken. Ik vergeet mijn portemonnee dus moet ik terug anders kan ik de parkeergarage niet betalen. In het ziekenhuis is het druk, maar dientengevolge is er tijd nog wat bij te plassen in het potje. De hele operatie kost me anderhalf uur. Terug thuis zet ik het autotootje op de Kalkhaven, want de parkeerplaatsen over hele lengte langs de haven moeten ontruimd worden voor de Open Havendag. De gemeente moet ze eerst schoonmaken.

     Om half twaalf komt Izak B. langs om zijn schilderij 'Het Beloofde Land' (2011) op te halen voor een expositie in Geertruidenberg. We hangen er de zeefdruk 'Orpheus met dieren' van Constant voor in de plaats, ook een favoriet van ons (hierboven). Daarna haal ik bij muziekhandel Sommer op de Appeldijk de geluidsversterker met microfoon op voor de onthulling van het sluisgedicht overmorgen. Een mooi, compact gevalletje. We krijgen Barbara op bezoek met haar kleindochter Zaila en ik gooi een glas tomatientje om over de crèmekleurige vloerbedekking op mijn studeerkamer. Dat soort dag dus. Buiten vallen inmiddels regenbuien terwijl werklieden alle kades en parkeerplaatsen schoonmaken voor de lange rij kramen die er overmorgen moeten staan. Ik ben benieuwd of ze de resterende auto's wegtakelen die mensen niet weghaalden, maar aan het begin van de middag zijn ze allemaal weg. Ook op het terras op de 3e Waterkering West maakt men schoon. Het zal overmorgen wel opengaan. Ondertussen schut de sluis een hoop jachten naar binnen, die voor de verkoop zijn. De bel gaat bij ons. Nog meer bezoek: Nikita.

Opnieuw aanwijzingen dat het Oekraïens voorjaarsoffensief begonnen is. Ook nu.nl had gisteren dat bericht. Wat hoop ik dat het waar is! De doorgaans betrouwbare Robert Bor meldt vandaag op Twitter dat 'Oekraïense troepen de Shaitanka rivier zijn overgestoken bij Novodonets'ke, een plaatsje in het zuiden, tussen Velyka Novosilka en het beruchte Vuhledar. Die natuurlijke barrière wil RU beslist behouden.' Zelensky zegt vandaag echter dat Oekraïne meer tijd nodig heeft voordat het langverwachte tegenoffensief tegen de Russische strijdkrachten kan beginnen. Het wachten is nog op een deel van het door het Westen toegezegde materieel, waaronder gepantserde voertuigen. Een groot deel daarvan is inmiddels gearriveerd, maar dus nog niet alles. De afgelopen tijd heeft het Russische leger honderden kilometers aan loopgraven aangelegd langs de frontlinie, die loopt van Loehansk en Donetsk in het oosten en Zaporizja en Cherson in het zuiden van Oekraïne. Daardoor zal het Oekraïne vermoedelijk niet zo snel meer lukken de Russen te overrompelen, denken westerse experts en politici, zowel openlijk als achter gesloten deuren.

De schade door extreem weer steeg vorig jaar flink, melden verzekeraars. In 2022 werd een bedrag van ruim 886 miljoen euro uitgekeerd voor schade als gevolg van bliksem, hagel, neerslag, overstromingen, vorst en stormen. Het KNMI gaat een nieuw nationaal waarschuwingscentrum opzetten, het Early Warning Centre (EWC). Dat moet over een paar jaar nauwkeuriger de verwachte plaats en tijd aangeven van een weersextreem. Ook krijgen mensen dan tips wat ze het beste kunnen doen. Klimaatadaptatie. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 12-05-2023

De nieuwe prognose voor de nieuwe ENSO - El Niño kwam gisteren uit. Die luidt: 'The combination of a forecasted third westerly wind event in mid-late May, and high levels of above-average oceanic heat content, means that a potentially significant El Niño is on the horizon.' Ondertusssen zijn er nu al verontrustend veel hittegolven in de wereld. Al wekenlang wordt Zuidoost-Azië geteisterd door een hittegolf met temperaturen boven de 40 graden. Landen als Vietnam, Laos en Thailand registreren allemaal recordtemperaturen. Op vele plekken is het ruim 43 graden. Normaal gesproken lopen de temperaturen in deze regio niet verder op dan zo'n 38 graden. De huidige situatie is dus vrij uniek. Dergelijke hittegolven worden steeds extremer en steeds frequenter. Er is goed in te zien hoe hitte en droogte elkaar versterken. 'Ergens rond de 42 graden komt een kantelpunt', zegt Madeleen Helmer, projectleider hitteadaptatie bij het Klimaatverbond. "Dan kan je zweet je lichaam op geen enkele manier meer koelen en dat is echt gevaarlijk'.

Gister aan het eind van de middag bericht onze werf in Numansdorp dat onze Dulce pas op 29 juni gepoetst kan worden. De poetsers hebben hun schema veranderd. Lullig want onze plannen zijn al een halfjaar bekend. Met dit uitstel kunnen we niet accoord gaan. Snel zocht de werf een alternatief en vond andere poetsers, die het op 25 en 26 mei kunnen doen. Dat valt mee; slechts een week vertraging. Waarvoor dank. We hebben een leuke avond bij onze buren Joke & Lourens.

     We krijgen vandaag na een bewolkt begin een mooie dag met geleidelijk meer zon. Ik zoek in mijn dossier bij de huisarts de uitslagen op van de diabetesscreening. Die zijn gelukkig goed, bloedglucose 6,8 mmol/l (tikje te hoog), HbA1c 34 mmol/mol, nierfuncties goed. Om kwart voor elf loop ik met medebestuurslid Suzan van de Poëzieroute naar Theater 't Pand, waar Fred & Gemma Biesheuvel graag een gedicht op de muur willen en opname in de route. Er komt een mooi plan uit het overleg, dat we graag mogelijk willen maken. Bovendien zou de steeg, die de Korenbeurs heet, een fraai element in de route vormen. Het plan zelf blijft nog even geheim.

     In en rond de haven zijn de voorbereidingen voor de Open Havendag in volle gang, Meer jachten arriveren. De weersverwachting voor morgen is goed: droog en aangenaam warm met flink wat zon. Enige kans op wat regen in de middag maar tijdens 'Poëzie in de sluis 2023' zal het droog zijn. Ik test straks nog even de geluidsapparatuur van Sommer. Ondertussen komt Herman U. bij ons op de thee. Naar het begin van dit kwartaal

Onthulling van het nieuwe sluisgedicht. Vlnr. winnares Corrie Besems, Marcel Vaandrager, burgemeester Melissant en ik. (foto: Irene Damminga, Damminga Fotografie)

Zaterdag 13-05-2023

Zonniger begin van een dag dan op deze Open Havendag hadden we nog niet vaak dit jaar. Vanaf half acht zijn er mensen bezig in de straten langs de haven en op de Kriekenmarkt bezig hun kramen, foodtrucks, koffie- en theekarretjes, podia, mobiele bars, wijnproeftentjes en ijscokarren in te richten. Op het plaatsje tussen onze serre en de sluis is onze bovenste buurvrouw bezig haar kraam met tweedehandskleding en snuisterijen vol te leggen. Bij de trap naar het havenkantoor staat een partytafel gereed voor de ceremonie van 'Poëzie in de sluis 2023'. Tegen half elf druppelen de eerste bestuursleden van de Poëzieroute bij ons binnen. Het doet me goed dat onze illustere voorganger Bert van't Land aanwezig is. De eerste muziekkorpsen marcheren over het Eind. Ook de winnares van 2019 arriveert en even later de winnares van de huidige editie met haar man. Ik installeer de geluidsinstallatie bij onze partytafel en test hem. Natuurlijk zeg ik 'test, test, testicle'. Hij werkt naar behoren. Als tegen elf uur mevrouw onze burgemeester aan komt lopen, staat er al een aardige haag mensen. We beginnen. Ik leid haar in en dan houdt ze haar toespraakje. De info die ik haar een maand terug had gestuurd, heeft ze goed verwerkt. Ze maakt de naam van de winnares bekend - de Gorcumse Corrie Besems - en leest haar winnende kwatrijn voor. Herinner je daarbij dat het thema van dit jaar dit jaar 'Hoogwater' was.

Verjaardag

Die woeste februarinacht werd ik zeven jaar,

We moesten vluchten voor het gevaar.

Ons huis waar ik gisteren nog sliep,

staat onder water, twee meter diep.

Daarna kondig ik de onthulling van het kwatrijn aan (foto hier), dat de komende twee jaar gezien zal worden door tienduizenden passerende watersporters. Ons draaiboek werkt. De dichteres en de burgemeester staan ter weerszijden van de buitenste sluisdeur en trekken, geassisteerd door bestuursleden Suzan en Marcel het zeil voor het gedicht weg (foto hierboven). Bestuurslid Marcel stelt het zeil veilig voor over twee jaar, bestuurslid Liesbet geeft de dichteres een bos bloemen en een fles wijn en dan gaan we weer naar beneden voor de rest van de ceremonie met Marleen van Z. over de tien winnende kindertekeningen van het Jeugdatelier Gorinchem

     De rest van de dag is het erg gezellig. We winnen een potentieel nieuw bestuurslid, ik tref Bob van A., een Gorcummer die ik ken uit een heel grijs verleden, de jaren 60, toen mijn moeder - reeds weduwe - een caravan had op de natuurcamping in Nederhemert aan de afgedamde arm van de Maas. Je overbrugt zomaar een enorme afgrond in de tijd. Ik was toen al jongerejaarsstudent in Utrecht en kwam vaak bij haar. Als buren had ze de kinderrijke familie A. uit Gorcum, die allemaal verknocht waren aan de watersport. Nederhemert werd me zeer dierbaar. Over die periode staat nog iets in deel 1 van mijn romantrilogie. Heel toevallig is Bob tegenwoordig bevriend met de kersverse man van dichteres en oud-Gorcumse Tjitske Buwalda - gisteren getrouwd, haar sluisgedicht hing hier sinds 2019. Beiden zijn aanwezig, Tjiitske om het oude doek met haar kwatrijn mee te nemen naar Kampen, waar ze wonen. Haar man is al sinds zijn schooljaren bevriend met de internist Marcel van D. die ik goed leerde kennen tijdens mijn tocht met de bark Europa naar Antarctica. Dat was tegelijk met de aanloop van de wereldwijde coronapandemie. Ingewikkeld, die toevalligheden, maar wel leuk.

     De Open Havendag is een groot succes. Het weer werkt enorm mee. Anna is het grootste deel van de tijd op stap met kleinkind Lina-Mae langs de vele vermakelijkheden, zoals een mijnenveger van de marine, visual-effects attracties en ijscokarren. Haar ouders Tessa & Jeff verhuizen juist vandaag naar hun nieuwe woning 50 meter verderop in dezelfde straat. We plaatsen de partytafel naast de kraam van onze bovenste buurvrouw, om te proberen of we nog een aantal boekjes van de Poëzieroute kunnen verkopen voor de gereduceerde prijs van 4 euro, maar de langsstromende bezoekers hebben weinig affiniteit met poëzie. 'Ik heb niks met gedichten', zegt een vrouw, 'veel te moeilijk. Dat zal wel gelden voor het overgrote deel van de mensheid, vrees ik. Ik verkoop twee boekjes - aan bekenden. Opvalt hoeveel mensen te dik zijn en chagrijnig kijken op zo'n mooie dag, meer dan de helft. Dan zouden gedichten kunnen helpen, zou je wensen maar ja, dat weten ze niet, hoe vrolijk ik ook roep: 'De hele Gorcumse poëzieroute in één boekje'.  Ach, de wereld met de nabije oorlog, de inflatie, de hoge prijzen en alle andere problemen en dreigingen is ook niet erg leuk. Het is vijf uur geweest, we ruimen op, overal staan en zitten mensen te borrelen. Daar worden ze wel gezelliger van. Gaan wij ook doen. Naar het begin van dit kwartaal

De Europese Unie anno 2023.

Zondag 14-05-2023

Een zonnige zondag met genoeg rust om een poging te doen na te denken over het rijke en belangrijke boek over Europa van de Britse historicus Timothy Garton Ash, 'Europa, een persoonlijke geschiedenis' (De Geus, 2023). Noodzaak om mijn gedachten te ordenen.

     De eeuwenlange opeenvolging van oorlog en ellende culmineerde na de twee bloederigste conflicten, de beide wereldoorlogen, op het Europese continent voor het eerst in een unie van burgerstaten, gedreven door het indringend uitgesproken verlangen naar  'Nooit meer oorlog' door leiders en volken. Een unie die rechten garandeerde, vrijheden beschermde en die ondanks talrijke omwegen relatief snel sterker werd, ondanks verzwakkingen door lokale oorlogen op de Balkan, een gulzig en nietsontziend kapitalisme, het roekeloos consumeren van 'het vredesdivident', een Unie die voor energie afhankelijk raakte van Rusland, en leed aan groeiend rechts-populisme (o.a. de Brexit). Ondertussen is Hongarije al geen democratie meer en Polen is daarnaar op weg.

     Wat de Europese Unie op termijn ook dreigt te verzwakken is zijn onvermogen om de immigratie te beheersen uit de wijde ring van failed states om zich heen. Migratie tegenhouden is een illusie, grenzen zijn altijd lek. De Unie zou met zijn bevolking van 450 miljoen inwoners gemakkelijk een jaarlijks kwantum van ca. 2 miljoen vluchtelingen kunnen opnemen, zonder dat er sprake is van de door ultrarechts gevreesde omvolking. Een evenredige verdeling over de lidstaten is uiteraard gewenst. De kandidaat-immigrant die in enig jaar buiten de boot valt, kan het in het volgend jaar opnieuw proberen. Dat geeft hem meer kans dan een gevaarlijke overtocht over zee. Het jaarlijks kwantum zou gereguleerd moeten door migratie-kantoren die visa verstrekken in alle belangrijke herkomstlanden, dus in de landen in het Midden Oosten, Irak, Afghanistan, Pakistan en de landen langs de zuidelijke oever van de Middellandse Zee en bezuiden de Sahara. Men vergeet te gemakkelijk dat onze welvaartstaten niet te redden zijn zonder de toevloed van grote aantallen migranten. Nu al moeten sociale voorzieningen inkrimpen. Politieke leiders zouden er goed aan doen om die noodzaak duidelijk te maken aan hun kiezers in plaats van angsthazerij voor rechts-populistische verkiezingszeges.

     Toen na 1989 de Sovjet-Unie, de laatste koloniale macht op het continent, ineenstortte leek er definitief een nieuwe, vreedzame fase aangebroken. Ontspanning alom. De Unie kon zich ver naar het oosten uitbreiden door de gretige toetreding van de landen die bevrijd raakten uit het ingestorte imperium. Twee recente onverwachte ontwikkelingen versterkten de Unie: de aanpak van een globale pandemie en een nieuwe oorlog. In de afgelopen 15 jaar hernam het ongelukkige Rusland zijn rol van agressief en meedogenloos imperium en stootte het Europese continent terug in de tijd naar de eeuwen van onderlinge oorlogen. De nieuwe imperiale macht onder Poetin en de onzekere Unie, de laatste nog steeds opgenomen in een Atlantisch militair verbond, allebei kernmachten, staan tegenover elkaar in een snel escalerend conflict. De andere machten in de wereld, China en de andere BRIC-landen als Brazilië, India en Zuid-Afrika, voelen zich niet betrokken maar willen er graag aan verdienen, wegen hun kansen (o.a. Taiwan!) en zien met grote belangstelling aan hoe de oorlogspartijen elkaar uitputten. Zal een verliezend Rusland opnieuw uiteenvallen en zal het Kremlin dan kernwapens inzetten?

Aan het slot van de Open Havendag zaten we gisteravond nog gezellig na in de serre met Barbara, Tessa, Esri en Lina-mae. Vandaag is het door sluierbewolking minder zonnig, maar toch mooi. Barbara en Esri komen 's middags even langs met een moederdagcadeautje. Verkiezingen in Turkije zullen vandaag misschien een einde maken aan 20 jaar Erdogan. Naar het begin van dit kwartaal

Dulce staat klaar voor de schoonmaakbeurt en in-de-was-zetten.

Maandag 15-05-2023

Overwegend grijs maar droog is het weer van vandaag. Om half tien rijden we naar onze werf in Numansdorp. Een aangename verrassing: onze Dulce is verplaatst naar de plek bij het tappunt voor waswater. Eerst kijken we even aan boord. Er is weinig tot geen lekkage in de grote slaaphut maar wel bij het zijboord aan stuurboord in de kajuit. Droge handdoeken. Op het kantoor vertellen Benno en Maarten dat de boot vlak voor de Pinksteren wordt schoongemaakt en in de was gezet. Direct na dat weekeinde kunnen we te water, dus over twee weken. Prima vooruitzicht! Voor de losgeraakte wandbekleding denken ze een oplossing te hebben gevonden met dubbelzijdige plakstrip. Voor de vier blokjes op het voordek voor het vastbinden van het bijbootje hebben ze nieuwe gemaakt. Inschepen over twee weken, dus. De lange termijnverwachting is dat het weer na de ongewoon regenachtige lente behoorlijk zal opknappen.

Sinds zijn korte verschijning in Moskou op Overwinningsdag zijn er hardnekkige geruchten dat Loekasjenko van Wit-Rusland zwaar ziek is. De president-dictator verscheen wel maar was niet meer in staat de militaire parade op het Rode Plein bij te wonen. Sindsdien zou hij in Minsk in een ziekenhuis liggen, maar de autoriteiten zwijgen in alle talen. Vanuit het Kremlin zal een machtswisseling in de vazalstaat allang geregisseeerd zijn.

     The Washington Post diepte verbluffend nieuws op uit de eerder dit jaar gelekte documenten van het Pentagon. Jevgeni Prigozjin, het hoofd van het Russische huurlingenleger Wagner, heeft in januari de Oekraïense regering aangeboden de locaties van Russische troepen te delen. In ruil daarvoor wilde hij dat Kyiv zijn militairen terug zou trekken uit Bachmoet, zodat hij bij Poetin de overwinning kon claimen. Twee Oekraïense bronnen van de krant bevestigen dat Prigozjin meerdere keren gesproken heeft met de Oekraïense inlichtingendienst HUR. Een van hen meldt dat de Wagner-baas het aanbod meerdere keren heeft gedaan, maar dat Kyiv het heeft afgewezen omdat het Prigozjin niet vertrouwde en dacht dat het voorstel een val kon zijn. Dat staat in feite gelijk met ernstige subordinatie en spionage voor de vijand, zou ik zeggen. Gaat het Kremlin erop reageren?

De verkiezingen in Turkije wijzen uit dat Erdogan waarschijnlijk de winnaar zal worden, al of niet na een tweede ronde. De peilingen hadden het bij het verkeerde eind. De autocraat, die al twintig jaar de macht naar zijn hand zet, wint ook een meerderheid in de volksvertegenwoordiging. Hij heeft nog steeds een enorme aanhang op het platteland. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 16-05-2023

Twee weken geleden meldde ik een probleem op de Juice-sonde, die op een langjarige missie is naar de grote ijsmanen van de planeet Jupiter. De zestien meter lange radarantenne van de ruimtesonde was na de lancering slechts voor een derde uitgevouwen. Een kleine pin die bleef steken was de oorzaak van het vastlopen van de mast. De vluchtleiding probeerde dit probleem op te lossen door de ruimtesonde zo te draaien, dat het mechanisme door de zon werd opgewarmd. Ook startten ze de stuwraketten van Juice om de sonde een beetje heen en weer te schudden, maar de mast gaf geen krimp. Uiteindelijk werd op 12 mei jl. het commando gegeven om een veermechanisme in de buurt van de vastzittende pin te activeren, meldt Astronieuws. Door de schok kwam de pin een paar millimeter van zijn plek, wat net genoeg was om de mast uit te klappen en vast te zetten. Vervolgens werd het commando gegeven om ook het resterende deel van de RIME-mast te ontvouwen. En daarmee is dit cruciale onderdeel van de missie nu klaar voor gebruik. Met die radar moet men namelijk over acht jaar in de oceanen onder de kilometers dikke ijskorsten van de manen naar sporen van microbieel leven gaan zoeken. Lees er hier meer over. De grafiek hierboven toont hoe de oplossing in zijn werk ging. Allereerst zie je trillingen door het inschakelen van het veermechanisme NEA terwijl het Antenne Orientation Control System AOCS was aangezet. Het korte piekje rechts - 'AOCS asserts control' - toont dat de antenne weer bestuurd (en gericht) kan worden. De missie is gered. Fraai!

Het is vandaag droog en redelijk zonnig met stapelwolken. De wind is noordelijk en fris. Anna gaat naar Tessa in het nieuwe huis en ik rijd naar het UMCU om mijn PSA te laten bepalen. Na drie uur vanmiddag is de uitslag al te zien in mijn patiëntendossier: 0,10 µg/L. Opnieuw gedaald; gehalveerd ten opzichte van de vorige keer (23 februari jl.). Geweldig! Je mag onderhand wel voorzichtig zeggen dat de nieuwe locale bestralingstherapie in het najaar van 2021 mijn teruggekeerd prostaatcarcinoom tot verdwijnen heeft gebracht. Volgende week zal mijn radiotherapeut me bellen. 'Vanavond mogen we een glaasje', zegt Anna. Naar het begin van dit kwartaal

Een recente zonnevlek met lichtbrug. (Image Credit & Copyright: Mark Johnston)

Woensdag 17-05-2023

Astronieuws publiceert dagelijks een mooie opname in de reeks 'Astronomy picture of the day' met uitleg van een professioneel sterrenkundige. Vandaag van een zonnevlek in detail. Zonnevlekken zijn de donkere plekken op het zonneoppervlak. Ze hangen samen met relatief koelere plekken op de zon (relatief want het blijft er enorm heet). Deze relatieve afkoeling wordt veroorzaakt door sterke magnetische velden die de convectie van het gloeiend hete plasma bemoeilijken, waardoor de warmteaanvoer vanuit het binnenste van de zon tijdelijk vermindert. Na verloop van tijd verdwijnen de zonnevlekken weer. Meestal verschijnen zonnevlekken in paren, elk met een tegenovergestelde magnetische pool. Zonnevlekken kunnen groter zijn dan de aarde en duren ongeveer een week. De vlek hierboven kwam deze maand op in de actieve regio AR 3297. Opmerkelijk is dat hij overspannen wordt door een gekromde, smalle brug van licht en heet gas. Je ziet ook goed hoe het oppervlak van de zon bestaat uit opborrelende bellen van heet gas. Die heten granulae (korrels), die per stuk zo'n 1000 kilometer groot zijn en maar 15 minuten bestaan.

     Hoe is het eigenlijk met de 25e zonnecyclus? Die cycli duren ongeveer 11 jaar en de 25e is onlangs begonnen. Men had een rustige cyclus verwacht, maar de huidige overtreft alle verwachtingen. Behalve dat het bij ons in de atmosfeer kan leiden tot allerlei soorten ruimteweerstormen, van radio-blackouts tot geomagnetische en stralingsstormen, levert een actieve zonnecyclus ook extra opwarming van de aarde op. Het zonnemaximum verwacht men in 2024, hetzelfde jaar dat ook de nieuwe El Niño waarschijnlijk zijn piek bereikt.

Er zijn zware overstromingen in Noord-Italië, de streek die al jaren wordt geteisterd door extreme droogte. Er vielen twee doden en duizenden mensen werden geëvacueerd. Veel mensen werden met helikopters van hun daken gehaald, de electriciteit is uitgevallen en de schade is groot. Het racecircuit van Imola, waar komend weekeinde de Formule 1 Grand Prix van Emilia-Romagna - een broeikascircus! - zou worden gehouden, is gisteren ontruimd. 'Extreme regen en extreme droogte, twee kanten van de neerslagmedaille die door opwarming van de wereld steeds meer in het nieuws komen', schrijft weerman Reinier van den Berg op Twitter.

     In Spanje worden de boeren, waaronder de olijfboeren, wanhopig van de extreme droogte. Sinds december viel er geen regen in het binnenland. 'Alles schroeit weg', zeggen ze. Ze kampen ook met gebrek aan voedsel voor hun varkens, die leven van eikels van de rijen bomen langs de erven. Die eiken hebben het zwaar. Ze hebben ook tekort aan drinkwater voor de dieren. De komende dagen wordt wel regen verwacht, maar dat lost de extreme droogte in het gebied niet op. Spanje beleefde vorige maand de warmste en droogste april sinds 1961, het jaar dat is begonnen met het bijhouden van weerdata. In het zuiden kwam de temperatuur in april al tot bijna veertig graden. Spanje levert jaarlijks 50 procent van de wereldwijde olijfolieproductie. De droogte maakt de olie steeds schaarser en duurder.

Weer een fraaie lentedag, zonnig, droog en fris. Ik heb het boek van de Belgische natuurkundige Thomas Hertog 'Het ontstaan van de tijd' (Lannoo, 2023) bijna uit. Hertog werkte decennialang intensief samen met Stephen Hawking, die in 2018 overleed. Hawking vroeg hem om dit boek te schrijven. Het is me vreemd te moede. Beiden zetten de gebruikelijke werkwijze in fysica en kosmologie op zijn kop en verbinden die met het darwinisme wat betreft de beginselen van variatie en selectie. Hertog spreekt afwisselend van top-down kosmologie en de geen-grens-hypothese. Uiteindelijk wijzen ze de multiversumhypothese af; die zeggen ze niet nodig te hebben. Ten tijde van de oerknal zouden er vier ruimtelijke dimensies zijn geweest, waarbij er eentje in een tijd-dimensie veranderde. Ik weet niet wat ik van het resultaat moet vinden. Ik geloof dat ik het niet eens goed begrijp en denk erover om het boek dan maar deze zomer mee aan boord te nemen om het nogmaals te lezen. Naar het begin van dit kwartaal

Donderdag 18-05-2023, Hemelvaartsdag

Het gecumuleerd neerslagkaartje (ECMWF) van de MetDesk laat zien dat er in korte tijd enorm veel regen in het noorden van Italië viel. Inmiddels zijn daar door overstromingen al negen doden gevallen en worden veel mensen nog vermist. Je kunt na de extreem natte lente ook bij ons een weeromslag zien. De komende 10 dagen zullen volgens de prognose droog zijn en dat komt door een reeks van opeenvolgende (ingetekende) hogedrukgebieden met hun as rond de 50e-55e breedtegraad.

Door klimaatverandering veranderen de neerslagpatronen. Voor de komende vijf jaar verwachten klimaatwetenschappers meer neerslag in Noord-Europa, Alaska, de Sahel in Afrika en Noord-Siberië, en juist minder in het Amazonegebied en delen van Australië. Volgens de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) is er nu 66 procent kans dat binnen de komende vijf jaar de 1,5 graden opwarming uit het Parijse klimaatakkoord wordt bereikt. Een jaar geleden was dat nog 50 procent. In de komende vijf jaar zullen de fossiele emissies sterk moeten afnemen, anders komt niet alleen het 1,5-gradendoel in gevaar maar komt ook het andere Parijse doel, 'ruim onder de 2 graden blijven', onder druk te staan. Volgens de WMO is het in ieder geval vrijwel zeker dat de komende vijf jaar nieuwe temperatuurrecords zullen opleveren. Er is een kans van 98 procent dat op z'n minst een van de komende vijf jaren het warmste ooit gemeten zal worden. Nu is 2016 nog het warmste jaar. Dat had naast uitgestoten broeikasgassen ook mede te maken met de El Niño, het onderhand bij velen bekende weerfenomeen rond de Stille Oceaan dat bijna overal ter wereld extreem weer veroorzaakt. Nu verwqcht de wereld in de komende maanden weer een nieuwe El Niño. Gewoonlijk leidt dat er een jaar later toe dat de temperaturen op aarde zullen stijgen. In dit geval is dat dus in 2024. 'Verwacht wordt dat de gemiddelde temperaturen zullen blijven stijgen, waardoor we steeds verder verwijderd raken van het klimaat waaraan we gewend zijn', zegt een van de wetenschappers achter het nieuwe klimaatrapport van de WMO.

De grote natuurbranden in het westen van Canada breiden zich verder uit. 'These blazes are having devastating ecological impacts: changing the landscape, hindering regrowth of forests and contributing to a higher frequency of deadly floods and mudslides in British Columbia', schreef een grote Canadese krant gisteren. Het artikel zet uitvoerig uiteen welke schadelijke gevolgen de steeds grotere branden gaan hebben voor het ecosysteem en de luchtkwaliteit in grote delen van Canada en de USA.

Het onvermogen om iets aan de veelzijdige crises te doen - klimaat, migratie, stikstof - tekent onze regering. Nu begint het overleg over een landbouwakkoord vast te lopen. Dat verbaast me niks. 'De boeren kunnen achterover leunen. De LTO zegt ook steeds dat de bal bij het kabinet ligt', zegt Esther de Snoo, hoofdredacteur van Nieuwe Oogst, een weekblad voor boeren en tuinders. 'Mest en geld zijn de belangrijkste pijlers.'

De zon is vandaag versluierd door veel hoge bewolking. Met de noordelijke winden, die al dagen blijven doorstaan, is het zelfs koud, niet meer dan hooguit 14 graden. Een blokkade van de straalstroom. Ik loop door de stad om asperges te kopen bij de Spar. Gisteren vergeten. Sinds afgelopen maandag hebben we een pasje nodig om onze vuilniszak in de container te gooien. Niet iedereen weet dat, te zien aan de hoeveelheid vieze, opengescheurde zakken die zich naast de containers ophopen. Het afvalbedrijf zegt dat er een paar maanden nodig zijn voor iedereen eraan gewend is. Naar het begin van dit kwartaal

Het gedicht 'Kroegvrienden' toen het nog achter het raam van Café De Keizer hing.

Vrijdag 19-05-2023

Vanmorgen verstuur ik het onderstaand persbericht aan de lokale kranten. Het spreekt voor zichzelf.

_______________________________________________________________________________________________________________________ 

                                  P E R S B E R I C H T

19 mei 2023

Gedicht Gorcumse Poëzieroute spoorloos verdwenen

Het bestuur van de Gorcumse Poëzieroute is erg ongelukkig met het spoorloos verdwijnen van één van de 39 gedichten uit de route die door de binnenstad slingert. Het gaat om het gedicht ‘Kroegvrienden’ van de voormalige stadsdichter en oud-wethouder Ro van Doesburg, nummer 31 in de route. Het hing vele jaren voor het grote raam van Café De Keizer in de Keizerstraat en bevat de kenmerkende regels:

Ik heb geen dorst en toch drink ik

Ik heb geen dorst en toch luister ik

Ik heb geen dorst en toch dans ik

Tegen verveelde billen

In een strakke spijkerbroek

Het café ging enige tijd geleden in andere handen over. Toen was het gedicht er al niet meer. Een zoektocht in het pand zelf door de nieuwe eigenaren van het vanouds bekende muziekcafé leverde geen resultaat op. Ook zij betreuren het verlies zeer. Van Doesburg weet eveneens niet waar het gedicht is gebleven. Helaas is de vorige eigenaar onvindbaar; alleen zijn naam is bij het bestuur bekend. De poëzieroute is fors gedupeerd.  Het gedicht stond op een grote plaat van lexaan, de duurste soort plexiglas, bestand tegen de schadelijke inwerking van uv-licht.

Het bestuur van de Gorcumse Poëzieroute hoopt dat iemand in de stad weet waar het gedicht van Ro van Doesburg is gebleven of waar de vorige eigenaar van Café De Keizer te vinden is. Informatie en tips kan men sturen naar info@poezieroutegorinchem.nl.

Vanochtend staat het met foto en al op de website van De Stad Gorinchem. We zijn erg benieuwd of het iets gaat opleveren. De website Gorkums Nieuws van Dries de Swart heeft het ook Later verbetert De Stad Gorinchem de kopregel. Ze voegden de naam Ro van Doesburg eraan toe. Logisch, trekt meer aandacht, velen kennen hem. Morgenmiddag zal AD Rivierenland het verhaal ook brengen.

Zonnige dag en we krijgen ook een mooie weekeinde. De haven ligt al vrijwel vol met passanten. Normaliter zouden wij nu ook varen, maar de boot is nog niet klaar. Op dinsdag 30 mei gaan we - Inchallah - te water. En weg. Naar het begin van dit kwartaal

De Bark Europa is omgevallen op een werf in Kaapstad (foto: Bark Europa)

Zaterdag 20-05-2023

Bark Europa, de prachtige driemaster waarmee ik in februari/maart 2020 op een onvergetelijke reis naar Antarctica zeilde, is tijdens een onderhoudsbeurt in Kaapstad omgevallen op de helling van de werf. Dat gebeurde juist toen ze weer te water ging. Slordig, zou ik zeggen. Eén bemanningslid raakte gewond. Hoe groot de schade is wordt nog onderzocht. 'Please be assured that we are dedicated to getting our lady Bark EUROPA back to full operational capacity as soon as possible', schrijven ze op FB.

Het is een heerlijke zaterdag, zonnig met 's middags meer wolken. 's Ochtends zitten we een tijdje in de zon met de schuifpui open. Ook nu veel boten in de haven. In AD Rivierenland staat vanmiddag ook een stukje over het spoorloos uit de Poëzieroute verdwenen gedicht. Reacties kregen we nog niet.

In een analyse spreekt Rob Schoof in de NRC vandaag van 'een tegenvallend voorjaarsoffensief' van Oekraïne. Dat kan gevolgen hebben voor de steun van de westerse wereld. Het is niet toevallig dat Zelensky de laatste week de wereld rondreist in 'een duizelingwekkend diplomatiek offensief' voor steun, nu hij de kans nog heeft om gehoord te worden. 'In Washington wordt rekening gehouden met de mogelijkheid dat de Russische invasie in Oekraïne verandert in een ‘bevroren conflict’ dat jaren of zelfs decennia kan duren', schrijft Schoof. Net zo als in Georgië en Moldavië. Het lijkt me niet onwaarschijnlijk. Geen van de partijen is nog in staat tot succesvolle bliksemoffensieven, geen van hen kan winnen.  Een bestand zal ook de huidige frontlijnen voor een tijd bevriezen, tot de belligerenten over een onbepaald aantal jaren voldoende hersteld zijn voor een nieuwe ronde. Het kan ook een perspectief zijn van decennia van gestolde conflicten, die nooit zijn opgelost, zoals in Korea of Kashmir. Misschien moet je daar blij mee zijn. Misschien is dat het maximale dat bereikt kan worden.

     Of zal het langverwachte voorjaarsoffensief toch nog komen? Beide partijen beschieten de laatste weken intensief elkaars munitie-, brandstof- en wapenvoorraden, spoorwegen en concentraties van troepen. 'De meeste militaire analisten gaan er nog steeds vanuit dat het Oekraïense leger zal proberen in het zuiden door de vijandelijke stellingen te breken, richting Melitopol, om de Russische aanvoerroute naar de Krim door te snijden. Maar juist in dat gebied zijn de Russische verdedigingslinies vermoedelijk het sterkst'.

     Jevgeni Prigozjin, oprichter en baas van het Russische huurlingenleger Wagner, claimt vandaag dat zijn strijders de stad Bachmoet volledig hebben veroverd. De claim is niet bevestigd, maar de Oekraïense 46ste luchtmobiele brigade schrijft op Telegram dat de val van Bachmoet aanstaande is. ‘Vandaag of morgen (in principe is het moment niet belangrijk) zullen ze (de Russen, red.) het grondgebied van de stad, of liever de ruïnes ervan, bezetten’. Anderzijds rukt Oekraïne op aan de flanken van de stad, vooral in het noorden. Daar trokken Russische eenheden zich eerder deze week terug. Doet Oekraïne een poging om Wagner in te sluiten en gedoogt het Russisch leger dat om van hem af te komen? Je verbaast je nergens meer over. Naar het begin van dit kwartaal

Zondag 21-05-2023

Het is een druk weekeinde in haven en sluis. De foto hierboven is van gisteren. Vandaag varen de meeste bootjes weer weg, in de andere richting dus. Het is meer bewolkt, maar in de middag keert de zon weer. We hebben zelf een lekker rustige zondag.

De G7 in Japan. 'Japan houdt voorlopig vast aan energie uit steenkool. Duitsland vindt investeringen in gas ook duurzaam. Frankrijk pleit voor een pauze in het klimaatbeleid. Uit vrees voor de kiezer zijn politici voorzichtig als het gaat om al te streng klimaatbeleid', meldt de NRC. Ook Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, zei afgelopen maandag tegen journalisten dat Europa misschien een pas op de plaats moet maken bij de uitvoering van de Green Deal – het Europese pakket aan klimaatmaatregelen. Intussen constateert Climate Action Tracker, een onafhankelijke wetenschappelijke organisatie die het klimaatbeleid van landen in kaart brengt, dat acht jaar na het inwerkingtreden van het klimaatakkoord van Parijs nog steeds geen van de grote landen voldoet aan de klimaatdoelen die daarin zijn vastgelegd. Het meeste beleid wordt beoordeeld als „onvoldoende” (de Europese Unie en de Verenigde Staten), „ruim onvoldoende” (onder meer China en Canada) of „totaal onvoldoende” (Rusland). Ik word weer somber. Als de rijke landen hun uitstoot niet reduceren, zal de rest van de wereld het ook niet doen. De regeringen van de rijke landen vrezen de boze burgers meer dan de aanstaande klimaatrampen. De bekende astrofysicus Neil de Grasse Tyson zegt vandaag in een tweet: 'Without rational discourse among ourselves and our elected representatives, we are non-interacting stovepipes on the brink of burning down the house.'  Naar het begin van dit kwartaal

(Image Credit & Copyright: Reinhold Wittich)

Maandag 22-05-2023

Dit is een fraaie opname van de corona van de zon bij een totale verduistering op 20 april dit jaar in het westen van Australië. Doorgaans is de corona niet te zien: de zon schijnt te fel, maar het kan wel bij een volledige eclips door de maan. De foto werd digitaal samengesteld uit opnames van korte en lange duur. Straling verlaat de zon volgens intrigerende magnetische veldlijnen. Goed zichtbaar is de hete corona, de gloeiende lichtkrans die zich vele honderden kilometers ver rond de zon uitspreidt met daarin de uitbarstingen van protuberantsen en zonnevlammen. Die zijn hier paarsrose van kleur. De corona is heter dan de zon zelf door de energiebijdrage van de magnetische velden. De zon wordt in deze tijd steeds actiever, de 25e zonnecyclus is op gang gekomen en zal zijn maximum rond 2027 bereiken. De stralingsenergie veroorzaakt bij ons het poollicht en kan leiden tot verstoring van radioverkeer. Ook draagt het in geringe mate bij aan de opwarming van de aarde. Nu al is de cyclus krachtiger dan de 24e cyclus, die erg zwak was. Ik schreef er af en toe over; laatstelijk vorige week.

Vannacht en vanochtend vroeg veel regen en onweer in het oosten en noorden van het land. Bij ons blijft het droog maar bewolkt. In de loop van de ochtend komt de zon erbij en wordt het met 23 graden een mooie dag. Bij onze huisarts vraag ik voor 3 maanden mijn medicijnen aan; genoeg voor de tijd dat we straks weg zijn. Anna gaat Tessa helpen schoonmaken in haar oude huis. De oplevering is donderdag.

Een Russische grenspost bij Belgorod zou zijn aangevallen door een pro-Oekraïnse beweging, het Russische Vrijwilligerskorps. Het schijnt een ultrarechtse groep te zijn, die met meerdere gevechtsvoertuigen een Russische grenspost dicht bij de stad aanvallen. Er zouden ook gedeserteerde Russische soldaten bij zitten, die de Volksrepubliek Belgorod willen uitroepen. Lees ook hier. Ze zouden de grenspost en vier dorpen hebben ingenomen. De aanval werd op Telegram bevestigd door de gouverneur van Belgorod. Of het veel voorstelt? In maart deden ze het ook al een keer, dat was in Brjansk en het duurde niet lang. In elk geval moet het Kremlin er wat troepen inzetten.  Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 23-05-2023

Klimaatwetenschappers proberen de invloed van de aanstaande El Niño in te schatten. Omdat de temperaturen van de oceanen wereldwijd dit jaar ongewoon hoog zijn én omdat de prognoses snel stijgen en tonen dat het mogelijk een zware versie wordt - vooral in 2024 - gebruiken ze de cijfers van de de zware El Niño's van 1998 en 2016 en passen die toe op de huidige ontwikkeling van de ENSO. Dat levert het plaatje hierboven op. Je ziet precies op welke punten in de tijdlijn de historische gegevens werden ingevoerd. Het ziet er niet goed uit. Klimatologisch Terra incognita. In hoeverre deze benadering hout snijdt, moet uiteraard blijken. Ik houd het bij. De laatste prognoses van het Australische BoM zeggen dat er 50 procent kans is dat de nieuwe El Niño in augustus zal beginnen. De andere modellen sluiten er nu ook bij aan. Het oceaanwater in de strook langs de evenaar is inmiddels al sterk opgewarmd, maar de atmosfeer er boven nog te weinig. 'Our ENSO outlook remains at El Niño WATCH'.

Uit een nieuwe analyse onder Nederlandse leiding in het vakblad Nature Sustainability blijkt dat een op de drie mensen eind deze eeuw zal leven in een klimaatzone waarin economieën niet floreren. De continue worsteling met oogsten, droogte, hitte en andere problemen op die plekken kan een ongekende migratiegolf op gang brengen, vooral vanuit Afrika. De Hoorn van Afrika ondergaat op dit moment de ergste droogte in veertig jaar. In West-Afrika dreigen overstromingen en droogtes en vertrekken mensen nu het nog kan. De voortgaande opwarming van de aarde verdrijft steeds meer mensen van hun plek – een lot, dat nu al zo’n 600 miljoen mensen treft. 'Het is niet zo dat de planeet onbewoonbaar wordt', zegt een van de onderzoekers in De Volkskrant. ‘De menselijke ideale leefomgeving verschuift. Dit gebeurt ook bij andere soorten, zoals vogels of planten. En we zien het ook aan hoe de mens wegtrekt bij ijstijden.’

     Navrant is dat de leefomstandigheden intussen juist gunstiger worden in onder meer Scandinavië, Midden-Europa en Noord-Amerika – én in Nederland. Daar trekken de klimaatvluchtelingen tegen die tijd massaal naar toe. Andere deskundigen denken dat mensen zullen leren zich aan te passen. Bij het Parijse doel van 2 graden opwarming zal 10 procent van de wereldbevolking moeten zien te overleven bij gemiddeld 29 graden of warmer in de gordel tropische landen aan de evenaar. Dat doel lijken we niet te gaan halen. 'We hebben niet voor niets arconditioners uitgevonden', nuanceert iemand anders. Hm. Die 29 graden lijkt echter een kritische grens te zijn. Bij een wereldwijde opwarming van 2,7 graden gemiddeld zullen eind deze eeuw ongeveer 2 miljard mensen worden blootgesteld aan extreme hitte. Bij 1,5 graad opwarming zijn dat ‘maar’ 450 miljoen mensen, 5 procent van de dan levende mensheid.

Een doorstaande noordenwind maakt het vandaag kouder dan in het weekeinde. Toch is er redelijk wat zon. We doen samen boodschappen in de stad en drinken gezellig koffie op het terrasje naast de Spar in de Arkelstraat. Kijken naar de weinige mensen op straat - weinig want op dinsdag zijn veel zaken in Gorcum dicht. Op straat lopen agenten langs in groepjes van 2 en 4. Kennelijk in actie tegen fietsen in het voetgangersgebied. Geen handige dag als je met veel bekeuringen impact wil hebben op het gedrag. Flink wat mensen en vooral scholieren fietsen op drukke dagen door de winkelende menigte. Enfin, ze vangen vlak voor ons terras twee jonge vrouwen die balen als stekkers. 

     Vanmiddag belt volgens afspraak mijn radiotherapeut van het UMCU. Hij is dik tevreden. Als de PSA verder zakt en onder de 0,1 μ/l komt, is hij onmeetbaar. 'U bent een van onze meest succesvolle patiënten', zegt hij. Tja, succes is fijn voor dokters en de geneeskunde, want het komt niet vaak voor. De meerderheid van de mensen wordt ondanks alle inspanningen niet beter, maar er zijn inderdaad uitzonderingen. Dat ik er één van ben, maakt me onzeker. The happier I am, the worse I feel, wie zei dat ook weer? Hoe dan ook, mijn volgende contrôle is over een halfjaar. In november. Het voelt weer alsof je vakantie krijgt.

Het gebiedsverbod voor vijf klimaatactivisten van Extinction Rebellion is niet proportioneel, vindt de rechtbank in Den Haag. Onder meer het Mensenrechtencollege uitte stevige kritiek op het Openbaar Ministerie, dat het demonstratierecht zou hebben geschonden. De rechtbank in Den Haag sloot zich daar vandaag grotendeels bij aan. Het gebiedsverbod kon volgende demonstraties niet voorkomen en bovendien verliepen de demonstraties vreedzaam, waardoor en geen noodzaak was voor inperking van de vrijheid van demonstratie. Daarom dient het verbod geen redelijk doel. Keurig. Aanstaande zaterdag is Extinction Rebellion van plan om opnieuw met duizenden demonstranten de A12 in Den Haag te blokkeren. De groep pleit voor afschaffing van 30 miljard euro aan fossiele subsidies. Alle vijf activisten zijn van plan om bij die blokkade aanwezig te zijn. Naar het begin van dit kwartaal

Een binair systeem van twee rode dwergsterren, De meerderheid van alle sterren in het heelal zijn dubbelsterren (NASA, ESA, and A. Feild (STScI))

Woensdag 24-05-2023

Je denkt er eigenlijk nooit aan dat alleenstaande sterren - zoals onze zon - in de minderheid zijn in het heelal. De meeste sterren zijn dubbelsterren, ongeveer 60 - 70 procent. Verder zijn er ook nog systemen van drie en zelfs vier sterren, die in een ingewikkelde dans om elkaar heen draaien rond een gemeenschappelijk zwaartepunt. Zo maakt de ster Proxima Centauri, die op 4,25 lichtjaar afstand staat, deel uit van een triplet, een stelsel met drie sterren. Er bestaat zelfs een bizar systeem met zes sterren, TIC 168789840, dat 1900 lichtjaar van ons vandaan staat. Daar gaat altijd wel een zon op. Bij zware sterren is er zelfs veel meer kans dat ze tot een samengesteld systeem behoren. Maar de meeste zijn dus dubbelsterren, ontstaan uit draaiende patronen in de enorme stofwolken die de kraamkamers voor nieuwe sterren zijn. De minderheid van eenzame sterren zoals onze zon zijn mogelijk ooit weggestoten van hun partner door botsingen met andere sterren. Ze heten singletons.

     In het centrum van het Melkwegstelsel van sterren is het echter anders, zo blijkt uit een onderzoek geleid door Devin Chu van de Universiteit van California, Los Angeles. Zij volgden 10 jaar lang 28 sterren in de onmiddellijke omgeving van het superzware gat, Sagittarius A*, in het centrum van de Melkweg. De 28 sterren worden S-sterren genoemd (naar het zwarte gat) en ze hebben allemaal hun banen op een afstand van één lichtmaand oftewel 777 miljard kilometer van het zwarte gat. Zestien van de S-sterren zijn erg jong - minder dan zes miljoen jaar oud - en zijn tien keer zo massief als onze zon. Het is verrassend om dermate zware sterren zo dichtbij in de vijandige omgeving van het gat aan te treffen, zegt Chu. Waarom, zegt hij niet, maar misschien is het omdat ze normaliter allang zouden zijn opgeslokt door het gulzige monster. Niet verwacht werd dat er helemaal geen dubbelsterren zijn onder die zestien zware S-sterren. Alleen maar singletons. Waar zijn hun binaire partners gebleven?

     Daarvoor zien de onderzoekers twee mogelijkheden, die uiteraard te maken hebben met Sagittarius A*. Diens kolossale zwaartekracht kan de aanvankelijk binaire S-sterren uit elkaar gerukt hebben, waarbij de ene helft ver buiten de regio werd geslingerd. Inderdaad vonden astronomen supersnelle sterren die uit het vlak van de Melkweg omhoog vliegen met snelheden van bijna 2 miljoen kilometer per uur. Een andere mogelijkheid is dat de immense zwaartekracht van het zwarte gat de binaire partners tegen elkaar aan slingert en ze doet samensmelten. De compactivisering begint dan opnieuw en daardoor lijken die S-sterren jonger dan ze werkelijk zijn. Een derde optie noemt de studie niet: namelijk dat van elke dubbelster de binaire partners werden opgeslokt door Sagittarius A*. Moet toch ook kunnen, dunkt me, hoewel... kunnen de wederhelften dan wel aan de ongehoord zware aantrekking ontkomen en niet verorberd worden? Lijkt niet erg waarschijnlijk, maar ik weet het niet.

(Met dank aan Space.com).

Het is vandaag fris en zonnig. Anna gaat weer naar Tessa, nu om in het nieuwe huis zomen in de gordijnen te maken en die glad te strijken. Geen geringe klus. Verder hopen we vurig dat morgen en overmorgen in Numansdorp de poetsers onze boot onderhanden nemen! Dinsdag na Pinksteren gaan we te water. Naar het begin van dit kwartaal

Knipsel van de voorpagina van De Stad Gorinchem van deze week.

Donderdag 25-05-2023

Ons verhaal (van de Poëzieroute) over het verdwenen gedicht bij Café De Keizer staat deze week zelfs op de voorpagina van de papieren editie van De Stad Gorinchem. Bij vrijwel alle Gorcummers lag het dus deze week in de brievenbus. Dat geeft de meeste kans dat het ook bij iemand terechtkomt die er meer van weet. Die moet dan wel reageren. In de mailbox info@poezieroutegorinchem.nl zit nog niks. We zijn benieuwd. Wat betreft het knipsel hierboven: het artikeldeel rechts gaat over iets heel andere, namelijk over kindermishandeling, die in Gorcum boven het landelijk gemiddelde ligt. Hoe dat komt? Omdat volgens de gemeentelijke rekenkamer, die het uitzocht, 'Gorcum geen meetbare doelen heeft gesteld'. Dat begrijp ik niet, de krant legt het niet uit, maar laat maar zitten.

Tegenover alle chaos en dreiging is de onverschilligheid in de wereld groot. Ergernis over de verontwaardigde reacties op de Europese Natuurherstelwet. Volgens de Europese Commissie is inmiddels 80 procent van de natuur in Europa er slecht aan toe.

     Ergernis over de onvoldoende opbrengst van een VN-conferentie over steun aan Ethiopië, Kenia en Somalië, die zuchten onder extreme droogtes, hoge voedselprijzen en grote groepen mensen die een dreigende hongersnood ontvluchten. Vijf miljard dollar is hoognodig, maar de conferentie brengt slechts 800 miljoen op. 'De mensen in de Hoorn van Afrika betalen een onvoorstelbaar hoge prijs voor een klimaatcrisis waar ze helemaal niet verantwoordelijk voor zijn', zegt VN-secreatirs Guterres. 'Zonder snelle en forse steun komt de hulpverlening in gevaar, en zullen mensen sterven.' 

     Ergernis over de VVD die terugkomt op het politiek akkoord over de spreidingswet voor asielzoekers. Sinds Wopke is het politieke akkoord niet meer betrouwbaar. Het CDA was trouwens altijd een onbetrouwbare partner. In de nacht van maandag op dinsdag moesten 33 mensen op een stoel slapen in Ter Apel. Het is de eerste nacht met een beddentekort, meldt het COA. Ik denk dat de eigen VVD-staatssecretaris Van der Burg nijdig werd. Hij kwam meteen met een grimmig noodplan, waarin ook dwang voor onwillige gemeenten zit. De VVD-fractie in de Tweede Kamer keert zich nu al tegen dit nieuwe noodplan van de eigen bewindsman.

     Ergernis over de wankelmoedigheid van de Turkse presidentskanidaat Kilicdaroglu, die komende zondag kansloos is tegen Erdogan. Beide kandidaten willen nu de miljoenen Syrische vluchtelingen terugsturen naar de massamoordenaar Assad. Hoe moeten we ons trouwens zo'n volksverhuizing voorstellen? Het wordt een wrede mislukking in een land dat in zijn ruim honderdjarige geschiedenis dodelijk massaal geweld gebruikte tegen Armeniërs, Grieken en Koerden. De pest van nationalisme. Veel Syriërs kunnen niets anders meer dan alsnog naar Europa vluchten.

     Ergernis over mijn eigen ergernis. Ik erger me, dus ik besta. Hoe is het mogelijk om in deze tijd stoïcijns te blijven?

Vandaag veel zon. Al vroeg bel ik naar de werf: zijn de poetsers al begonnen? Nee, ik zie nog niks, antwoordt Maarten. Hij gaat ze bellen. Even later meldt hij dat ze eraan komen. Opluchting. Ik haal bij de apotheek mijn bestelde medicijnen voor de komende drie maanden aan boord. 's Middags komen Barbara en Zaila thee drinken. Naar het begin van dit kwartaal

Is Jupiter een gemankeerde zon? Verschil in afmeting tussen de aarde en Jupiter. (bron: NASA Brian0918)

Vrijdag 26-05-2023

Eergisteren schreef ik over het feit dat de meeste sterren - 90 tot 70 procent - dubbelsterren of meertallige sterren zijn, maar onze zon is eenzaam. Een singleton. Heeft de zon in de goed 5 miljard jaren van zijn bestaan zijn partnerster verloren? En waardoor dan? Heeft een ontmoeting met een of meer andere sterren ooit die onbekende partner-ster weggeslingerd uit het vlak van het zonnestelsel? Vanmorgen dacht ik dat er een andere verklaring kan zijn en daar speelt de gasplaneet Jupiter een rol in. Jupiter bestaat net als de zon uit op elkaar geperste waterstof (90 procent) en helium (10 procent), maar te weinig om kernfusie op gang te brengen zoals in de zon. Toch straalt de reuzenplaneet zelf ook; door de dicht opeengepakte materie is hij heet, ongeveer 2000 graden en straalt warmtestraling uit, onzichtbaar ultraviolet licht. Is de grote gasreus misschien een mislukte zon, de verloren gewaande partner? Hebben we dus eigenlijk toch een dubbelstelsel? Wie weet? Jupiter is te klein om een bruine dwerg te zijn; dan zou hij minimaal 13 maal zoveel massa moeten hebben. En om kernfusie tot stand te brengen zou hij 75 keer zo groot dienen te zijn. Eigenlijk kun je inderdaad spreken van een gemankeerd dubbelstelsel. Ook hierin wijken we niet af van de meerderheid in het heelal.

Gisteravond zag ik na Nieuwsuur een zeer openhartige documentaire met de anti-apartheidsactivist Klaas de Jonge: 'De Prijs van de Vrijheid' (Marlou van den Berge, BNN/VARA). Onlangs overleed hij, 85 jaar oud aan uitgezaaide prostaatkanker. Begin jaren 80 woonde De Jonge met zijn toenmalige echtgenote Hélène Passtoors en vier kinderen (niet allemaal van hem) in Maputo, Mozambique. Ze namen deel aan het gewapend verzet tegen het apartheidsregime na de moord in 1982 op hun persoonlijke vriendin, de bekende activiste Ruth First. Die herinner ik me nog. De Jonge en Passtoors leverden onder meer het bommenmateriaal voor de zogenaamde Kerkstraatbomaanslag in Pretoria op 19 mei 1983 waarbij 19 doden, waaronder twee daders, en 217 gewonden vielen. De bom was bestemd voor het hoofdkantoor van de Suid-Afrikaanse Lugmag (SALM), maar ging te vroeg af waardoor juist veel burgers slachtoffer werden. Het was een van de dodelijkste aanvallen van het ANC. Passtoors en De Jonge, inmiddels gescheiden, werden in 1985 door de Zuidafrikaanse politie opgepakt maar De Jonge wist na een aantal dagen te ontvluchten naar de Nederlandse ambassade.

     In de documentaire herbeleeft De Jonge al die gebeurtenissen in de exact nagebouwde kamer op die ambassade, inclusief aquarium, schaakbord, typemachine en prikkeldraad voor de ramen. Ik heb geboeid gekeken naar de indringende gesprekken die hij daar voerde met de mensen, wier levens voorgoed zijn veranderd door de bomaanslag waaraan hij meedeed. Dus de weduwe en de dochter van een van de gedode aanslagplegers, zijn bewaker, de agent die bij de aanslag zijn beide benen verloor en zijn kinderen en stiefkinderen. Kinderen die hun vader mistten en hem verweten dat hij altijd centraal stond. Ongemakkelijke, ogenschijnlijk eerlijke en fascinerende gesprekken, waarbij  steeds de vraag aan de orde kwam of het dit allemaal waard was, of De Jonge een terrorist of een vrijheidsstrijder was. Zelf vond De Jonge - met duidelijke aarzeling - dat hij toch dat laatste was.

     Ik vond het een pijnlijke film, die hard aankwam en waarin de waarheid niet zo eenduidige bleek te zijn als we toen dachten. Iedere medaille heeft ernstige keerzijden. Passtoors komt zelf niet voor in de docu; of ze werd gevraagd weet ik niet. Hoewel ik in mijn Angola-jaren zelf diep betrokken was bij de strijd in zuidelijk Afrika (zie deel 3 van mijn romantrilogie) heb ik De Jonge niet gekend. Ik nam begin jaren 80 meer afstand van mijn eigen revolutionaire jaren en koos voor een intensieve loopbaan in de ziekenhuiswereld. Al bleef ik de anti-apartheidsstrijd steunen, ik bewoog me niet meer in die kringen en stortte me op gezin en werk. Eerst in Ziekenhuis Oudenrijn in Utrecht en daarna in Gorcum. Sommige oude vrienden zeiden dat ik rechts was geworden. Vaste lezers van dit blog mogen zelf een oordeel vellen. Ikzelf meende dat het me er vooral om ging om nooit meer afhankelijk te zijn van een ideologie. Of dat altijd lukte is een ander verhaal. Ik heb in elk geval nooit gespuugd in de bron waaruit ik ooit dronk.

Vandaag zonniger en warmer dan gisteren, de aanloop naar een mooie Pinksteren. Vanmiddag staan er grote files in het land van mensen die onderweg zijn naar hun Pinksterbestemming. Werklieden brengen vanmorgen hekken en flexibele buizen die ze op het Eind opslaan. Dat is voor de werkzaamheden die dinsdag na Pinksteren beginnen voor de aanleg van een stroomvoorziening voor de elektrische veerponten, waarmee Riveer wil gaan varen. Daarom willen we dit lange weekeinde al de grote genua, lijnen, touwen en wat dies meer zij in het autootje laden. Dinsdag, als onze boot te water zal gaan, is het misschien moeilijk ze in te laden omdat alle verkeer hier dan verboden is. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 27-05-2023

Waar blijft het langverwachte tegenoffensief? In beknopte vorm zette buitenlandredacteur Stieven Ramdharie gisteren in De Volkskrant uiteen welke opties het Oekraïense leger zijns inziens heeft. Hij ziet er drie, zie hierboven. Welke gaat het worden? Zijn er nog andere opties? Alledrie hebben ze hun plussen en minnen, zie het artikel. Het hoort tot de krijgskunst om de tegenstander tot het laatste moment in onzekerheid te houden. Vanmorgen zegt de Oekraïense legerleider Zalozjnyj in een video op Twitter: 'Het is tijd om terug te pakken wat van ons is'. 

     Ondertussen voerde het Russische leger afgelopen nachten opnieuw luchtaanvallen uit op verschillende Oekraïense steden. Hoewel de Oekraïeners een groot deel van de raketten en drones wisten te onderscheppen, raakten in de hoofdstad Kyiv een winkelcentrum, een woning en diverse auto's beschadigd. Ook in de provincies Charkiv en Dnipropetrovsk was er schade. In de stad Dnipro werd een ziekenhuis zwaar getroffen. Er vielen twee doden en zeker 30 gewonden. Verder waren er nieuwe Oekraïense luchtaanvallen op Russische grensregio's, onder andere op Belgorod. Drones en raketten sloegen in bij benzinedepots en militaire vliegbases.

     Eveneens begon Rusland met de eerder aangekondigde verplaatsing van kleinere typen kernwapens naar Belarus. Pure psychologie, want om de doelen in West-Europa te raken is die lokatie niet nodig, maar het bindt Minsk vaster aan Moskou.

Een stralende dag. Om 12 uur begin de blokkade van de A12 voor het Kamergebouw door Extinction Rebellion. Als de vorige zes keren is de eis: stop de jaarlijkse 30 miljard euro fossiele subsidies. Midden op het asfalt voor de tunnelbak speelt een orkest Beethoven. Politie, onder meer te paard, is aanwezig maar grijpt nog niet in. ‘Het waren er simpelweg te veel om tegen te houden.’ De politie heeft zwarte schermen geplaatst langs een deel van de A12; die moeten verhinderen dat actievoerders eten en tubes lijm naar de blokkeerders gooien. Na een kwartier zet de politie zonder aanleiding bij de tunnelbak een waterkanon in, op 'de benevelstand'. Actievoerders in badkleding of regencapes trotseren het. Het is een vrolijke boel, er wordt gezongen, gedanst en op trommels geslagen. Er klinken leuzen als ‘Go to hell, Shell!’ en er vinden toespraken plaats. Omstreeks twee uur begint de politie met het aanhouden en in bussen van vervoersmaatschappij HTM wegvoeren van demonstranten. Wegen blokkeren mag niet. De aarde in gevaar brengen met verstoken van fossiele brandstoffen mag wel.

Vanmorgen rijden we het autootje voor het huis en laden in: de grote genua, de buiskap, het bijbootje en zijn bedekking, de zak met gewassen fenderhoezen en wat andere spullen, zodat we dinsdag na Pinksteren geen problemen hebben als de straat is opengebroken. Dat laatste duurt een aantal dagen, maar de rest kunnen we dan wel over de sluis naar de overkant dragen. Het is de hele dag giga-druk in de stad, over de sluis en in de haven. Naar het begin van dit kwartaal

Opwarming van de oceanen op de belangrijkste scheepvaartroutes. (Leon Simons, Twitter)

Zondag 28-05-2023

Opschudding onder klimatologen. James E. Hansen, Leon Simons en anderen publiceerden een nog niet-peerreviewed artikel 'Global Warming in the Pipeline', waarin hij een forse versnelling van de opwarming voorspelt. In 2050 zouden we daardoor al op een schrikbarende 2,0 graden Celsius boven pre-industrieel niveau komen. Ze waarschuwen voor een termination shock. Dat slaat in dit geval op de titel van een recente SF-roman van Neal Stephenson, gesitueerd in een nabije toekomst waarin het klimaat volledig op hol is geslagen. Met een technofix (the masterplan) - geen spoiler alert! - probeert men de zaak in de hand te krijgen. James Hansen is niet zomaar de eerste de beste; hij waarschuwde al in de jaren 80 in een beroemd geworden toespraak tot het Amerikaanse Congres voor een rampzalige opwarming van de aarde door hogere concentraties van CO2 in de atmosfeer als gevolg van het verstoken van fossiele brandstoffen.

     Waar gaat het nu om? De afgelopen maanden waren er berichten dat de oceanen op het noordelijk halfrond, dus de noordelijke Atlantic en Pacific, ongewoon warm waren (zie afbeelding hierboven). Zie ook hier.Die extra opwarming dateert van na 1 januari 2020. Juist toen een nieuwe richtlijn voor zeeschepen van de IMO van kracht werd, de IMO2020. Onder het motto 'Cleaner shipping for cleaner air' moest het zwavelgehalte van scheepsbrandstof van 3,50 procent worden gereduceerd tot 0,50 procent. In de Baltische Zee, de Noordzee, zeegebieden bij Noord-Amerika en de Caribische Zee mocht het gehalte zelfs niet meer dan 0,10 procent zijn. Alles op gezag van een belangrijk internationaal verdrag, de International Convention for the Prevention of Pollution from ships (MARPOL) waarvan de eerste versie al van 1973 dateert.

     Het is al jaren bekend in de klimaatwetenschap en de meteorologie dat in gebieden waar intensief bevaren zeeroutes liggen, de temperaturen relatief koel zijn. Men denkt dat het komt door aerosolen en gassen in de atmosfeer, afkomstig van de scheepvaart, die gedrag en vorming van wolken sterk beïnvloeden. Aerosolen zijn kleine stof- of vloeistofdeeltjes die in de lucht zweven, bijvoorbeeld roetdeeltjes afkomstig van het verkeer. Samen met schadelijke gassen zoals zwaveldioxide (SO2), stikstofdioxiden, ammoniak en vluchtige organische stoffen (VOS), geven aerosolen aanzienlijke luchtvervuiling. Roet en zwaveldeeltjes zijn dus ook afkomstig van de uitstoot van scheepsmotoren. De crux van wat er sinds 2020 gebeurt zie je in de grafiek hieronder. Een plotselinge omslag.

Sulfaatdeeltjes hebben een koelend effect en als ze weg zijn wordt het warmer. De vermindering speelt in die zin dus ook een rol bij het versterken van het broeikaseffect, schrijft bijvoorbeeld het Planbureau voor de Leefomgeving. Dat lijkt dus ook - en nogal dramatisch - de oorzaak te kunnen zijn van de snelle opwarming van de oceanen op het veelbevaren noordelijk halfrond in de laatste jaren.

     De grote vraag is natuurlijk of het verhaal klopt of dat er sprake is van alarmisme. De rol van wolken, aerosolen en SO2 in het klimaat is notoir ingewikkeld. Waarom hebben Hansen c.s. niet de gebruikelijke route via peer-review gevolgd voor ze hun artikel uitbrachten? Dat is omdat de impact op de wereld zo schokkend is, zeggen ze. De discussie volgt wel. Ja, daar is iets voor te zeggen. Klimaatwetenschapper Michael Mann - beroemd vanwege zijn klimaat-hockeystickcurve uit 1999, waarover ik nogal eens schreef, voor het eerst hier in  2009 - heeft twijfels bij het verhaal van Hansen c.s. Hij denkt dat het probleem van klimaatgevoeligheid veel complexer is en zegt dat het artikel van Hansen c.s. peer-review niet zou doorstaan (lees hier en hier, 2e helft). Natuurlijk kan ik er niet over oordelen, maar ik blijf het debat nauwgezet volgen.

     Het is natuurlijk zeer ironisch dat de IMO-maatregel beoogt een milieuprobleem te verminderen op een manier waardoor tegelijk het klimaatprobleem verergert. Je zou haast zeggen: laten we maar gauw weer vieze, zware stookolie verbranden. Maar dat is natuurlijk dwaasheid. Aerosolen, roet en extra CO2 en andere broeikasgassen zijn allemaal gevolgen van een industriële beschaving, die onbekommerd doorwoekerde. Eerder is het zo dat luchtvervuiling een forse hoeveelheid verborgen opwarming maskeerde, die er decennialang onder schuil ging en die nu vrijkomt.

Tekenend. Een Nederlandse acteur nam gisteren deel aan de blokkade van de A12 van Extinction Rebelion. Er werden bijna 1600 demonstranten opgepakt. Op Twitter schreef hij: 'Vandaag gearresteerd op de A12 en afgevoerd. De officier van Justitie die ons toespreekt begint met: ‘Ik wil jullie bedanken voor wat jullie doen voor Nederland en het klimaat en voor onze kinderen en kleinkinderen.’ Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond, vindt dat niet leuk. ‘Als je als politie massaal gaat aanhouden omdat er tal van strafbare feiten worden begaan en er daarna automatisch voor bijna alle zaken seponering volgt, is dat niet bepaald goed voor de motivatie.’ Dat snap ik. Het was dan ook volledig overbodig.

     Iets anders. Ook tekenend. De oud-hoogleraar en FvD-senator Paul Cliteur. Die retweette dit onder een foto van Sigrid Kaag: 'Snotterende Sigrid Kaag zoekt via College Tour een uitweg uit Nederland'. Over niveau gesproken, wat een nare vent.

Mooi weer, deze zondag, zon en sluierwolken. Volgens Weeronline blijft de eerste helft van juni hetzelfde droge weer houden. De trits van hogedrukgebieden houdt lang aan. De wind blijft tamelijk koud omdat die alsmaar uit het noorden waait en soms uit het oosten. Dan komt er meer warmte. In de tweede helft van juni is er meer kans op buien. In de middag maak ik een korte wandeling over de wal. In de uiterwaard aan de zuidoostkant maait een boer het gras. Verwacht hij regen?  Dan weet hij meer dan ik. Naar het begin van dit kwartaal

Mijn zoon Rommert, Nora en Lois.

Maandag 29-05-2023, 2e Pinksterdag

Mooie dag, zon en sluierwolken. We krijgen gezellig bezoek van Rommert & Lois en Nora. Wat een lief en onderzoekend peutertje! Na wat aanvankelijke verlegenheid staat ze erop ons hele appartementje te zien. Dat is zeker erg interessant, vooral mijn zonnestralenmolentje vindt ze intrigerend en de grote reclamespin op de muur van de serre, maar ook onze doos met spelletjes en speelgoed alsook ons poppenhuis vallen in de smaak. In september wordt ze 3. Er is het nodige om bij te praten, zoveel zien we elkaar niet en ouders blijven zich nu eenmaal zorgen maken over hun kinderen, ook als ze allang en breed volwassen zijn. Vooral ChatGPT heeft de belangstelling van Rommert, wat ik al verwachtte, en het beleggen in crypto. Tja, als ZZP'er heeft hij geen vaste pensioenopbouw en geen arbeidsongeschiktheidsverzekering. Inderdaad, het valt me weer op hoeveel onzekerder het bestaan tegenwoordig is vergeleken met de tijd dat ik net zo oud was als hij. Je had een vaste aanstelling, een collectieve opbouw van pensioen en de WAO voor als het misging. In die opzichten is de samenleving er niet op vooruit gegaan, maar Rommert maakt zich als ICT'er weinig zorgen. 'Ik kan altijd met mijn vingers werken, al zouden het er maar twee zijn, pa'. Tja. Na het middaguur lopen we met ze mee naar hun auto, die op Buiten de Waterpoort staat.

     's Middags even naar de Spar terwijl Anna een dutje doet. De meeste winkels in de stad zijn open en de terrassen afgeladen. Morgen gaat de boot te water. Eindelijk. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 30-05-2023

De dag  van de tewaterlating, die is pas om half twee. Toch zijn we allebei vroeg wakker. Het is bewolkt. Op het Eind staat een rij busjes, een boorauto en hekken. Mannen breken de straat open langs de huizen aan de westkant. Verkeer kan er niet door, voetgangers wel. Goed dat we voor de Pinkster ons autootje al volgeladen hebben. In de stad haal ik nog de nieuwste thriller van Tomas Ross voor Anna. Op mijn  kamer staan al twee stapels boeken voor mezelf. Ondertussen gaat de zon schijnen. Met een feestelijk gevoel rijden we door het drukke verkeer over de A15 en de A29 naar Numansdorp. Bij de werf glanst onze Dulce ons aan. Wat een geweldig gezicht: zijboorden, achterplecht, kuip, dek, kajuitdak en voordek: alles ziet er fantastisch uit. De donkere putjes in het ribbeldek zijn weg; het was dus geen slijtage van de verf in de putjes, maar vuil. Vergenoegd kijken we rond. Het oude teak is gestoomd en ziet er haast als nieuw uit. Op het voordek zitten nieuwe blokjes om het bijbootje aan vast te maken. Binnen zien we dat het niet gelukt is de loshangende wandbekleding in de masterbedroom - alleen dat woord al - en het kleine hutje terug te plakken. Ze hebben het geprobeerd met dubbelzijdige plakstroken, maar die lieten weer los. De onderlaag van de bekleding is tezeer vergaan door de voortdurende lekkage op die plaatsen. Jammer, we zullen er dit seizoen mee moeten leven; als deze winter in de loods het oude teak verwijderd wordt kunnen we de lekkages opsporen en dichten. Pas dan mag het kunstteak erop. De kraan in de kombuis lekt nog erger dan vorig jaar. We moeten een nieuwe kopen.

     We gaan in het zonnetje aan de gang met het ophangen van de fenders, die we eerst hun schone hoezen aantrekken. Dan de landvasten. Anna ruimt het kleine hutje op en loopt naar het kantoor van de jachthaven voor de ligplaats. Daar krijgt ze nummer 11 op de I-steiger. Dan rijden ze Dulce naar de kraan, waar hij in de cingels komt te hangen. Wolter-Jan kwast antifouling op de scheepshuid op de plekken waar de steunen van de bok zaten. Peter kreeg de dop niet van de voorste watertank losgedraaid; hij zit muurvast, ijzer op aluminium zit niet lekker. Nu komt hij met een grote baco en daarmee geeft de dop snel mee. We lunchen in de kuip. Het is al half drie als het grote moment aanbreekt. Het scheepje zakt in de kraankolk en blijft drijven. Binnen knijp ik in de schroefaspakking en 'melk' er water uit. Dat was ik weleens vergeten, dat was in 2009 op Malta en dan slijt hij snel. In Levkas moesten we toen de kant op. De motor start meteen en loopt als een zonnetje. Vorig jaar hadden we daar wekenlang problemen mee, nu niet. De noordenwind is vrij straf als ik voorzichtig naar de box in de marina vaar. Geen gekluns bij het afmeren. Ik check de navigatieapparatuur: alles in orde. Wel zit er een luchtbel in het kompas op de stuurstand.

     Dan pakken we een karretje en halen zoveel mogelijk spullen uit het autootje. Waaronder de grote genua. Het lukt vrij gemakkelijk om hem aan boord te krijgen, maar de straffe wind komt van achteren, het is niet raadzaam nu de genua te hijsen. Morgen zou het minder waaien en zo niet, dan kunnen we de boot altijd nog draaien en met de kop in de wind leggen. Voor  nu binden we het zeil op het voordek vast. Om vier uur houden we het voor gezien. De dinghy blijft nog een nacht in de auto. Er staan files op de A15 bij Sliedrecht, dus nemen we de zuidelijke route over de Haringvlietbrug, de A59 en de A27. Daar staan ook files. We zijn hier lang niet geweest en knooppunt Hooipolder ziet er anders uit dan ik me herinner, ik moet daardoor te laat voorsorteren naar de meeste linkse baan. Maar een vrachtwagen en daarna een personenauto laten me er niet tussen. wat een zeikerds. Anna wordt angstig. Met enige moeite lukt het toch. Ook files op de A27, tegen zessen zijn we thuis. Daar ligt de hele straat overhoop. Morgen verder. Naar het begin van dit kwartaal

Vallen en schoten aanleggen. Als eerste de grootschoot.

Woensdag 31-05-2023

Een erg mooie dag om de boot verder klaar te maken. Maar eerst halen we bij de Karwei in Numansdorp een nieuwe warm/koudwaterkraan, mét hoge beugel en twee flexibele aanvoeren en leveren hem af op het kantoor van de werf. Even in de gaten houden dat ze hem bij de gootsteen installeren vóór zaterdag, de dag dat we waarschijnlijk vertrekken. Daarna brengen we het bijbootje naar de Dulce en leggen het aan dek. Anna gaat verder met de grote schoonmaak en ik werp me op het aanleggen van alle vallen, schoten en wat dies meer zij. Na een tijdje leijdt ik aan spaghettificering. Je mag je afvragen waarvoor eigenlijk, want zeilen doen we weinig meer, maar enfin, het is wel een leuke klus en als we een keer zin hebben dan kunnen we de zeilen hijsen en stellen. Ieder jaar is dat lijnenspel een leuke puzzel, maar ik kom eruit. Tussen de middag lekker lunchen in de kuip. We schieten goed op maar tegen vijven hebben we er genoeg van. Intussen hangen ook de lazyjacks strak en staat de buiskap erop, De fileberichten zijn voor vertrek niet hoopgevend: er zijn verschillende ongelukken op de A15, de A16 en de A59. We kiezen de route binnendoor door de tunnel van 's Gravendeel, stukje A16 en binnendoor via Lage Zwaluwe, Drimmelen, Geertruidenberg en Raamsdonksveer. Mooie landelijke wegen zonder veel verkeer. Alleen op de A27 rijdt het langzaam. Fenomenen als deze idioot grote filedruk, maar ook het chronisch tekort aan arbeidskrachten, een oververhitte agrarische crisis en een schrijnend tekort aan woningen, al die zaken tonen aan dat onze economie te omvangrijk is geworden voor ons land. Even voor half zeven zijn we thuis. Het Eind is nog steeds opgebroken. Morgen weer verder.

Van de week publiceerde De Volkskrant een opmerkelijke vondst in het onderzoek naar prostaatcarcinoom. Het mannelijk hormoon testosteron speelt een grote rol in de tumorgroei. Het bindt zich aan de androgeenreceptoren van prostaatkankercellen waardoor ze kunnen groeien en overleven. Dat is de reden dat hormoontherapie bestaat, als je testosteron wegdrukt door remmers zoals met de 3-maandelijkse Zoladexinjecties die ik vroeger 3 jaar lang kreeg, dan verdwijnen die androgeenreceptoren en dus ook het groeistimulerend effect op het DNA van het carcinoom én zijn uitzaaiingen in het lichaam. De kankercellen zelf verdwijnen niet; ze worden stilgelegd maar na een onbepaald aantal jaren slagen de cellen helaas toch erin weer te gaan groeien - ondanks dat de testosteronspiegel zeer laag is. Onlangs werd echter bij toeval ontdekt dat een heel ander eiwit de vacante plek weet in te nemen op de androgeenreceptoren en het DNA en de tumorgroei stimuleert. Dat eiwit is ARNTL oftewel Aryl hydrocarbon receptor nuclear translocator-like protein 1. Dat eiwit heeft totaal andere functies in ons lichaan, het doet met name mee aan de regulatie van het dag-en-nachtritme in het lichaam en in cellen. De biologische klok, dus. ARNTL heeft bij proefdieren ook heel wat andere functies. Hoewel prostaattumorcellen geen dag/nachtritme hebben blijkt nu dat het ARNTL wél op de androgeenrecepotoren past. Vreemd. Het gevolg is helaas echter dat de tumorcellen zich daardoor weer gaan vermenigvuldigen, ook al is er geen testosteron. Het lijkt een toevallige mutatie van de kankercel die, als hij eenmaal ontstaat, deze cellen laat overleven en de tumor of de uitzaaiing weer doet groeien.

     Mogelijk was dat ook bij mijn recidief-tumor het geval. Mijn hoop is daarom dat de intensieve stralingsbehandeling van anderhalf jaar geleden alle resterende kankercellen heeft gedood, maar je weet het nooit zeker. Er bestaan ook bestralingresistente kankercellen. Reden om de PSA goed te blijven controleren. Soms denk ik dat een volledige verwijdering van de prostaat (prostatectomie) misschien toch een betere keus is dan bestralen. Als de operatie slaagt en er geen cellen achterblijven in de lokale lymfeklieren, en er geen metastasen zijn, dan heb je misschien een betere kans. Tja, vijftien jaar geleden stelden urologen dat bestraling of resectie van de prostaat om het even waren. De prognose-tabellen reikten toen nog niet zover als nu. Naar het begin van dit kwartaal

Met Inge in Wijnhuis Heukelum ergens in 2017.

Donderdag 01-06-2023

Gisteren aan het begin van de avond zag ik een bericht op LinkedIn. Misschien stond het er al langer. Inge H van Wijnhuis Heukelum was in het Pinksterweekeinde in zijn slaap overleden. Het bericht trof me hard; ik kende hem al vanaf 1979, toen ik in Deil op de dijk kwam wonen. Zijn ouders en hij werden onze buren. Wat is nou leuker dan een wijnhandelaar als buurman? Inge nam de zaak van zijn vader over en verkaste naar Heukelum, waar hij in het midden van het dorp een nieuwe wijnhandel opzette en deel werd van de dorpsgemeenschap. Ik kwam er jarenlang heel veel, vrijwel wekelijks wanneer we in het land waren en na onze terugkeer in 2015. Gezellig, rondborstig, veel te dik en zeer gastvrij, zo was hij. Maar de laatste jaren kwam ik nauwelijks meer. Sommigen dachten dat we ruzie hadden, maar daar was nooit sprake van. Wel van corona en mijn groeiende weerzin om met drank op achter het stuur te gaan zitten. Vorige week kreeg ik nog een uitnodiging voor een proeverij van 'lentewijnen' en vandaag precies 10 jaar geleden hielden we 'een literaire wijnproeverij' in zijn zaak rond het uitkomen van mijn eerste boek. Op zijn proeverijen was Inge in zijn element. Zie de foto hierboven. De laatste jaren waren niet zijn beste. Zakelijk ging het minder goed, zijn huwelijk liep op de klippen en zijn vader overleed (zijn moeder was al jaren dood). 'Ik moet toch weer eens naar Inge gaan', zei ik pas nog tegen Anna. Had ik het maar gedaan, nu heb ik spijt. Inge werd 57 jaar. Volgende week dinsdag is er een herdenkingsbijeenkomst.

Vanmorgen is het bewolkt en frisser dan gisteren. Tegen half elf rijden we af naar de boot voor de derde dag klussen en schoonmaken. Aan boord zien we dat de nieuwe mengkraan boven de gootsteen er staat. Geen lekkage meer. We halen de reservesleutels op bij het werfkantoor en bedanken ze voor de vlotte actie. Intussen is de zon doorgebroken. Anna zet de grote schoonmaak voort en komt af en toe assisteren bij sommige van mijn klussen aan dek, zoals het uitruimen van de bakskisten zodat de vouwfietsjes er weer in kunnen zonder geplet te worden, het opzetten van de bimini en het stevig vastbinden van de dinghy (onder een bedekking) op het voordek. Het waait nog steeds te hard uit het noorden om de genua erop te zetten. Om vijf uur keren we terug. Opnieuw overal files, zowel op de noordroute als op die door West-Brabant. We kiezen voor ertussen in. De weg naar de toltunnel naar 's Gravendeel. Een goede keus, het is rustig. Dan om Dordrecht heen via Papendrecht. Langzaam rijdend verkeer bij Sliedrecht. We zijn vijf voor zes thuis. Morgen geen boot, 's middags zal mijn broertje me ophalen. Samen gaan we naar de reünie van onze oude HBS in Breda. Naar het begin van dit kwartaal

Vrijdag 02-06-2023

Vorig jaar keek ik met regelmaat op de Droogtemonitor van het KNMI. Het was een ongewoon jaar met weinig neerslag en grote watertekorten. Dit jaar hebben we zeer natte lente achter de rug, de maand maart was met 96 liter regenwater per vierkante meter zelfs een van de natste maartmaanden sinds het begin van de metingen en het grondwaterniveau kwam terug op normaal niveau. Maar volgens Tonie Mudde van de wetenschapsredactie van De Volkskrant is er reden genoeg na de afgelopen drie droge weken de Droogtemeter weer in de gaten te houden. In de komende twee weken verwacht het KNMI ook nog geen regen. Het grondwaterniveau in de Gelderse vallei bij Wageningen daalt op het ogenblik met 2 cm per dag. De prognose van het neerslagtekort nadert zelfs de curve van de 5 procent droogste jaren. Maar het blijft uiteraard afwachten. De lange periode dat het hogedrukgebied boven de Britse eilanden blijft liggen, is opmerkelijk. Al weken is er boven ons land een 'gat' van droogte temidden van de regendepressies om ons heen. 

     Net als gisteren begint de dag bewolkt; later breekt de zon door. Vandaag doen we het rustig aan na drie dagen hard werken op de boot. We halen 'ochtends voorraden voor onze komende reis met Dulce. Anna gaat vanmiddag naar Tessa om de gordijnen voor het nieuwe huis te zomen en ik heb vanmiddag de reünie op mijn oude HBS in Breda. Mijn broer Wiebe komt me ophalen.

Dit is een typerende reactie van een door AI geleid drone-aanvalssysteem in een experiment van het Amerikaanse leger. Het systeem kreeg de instructie om zoveel mogelijk luchtafweerinstallaties uit te schakelen. Wat deed het systeem? Het schakelde zijn eigen beheerder uit, omdat die weleens bevelen gaf om niet te schieten. Zo poogde het zijn score te verhogen. Het gebeurt dus echt. De Zweedse filosoof Nick Bostrom waarschuwde daar al voor in zijn boek 'Superintelligence' uit 2014. Kunstmatige intelligentie zal altijd proberen de macht van zijn menselijke beheerders over te nemen en poogt daarmee zijn kansen op overleven te vergroten. Naar het begin van dit kwartaal

Zaterdag 03-06-2023

Verdere stijging. De update over de maand mei 2023 van de gemiddelde wereldtemperatuur, gemeten door satellieten in de lagere atmosfeer was +0,37 graden Celsius ten opzichte van het gemiddelde van de periode 1990 - 2020. Over april 2023 was het nog +0,18 graden. De opwarmingstrend vanaf 1979, het begin van de metingen, blijft onveranderd op +0,13 graden, met +0,11 per decade boven de oceanen en +0,18 graden per decade boven de landmassa's.

     Na de hittegolf en grote bosbranden in West-Canada zijn er nu hevige branden in het oosten van het land. Een enorm gebied ter grootte van België werd verwoest. Bizar, tien keer groter dan anders in het natuurbrandenseizoen. 10.000 Inwoners van de Canadese provincie Quebec zijn vrijdag geëvacueerd vanwege de bosbranden. Canada kampt met een buitengewoon hevig natuurbrandenseizoen.

De reünie van onze vroegere HBS in Breda viel wat tegen. Het heette een 'alumni-evenement' en de bezoekers waren vrijwel allemaal van de jongere lichtingen. Wiebe en ik waren de enigen uit de jaren 60 en 70 plus twee dames uit de jaren 90, die ook teleurgesteld waren. Had onze lichting geen zin om te komen? De rector legde me uit dat deze alumnidagen inderdaad voor de jongere generaties waren en hij beloofde dat er over twee jaar weer een grote reünie zou komen voor iedereen. Ik gaf de rector de drie delen van mijn romantrilogie cadeau voor de schoolbibliotheek, wat hij erg op prijs stelde. In deel 1 'Lucas scholier' speelt voorloper de Nassau HBS een rol. Toch vermaakten we ons ook wel (foto hier), bijvoorbeeld bij de quiz waar ik scoorde bij de jongeren met een aantal goede antwoorden. Toch verlieten we Breda al tegen zeven uur en reden terug naar Gorcum waar we een tafel vonden bij Mykonos op de Langendijk, om samen heel veel herinneringen te delen en bij te praten.

Weer zo'n dag met veel zon en een straffe, koude noordenwind. We pakken alles in dat mee moet aan boord, waaronder een rolkoffer met boeken. Het Eind is door de arbeiders ontruimd dus kunnen bij onze voordeur het autootje volladen. Vertrek om half twaalf. Op de parkeerplaats van de marina laden we alles weer uit. Het inrichten kost een aantal uren, maar daarna begint onze vakantie. Als laatste daad hijsen we de vlag. Het plan is om morgen voor twee nachten naar het remmingwerk van de Volkeraksluis te gaan en dinsdagochtend terug te komen. Dan gaan we met het autootje naar de herdenkingsbijeenkomst van Inge H. in Herberg De Lingehoeve in Oosterwijk, tegenover Heukelum. Woensdag vertrekken we echt, op weg naar het noorden. Naar het begin van dit kwartaal

Het remmingwerk van de Volkeraksluis. Niet meer wat het was.

Zondag 04-06-2023

Nog twee malheuren dienden zich gisteren aan: de wasmachine wil niet. Anna speurt op internet en komt tot de waarschijnlijkheidsdiagnose van versleten koolborstels. Vervelend maar vervangen zou de oplossing kunnen bieden. Nummer twee is de nieuwe mengkraan in de kombuis, die wel warm water geeft maar geen koud. Merkwaardig. Beide slangetjes lijken correct aangekoppeld. Maandag naar de werf. Wat ons wel lukt, zij het na een halfuur ploeteren, is om Digitenne op de TV te krijgen. Dus wel Nieuwsuur.

     Vannacht had ik het af en toe koud. Anna niet. Volgende nacht deken extra. Alweer een prachtige dag, voortzetting van de lange reeks mooie dagen met koude noord- tot noordoostenwind. Een blokkade, die gemakkelijk nog een week kan duren. Anna doet wat was met de hand. Na de koffie willen we toch vast een keer varen. We starten en steken over naar het noordelijk remmingswerk van de Volkeraksluis, een van onze geliefde plekken. Helaas, in het kader van de algehele achteruitgang der voorzieningen zijn er grote hekken langs de steiger geplaatst. Aan beide kanten. Je kunt wel aanleggen maar niet meer van boord stappen, de drijvende steigers zijn waarschijnlijk te onveilig bevonden door Rijkswaterstaat. Zodra er budget is worden ze vernieuwd, zeggen ze. Dat kan wel even duren. De Haringvlietbrug hebben ze dit jaar ook al gesloten voor renovatie van het beweegbare deel. Goede keus om dat in het vaarseizoen te doen.

     Enfin, we meren met de kop in de wind af langs het hek, aan de steigerzijde die voor overnachters is. Anders is het hier vol, maar nu liggen er maar twee andere boten. Rustig is het wel. In 2002 meerden we hier voor het eerst samen af. We gaan de genua erop zetten en dat gaat vlot. Volgt een heerlijke middag lezen en dutten. Om vier uur varen we terug naar Numansdorp. Omdat ik ook daar met de kop in de wind afmeer - luwte achter de buiskap - is de afstand naar de walstroom groter. De kabelhaspel moet erbij. Steeds slaat de stroom weer uit. Volgt een zoektocht: ligt het aan het koppelstukje, aan de haspel of aan iets anders? Grondige analyse leert dat het aan de waterkoker ligt. Die is alweer 20 jaar oud. Vanavond maakt Anna een sushi-salade voor ons. Naar het begin van dit kwartaal

Numansdorp (foto van gisteren).

Maandag 05-06-2023

Een minder koude nacht en opnieuw een zonnige dag met koude wind uit het noorden. Maar echte schaapscheerderskou is het niet, vinden ze bij Weeronline. Geen koud en grijs weer. Integendeel, vanaf vrijdag breekt er een periode van zomerse warmte met 25 tot 28 graden aan. Dan raken we waarschijnlijk ook die kille noordenwinden eindelijk kwijt. Al vroeg loop ik vanochtend naar de werf om onze beide nieuwe problemen aan te kaarten: de nieuwe mengkraan in de kombuis die slechts warm water geeft en de versleten koolborstels van onze Candy wasmachine. Morgen sturen ze monteur Peter langs.

     Verder genieten we van de dag, nu de boot met de kop in de wind ligt lekker tegen de wind beschut achter de buiskap en tegen de zon onder de bimini. Lezen: 'The Forever War' van astronoom Joe Haldeman, een oude SF-roman uit 1974 maar wetenschappelijk nog erg adequaat wat betreft relativistische puzzels. Het is overigens gebaseerd op de Vietnamoorlog en dat maakt dat de sfeer van Kurtz merkbaar is. Morgen rijden we naar Gorcum voor boodschappen en door naar de Lingehoeve in Oosterwijk voor de herdenkingsbijeenkomst voor Inge H. Woensdag denken we te vertrekken.

Er zijn steeds meer berichten dat het langverwachte offensief van Oekraïne begint. Verder was de afgelopen maand mei de op twee na warmste mei op de ERA5-dataset van het Europese klimaatbureau Copernicus. Alleen 2016 en 2020 waren warmer. Mei 2023 was rond 1.3 graden Celsius warmer dan in de periode 1850-1899 en de meimaanden zijn sinds 1979 - de start van de satellietwaarnemingen - met 0,7 graden opgewarmd. Versnelling dus. De nieuwe El Niño moet nog beginnen. Naar het begin van dit kwartaal

(beeld: NOS/Stijn Postmus)

Dinsdag 06-06-2023

Het zwaard van Damocles is vannacht gevallen, de Russen bliezen de grote stuwdam van Nova Kachovka op. Explosies deden de dam instorten en het machinegebouw is compleet vernietigd. Daardoor is ook nog eens 150 duizend liter machineolie in het water terechtgekomen. De kolkende waterstroom door het gat is onbeheersbaar, het stuwmeer is tweemaal zo groot als ons IJsselmeer. Het is een evidente oorlogsmisdaad en een ecologische ramp. In een groot gebied ter weerszijden van de Dnipro zullen tientallen dorpen overstromen, alsook delen van havenstad Cherson. De meeste delen van de stad liggen echter hoog. Hele huizen worden van hun fundamenten gerukt en drijven de sterk gezwollen rivier af. Op de andere rivieroever is de zaak veel erger. De sociale media tonen veel beelden van overstroomde stadjes en dorpen. Men zegt dat de kerncentrale in Zaporizja in gevaar kan komen. Die zou op langere termijn te weinig koelwater ontvangen als het waterniveau in het stuwmeer te ver zakt. Nog een paar dagen kan men water oppompen en daarna een back-up inschakelen: een hoger gelegen koelvijver die is aangelegd om periodes van droogte door te komen. Hiermee kan de centrale nog enkele maanden vooruit. De dam zou ook cruciaal zijn voor de watervoorziening van De Krim, maar volgens het Russische persbureau Tass zijn de waterreservoirs op De Krim momenteel goed gevuld.

     De overstromingen treffen vooral het gebied ten zuiden van Cherson, waarmee een door de Russen gevreesd optrekken van Oekraïnse troepen richting Krim bemoeilijkt wordt. Maar ook de Russische troepen in dat gebied worden uit hun defensieve posities gespoeld. De grote damdoorbraak is zeker niet in hun voordeel. Er gaan verhalen dat ze aanvankelijk trachtten een kleine doorbraak te maken met het doel om Oekraïnse troepen van een aantal eilandjes in de Dnipro te verjagen, maar dat ze het enorme geweld van de waterstroom onderschat hebben. Het gat werd in no time heel veel groter. Het spijt me, als het waar is typeert zo'n miskleun de Russen.

Het weer mag er weer wezen: zonnig met hele lichte sluierbewolking. Tegen half negen heeft Peter van de werf het zo voor elkaar. Een leerling maakte een knik in de koudwateraanvoer van de mengkraan in de kombuis. Met de Candy-wasmachine is het niet zo gemakkelijk. Er zit veel roet bij de koolborstels en de snaar is ook niet meer je dat. Tja, de machine is bijna 17 jaar oud en staat natuurlijk lang stil als we niet aan boord zijn. Dat is niet gunstig. Anna komt met een goed voorstel: we kopen een camping-wasmachientje en laten de komende winter de Candy vervangen als de boot toch in de loods staat. We vinden een aanbieding bij Bol.com, een Mestic MW-100 met goede kwalificaties. Daar komen we de zomer wel mee door. Hij wordt morgen bezorgd.

     Om half twaalf rijden we naar de AH in Numansdorp voor aanvullende voorraden. Iets na half drie zullen we naar huis rijden om vergeten zaken op te pikken. Daarna gaan we naar de herdenkingsbijeenkomst voor Inge H. Naar het begin van dit kwrtaal

Ongewoon vroeg begin van het natuurbrandenseizoen in Canada.

Woensdag 07-06-2023

Er is weinig voor nodig om te laten zien hoe extreem de natuurbranden in Canada zijn. De grafiek toont hoe ongewoon vroeg in het seizoen ze begonnen. De hevige rookontwikkeling teistert het land en de hele oostkust van de VS met zware luchtvervuiling die een 'zeer hoog risico' heeft voor de volksgezondheid. Het TV-journaal toont vanochtend een vuilgele lucht in de straten van Manhattan.

Ook hier bij ons gebeuren opmerkelijke dingen. De lange blokkade van de straalstroom duurt nog even voort. Daardoor blijft er lang een Hoog boven de Britse eilanden liggen, dat onafgebroken koude noordenwind naar ons toe blijft leiden. Maar na weken lijkt het hogedrukgebied op niet te lange termijn toch op te gaan lossen. Vanaf vrijdag is Nederland een aantal dagen het zonnigste en warmste land van Europa. Er wordt nog steeds geen regen verwacht en in het zuiden kan het zaterdag zelfs tropisch warm worden. Of die warmte na zondag aanhoudt, is nog onzeker. 'We hebben aankomend weekend zo'n beetje het weer van de Costa del Sol hier', stelt NOS-weerman Peter Kuipers Munneke.

Zelfs als de wereld de uitstoot van broeikasgassen radicaal terugbrengt en zich aan haar klimaatbeloften houdt, zijn zomers met een nagenoeg ijsvrije Noordpool waarschijnlijk niet meer te vermijden. Al vanaf 2030 is er kans dat de ijskap in de nazomer tijdelijk verdwijnt, schrijft Maarten Keulemans in De Volkskrant. Hij citeert uit een nieuwe analyse onder Zuid-Koreaanse leiding, dinsdag in vakblad Nature Communications. Het gaat beduidend harder dan de klimaatmodellen voorzagen.

Gisteren waren we tegen half acht terug aan boord, na de herdenkingsbijeenkomst voor Inge H. in de Lingehoeve in Oosterwijk, tegenover Heukelum dat aan de andere kant van het riviertje ligt. Men had het grote portret dat vele jaren terug van hem geschilderd werd, naast het spreekgestoelte gezet. Dat portret zie je op deze foto uit 2010, waar hij nog met zijn vader op staat. Dorpsgenoten en collega's in de wijnhandel haalden herinneringen op en er werden mooie wijnen op hem gedronken. We spraken enige bekenden en bleven niet lang.

Vanmorgen lukt het me na peinzen en puzzelen het leeslampje van Anna te repareren. Er komt bericht van T-Mobile dat ze binnenkort bij ons glasvezel komen aanleggen. Dat komt slecht uit, we hopen maanden weg te zijn. Een telefoontje leert (vrij snel) dat het uitvoerende bedrijf ons tevoren zal inlichten en dan kun je een afspraak maken voor wanneer we weer thuis zijn. 's Middags komt er wat meer bewolking en heel even klinkt er wat gerommel in de lucht en vallen er enkele druppels. Het zet echter niet door. Om een uur of twee arriveert het busje van de pakketbezorger, die een verrassend licht aanvoelende doos brengt met de camping-wasmachine erin. We pakken hem uit, een zeer handzaam apparaatje, eenvoudig te bedienen, geen toeters en bellen en gemakkelijk te plaatsen op het aanrecht in de kombuis (foto hier). Wil je warm wassen, dan laat je er warm water uit de kraan in lopen. Afvoer via een slangetje dat in de gootsteen hangt. Bedrijfsspanning slechts maximaal 180 Volt, dat heb je in iedere haven. Als we hem niet gebruiken staat hij in de douchecabine. Een aanwinst, nodig zolang de versleten Candy wasmachine nog niet vervangen is. Morgen willen we eindelijk vertrekken en naar de Veerhaven in Rotterdam varen. Naar het begin van dit kwartaal

Het bruggetje bij het Kerkeiland in Maasluis. Daarna is het bakboord-uit de kade voor jachten.

Donderdag 08-06-2023

Het is vandaag een fractie warmer en wat minder bewolkt dan gisteren en de wind is een fractie meer noordoost. We vullen de watertanks, rekenen af en verlaten Numansdorp om kwart voor tien. Het is kil op het Hollands Diep. Jacks aan. Wel een groots gevoel om weer te varen over dit wijde water. Alles functioneert naar behoren. Wat opvalt is hoeveel beroepsvaart er is. De wind staat schuin de kuip in, het tij is tegen. SOG 6 - 7 knopen. Een uur later zijn we bij de Dordtse Kil. Oversteken naar de stuurboordwal. De buiskap geeft nu windschaduw. Op de rechteroever staat een lange rij grote distributiecentra. De verdozing van Nederland. Halverwege melden we ons bij de Sector Heerjansdam op VHF 04. De Kil is een nauw water, druk met vrachtschepen, De tijstroom is forser tegen.

     Een uur later slaan we bakboord-uit de Oude Maas op. Puttershoek. Ook hier veel beroepsvaart die achterop loopt. We melden ons bij de Sector Oude Maas en een mijl voor de Spijkenisserbrug vragen we een opening aan. De brugwachter (op afstand) zegt dat er een zeeschip achterop komt, die tegelijk met ons erdoor moet, de Claus. Een tanker voor chemische stoffen, met de bestemming Antwerpen en de vlag van Gibraltar, zien we later op Marinetraffic. Bij de brug aangekomen vragen we op VHF 18 of we eerst mogen, de tanker is nog een eind weg. Dat mag. Anna vraagt daarna op VHF 18 een opening van de Botlekbrug, die erna komt. Claus is inmiddels opgelopen en mag nu eerst. Dan melden op VHF 62 bij de Sector Botlek, die even later een vrije oversteek geeft over de Nieuwe Maas. We varen westwaarts, richting zee, nu met de tijstroom mee. De SOG is nu ruim 9 knopen. Sector Maasluis is vlakbij. Anna belt naar de stadshaven of er plaats is. Dat is er. Bij de invaart vragen we op VHF 68 of men de vier bruggen wil openen. Dat gebeurt vlot en we motoren door het absoluut schilderachtige centrum naar het fameuze Kerkeiland. Het stadje van schrijver Maarten 't Hart. De laatste brug opent (foto hierboven) en de havenmeester/brugwachter maakt een foto van ons (foto hier). Hij roept dat we mogen liggen waar we willen. Er zijn maar vier of vijf andere jachten aan de Geerkade West. De havenmeester en een buurman nemen de touwtjes aan en we liggen. De havenmeester kent mijn weblog; dat is altijd leuk om te horen. Het is half drie. Hier waren we in augustus 2021 voor het eerst. Dat was in coronatijd en het was bar slecht weer. Overal waren bij de mensen kelders ondergelopen. Het is wel een rustige plek. Afrekenen met Aan/Uitnet. Tukje. Hier wachten we tot de wind naar het oosten draait om naar Scheveningen te gaan. Dat zou in het komende, warme weekeinde gebeuren. We hebben geen zin in wind-tegen-stroom geworstel.

In Oekraïne wordt inmiddels zwaar gevochten langs de hele lange frontlijn. De aanvalsgolven hebben voor zover bekend nog niet geleid tot omvangrijke terreinwinst. De eerste foto’s verschijnen van een moderne Leopard 2 tank actief aan de zuidelijke frontlinie. Militaire analisten houden er rekening mee dat er vooral langs de zuidelijke linie tussen Kamjanske (aan de Dnipro-rivier) en Voehledar flink gevochten gaat worden. Bij een doorbraak op deze linie kan het Oekraïense leger mogelijk een opmars maken richting de bezette stad Melitopol en uiteindelijk ook een aanval inzetten op de Krim. Naar het begin van dit kwartaal

Anna bij het sluisje naast de Schansbrug. Verderop het Schans- of Kerkeiland. Rechts ervan is de kade waar Dulce ligt.

Vrijdag 09-06-2023

We krijgen een warme dag. Het wordt bijna 28 graden in de middag. 's Ochtends wat klusjes. Het bakboord navigatielicht - het rode - op de boeg is stuk. Ik klik de kap los en draai aan het lampje, maar de fitting zit muurvast en zo ik sta even later met het kale lampje in de hand. Met een tang krijg ik de fitting niet los. Dat schiet niet op. Even laten rusten. Verder laat ik de generator twintig minuten lang lopen. Sinds september vorig jaar is hij niet meer aan geweest, maar het apparaat start meteen. Niet dat we hem nodig zullen hebben, maar hij moet het wel doen.

     Anna en ik lopen het stadje in. We herkennen het nog van twee jaar geleden, alleen stond het hier toen vol water van extreme regenbuien. Nu schijnt de zon uitbundig. Voorbij het sluisje is er een marktje, waar Anna bij een Indiër wat blouses koopt. Er is ook een stalletje met 2e-handsboeken. Een bloemlezing met verhalen van Joop Waasdorp - 'Halve Muiterij', RAP, 2006 - gaat voor 3 euro over de toonbank, omdat ik geloof dat ik er enkele nog niet ken. Op een drijvend terrasje op de smalle Noordvliet strijken we neer. Naast ons zit een vrouw te roken; de smerige rook waait ons pal in het gezicht. We verkassen tegenwinds. Wanneer komt nou eindelijk dat verbod?

    Een buurman van een motorjacht, een man alleen van 71, komt met me praten over prostaatkanker. In een babbeltje met Anna had hij gehoord dat ik het ook had. Maar hij heeft minder geluk. Zijn diagnose was zeven jaar geleden. Toen volgde een prostaatresectie, maar het bleek dat hij ook nog maligne cellen in de lokale lymfeklieren had. Volgde bestraling, die niet hielp, een jaar later zaten meer klieren vol, nogmaals bestraling, weer een jaar later zaten 20 klieren vol. Nogmaals bestralen was uitgesloten, nu moet hij met hormoonbehandeling beginnen. Hoe heb ik dat ervaren? Ik vertel hem over mijn driejarige Zoladex-therapie, die ik goed doorstond. Alleen opvliegers en gewrichtspijnen in het laatste halfjaar. Dat was in 2013. Het sterkt hem wat, hoop ik.

     Een heerlijk luie middag luieren we in de kuip. Alleen die lastige industrie tegenover de ligplaatsen, die maakt nogal wat herrie. De betonmortelfabriek Mebin. Wat doet die nog hier midden in het stadje, direct naast het idyllische centrumpje? Enfin, we krijgen een tropisch weekeinde en dan ligt de fabriek stil. Vanavond zoeken we ergens aan die leuke grachtjes een leuk restaurantje op, maar wil je rookvrij eten, dan moet je binnen gaan zitten. 

Het is nu officieel, volgens de NOAA is de nieuwe El Niño begonnen. Meer warmte, meer extreem weer in de komende jaren. De laatste El Niño, in 2019, was relatief mild. Tijdens de El Niño die daaraan voorafging, in 2016, werden de hoogste temperaturen ooit gemeten op aarde. De warmte in oppervlakkige laag water in de oceanen loopt nu al, nog voor de Niño losbreekt, al zo hoog op: vandaag was die 1,51 graden Celsius boven het niveau van 1850 - 1900. Voor West-Europa is de invloed van de ENSO-Niño gering, maar met name niet voor Afrika. India, Indonesië, Zuid-Amerika. Naar het begin van dit kwartaal

Maasslui (foto van gisteren). Op 22 augustus 2021 maakte ik net zo'n foto, maar toen regende het alsmaar.

Zaterdag 10-06-2023

Gisteravond liepen we naar het marktje waar we buiten aten voor het raam van Grieks restaurant Alfa. Gezellige terrassen op dat marktje; het deed aan alsof je ergens in een Grieks stadje was. Maarten 't Hart kwamen we niet tegen. Vandaag wordt het hier bijna 30 graden. We doen boodschappen bij de Jumbo in de buurt en drinken koffie op hetzelfde marktje, in de schaduw voor Grand Café De Waker. Geen rokers in de buurt. Ze hebben er overigens opmerkelijke pisbakken, gemaakt door een stuk uit biervaten te snijden. Op het pleintje is live-muziek die niet opdringerig is. Verder heeft het carrillon in de toren van de Groote Kerk achter onze boot (foto hier) erg mooie deuntjes op het hele en het halve uur ('s nachts niet).

     Vanmiddag lees ik de roman 'The Forever War' (1974) van fysicus en SF-coryfee Joe Haldeman uit. Los van alle vernuftigheden rond Einsteins relativiteit is het boek na vijftig jaar, geschreven in een tijd dat internet en mobiele telefonie niet bestonden, nog steeds indrukwekkend. Na het dutje in de kuip klopt er een trouwe lezer aan. Een verrassing. Frans de Bl. kennen we al van ons vertrek in de zomer van 2007. Toen kwam hij afscheid nemen met een fles wijn voor onderweg. Op zeker moment vertellen we dat we morgen naar Scheveningen willen. Dat kan niet, zegt hij, de haven is dicht vanwege de Volvo Ocean Race. Ik zoek het op en inderdaad, ze zijn dicht van 7 tot 16 juni. Vervelend, want we hoopten er een aantal dagen te blijven en onder meer Bas te ontmoeten. Het is echter niet anders, we zullen in één keer door naar IJmuiden moeten. Gelukkig is het rond negen uur hoogwater, zodat we het tij helemaal mee hebben. We spreken met de havenmeester af dat we om acht uur door de bruggen willen.

Deze hete dag is niet abnormaal, maar er is wel iets raars aan de hand in de oceanen. 'Top klimaatwetenschappers kunnen hun ogen niet geloven als ze de huidige ontwikkeling zien van de zeewatertemperaturen op onze planeet', tweet weerman Reinier van den Berg. Al weken volgt de wereld van klimatologen met ingehouden adem wat er gebeurt - en dan is de nieuwe El Niño pas dezer dagen begonnen en nog lang niet op zijn top. 'Totally bonkers' noemt er een de ontwikkeling. 'Normally I don't swear, but this is totally crazy', zegt een ander. 'If this doesn't scare the sh*t out of you, it should. The planet's temperature is heading into the unknown and no-one knows why', zegt een derde. Opvalt dat je er weinig tot niets in de media over leest. Naar het begin van dit kwartaal

Dulce onder zeil opweg naar IJmuiden.

Zondag 11-06-2023

Geef mij dagen zoals deze en je hebt geen last van me. Na een plakkerige nacht om half zeven wakker. Een dag met de beste vooruitzichten: een naar zuidoost geruimde wind en een vrijwel wolkenloze hemel. Om acht uur verzamelen zich drie vertrekkers voor de Schansbrug. De havenmeester/ brugwachter is op tijd en opent achtereenvolgens de vijf bruggen die ons naar de Nieuwe Waterweg brengen. Ik geniet al op voorhand en bij Anna is het andersom, met het gevolg dat het bij mij alleen maar kan tegenvallen en bij haar...eh...andersom. Op achterhand, dus want vandaag worden we allebei niet teleurgesteld. We melden ons bij het VHF-kanaal van de sector aan en ontmoeten een knoop of twee tegenstroom. SOG 4 - 6 knopen. Die was ingecalculeerd. Duurt nog een kleine twee uur. Even voor negen uur varen we door de  geopende Maaslandkering, het kunstwerk dat ons moet behoeden voor een nieuw 1953. Ware het niet dat...ik ga niet zeuren. We passeren Hoek van Holland. Lange rijen vrachtwagens op de wal. Een Stenaline-ferry legt voor ons aan naast een collega. Na een paar minuten stromen de vrachtwagens van de afrit. Handel doet ons leven. Van de overkant komen giftige dampen van alle chemische industrie tegen de wind in. Je zult hier wonen. Om 9.20 uur meld ik me bij Sector Maasmond. We zien de zee vooruit. Er is weinig scheepvaart. Daarover hebben Anna en ik een lopend debat. Ze varen niet op zondag, zegt zij. De zeescheepvaart trekt zich niks aan van de zondag, zeg ik. De tegenstroom neemt nu snel af. Om 9.45 uur varen we het zeegat uit. De SOG is meteen 7,9 knopen. Kijk aan. Voor ons ligt 33 mijlen naar IJmuiden. De zee is goedmoedig en rustig. Ik zie Anna ontspannen. We rollen de grote genua uit. Onze snelheid loopt snel op naar 8,8 knopen SOG. (SOG = speed over ground).

De feest van de rustige zee wordt over ons vaardig. Met innige tevredenheid zien we een paartje bruinvissen, eerst aan de ene kant en dan aan de andere. Om 11.00 uur zijn we bij de rede van Scheveningen. Er liggen zes LPG-tankers voor anker. We varen tussen ze door. Heeft Scheveningen dan toch zo'n terminal gekregen? We zien in de verte het reuzenrad op de bouelevard. Tien mijlen lang varen we door bruingele strepen van korrelige... ja, van wat? Algen? Ver aan bakboord ligt een langgerekt windmolenpark. Mijn gebruikelijke zee-peinzerij lukt niet goed en helaas begint de wind te krimpen naar OZO, de genua slaat af en toe in. Afvallen helpt een tijdje. Een mijl later is de wind vrijwel weg. Genua in. De kuip wordt bezocht door plakkerige vliegjes. We varen een eind voor het wedstrijdveld van de Volvo Ocean Race langs. Die lui houden de jachthaven van Scheveningen twee weken lang bezet. Dat zouden de F1-formuleracers eens met Schiphol moeten doen.

Tegen 13.00 uur passeren we Zandvoort en drie kwartier later lopen we de zeehaven van IJmuiden binnen, vlak voor een sleep met een drijvende bok. Ruime bocht voor de vissers op de pier. De wind is 20 knopen pal Oost, die voor de Kleine Sluis helemaal wegvalt. Het schutten gaat vlot, onze eerste sluis dit jaar en geen enkel geklungel. Om 15.00 uur varen we het Noordzeekanaal op, het is hier ettelijke graden warmer. Wind precies op kop. Aan de bakboordwal ligt het omstreden cruiseschip Silja Europa, waar tegen de wil van velen migranten in worden opgevangen. We zien er geen mens. Het Noordzeekanaal is erg saai, behalve als je bij Amsterdam komt. Daar is het megadruk. Beroeps- en pleziervaart en veerponten mengen zich zonder veel zichtbare problemen. Op de trappen bij het Centraal Station ziten veel mensen. Dat is een mooie lokatie aan het water geworden. Daarna varen we langs het Muziekcentrum aan het IJ en het BIMhuis. Ach, hoe lang geleden.. Een groot cruiseschip legt er afgemeerd, de Costa Favelosa. Even verderop horen we dat het gaat afvaren, maar dan zijn we al voorbij. Om vijf uur meren we voorzichtig af in een zijkanaal van het IJ aan de idyllisch gelegen woonark van Yvonne, de weduwe van mijn oude en onvergetelijke vriend Henk B. Ze is niet thuis (wisten we), maar komt ons later begroeten. We zijn vandaag geweldig opgeschoten. Hier blijven we enige dagen. Naar het begin van dit kwartaal

Maandag 12-06-2023

De foto hierboven nam ik toen we gisteren over het IJ voorbij het Centraal Station voeren, in oostelijke richting. Je ziet het Muziekgebouw met de tekst 'Holland Festival' erop, en daarnaast het BIMHuis. Links ervan ligt het cruiseschip Costa Favolosa, dat vertrok toen we er juist langs waren gevaren. 'Commerciële cruiseschepen behoren tot de grootste vervuilers van deze planeet', zo weten we al jaren. Een grote Amerikaanse cruisemaatschappij stootte in 2017 al bijna tien keer meer zwaveloxiden uit rond de kust van Europa dan alle 260 miljoen Europese auto's samen. Jammer, maar cruisen met rijke mensen trekt ons al heel lang niet. In de haven van Rotterdam voeren Extinction Rebellion en Scientist Rebellion vandaag en morgen actie tegen de vervuilende cruiseschepen.

     We beleefden gisteravond een hartelijk weerzien met Yvonne bij ons in de kuip. Bij die gelegenheid maakte ze een foto van ons, die goed laat zien hoe vrolijk het toeging. Na een lange nacht voel ik me uitgeslapen maar Anna niet. Een migraineaanval beroofde haar van de nachtrust. Het wordt vandaag 29 graden en er is wat hoge sluierbewolking. De wind is terug in het noordoosten. Met Yvonne rijden we naar de Kromhouthal. Dat is een tentoonstellings- en evenementenlocatie in een oude fabriek op de oever van het IJ, met originele pilaren en kranen. Er zit ook een grote Jumbo-supermarkt in. We hebben nieuwe voorraden nodig. Ons plan is om donderdag verder te varen en een aantal dagen - het maximum is drie - door te brengen op de Marker Wadden. We waren er vier jaar geleden al eens en het lijkt leuk om eens te zien hoe ze zich sindsdien ontwikkelden. We dachten dat je er kon reserveren via de Blue Water App, maar dat kan niet meer. Ach, het zal wel lukken, we zitten nog in het voorseizoen. Ik kijk ook op de website Waddenhavens, waar je kunt zien hoe druk het op de eilanden is. Het is al aardig druk op Vlieland, maar vooral op Terschelling waar het Oerolfestival begonnen is. Naar het begin van dit kwartaal

Dinsdag 13-06-2023

Dit is beslist geen alarmisme, het is allemaal echt. De Amerikaanse klimatoloog Jeff Berardelli (Cornell University) plaatst in een tweet een vergelijking van twee dagen wat betreft oceaantemperaturen in de aanloop tot de nieuwe El Niño: 11 juni 1982, toen er een super El Niño in ontwikkeling was, en van jongstleden 11 juni 2023 - met de nieuwe El Niño in aantocht. Een onthutsende vergelijking, moet ik zeggen. De El Niño van 1982 - 1983 was een van de sterkste die tot nu geregistreerd werd. Hij leidde tot enorme droogtes in Indonesië en Australië, vernietigde oogsten, grote overstromingen in de VS, een abnormaal groot aantal orkanen in de Pacific en een ongewoon warme winter op de middelbare breedtes in Noord-Amerika en Eurazië. Het aantal slachtoffers liep op tot 1300 - 2000 en de schade tot meer dan 13 miljard dollar. En kijk nu eens naar 11 juni 2023. Het verschil is indrukwekkend. De temperaturen in de oceanen - al dat rood op de kaart - is 40 jaar later wel erg veel intenser. Zie onder meer de grote hitte in het Atlantisch zeegebied voor de kust van West-Afrika bij de Kaapverden, een belangrijke kraamkamer voor orkanen. Het gaat niet om een incident, dat volgend jaar er zomaar heel anders kan uitzien. Het opwarmen van water vergt enorm veel energie. Opwarmen van alleen 1000 liter water kost ca. 4 kuub gas. Alle oceanen op aarde bevatten samen 1,338 miljard kubieke kilometer water. Reken maar uit.

     Toch is er een hypothese die de versnelde opwarming van die ontzaglijke bak water kan verklaren en dat is het verdwijnen van zwaveldioxide (SO2) uit de atmosfeer boven de scheepvaartroutes door het verstoken van schonere brandstof. Een maatregel, bedoeld om luchtverontreiniging tegen te gaan, maar die dus - navrant genoeg - méér opwarming van de oceanen veroorzaakt. Ironie is nooit veraf, ik meldde het eind vorige maand al in een uitvoerig bericht. De media schreven er nauwelijks over, maar nu brengt de Los Angeles Times het nieuws groot: 'By cleaning up shipping fuels, massive regions of the world’s oceans that were protected from heating by shipping sulfate aerosols are now experiencing rapid warming'. NB: het is nog een hypothese, die bewezen moet worden! Bovendien gaat het allemaal ook nog gepaard met een alsmaar sterker wordende zonnecyclus - de 25e - die de komende jaren extra hitte naar de aarde voert. NB: in 1982 - 1983 was er geen actieve zonnecyclus.

Het is vandaag opnieuw wat minder warm: 27 graden in de middag. De wind zit weer in de noordhoek en is af en toe stevig. Ik maak een lange kuier door het bos hiernaast en door het schilderachtige dorp Nieuwendam, dat in de vorige eeuw geheel opgenomen werd door de groei van Amsterdam-Noord. Er is een sluisje, waar je kunt zien hoeveel meters lager het water in de achterliggende polder staat. Van de overkant fotografeer ik ons scheepje naast de woonark van Yvonne. Die foto komt morgen. Vanavond gaan we hier in de buurt uit eten met Floor & Jason. Naar het begin van dit kwartaal

13 mei 2023. Dulce afgemeerd aan de woonark van Yvonne in Zijkanaal K, Amsterdam-Noord.

Woensdag 14-06-2023

Weer een zonovergoten dag. Het is (in De Bilt) de 33e op rij. Sinds 13 mei regende het niet meer. Daarmee evenaren we de zomer van 2007, toen het ook zo lang droog bleef. De komende dagen zullen eveneens droog verlopen, dus vestigen we een absoluut record, maar er lijkt volgende week een kleine weersomslag aan te komen met meer westelijke winden en dus meer aanvoer van vocht. Ondertussen staat ook het neerslagtekort hoog; hoger zelfs dan vorig jaar. We gaan boven de curve van de 5 procent droogste jaren uitkomen.

     Opmerkelijk is dat het Azorenhoog sinds twee weken veel zwakker is dan anders. Normaliter jaagt het de trade-winds aan die Saharastof en (buiten het orkaanseizoen) overstekende zeilers over het tropische deel van de Atlantische Oceaan stuwen. Door de zwakke passaatwinden koelt het oceaanwater momenteel minder af. Wat dat gaat betekenen moeten we afwachten. Het Atlantische orkaanseizoen 2023 begon op 1 juni jl. en loopt tot 1 november. Op die dag stak de eerste tropische storm op, Arlene genaamd. Op 3 juni zakte ze weer in.

Twee overlijdens die me raken. In zijn huis in Amsterdam overleed gisteravond de politicoloog Meindert Fennema. Hij was al geruime tijd ziek. Fennema was 77 jaar oud. Ik kende hem uit het begin van mijn Utrechtse studentenjaren, de periode dat de Studentenvakbeweging (SVB) werd opgericht. Daarna verkaste hij naar Amsterdam. Ook hij was van Friese afkomst. Een jaar of zeven geleden troffen we elkaar weer in het Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam bij een boekpresentatie. Daarna wisselden we onze boeken uit. Op diezelfde dag 7 jaar terug overleed Henk B. Het andere overlijden is dat van de Amerikaanse schrijver Cormack McCarthy, die een aantal boeken schreef die een grote indruk op me maakten. Ik heb er nu zelfs eentje mee aan boord genomen. In 2007 las ik zijn eerste boek 'Suttree' (1979), dat me ongelooflijk boeide. Ik vond het later zijn beste boek. Het werd in het Nederlands vertaald als 'Angel', een titel die ik niet begreep. McCarthy werd 89 jaar en was één van de werkelijk groten uit de Amerikaanse literatuur.

Gisteren aten we met Floor & Jason bij Hotel De Goudfazant in een grote hal, vroeger een garagebedrijf, op de oever van het IJ. Een aparte lokatie en een lekkere keuken. De grote garagedeuren waren omhoog getrokken. Hier een foto die toont hoe gezellig we het hadden. Anna sliep vannacht goed zonder dat migraine interfereerde. Vanmorgen doet ze aanvullende boodschappen met Yvonne. Vanavond gaan we met onze gastvrouw uit eten in de alternatieve sferen van 'De Verbroederij', waar we altijd graag kwamen als we hier lagen. Naar het begin van dit kwartaal

15 juni 2023. Het is rustig op de Marker Wadden.

Donderdag 15-06-2023

Even voor half tien vertrekken we, uitgezwaaid door Yvonne. Het weer is hetzelfde als de afgelopen weken: noordoostenwind 3 - 5 Bf en zonovergoten, strakblauwe hemel. De Oranjesluis voor jachten staat open, we kunnen er zo in. Het duurt slecht kort, even later dobberen we voor de Schellingwouderbrug. Die opent om 10 uur. Het traject naar de Marker Wadden is rechttoe, rechtaan. Het staat niet op de electronische kaart, die is te oud (en updates zijn er niet meer voor), maar op de papieren kaart staan ze wel. Ik maak op het gevoel een WP. De afstand is zo'n 25 mijlen met de wind op kop. Op het Markermeer is het niet druk. Op een afstand van een mijl of zes zien we de lage eilanden tenslotte liggen, het WP was niet misplaatst.

     Een bocht tussen de lage duinen leidt naar de haven, waar je drie steigers heb: voor charters, voor korte-liggers (die moeten stapelen) en een derde met boxen. Daar willen we er graag een van en die krijgen we ook. Er liggen nog geen tien boten. De havenmeester is vriendelijk en neemt de touwtjes aan. Ook hier is de wind precies op kop met aangename luwte achter de buiskap. Je rekent hier één tarief af (33 euro) en daarvoor krijg je maximaal drie overnachtingen. Walstroom is er niet en dat levert ons een prettig gevoel van zelfvoorzienendheid op (zonnepanelen, windmolentje). Er staan op de wal meer gebouwtjes dan twee jaar terug en er is ook meer begroeiing. We zien een nieuwe havenkantoor, een soort paviljoen (dat om half 5 sluit), alles gerund door vrijwilligers, en een nieuw sanitair gebouw. Douchemuntjes zijn verkijgbaar op het havenkantoor. Op het havenkantoortje verkopen ze wat elementaire levensmiddelen, waartoe aantoonbaar ook knakworsten behoren. Wij hebben echter alles bij ons. In de verte onderscheiden we Lelystad met een hoge zendmast en oostelijk daarvan een industriecomplex.

     We ontspannen ons voor de rest van de middag in de kuip en zien hoe er af en toe nieuwe boten arriveren. Hollanders, Duitsers, Fransen. De rust is ons zeer aangenaam, in het bijzonder even geen klimaatopwarming, oorlog in Oekraïne of ergernis over de Haagse politiek. Even maar, nou ja, even.. We willen drie nachten blijven en morgen beginnen aan het verkennen van de eilanden. Zondag willen we door naar Enkhuizen, onder meer om een volle gasfles te kopen. Naar het begin van dit kwartaal

Marker Wadden met een van de vogelobservatiehutten..

Vrijdag 16-06-2023

Na een hele rustige nacht worden we vroeg wakker. Verkwikt en met zin in een wandeling over het hoofdeiland. Opnieuw een fraaie zomerdag. Op het havenkantoor blijkt dat ik me gisteren vergiste in het ligtarief. Dat is niet 33 euro voor maximaal drie dagen, maar 33 euro per dag met een maximum van 3 dagen. Maar omdat we hier meteen lid worden van Natuurmonumenten krijgen we een mooie korting. Handig bedacht. We kopen een fles water en gaan op weg over de schelpenpaadjes. Als de frisse noordenwind er niet was geweest, was het beslist een opgaaf. het verschil met vier jaar geleden is groot. De Marker Wadden groeien uit tot een leuk natuurgebied waar het goed wandelen is. Veelkleurige bloemen en struikgewas, geel van een soort kleine brem (lijkt het) en wit van margrieten en kamille, pluizige lisdodden in het riet, het is zo'n mooi moerasgebied (foto hier). Maar waarom zijn er totaal geen vlinders? De algehele vlinder- en bijenloosheid in ons land dit jaar? Geen idee. Overal om je heen klinkt het geluid van de wind, van sterns die luidruchtig boven hun broedgebied cirkelen, van kikkers, ganzen en ander gevogelte in en bij de poelen en vijvers - (als je de naam niet weet, zeg je 'gevogelte'). Eendengezinnen met wel acht tot tien kleintjes. Zijn hier geen ratten? Op een paaltje ziet Anna een fragiel, bleekgroen vogeltje, dat ze later determineert als een groenling, maar omdat het vogeltje een langere snavel had, komen we later uit op een Groene Bijeneter. Maar die komen maar zelden in Nederland. Hm. Tijd voor een foto was er niet. Op en boven de strandjes zien we steltlopertjes en visdieven en daarmee is onze ornithologische kennis uitgeput. Wel raak ik gaandeweg ontroerd door dit landschap. Het heeft iets maagdelijks, ongerepts, als het ware. Ergens in het oneindige heelal en misschien wel in de Melkweg zelf moet er een planeet zijn die er helemáál zó prachtig uitziet, dacht ik, daar wil ik heen.

     Na bijna twee uur wandelen keren we terug naar de haven en drinken Rivella (zij) en Cola Zero (hij) op het terras van het strandpaviljoen. Mooi uitzicht op strand en zee. Op de boeienlijn liggen wat bootjes voor anker. In de verte gebouwen van de Randstad, van Almere en Amsterdam. Aan de andere kant zien we de Houtribdijk tussen Enkhuizen en Lelystad. In de nederzetting hier komt alle energie van zonnepanelen en een kleine windmolen. Drinkwater maken ze door water van het Markermeer te filtreren in de duinenrij. Vuilniszakken met vuil kun je hier niet kwijt, die moet je meenemen naar de wal.

     In de middag doet Anna beneden een tukje en ik bekijk vanuit de kuip hoe de haven volstroomt met steeds meer boten. Veel huurboten met Duitsers maar de mensen gedragen zich beschaafd, meren voorzichtig af en maken geen kabaal. Misschien komt dat nog. We zijn blij dat we nog een dag hebben. Het blijft dit weekeinde warm, zondag moeten we weg en gaan door naar Enkhuizen. De komende week zal er regen komen maar niet zoveel, geloof ik. Naar het begin van dit kwartaal

Het brugje naar de zuidelijk helft van het hoofdeiland, tegenover de haven en de uitvaart naar het Markermeer.

Zaterdag 17-06-2023

Gisteren regelde ik online een vast energiecontract bij onze energieleverancier. Voor drie jaar voor 168 euro in de maand (inclusief prijsplafond). Het gaat 30 juni a.s. in. Is dat wijs? De prijs van gas ging afgelopen week weer wat stijgen, onder meer door het stijgende verbruik in China. Of dat doorgaat, weet niemand, de prijs kan ook weer dalen. Het blijft gewoon een gok, maar ach, we betalen nu 188 per maand en nu hebben we voorlopig  zekerheid.

     Nooit eerder scheen de zon zo veel in de eerste helft van juni. De zon scheen gemiddeld 196,1 uur over het hele land. Het vorige record was in juni 2021: toen kwam het aantal zonuren in de eerste 15 dagen van juni uit op 169,4. De zon schijnt ook vandaag met wat vage sluiering in de bovenlucht. De wind is licht en zoekt naar een nieuwe richting. We maken een wandeling naar het zuidelijk deel van het hoofdeiland en genieten weer van de tere, groene kleuren (foto hier). Op de andere eilanden kun je overigens niet komen en ook wij stuiten na een brugje op een afsluiting voor het broedseizoen. Terug dus. Onderweg vinden we een dode stern en melden die bij een vrijwilliger die toevallig vlakbij op de fiets is. De vogel zal worden weggehaald om te onderzoeken of hij vogelgriep had. Daarna lopen we naar het noordelijk havenhoofd en vervolgens op blote voeten langs het strand naar het paviljoen. Alwaar vruchtensap appel/blauwe bes (zij) en rivella (hij). Middag met lezen en luieren in de kuip en naar de gaande en komende bootjes kijken. Nieuwe buren aan beide kanten, rustige mensen.

Eindelijk is er een ontwerp voor een van de nieuwe gedichten van de Poëzieroute, 'Het Smalste Huisje' van Gorcum. Bestemd voor de Kalkhaven. Het wordt nummer 26a in de route. De bestuursleden zijn het het over de ontwerpkeus eens en Joop zal het overleg voeren met de betrokken VVE voor plaatsing op hun muur. Ook gaat hij echter de vergunning aan (als die nodig is) bij de gemeente. Naar het begin van dit kwartaal

Enkhuizen. Het hefbrugje naast de Drommedaris over de invaart naar de Oude Haven.

Zondag 18-06-2023

Gisteravond klonk er - kwart voor negen - opeens een gesis. Paniek op de steiger. Een gaslek!, riepen mensen. Een enkeling gooide onmiddellijk de touwen los en vluchtte snoeihard zijn box uit. Het gesis bleek aan boord van een schip te zijn dat drie boxen verder lag. Groepen vaarders stonden op afstand te kijken, ook de bemanning van het schip in kwestie, niemand durfde dichterbij te komen. Tja, na tien minuten durfde ik het wel. Ook de eigenaar van de boot, een Duitser, lid van de bemanning, kwam nu nader. Bij het verwisselen van een lege gasfles ging het ventiel van de volle fles stuk, vertelde hij. Hij kon het niet meer dichtdraaien en vluchtte dus van boord. Enfin, na weer tien minuten hield het sissen op, de fles was leeg. Einde opwinding, maar met gas moet je inderdaad niet spotten.

Omdat de wind gedraaid was sloegen golfjes onophoudelijk tegen het achterschip en gaven een klokkend geluid waar we slecht door sliepen. Het was trouwens ook nogal benauwd. Om half twee keek ik even aan dek. Alles om ons heen was aardedonker. Ook in de nederzetting brandde geen enkel licht. Het enige licht kwam van de sterrenhemel en de ankerlichten van de talrijke ankeraars achter de duinen. Het enige geluid was het klonkgeluid van de golfjes onder de achterplecht. Om zeven uur stonden we op, zonder haast. Het viel ons op dat de koelkast geen enkele keer aansloeg. Was hij kapot of was er niet genoeg accuspanning? Een blik op de monitor leerde me dat die met 12,13 Volt inderdaad aan de lage kant was. Toen ik op mijn laptop het wereldnieuws zat te scannen viel de spanning ineens helemaal weg, dat wil zeggen: de omvormer sloeg uit op het moment dat Anna water nam en de waterpomp dus aansloeg. Uitzetten van alle stroomgebruikers leverde op dat de koelkast weer aansloeg. Het wijst er allemaal op dat onze AGM service-accu's aan het eind van hun tijd beginnen te raken. Goed dat we vandaag naar Enkhuizen gaan. Het is alleen stom dat ik nergens de leeftijd van die accu's weet te vinden. Het zou in 2019 geweest kunnen zijn.

De hemel is niet meer egaal blauw maar zwaar gesluierd. De wind is gedraaid naar het zuidwesten. Een buienfront trekt vanuit Frankrijk op weg naar het noorden. We vertrekken om kwart over negen. De motor start meteen; met de startaccu is in elk geval niks mis. Bij het uitvaren uit de box vergeet ik de achtertros aan stuurboord los te maken, dus halverwege liggen we stil. De schipper staat besmuikt achter het stuurwiel te kijken terwijl Anna de lijn lostrekt. Links en rechts van de uitvaart zien we vele tientallen ankeraars. We zetten de koers op 334 graden om het Enkhuizerzand te vermijden. Wind is er nauwelijks. De stuurcomputer heeft steeds te weinig satellieten in zicht, maar gaandeweg wordt dat beter. Om kwart voor elf zijn we bij de grote naviductsluizen. Die aan bakboord gaat al snel open en laat een stroom aan jachten uit. Mooi, de mensen gaan naar huis, geen gebrek aan ligplaatsen in Enkhuizen, denken we. Zelf gaan we met slechts één ander jacht naar binnen.

     Om elf uur liggen we voor de invaart naar de Oude Haven, onze favoriete plek hier. Van de havenmeester mogen we naar binnen. Hij bedient het hefbrugje bij de Drommedaris voor ons (foto hierboven). Er liggen maar vier jachten en een oud schip uit de 16e eeuw, plek genoeg. We meren af aan de steiger achterin, bij de volgende brug, het voelt als thuiskomen. Hier hebben we vaak gelegen. verderop is er kermis. We diepen een betaalkaart op van twee jaar geleden, waar nog bijna tien euro op staat. Daarmee zet ik de walstroom aan. Op het havenkantoor boek ik voor drie nachten. Vanavond en vannacht is er kans op regen, evenals de komende dagen. Eindelijk weer wat regen. Rommert en Nora beeld-bellen wegens vaderdag. Straks gaan we samen uit eten. Morgen gaan we op zoek naar een techneut die de staat van onze serviceaccu's kan controleren. Naar het begin van dit kwartaal

Dulce in de Oude Haven van Enkhuizen. In de verte ligt de replica van de 'Halve Maen', een oud VOC-schip.uit 1609.

Maandag 19-06-2023

De hevige regen met onweer die voor na middernacht was aangekondigd en waar code geel was ingesteld, bleef hier helemaal uit. Wel was het tamelijk benauwd. Om half vier begint men op de straat boven ons met het opbouwen van kramen voor wat hier 'de lappendag' heet, een jaarmarkt met stoffen, lakens, kleding, enz. De ochtend is bewolkt en droog maar niet echt koud. Wel is de wind helemaal gedraaid en waait vrij krachtig uit west tot zuidwest. Anna en ik hebben beiden de vaste neiging om problemen meteen aan te pakken. Vanochtend lopen we naar de scheepswerf aan de overkant, Brovo Scheepsbouw, maar daar is niemand. De hoofdlokatie is bij de grote Compagnies-jachthaven, maar hier staat een 06-nummer op de dichte deur en als we dat bellen, krijgen we een jongeman aan de lijn die belooft om meteen te komen kijken naar onze Trojan AGM serviceaccu's. Anna loopt vast terug om het beddengoed weg te halen, de 4 accu's zitten daar onder, en ik wissel nog snel even onze lege gasfles om voor een volle in de watersportwinkel bij het havenkantoor. Daarna haal ik de lattenbodem en de dekplaat boven de accu's weg. Even later ziet de jongeman van Brovo (die Bram heet) al gauw op onder meer onze accumonitor dat de conditie van de accu's flink is afgenomen. Hij heeft ze niet op voorraad en dus zal hij naar vervangers zoeken. 's Middags is er al een email met twee opties: Victron (110 Ah) en VMF (104 Ah). We kiezen de accu die het dichtst bij de capaciteit van de Trojan zit (100 Ah) en tevens de goedkoopste is, dat is VMF voor 255 euro per stuk. Misschien zijn ze er morgen of overmorgen al.

     Daarna lopen we met het boodschappenkarretje de stad in, langs de kramen van de lappendag. We drinken koffie voor het Hotel De Port van Cleve, waar we ooit logeerden toen ik mijn korte opleiding voor het examen Marcom A deed op de zeevaartschool hier. Het is als vanouds hartstikke gezellig in Enkhuizen. Onze voorraden vullen we aan bij de Vomar supermarkt in het centrum en drentelen verder langs kramen en winkels. Steeds vaker komt de zon tevoorschijn. Luie middag in de kajuit. Voor morgen verwacht men vanaf de avond stevige regen- en onweersbuien.

Boven het recordhete water van de centrale Atlantische Oceaan zijn ten zuidwesten van de Kaapverden twee depressiekernen ontstaan. De eerste is inmiddels de tropische depressie 'Three' geworden en de tweede is wat jonger en groeit uit. Ze bewegen naar het westen. het klimaatcentrum in Berkeley Earth becijferde een nieuwe prognose: 2023 heeft 54 procent kans om met een nieuwe El Niño in opbouw het warmste jaar ooit gemeten te worden.  Naar het begin van dit kwartaal

Buienradar voor 17.40 uur vandaag.

Dinsdag 20-06-2023

De afgelopen nacht bleef het droog, de verwachte buien passeerden ver naar het oosten over Duitsland. het wordt een warme, broeierige dag. Medewerkers van de haven komen langs om te vertellen dat het hefbrugje van de Oude Haven kapot is. Het zal vandaag éénmaal opengaan en daarna provisorische worden hersteld. De weinige jachten vertrekken maar wij niet. We wachten immers op de nieuwe accu's. We slenteren door het oude stadje met zijn mooie, monumentale panden, de kleine vissershuisjes en de fraaie grachtjes. Op de kop van de Oosterhaven zit een vishandel annex rokerij. De eigenaar heeft een overtuigende wijze gevonden om te tonen hoe vers zijn vis is (foto hier). Overigens zegt iets in mijn geheugen dat ik jaren terug al een gelijke foto maakte, maar ik kan hem niet vinden. Van de toren van de Zuiderkerk klinkt een prachtig beiaardconcert. We drinken koffie op het terras van Grand Café Van Bleiswijk, totdat er twee mensen naast ons komen zitten roken. Wanneer in godsnaam komt dat verbod eindelijk?

     Het wordt vanmiddag erg warm, bijna 30 graden. Anna ligt te bed in de achterhut met de ventilator op zich gericht. Uit het zuiden nadert een warmterfront met zware regen- en onweersbuien. Het KNMI kondigde code oranje af voor gevaarlijk weer (voor Noord-Holland code geel). Men waarschuwt voor zeer harde windstoten en hagelstenen van twee centimeter en verder 'voor wateroverlast, omvallende bomen, rondvliegende voorwerpen en blikseminslag'. Ik volg het op de Buienradar. Het lijkt erop dat de zwaarste buien ten westen van ons langs zullen trekken. De meeste regen komt hier straks tegen zeven uur. Het zijn natuurlijk wel prognoses, ondanks de korte tijd.

Vandaag stemt meerderheid van de 27 EU-ministers van Milieu in Luxemburg, zoals verwacht, voor de natuurherstelwet van Eurocommissaris Frans Timmermans. Nederland (minister Van der Wal) stemde tegen. Je schaamt je dood voor dit land. Ons land is tegen de invoering van de wet, voornamelijk omdat het kabinet vreest voor een herhaling van de stikstofcrisis en vooral uit angst voor verder electoraal succes van BBB bij de Europese verkiezingen in maart volgend jaar. De wet is overigens al sterk afgezwakt tot een inspanningsverplichting. Uit het verleden weten we dat zo'n verplichting tot niets leidt. Het stuk moet nog door het Europees Parlement waar de grootste fractie, die van de christendemocraten, er fel tegen is.

Het Oekraïense offensief bestaat tot dusver uit prikacties om te testen waar de zwakke plekken zitten bij de Russische verdediging. Men maakt kleine vorderingen. De Russen waarschuwen het Westen, dat vreest voor escalatie. De Russische minister van Defensie, Sergej Sjojgoe, zegt vandaag dat als Oekraïne besluit om De Krim met westerse langeafstandsraketten (zoals de Britse Storm Shadow) aan te vallen, dan zal Rusland dat beschouwen als ‘volledige betrokkenheid’ van de VS en het VK bij de oorlog. Dat zeiden ze al eerder. Naar het begin van dit kwartaal

Van Enkhuizen naar Hindeloopen.

Woensdag 21-06-2023

Regen en onweer kwamen gisteravond uiteindelijk om een uur of zes. Eerst regen, aanvankelijk niet erg veel, maar later tegen zeven uur wel (foto hier). Dikke, ratelende regen spoelde dek en opbouw schoon. Alle vogelpoep is weg. Toen was er ook een halfuurtje onweer, niet heftig en zonder inslagen voor zover we konden waarnemen. Er kwam ook een email van monteur Bram met de vraag of we morgen om half elf bij zijn zaak in de Compagnieshaven-marina wilden afmeren. Dat scheelt hem een hoop gesleep met de zware accu's. Vanmorgen zon aan een heldere hemel. We vragen voor tien uur opening van het hefbrugje aan en motoren naar de grote marina naast het Zuiderzeemuseum. Daar meren we af aan het begin van de meldsteiger. De Jachtservice van Bram zit daar op de begane grond, onder het havenkantoor. Twee monteurs gaan aan de slag, een ervaren man en een jongeman die pas afgestudeerd is in het vak. Ze werken adequaat en zorgvuldig (foto hier). In twee uur zijn ze klaar en testen de zaak uit. Opladen gaat prima, ze hebben de oplader wat bijgeregeld. Onze accumonitor geeft de toestand precies aan. Ondertussen doen we wat boodschappen in de watersportwinkel en het supermarktje ernaast. De marina is prima geoutilleerd maar voor ons te massaal.

     Om één uur varen we het IJsselmeer op. Er staat een stevige westenwind en de bijbehorende zeegang. Anna is not amused. Ze heeft liever niet dat ik zeil zet. Terug naar de Oude Haven heeft ze ook geen trek in, dus we besluiten door te zetten en naar Hindeloopen te gaan. Van echt stampen is gelukkig geen sprake, maar wel van een tuitelige boot (foto hierboven). Enfin, om half vier meren we af aan de oostelijke wal van de gemeentehaven. Een prima plekje, morgen volgt een foto. Dan nemen we een dag rust, waarschijnlijk vrijdag verder.  Naar het begin van dit kwartaal

Dulce in de Hylper Haven (foto van gisteren). Lnks de uitvaart naar het IJsselmeer, midden en rechts achter de gebouwen de enorme marina.

Donderdag 22-06-2023

Het is vannacht stil in de Hylper haven. Vanochtend vertrekken bijna alle schepen zodat we het grootste deel van de dag alleen aan de havenkade liggen. De zon schijnt door een wat omfloerste hemel. Het is zeer de vraag of een nieuw buienfront over het hele land zal trekken of zich beperkt tot het zuiden, zuidoosten en oosten. De weermodellen zijn het er niet over eens.  De wind is zacht en uit het noordoosten. We lopen over het terrein van de enorme marina van Hindeloopen, waar we de lakens willen wassen. Die kan ons nieuw wasmachientje niet aan. De jachthaven beschikt behalve over zo'n duizend ligplaatsen en een wasserette, een watersportwinkel, een tankstation, een restaurant, een croissanterie, een recreatiegebouw met sportfaciliteiten, een overdekt zwembad en een sauna, een hotel, diverse speeltoestellen voor kinderen, een botenlift en een reparatie-afdeling, maar het is er vandaag overal uiterst stil. Dat geldt ook voor het stadje zelf, veel winkels en sommige horeca zijn zelfs nog gesloten. We drinken onze koffie op het terras van Ame Gijs op de dijk en lopen naar de ons welbekende Sparvestiging in het straatje dat De Tuinen heet.

     Gedurende de dag trekt de hemel heel langzaam dicht. Nieuwe passantenboten arriveren er nauwelijks. Voor Limburg wordt inmiddels code oranje ingesteld vanwege zware regen die wordt verwacht. Het KNMI raadt aan weerberichten en waarschuwingen in de gaten te houden, kelders af te sluiten als het kan en alleen te reizen als dat echt nodig is. In Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel geldt code geel. Plaatselijk kan er wel 75 mm neerslag vallen. Van de afvoer van de Maas weet men dat die in relatief korte tijd snel kan stijgen. Vijf uur: nog steeds is het droog. Er komen nu wel nieuwe passanten.

LTO is uit het overleg gestapt over een landbouwakkoord. Hoewel men zegt dat 95 procent van hun eisen werden ingewilligd, ziet Sjaak van der Tak 'geen toekomstperspectief voor de boeren'. De bedrijfstak accepteert geen harde normen en verboden. Elke boer moet zelf kunnen bepalen hoe hij zijn stikstofuitstoot verlaagt. Tweederde van de Nederlandse boeren ontkent überhaupt dat Nederland een stikstofprobleem heeft, aldus een enquête van Nieuwe Oogst. Het is voor mij allemaal onbegrijpelijk. De Volkskrant zet het op een rijtje: 'De veehouderij, akkerbouw en tuinbouw zijn samen goed voor slechts 1,4 procent van het bruto binnenlands product en 2 procent van de werkgelegenheid. Tegelijkertijd veroorzaakt de sector 45 procent van de stikstofneerslag en 16 procent van de broeikasgasemissies in Nederland. De Nederlandse landbouw bestaat overwegend uit goedkope bulkproductie voor de export, die op de wereldmarkt niet concurrerend is. Daarom ontvangt de gemiddelde Nederlandse boer jaarlijks circa 20 duizend euro inkomenssteun.' Waarom zet de regering niet door? Dat komt omdat de politiek haar oren laat hangen naar de landbouwlobby en angst heeft voor tractoren in Den Haag. Die lobby zit 'in de haarvaten van het lokale bestuur.' Dat werkt door in de patstelling binnen het kabinet: VVD en CDA versus D66 en ChristenUnie. Dat maakt van ons land een bananenrepubliek. Naar het begin van dit kwartaal

Hindeloopen vanochtend. We hebben de boot gedraaid.

Vrijdag 23-06-2023

Inderdaad bereikten de buien van gisteravond de regio waar we liggen niet. Het bleef droog. In Limburg liepen heel wat straten onder water. Vanmorgen staan we voor de vraag: verdergaan of blijven we nog wat? De wind is Noord Bf 3 - 4, dus precies op kop. Anna worstelt al twee dagen met migraine en het is geen goed idee om in zo'n conditie op een bewegende schip te zitten. We leggen de boot wel andersom om luwte in de kuip te hebben. Het is vandaag drukker dan gisteren. Ik maak een kuier door het stadje en zie in het schaatsmuseum een geglazuurde, stenen geboortespaarvarken, zoals ik er zelf ook ooit één kreeg toen ik ter wereld was gekomen (1947). Hij staat nog bij me op een plank. De rest van de dag slaapt Anna veel. Later kijken we in de kuip naar de boten die arriveren. Op de wal bij het sluisje worden vlaggen en geluidsapparatuur neergezet. Ook stopt er een motoragent en Omrop Fryslân staat er met een auto. Het schijnt te gaan om de passage van sportman Maarten van der Weijden in zijn malle Elfstedentriathlon. (Ik heb niks met sport. Sport is zelden gezond. Veel teveel slijtage). Tegen half vijf staat er een haag mensen op de dijk bij de leugenbank, die klappen voor iedereen die voorbij komt. Muziek schalt uit luidsprekers, o.a, John Lennon 'Imagine'. Precies om vijf uur - de klok slaat juist - passeren nog wat motoragenten en dan komt Van de Weijden aanlopen. Een hele lange man met een zwart petje. Onder applaus stopt hij en krijgt - lijkt het - een stempel bij de leugenbank. Dan loopt hij omringd door supporters verder. Wij hebben Maarten gezien!

Diverse keren maakte ik melding van de opwinding onder klimatologen, oceanologen en andere wetenschappers over de recordhoge temperaturen in de bovenste lagen van de oceanen, met name van de noordelijke Atlantische Oceaan. Er is inderdaad iets ongewoons aan de hand. Kijk onder meer hier. Er zijn nu twee tropische stormen, Bret en Cindy, op weg naar de bovenwindse Antillen over de tropische zône van de oceaan. Ik weet niet of dat in een junimaand voor het eerst is, maar het lijkt me niet gewoon. Volgens deze meteoroloog kwam dat sinds 1968 niet meer voor. Het KNMI plaatste deze week een analyse ervan onder de titel 'Noord-Atlantische Oceaan was in de lente nog nooit zo warm'. Volgens de auteurs zijn er verschillende ontwikkelingen tegelijk aan het werk. Ze identificeren 5 'puzzelstukjes': klimaatverandering, natuurlijke schommelingen zoals de Atlantische Meridionale Overturning Circulatie (AMOC), verzwakte zeestromen (met name de 'subtropic gyre', een met de klok meedraaiende en door de wind aangedreven reuzenwervel in de subtropische Noord Atlantische oceaan, afwijkende weerpatronen en grotere instraling van de zon door onder meer de lagere SO2-niveaus in de atmosfeer. Over dat laatste schreef ik een week of wat geleden een paar keren (hier en hier). Daar komt straks de nieuwe El Niño nog bij. De auteurs blijven voorzichtig. Het is een mix van natuurlijke factoren én opwarming. Niet te voorspellen? Hm. Naar het begin van dit kwartaal

wagner trekt op naar Moskou. Laatste nieuws (17 uur NL-tijd) zegt dat ze al voorbij Lipset zijn en op 250 km van de Russische hoofdstad.

Zaterdag 24-06-2023

Het is dus eindelijk zover. Een dag waarop opnieuw geschiedenis wordt geschreven. Het conflict van Prigozjin en zijn Wagnergroep met de Russische legerleiding escaleert volledig. De veiligheidsdienst FSB zou de baas van het huurlingenleger willen vervolgen voor muiterij. Kampen van Wagner zouden 'van achteren' met raketten zijn aangevallen door het leger. Wagnertroepen hebben nu het zuidelijk legerhoofdkwartier in de stad Rostov omsingeld. Dat lijkt zonder gevechten te zijn verlopen, hoewel er wel een legerhelikopter zou zijn neergehaald. Van de door de legerleiding uitgerangeerde generaal Sirovikin krijgt Prigozhin geen steun. Die roept de leden van de Wagnergroep op om 'de wil en het bevel' van president Poetin op te volgen. Volgens de generaal kan alleen Oekraïne garen spinnen bij de onrust. Prigozjin zegt dat zijn troepen zullen optrekken naar Moskou, tenzij de minister van Defensie Sjojgoe en de Russische stafchef Gerasimov 'naar hem toe komen'. In Moskou is de beveiliging opgeschroefd. De burgemeester meldt dat er 'anti-terroristische' maatregelen zijn genomen in de stad. Zo zijn er extra controleposten op wegen en de snelweg die het zuiden van Rusland met Moskou verbindt, is afgesloten. Een woordvoerder van het Kremlin maakt vanmorgen bekend dat Poetin straks op de televisie met een toespraak zal komen.

     Het Russische leger roept de Wagnersoldaten op hun wapens in te leveren en zich over te geven. Iemand suggereert in een tweet dat Wagner de coup bewust op vrijdagavond begon omdat de troepen van het reguliere leger dan straalbezopen zijn. Rond negen uur NL-tijd houdt Poetin zijn tv-toespraak. Hij beschuldigt Prigozhin van verraad. ‘Persoonlijke belangen hebben geleid tot verraad van ons land en de zaak waarvoor ons leger vecht, zegt hij.’ Alle verantwoordelijken zullen gestraft worden zegt Poetin, die ook zegt ‘de benodigde bevelen’ te hebben gegeven aan zijn strijdkrachten, onder meer om de controle over Rostov aan de Don terug te krijgen. De president lijkt de regie kwijt. Een legereenheid van de speciale troepen SSO zou onder leiding van generaal Valery Flustikov het ministerie van defensie in Moskou hebben bezet. Het zindert van geruchten. Er komen beelden van Wagnertroepen die zich in Rostov voorbereiden op een bestorming van het zuidelijk legerhoofdkwartier. Soldaten in Voronezh - halverwege Rostov en Moskou- lijken zich over te geven cq aan te sluiten bij Wagner. De jet van dictator Loekashenko zou met diens familie aan boord van Belarus naar Turkije zijn gevlogen. Opvallend veel oligarchen vluchten met hun privéjets uit Moskou weg naar Turkije of naar andere veilige bestemmingen.

     Een verdeeld leger kan alleen maar meer disfunctioneel worden. Voor de middag reageert Prigozjin op de toespraak van Poetin: 'Niemand zal zich overgeven (...) Hij neemt de verkeerde beslissing. Too bad for him. We zullen binnenkort een nieuwe president hebben'. De bloeddorstige dictator Kadyrov schaart zich met zijn troepen wél achter de president. Rusland bombardeert nu olie-depots bij Voronezh, halverwege de snelweg M4 naar Moskou, om er voor te zorgen dat de muitende Wagner-eenheden geen brandstof krijgen. Het Kremlin dreigt de bruggen bij Moskou op te blazen als de muitende Wagnertroepen de stad te dicht zouden naderen. Het lijkt er vanmiddag op dat de troepen van Kadyrov optrekken om Rostov te ontzetten, 'shouting Allu Akhbar and Akhmat Sila'. Vanmiddag toont de BBC geverifieerde beelden van een konvooi van het huurlingenleger ten noorden van Voronezj, in de regio Lipetsk, die over de snelweg M4 richting Moskou rijden. Lipetsk ligt op zo'n 450 kilometer van de Russische hoofdstad. Zonder weerstand van het regulaire leger kan Wagner morgen in Moskou aankomen. Er is een gerucht dat het presidentiële vliegtuig van Poetin naar Sint Petersburg is vertrokken.

'De Russische invasie van Oekraïne is vanaf de eerste dag een blunder geweest. Door de invasie toch door te duwen, heeft Poetin zijn eigen machtssysteem naar de rand van de afgrond geduwd', zegt Tom Vennink in De Volkskrant. Imperial overstretch is in feite het antwoord. Maar Prigozhin heeft Poetin nog niet verslagen. De grote vraag is of de president zijn omgeving en zijn troepen bereid krijgt om zijn regime te verdedigen. De Wagner-opstand kan leiden tot een langer durend conflict, vergelijkbaar met de strijdende rode en witte legers na 1917. Maar ik verwacht nog geen burgeroorlog. Mogelijk stort het corrupte regime van Moskou snel in elkaar en wordt Poetin vervangen door een andere onverantwoordelijke crimineel, Prigozjin of wie weet wie. Daar schieten we niks mee op. De enige die er vooralsnog beter van lijkt te worden is Oekraïne. 

Gisteravond liep de haven aardig vol jachten, vanmorgen verdwijnen ze vrijwel allemaal. Het wordt een warme dag zonder veel wind. 27 Graden in de middag. We maken een wandeling over de dijk langs het IJsselmeer en reserveren een tafel bij De Foeke voor vanavond. In de tweede helft van de middag loopt de haven weer vol. Alles wat hier in Hindeloopen gebeurt lijkt volledig triviaal vergeleken met de Wagner-opstand. Russen vechten tegen Russen. Het is een van die dagen waarop de geschiedenis een wending maakt. Je moet er de hele dag aan denken. Naar het begin van dit kwartaal

Op de Pollendam komen ons steeds meer jachten tegemoet, die de eilanden verlaten hebben.

Zondag 25-06-2023

Gisteravond zaten we te eten bij De Foeke toen Anna zich opeens niet lekker voelde. Dat lag niet aan het eten, dat was prima, maar ze had geen enkele trek meer. Terug op de boot zei ze: ik weet wat er is, ik heb een blaasontsteking. We ontdekten dat we vergeten waren om, zoals andere jaren, twee kuren voor haar mee te nemen. Wat stom. Enfin, Zuidwest-Friesland heeft in de weekeinden een huisartsenspoedpost in het Antoniusziekenhuis in Sneek. We belden en konden terecht om kwart over tien. Maar hoe daar te komen? Gelukkig bestaat er familie. Niet ver van Hindeloopen wonen in Balk mijn neef Sjouke en zijn vrouw Vivi. Sjouke reed ons naar het ziekenhuis, waar na lang wachten de aanwezige huisarts Anna een antibiotische kuur voorschreef. Ik vond alleen de dosering wat laag, maar de dokter bezwoer me dat het zo in de Richtlijn stond. Daarna nog een halfuur wachten tot de spoedapotheek klaar was en toen over de donkere wegen terug naar de boot. We bedankten Sjouke en gingen snel naar bed. Uit de kroeg op de dijk klonk luidruchtig gezang en dronken gelal.

     We vertrekken vanmorgen vlak na negen uur. Wurmen ons tussen de buren en de naastliggers uit. Het wordt een erg warme dag, tegen de 30 graden. Wind is er nauwelijks. Het is een amechtige dag, de laatste voorlopig. Na een uur zijn we bij de Lorentzsluizen. Na een kwartiertje gaat de grote sluis open en kunnen we naar binnen met een tiental jachten en een grote tjalk. Er is nauwelijks verschil in waterniveau, hetgeen betekent dat het buitengaats om en nabij hoogwater moet zijn. Dan de brug van de Afsluitdijk. Water druipt ervan af om hem koel te houden. Alles bijeen kost het een uur. Bij de uitvaart zien we driemaal bruinvissen. In de Boontjes hebben we fiks het tij mee. De SOG staat soms op 9,8 knopen. Om tien over half twaalf zijn we bij Harlingen en slaan de Pollendam in. Daar staat het tij matig tegen. Grote aantallen jachten komen van de eilanden af, er zal plaats genoeg zijn, denken we. Onderweg duikt af en toe de kop van een nieuwsgierige zeehond op. De Blauwe Slenk, het eiland Griend, Terschelling in de verte, later ook Vlieland. We treffen de veerboot die van Vlieland komt (foto hier).Op de Vliestroom moeten we een grote slag maken om de plaat Richel heen, door het Stortemelk naar de geul om  Vlieland. Het is even zoeken. In 2005 kozen we hier zee en voeren richting Noorwegen, maar een storm uit het noordwesten dwong ons na anderhalve dag uit te wijken naar Thyborøn aan de ingang van de Limfjord in Denemarken. De volgende dag konden we door naar Mandal.

     Om drie uur lopen we de haven van Vlieland binnen. Die is helemaal veranderd sinds we hier in 2004 waren, nadat we 50 mijlen boven de Waddeneilanden waren platgeslagen. Avonturen van vroeger. We vinden een lege box aan de C-steiger. Het is nog steeds een graad of 30. We gaan op ons gemak een aantal dagen rondkijken.

De absurde afloop van de opstand van de Wagnertroepen had niemand verwacht: 200 kilometer voor Moskou draaiden de huurlingen om en Prigozjin vertrok naar Belarus, na een bemiddeling tussen hem en Poetin door dictator Loekasjenko. Onder welke voorwaarden is onbekend. Is de zaak daarmee afgelopen? Dat kun je je niet voorstellen. De hele wereld leunt stomverbaasd achterover en krabt zich op het hoofd. De macht van Poetin bleek vrij gemakkelijk aan te tasten. Hij moest gedwongen door de opmars van de huurlingen met ze onderhandelen. Prigozjin kwam ermee weg, maar ik vermoed dat hij zijn hand domweg heeft overspeeld. De verdediging van Poetins eigen land bleek wel een aanfluiting. Zijn legers waren onmachtig de snelle opmars te blokkeren. Zijn oorlog wordt steeds meer een klucht, al is het een zeer bloedige. Dat moet vroeg of laat wel consequenties hebben. Naar het begin van dit kwartaal

Op de waddijk. In de verte ligt de jachthaven, rechts vaart de veerpont Vlieland op weg naar Harlingen.

Maandag 26-06-2023

Vannacht stak een harde westenwind op. Hij blijft met Bf 5 - 6 de hele dag doorstaan en brengt een naargeestig loeien voort in de wanten van de jachten in de haven. Slechts een enkeling vertrekt of arriveert. Aan de windzijde leg ik een extra lijntje en ik verhang twee vallen die af en toe klapperen. Koud is het overigens niet, wel af en toe flink bewolkt. We lopen langs de waddijk naar het dorp Oost-Vlieland. De lengte van de Dorpsstraat verrast ons. Koffie op een terras, wat boodschappen en een bezoekje aan het oude kerkje. Ooit was er ook een West-Vlieland, maar in 1736 werden de laatste huizen ontruimd en werden prijs gegeven aan de zee. 's Middags is het aangenaam in de luwte van de buiskap. De harde wind is er morgen ook nog, luidt de voorspelling.

Twee dagen na de opmerkelijke opmars van Wagnertroepen richting Moskou en hun plotselinge ommekeer blijft de situatie onhelder. Ik meen steeds meer dat Wagnerbaas Prigozjin een enorme inschattingsfout maakte. Dacht hij dat hij steun zou krijgen van zijn vriend Poetin? Die liet hem immers lang ongemoeid. Steun kreeg hij in elk geval niet en de president sprak in zijn tv-toespraak van zaterdag over 'verraad' en 'een dolkstoot in de rug'. Zijn hand heeft hij overspeeld tot hij tenslotte inzag dat hij niets zou bereiken met zijn opmars. Nu zou hij uitgerangeerd in Belarus zitten, lopen steeds meer van zijn strijders weg en verscheen zijn aartsvijand minister van defensie Sjojgoe bij de Russische troepen in bezet Oekraíne, (maar die beelden zouden van vóór de muiterij zijn). Het Russische staatspersbureau RIA Novosti en de Russische krant Kommersant melden vandaag op basis van bronnen bij justitie dat er nog steeds een strafzaak tegen Prigozjin loopt - hoewel het Kremlin de deal met de Wagnerleider had ingetrokken. Bestaat die deal eigenlijk wel? Wie heeft op dit moment de leiding in Rusland?

     Alles bijeen genomen was het een opzienbarende onthulling hoe gemakkelijk de recalcitrante huurlingenchef Rusland kon binnenvallen. Tot bijna 200 kilometer van de Russische hoofdstad. Zoals secretaris-generaal van de NAVO Stoltenberg vandaag zegt: de Wagner-muiterij toont de zwakte van Moskou. En hoe is het met sterke man Poetin? Hij werd in een soort paniek uit het Kremlin weggehaald en tot op dit moment laat hij niets van zich horen, zelfs niet over de opstand. Integendeel, men doet alsof alles gewoon is - niets ongewoons aan de hand - en de president feliciteert vandaag de deelnemers aan een industrieel jeugdforum. Het is niet duidelijk wanneer die video is opgenomen. De afgang van Rusland, van Poetin en ook van Prigozjin is in feite zó groot en zó volledig, dat het nauwelijks erger kon. Dit is geen staat meer, maar een verzameling ruziënde criminele bendes - met kernwapens. Naar het begin van dit kwartaal

Met de electrische fiets op weg op Vlieland.

Dinsdag 27-06-2023

De wind is weg, rustige nacht. Ook vanochtend is het kalm met een door wolken gefilterd zonnetje. Het lijkt een goede dag om een eind te gaan fietsen, temeer omdat er twee regendagen op komst zijn. Maar het wordt een teleurstelling; als ik de vouwfietsjes uit de bakskisten opdiep blijken de fietskettingen helemaal verroest te zijn. Ook de schakeling voor de versnellingen zitten vol met aangekoekte roest. Na ruim 21 jaar lijkt de tijd aangebroken om ze af te danken. Ik probeer nog wel een tijd met WD40 om ze toch nog gangbaar te maken, maar dat lukt niet. Morgen zullen we ze naar de gemeentewerf brengen, die hier achter de dijk is. In plaats daarvan huren we twee electrische fietsen voor een dag en peddelen aangenaam en gemakkelijk over de helft van het eiland heen en terug. 's Middags steekt de westenwind weer op en doet overal om ons heen de wanten fluiten.

     Het plan is om vanavond in een restaurantje in de Dorpsstraat te gaan eten, maar in de loop van de middag zegt Anna dat ze weer pijn onderin de buik krijgt. De pijn die hoort bij blaasontsteking. We wachten het even af, maar het etentje laten we maar niet doorgaan. Als de pijn blijft of erger wordt, gaan we morgen naar het spreekuur van de huisarts hier. Eerlijk gezegd heb ik de smoor in. Ik zei nog drie dagen geleden tegen de jonge dokter op de spoedpost in Sneek dat de kuur die ze voorschreef te licht was. En te kort: slechts drie dagen. De dienstdoende apotherkersassistente was het met me eens. Maar nee hoor, de arts bleef bij haar voorschrift. Zo stond het in de richtlijnen voor huisartsen, de eensgezinde mening van twee andere professionals - beleefd gebracht - telde niet.

Meer ergernissen. We zijn hard op weg naar een ergenismaatschappij. De NOS meldt dat het kabinet al twee jaar na de MH17-ramp alweer de banden met Rusland wilde aanhalen. Direct na de ramp in juli 2014 was Rutte nog duidelijk: 'Geen business as usual meer met Rusland'. Mede onder druk van het bedrijfsleven begon men toch weer een lobby om de slechte economische relatie te herstellen. Vanwege de vrees de economische banden met Rusland op het spel te zetten, bleef een vermindering van de grote afhankelijkheid van Russisch gas jarenlang uit. Hoe kortzichtig. Daar hadden we na de Russische inval in Oekraïne op 24 februari 2022 behoorlijk last van: torenhoge gasprijzen, torenhoge inflatie. Soms wil ik niet meer in dit land wonen, maar waar moet je dan heen?

Dictator Loekasjenko zegt vandaag dat huurlingenbaas Prigozjin inderdaad in Belarus is aangekomen. Als onderdeel van een akkoord met Poetin zouden Prigozjin en zijn huurlingen naar Belarus kunnen verhuizen en van daaruit hun werk voortzetten. Voelt de dictator zich ten opzichte van Moskou veiliger met dat huurlingenleger om zich heen? Loekasjenko ziet de huurlingen als een aanwinst voor zijn land. ‘Hun commandanten komen naar ons toe en zullen ons helpen door hun ervaringen te delen. Zij staan aan de frontlinie, zij zijn de stoottroepen. Ze hebben het allemaal meegemaakt’, zei de president eerder vandaag tegen zijn minister van defensie. Het zal hem nog dun door de broek lopen. De strafzaak tegen de Wagnerleider schijnt nu ook van de baan. Naar het begin van dit kwartaal

Woensdag 28-06-2023

In veel jachthavens leven zwaluwen. Zo ook op Vlieland. Weliswaar schijten ze je dek onder, maar soms verrassen ze je ook. Zoals gisteravond tijdens de borrel, toen een rijtje van vier jongen op de landvast van de buurman zat. Dicht tegen elkaar aan. Af en toe kwam een ouder wat voedsel brengen; dan gingen de bekjes allemaal tegelijk open. Hoe schattig. Vannacht kwam eindelijk de regen, lichte regen overigens, en vanochtend regent het nog en is het beduidend kouder. Een graad of 19 à 20. Om tien uur stopt het. Anna haalt de zonbescherming van de ruiten zodat we meer zien. We lopen naar de fietsverhuurder naast de haven en leveren de electrische fietsen in. Daarna koffie bij het havenpaviljoen. Dat heet 'De Dining', wel grappig want als je het in het Engels uitspreekt, klinkt het precies hetzelfde als het Friese woord 'Deining'. En dan komt het moment dat de gemeentewerf achter de dijk open is (van half elf tot half twaalf). Na ruim 21 jaar leveren we er onze trouwe vouwfietsjes in. De beheerder zegt dat hij ze zal afgeven bij de moderne variant van de ambachtschool. 'Dus wees niet verbaasd als u ze terugziet in de kringloopwinkel'. Dat vinden we alleen maar goed.

     Vanmorgen heeft Anna geen buikpijn meer. Gaande de dag lijkt het er warempel op dat de blaasontsteking toch genezen is. Dus dat de spoeddokter in Sneek toch gelijk had en ik niet. Enfin, te vroeg gekraaid maar zo is het beter. Niet zelden is het beter dat ik ongelijk heb. In de loop van de middag klaart het weer wat op en zien we de zon als een bleke, warmtegevende schijf achter de grijze wolkenlaag. Later breekt de bewolking zelfs en worden er kleine blauwe plekken zichtbaar. Weer een halfuur later zijn alle wolken ineens weg. Voor vanavond hebben we een tafel gereserveerd bij De Dining. Naar het begin van dit kwartaal

Credit: Danielle Futselaar/MPIfR

Donderdag 29-06-2023

Veel media hebben het bericht: voor het eerst werden er ultra-laagfrequente gravitatiegolven waargenomen in het heelal. Ze waren afkomstig van om elkaar heen draaiende zwarte gaten (binaries). Die komen overal in de ruimte veel voor en veroorzaken rimpelingen in de ruimtetijd, die we zwaartekrachtgolven noemen. Het bevestigt dat er in het heelal niet alleen sprake is van een kosmische achtergrondstraling van microgolven - electromagnetische straling dus - maar ook van een kosmische achtergrond van zwaartekrachtgolven. In dit geval zijn het niet de zware golven die we sinds de ontdekking in 2015 kennen, maar veel lichtere die moeilijk meetbaar zijn. De meettechniek is zeer bijzonder en precies, met behulp van 25 over grote delen van onze Melkweg verspreide pulsars. Electromagnetisme en zwaartekracht, twee fundamentele natuurkrachten, leveren dus ieder een eigen achtergrond van straling op in de kosmos. Lees er hier meer over. Deze nieuwe meetmethode legt volledig nieuwe mogelijkheden open om de geschiedenis van ons universum bloot te leggen.

Gisteravond aten we werkelijk heerlijk in het havenpaviloen 'De Dining'. Onder andere verse oesters (voor mij). Tja, en vlees, in mijn geval dan: lekker gegillde ribeye met een lekkerij wijn uit Puglia, die ik niet kende: Susumaniello Masca del Tacco. Hij zit in een vreemde, halfhoge en tegelijk brede fles. Iedereen kent de wijn van de Primitivo-druif uit Puglia, maar deze Susumaniello-druif is een hele oude soort. De herkomst is onbekend. We hebben een fijne avond, zelfs de zon schijnt tot hij tenslotte verdwijnt achter een wolkenfront. In de tweede helft van de nacht regent het, een regen die blijft aanhouden tot een uur of half elf vanmorgen. We stellen ons in op een dag in de kajuit met boeken en soms muziek. Daar is niks over te vertellen. 's Middags is het droog behoudens een enkele keer wat miezer. Slecht weer hebben we tot dusver niet gehad, dus we klagen niet. Naar het begin van dit kwartaal

30 juni 2023. Strandwandeling om de oost, Vlieland.

Vrijdag 30-06-2023

Werk aan de winkel vanmorgen. Eerst pogen we vergeefs in de wasserette een machine aan de gang te brengen met behulp van een QR-code. Dat gezever altijd. Handicap is dat geen van ons beiden gewend is via de telefoon zijn/haar email te lezen. Dat heb je bij bij zo'n QR-code wel nodig. Tenslotte blijkt er boven de wasmachines een briefje te hangen dat je het ook hierboven bij de havenmeester kunt regelen, maar we keken al die tijd niet omhoog. Naar de bovenmeester dus, hij drukt op een knop en beneden loopt je wasmachine. Tja, de zwaardere was kun je niet wassen in het kleine Mestic-machientje dat we aan het begin van onze tocht kochten. Daar gaat maar 2 kilo in. Nu draait er dus de lichte was in. Verder vullen we alle drie de watertanks aan boord. Met muntjes. De tijd gaat op aan een lang gesprek over de doelen van onze reis. Ik heb natuurlijk mijn plannen. Anna is echter heel erg nerveus en onberedeneerbaar bang om bovenlangs de eilanden naar Borkum te varen. Ze kan er niet van slapen, is overstuur en voelt steeds meer stress. Dat heeft mogelijk zelfs invloed op haar steeds frequentere aanvallen van migraine. Het is me volledig duidelijk dat we het dus beslist niet moeten doen. Geen sprake van dat ik dat mijn lief kan en wil aandoen. Als het nodig is blijven we hier een maand liggen. Zonder haar aan boord zijn? Voor geen goud. Dat kalmeert haar.

     Vandaag is het mooi weer met volop zon, daarna zullen regen en harde wind weer terugkeren. We maken een mooie wandeling langs de waterlijn over het strand, vanaf de haveninvaart om de oostzijde van het eiland. Het is afgaand tij en je ziet prachtig de zeehondenplaat Richel en naar het oosten Terschelling liggen met de Brandaris. Iets naar het noorden is de branding te zien op de beruchte zandplaten van de Engelse Hoek. We lopen verder, de wind is hier achter de duinen minder krachtig. Tenslotte vinden we de strandtent 'Oost' onder de duinrand, waar we koffie drinken. 's Middags is het rustig. Anna valt in een diepe slaap. Ik krijg bericht dat mijn bij bol.com bestelde boeken bij de Primera zijn aangekomen. Dus loop ik naar de Dorpsstraat om ze te halen. Vanavond moet het nog een keer, want we hebben een tafel gereserveerd in Restaurant 'De Richel' in de Dorpstraat. Sport is slecht voor de mens, maar heen en weer lopen niet. Naar het begin van dit kwartaal

Lees vanaf hier verder op https://www.sailing-dulce.nl/home/77