Logboek 2017/4 Herfst in Gorcum

Direct naar

het laatste

verslag

Onze Dulce ligt weer in de Lingehaven, voor onze deur, na een mooi vaarseizoen langs de Belgische kust, naar Londen en in de monding van de Thames. Het laatste kwartaal van 2017 is aangebroken. Het lijkt steeds sneller te gaan en het kostte me moeite om weer thuis te wennen, hoewel ik toch een mooi hol heb vol boeken, muziek, fimls en games. Daar moet ik de winter mee door kunnen komen.

Voor- en tegenstanders lopen samen op in Barcelona (fot De Volkskrant)

Zondag 01-10-2017

De hele zondag volg ik op de live-feed van de NRC de gebeurtenissen rond het illegale, 'bindende' referendum in Catalonië. Ook de NOS heeft een live-blog. Rond het middaguur laat het zich aanzien dat de Spaanse politiemacht er niet volledig in slaagt om het stemmen van voorstanders te verhinderen. Ik vermoed dat de Spaanse regering er slechts naar streeft de waarde van opkomst en uitslag dubieus te laten zijn, een opzet die wel zal slagen. Niet alle stembureaus zijn open, niet alle kiezers hebben geldige stembiljetten, de meeste tegenstanders (bijna de helft van de Catalanen) boycotten het referendum. Kortom, ook zal de 'uitslag' ongetwijfeld vóór luiden, de strijd is nog lang niet ten einde. Natuurlijk zullen de Catalanen geen eigen staat krijgen (evenmin als Taiwan ooit een onafhankelijke staat zal zijn). De Spaanse regering spant zich in om het hele proces zolang te rekken tot het op termijn vanzelf uitdooft. Europa houdt zich angstvallig stil. Je moet nu vooral hopen dat er geen dodelijke slachtoffers zullen vallen.

De rest van de zondag speel ik afwisselend Skyrim en volg de live-blogs. Aan het eind van de middag is de situatie niet wezenlijk anders dan vanochtend. Er zijn 5,3 miljoen stemgerechtigde Catalanen. De separatisten zijn blij als en 2 miljoen stemmen kunnen worden uitgebracht. Een deel van de bevolking weet te stemmen, de politie probeert het te verhinderen, een deel stemt niet. Volgens het Catalaanse ministerie van gezondheid zijn er 337 gewonden. Later zegt de burgemeester van Barcelona dat er 460 gewonden zijn. Ook 12 politiemannen zijn gewond. Human Rights Watch en de Britse Labourleider Jeremy Corbyn veroordelen het politiegeweld. De Spaanse vice-premier prijst de politie voor hun optreden. De separatisten vinden het nu een succes als er 1 miljoen stemmen worden uitgebracht. Stalemate. De dag gaat voorbij, het probleem blijft bestaan. Het komt me allemaal verschrikkelijk zinloos voor. Terug naar boven

Ans spuit anti-ontgroeningsmiddel op het muurtje van de schuifpui. Achter haar is men bezig met onderhoud op de sluis.

Maandag 02-10-2017

Spanje en de rest van Europa worden met buikpijn wakker. Van de 5,3 stemgerechtigde Catalanen heeft 42% zijn stem uitgebracht; 90% van hen stemde voor onafhankelijkheid. Een minderheid van niet eens 38% van de volwassen bevolking. Natuurlijk heeft door de acties van de landelijke politie niet iedereen kunnen stemmen, die dat wilde; zowel voor- als tegenstanders. Mensen die het referendum illegaal vonden, hebben ook niet gestemd. Enzovoorts. Op internet wemelt het van foto's en filmpjes van het gewelddadig optreden van de Spaanse oproerpolitie. Waarom dat geweld nodig was voor een toch al illegaal verklaard referendum? De uitkomst is dus onbruikbaar, maar dat vindt de doordrammende regering van Catalonië niet. Premier Puigdemont noemt vanmorgen de uitslag 'indrukwekkend'. Hij wil dat het regioparlement over twee dagen de onafhankelijkheid uitroept. Zijn federale tegenstander premier Rajoy, wiens corrupte streken even vergeten lijken, doet alsof er niets aan de hand is: 'Er heeft vandaag geen referendum plaatsgevonden in Catalonië, de wet blijft in al haar macht van kracht.' Rajoy geniet nu brede steun in de rest van Spanje. Als de Catalanen zich onafhankelijk verklaren, wil hij de regioregering arresteren. 'Mijn arrestatie zal kolossale gevolgen hebben', zegt Puigdemont. Ik denk het. En dan? Velen kijken naar Europa. Maar Europa heeft geen macht. Verdere escalatie is heilloos en belachelijk; je kunt je niet voorstellen dat er als gevolg van deze ridicule identiteitspolitiek een oorlog als op de Balkan in de jaren 90 uitbreekt. Straks leeft het gewelddadig Baskisch nationalisme ook nog op. Er zit niets anders op, de kemphanen zullen zelf de weg naar een redelijk compromis moeten opgaan. Bijvoorbeeld een federale staat, zoals Duitsland. Daar kunnen Merkel en/of een vaardige moderator uit Brussel bij helpen. Dat lijkt me het maximum, alles dat verder gaat is onverantwoordelijk.

Waarom ik zo tegen een onafhankelijkheid van Catalonië ben? Het levert versnippering van Europa op. Versnippering betekent Balkanisering, verdeeldheid en verzwakking in een wereld die gevaarlijker wordt. Dus ben ik ook tegen een zelfstandig Schotland, enzovoorts. Het regio-nationalisme is deel van wat tegenwoordig identiteitspolitiek heet, het tot in het onredelijke vasthouden aan nationale, ideële of religieuze sentimenten. Eigenheid is prima, wat mij betreft, maar niet ten koste van anderen. Politiek is altijd een compromis, een afweging van belangen. Daarbij geweld gebruiken is taboe. Dat in het Catalaanse geval er ook sprake is van een rijke regio, die weigert met de rest van Spanje te delen, maakt het nog kwalijker. Net als in Spanje zal Europese eenheid het van solidariteit tussen de rijke en de armere lidstaten moeten hebben. Daarvan weglopen is er niet bij.

Er breekt een grijze en winderige ochtend aan. Herfst. De bomen op het Eind hebben al de helft van hun blad verloren. Naast ons wordt de sluis afgesloten, zowel voor schepen als voor wandelaars. Onderhoud. De binnenste sluisdeur staat open. Men laat een duiker in de kolk zakken. Buiten spuit Anna een anti-vergroeningingsmiddel op onze kozijnen en het muurtje van de schuifpui (foto hierboven). Ondertussen komt er een bleek zonnetje door de wolken. Maandag de 1e van de maand, het naargeestige loeien van alarmsirenes klinkt over de stad.

     Anna gaat vanmiddag als iedere week op kleine Lina-Mae passen, terwijl Tessa met Vajèn naar zwemles gaat. Ik lees het boekje 'Wereldverbeteraars' (Prometeus, 2017) van Bas Heijne over de erfenis van Gandhi, King en Mandela en noteer met instemming: 'Tegelijk is er een wereldwijde, hartgrondige afkeer ontstaan van bestuurlijke elites die de idealen van de Verlichting uitdragen, maar tegelijk ongelijkheid in stand houden.' Opeens moet ik heel sterk aan VVD en CDA denken. Terug naar boven

Het Gorcums Museum - het vroegere stadhuis - in herfsttooi.

Dinsdag 03-10-2017

Wolken en zon wisselen elkaar vanochtend af. Er is tamelijk veel wind uit het zuiden. Anna gaat vroeg op pad voor haar wekelijkse oppasdag bij Tessa en ik heb het rijk alleen. Loop even naar de stad om een van de lokale bladen op te halen. Het Gorcums Museum staat er in herfsttooi kleurig bij (foto hierboven).

     Wat een heerlijk boek, 'Kafka op Norderney' van Sipko Melissen (Van Oorschot, 2017)! Drie boeiende essays over de een van de meest intrigerende auteurs uit de wereldliteratuur. Al lezend merk ik hoe wezenlijk Kafka in mijn eigen ontwikkeling is geweest, al las ik hem later zelden. Veel van zijn onbehaaglijke, vreemde en angstaanjagende evocaties zijn ook in de bodem van mijn ziel belandt. Maar een buitenstaander zoals hij was, ben ik nooit geweest. Ik wierp me in het volle leven, engageerde me politiek, stichtte een gezin, maakte carrière, terwijl hij afstand hield en aan de rand bleef staan. En toch die onmiskenbare verwantschap... Melissen begint voorin zijn boek met een treffend citaat, waar je alleen al een tijd over kunt nadenken:

'Hoe armzalig steekt mijn zelfkennis af bij wat ik bijvoorbeeld van mijn kamer weet.'

Waar in zijn werk die zin staat, weet ik niet.

Middag. Er valt af en toelichte miezer. Vandaag begin aan de oude novelle. Ik schrap een tiental bladzijden en herschrijf de eerste paar. Een nieuwe opzet.

     Rest van de middag kijken naar het kamerdebat met minister Hennis. Terug naar boven

Woensdag 04-10-2017

Hoog. De maandelijkse update van de gemiddelde wereldtemperatuur in de hogere atmosfeer, gemeten door satellieten, stond in september op + 0,54 graden Celsius. Meer dan een halve graad boven het langjarig gemiddelde over 1981 - 2010 (zie boven). Ik geef geen commentaar.

     September was een kletsnatte maand. Er viel gemiddeld 130 mm regen in ons land, terwijl 78 mm het langjarig gemiddelde is. In de kustprovincies viel zelfs 150 - 200 mm. Morgen brengen de resten van de orkaan Maria, die op Puerto Rico grote vernielingen aanrichtte en daarna boven de oceaan afzwakte, in ons land storm en regen. In het noordwesten van het land kan rond de middag een noordwesterstorm van Bf 9 komen te staan. Zelfs een tijdelijke zware storm (10 Bf) is niet uitgesloten. Er zal veel bladval zijn. Dat kan op het spoor vertragingen geven door de fameuze 'vierkante wielen'.

Vandaag een overwegend grijze dag. Op de sluis werken mannen verder aan het onderhoud. De hekken worden schoongamaakt en geverfd. De sluis is dicht, er staat een steiger in. We hadden hier deze week met onze boot dus helemaal niet door gekund. Onder buurtbewoners is opwinding. De gemeente wil onder aanvoering van onze Groen Linkswethouder  zonnepanelen plaatsen op gemeentelijke gebouwen. Dus ook op het voorzieningengebouw voor passanten. Het van vakwerk voorziene witte gebouwtje was ooit de sluiswachterswoning. Zonnepanelen misstaan daarop, vinden sommigen. Het doet afbreuk aan het stadsgezicht. Voor mijn gevoel is dat overdreven.

     Vanochten doen we boodschappen op Oost. Ook gaan we langs bij het fitnesscentrum Living Well, dat ook wel eens 'Living Hell' wordt genoemd. We willen de draad van twee keer in de week sporten weer oppakken en beginnen er volgende week donderdag mee. Dan krijgen we een intake voor de zogenaamde Milon Circle. Ik ga niet uitleggen wat dat is, maar als ik er na een aantal maanden als een jonge god uitzie, dan komt het daarvan.

Nobelprijzen 2017. Die voor natuurkunde gaat terecht naar Rainer Weiss, Kip Thorne en Barry Barish voor hun rol in het vinden in 2015 van zwaartekrachtgolven met de LIGO-detectoren. Het leverde een nieuwe bevestiging voor de relativiteitstheorie van Einstein. Thorne was adviseur bij de vormgeving van ondermeer zwarte gaten in de bekende SF- film Interstellar (2014). Over gravitatiegolven en LIGO schreef ik vaak; voor het eerst in begin 2011 in Israël. Toevallig begon ik dezer dagen aan het nieuwe boek van wetenschapsjournalist Govert Schilling ('Deining in de tijd', Fontaine, 2017), dat erover gaat. Terug naar boven

Herfst op het Eind.

Donderdag 05-10-2017

Regen en harde wind vanochtend. De tweede herfststorm. Het voorbijtrekken van een venijnig lagedrukgebiedje veroorzaakt een kort, diep dal op de barograaf. Het KNMI kondigde voor het noordwesten code oranje af, wegens hard windstoten. Om half acht staan er files in den lande van bijna 800 kilometer; het is de drukste ochtendspits van het jaar. Beroerd weer voor de grote staking en demonstratie van de basisschoolleraren, die in de kabinetsformatie al aardig bediend worden met een salarisstijging van 3% en een half miljard voor vermindering van hun werkdruk. In de beschut liggende Lingehaven merk je niet veel van de storm (foto hierboven). Anna gaat in elk geval snert maken voor vanavond.

Vaak hoor je van rechts-populistische zijde zeggen dat de euro ons alleen maar ellende heeft gebracht. Het economenblad Economische Statistische Berichten (ESB) brengt deze week een interessante Europa Special uit, waarin economen uit Tilburg becijferen dat het tegendeel het geval is. Ik citeer uit een commentaar van Peter de Waard in De Volkskrant: 'Het bbp van Nederland is een slordige 700 miljard euro. Als Nederland in 1997 had besloten de gulden te houden - wat Frits Bolkestein en Jan Marijnissen toen wilden - was dat 5,5 procent lager geweest. (...) De Nederlandse economie zou 85 miljard oude guldens of 38,5 miljard euro zijn misgelopen. Dat is ruim 2.000 euro per Nederlander. En dat is de meest conservatieve schatting. Het zou zelfs het dubbele kunnen zijn. (...) Wilders, die nog altijd de gulden terug wil, zal het in een tweet wel afdoen als nepnieuws. (...) Maar Nederland heeft niets te klagen.' Goed dat het eens berekend en gezegd wordt.

Middag. De wind en de regen nemen af en zonnige perioden krijgen de overhand. We kijken even aan boord. Alles in orde. Ik span de lijnen wat strakker. Heerlijk dat hij zo dichtbij ligt.

     Met veel waardering lees ik verder in 'Deining in de ruimtetijd' (Fontaine, 2017), het nieuwe boek van wetenschapsjournalist Govert Schilling over zwaartekrachtgolven. Circa 330 bladzijden, ik ben op een kwart.

     Veel peinzen: zal ik een nieuwe game-console kopen, de Playstation 4 1000Mb? De Pro of de goedkopere Slim? Ik ben verloren als ik dat doe. Terug naar boven

Vrijdag 06-10-2017

Zon en regen wisselen elkaar af vandaag,

verder niets te melden.

Het heelal is oneindig.

Niemand weet welk deel we zien.

De oerknal was overal

in de oneindige ruimtetijd,

die sneller dan het licht

uitdijt tot altijd weer oneindigheid,

maar elke keer een andere.

Er zijn oneindig veel universa

in een oneindig multiversum.

Ik vind zo langzamerhand

dat wij ook maar oneindig

moeten duren.

Hebben we daar onderhand

geen recht op?

We wachten al zo lang.

Hoeveel tijd is nog nodig

voor ze die ontdekking doen?

Terug naar boven

Zaterdag 07-10-2017

De ochtend is loodgrijs - doodgrijs - doch droog. Dat zal niet lang duren. Er komt veel regen aan en de noordwestenwind maakt het koud. In de Mexicaanse Golf trekt een tropische storm over het schiereiland Yucatan. De storm zal boven het recordwarme water van de Golf uitgroeien tot de zoveelste orkaan. De naam is Nate. Waarschijnlijk zal hij de Amerikaanse staat Louisiana treffen (zie hierboven). Het lijkt wel of Trump orkanen aantrekt.

     Gisteravond keken we op DVD naar een oudere film van de Deense regisseur Lars von Trier, 'Breaking te Waves' uit 1996. Een ietwat ongeloofwaardig verhaal over een nogal gestoorde jonge vrouw. Het knappe van de film is dat die gestoordheid erger wordt en toch gaandeweg minder vreemd aan doet. There is system in (her) madness. Ze wordt er wel het slachtoffer van, maar redt ogenschijnlijk het leven van haar man. De film is opvallend sober gemaakt. De actrice in de hoofdrol lijkt overigens sprekend op een vroeger vriendinnetje van me; degene die in in mijn boeken 'Mireille' heet.

Waarschijnlijk hebben we volgende week een nieuw kabinet. Het regent de laatste dagen uitgelekte maatregelen. Men mikt op de middengroepen maar zegt voor iedereen de koopkracht te gaan verbeteren. De versnelde afschaffing van de aftrek van de hypotheekrente lijkt me verstandig. Men verlaagt de winstbelasting voor bedrijven en verhoogt tegelijk de BTW met 50%. Het laatste treft vooral de lagere inkomens. Schande dat met twee christelijke partijen in de coalitie het kinderpardon niet uitgebreid wordt. Ook erg: men maakt de weg vrij voor de gekozen burgemeester. Een sterk belegen wens van D66. Dus we mogen ons voorbereiden op types als Henk Westbroek als burgervader. Hier in de stad lopen ook genoeg van dergelijke popie-jopies rond. Heeft men niets van het echec van het raadgevend referendum geleerd? Verlammende conflicten tussen raad en burgemeester, beide gekozen instanties met ieder een apart mandaat, zijn voorspelbaar.

Vanaf het middaguur valt er ragdunne miezer. Net daarvoor deed ik even wat boodschappen in de stad en haalde de Wetenschappelijke Scheurkalender 2018 op bij De Mandarijn. Het jaar is nog niet om, maar er ligt al een heel nieuw jaar dagelijks scheuren en lezen gereed. Ik blijf een optimist. De kalender gaat ook steeds mee aan boord, ik kan geen dag zonder.

     Een mooie muzikale (her)ontdekking bij Brahms: de twee sonates voor klarinet en piano opus 120. Geschreven in 1894, de laatste kamermuziek die hij schreef. In 1897 overleed hij. Ik speel ze zelden af, maar vanmorgen hoorde ik iets bekends op de radio, dat ik eerst niet thuis kon brengen. Het bleek de versie voor altviool en piano te zijn, een transcriptie die Brahms zelf nog maakte. Erg mooi! Bol.com heeft hem niet, maar bij Amazon Duitsland kon ik hem bestellen. Natuurlijk kun je diverse uitvoeringen ervan op YouTube besluisteren (een mooie is deze), maar ik ben nog zo ouderwets dat ik hem zelf in de kast wil hebben. (Internet is geen bezit).

     De miezer gaat over in steeds heftiger vlagende regenbuien. Binnen de kachel en de lampen aan in herfstige knusheid. Met plezier verder lezen in het nieuwe boek van Govert Schilling. Ik ontdek een foutje op blz. 245, begin van regel 13 van onder ('periode van 1 nanohertz' moet zijn 'frequentie van 1 nanohertz'). Ik tweet het aan hem door t.b.v. een volgende druk.

     Morgen is het beter weer. We gaan met het autootje op en neer naar Veenwouden, Friesland, voor familiebezoek. het verslag kan dus verlaat zijn. Terug naar boven

Met Klaas voor het huis in Veenwouden. Let op de Friese naam van het huis.

Zondag 08-10-2017

De stand van vanochtend. Het is droog en overwegend bewolkt. De tropische storm Nate groeide boven het recordwarme water van de Golf van Mexico uit tot een orkaan van de eerste categorie. Hij heeft inmiddels de Amerikaanse kust bereikt bij de monding van de Mississipi-rivier. In de staten Louisiana, Mississippi en Alabama heeft men de noodtoestand uitgeroepen. Hoewel Nate de orkaan de stad New Orleans lijkt te gaan missen, zijn er uit voorzorg 2000 mensen geëvacueerd.

     Op Twitter een bedankje van Govert Schilling. 'Voor de volgende druk!', schrijft hij. Om half tien rijden we weg uit Gorcum. Op de A27 lichte regen. We kozen voor de zondag in de veronderstelling dat er dan weinig werkverkeer en derhalve weinig files zijn. Maar dat gaat direct voorbij Utrecht niet op: we verzeilen in een file omdat de weg verderop is afgesloten. Het kost ongeveer een uur om op de A28 te komen. Het is inmiddels wel droog. Vanaf Harderwijk door de Flevopolder naar Lelystad, daarna de gebruikelijke weg via de Ketelbrug, de Noordoostpolder en langs Lemmer en Leeuwarden naar Veenwouden. Het huis van Klaas & Hinke aan de rand van het dorp vinden we snel. Eigenlijk zijn ze oom & tante van me, maar zo heb ik ze van kindsaf aan nooit genoemd. Daarvoor waren ze te jong, Hinke - nu 80 - is slechts tien jaar ouder dan ik. Een lief nakomertje van Pake Wiebe en Beppe Jitske. Maar Hinke woont nu niet meer thuis bij Klaas. Vasculaire dementie deed haar in een naburig verpleeghuis belanden, net als destijds haar beide oudere zussen (mijn moeder en het middelste zusje).

     Klaas ontvangt ons met koffie en zelfgebakken Friese cake en nog later een rijke lunch aan de keukentafel. Verhalen over en weer, uitkijkend over de weilanden en de verre bossen. Een mooie plek om te wonen. Voor het laatst waren we hier vorige zomer, toen we met de boot in Leeuwarden lagen. Hinke was toen nog thuis. Erg verdrietig, alle drie zussen belandden aan het eind van hun leven wegens dementie in een verpleeghuis. Eerst mijn moeder, toen Marie, nu Hinke. Hun broer Jan kreeg het niet; hij stierf aan kanker.

     Maar we hebben ook plezier in het weerzien. Het is leuk praten met Klaas, die vroeger leraar geschiedenis was en nog steeds veel leest. We wisselen de laatste titels uit die we lazen en praten over politiek en media. Dat volgt hij nog altijd nauwgezet, een newsfreak als ik.

     'Schrijf je nog aan een boek?', vraagt hij. Mijn romantrilogie lazen hij en Hinke destijds met veel plezier.

     'Nou eh, ik heb juist weer een oude novelle opgepakt. En mijn dagelijks weblog, natuurlijk. Maar soms denk ik, waarom moet ik eigenlijk zo nodig?', antwoord ik.

     Dat begrijpt Klaas wel. Maar hij is ruim 80 en ik 70. Hij haalt het voorbeeld aan van een Friese schrijver, Durk van der Ploeg.

     'Die is 86 en hij schrijft nog elke dag.'

     'Nou', zegt Anna, 'dat zie ik Tom ook nog wel doen.'

      Je kunt het slechter treffen, denk ik bij mezelf. Je moet alleen niet dement worden.

     Om kwart over drie rijden we - zonder Klaas - naar het verpleeghuis in Hardegarijp. Zijn aanwezigheid zou teveel tegelijk zijn. Het bezoek is aangrijpend. ik wil er liever niet over vertellen. Een uur later aanvaarden we de terugtocht. Friesland, Noordoostpolder, Flevoland, enzovoorts. Bij de sloten door de weilanden naast de weg zien we talrijke witte reigers staan en slechts een enkele grijze. Er is zelfs een weide waar we er ruim veertig tellen. De witte reigers schijnen de boel overgenomen te hebben. Bij Nieuwegein een korte regenbui. Om half zeven zijn we thuis. Onze kanarie, die een lichte rui-periode doormaakt, begroet ons mokkend.

De orkaan Nate is vandaag tijdens zijn landfall in Louisiana sterk afgezwakt. Het is zelfs geen tropische storm meer. Heftige regenval veroorzaakt er wel overstromingen. Terug naar boven

Maandag 09-10-2017

Dat Trump ondanks zijn grilligheid een spijkerharde en gewetenloze onderhandelaar is, mag geen verbazing wekken. Zo heeft hij zijn imperium opgebouwd en de slachtoffers liggen langs de weg. Ze spelen ook geen rol in de smerige deal die hij het Congres voorlegt over de zogenaamde 'dreamers', de circa 700.000 jonge volwassenen die als kind met hun ouders zijn meegekomen toen deze illegaal de grens met Mexico overstaken. Velen voelen sympathie voor hen, want ze zijn vaak goed geïntegreerd, studeren nog of hebben al een baan. Trump gaf het Congres een halfjaar voor initiatieven om hun uitzetting te schrappen. De omstreden grensmuur met Mexico, waarvoor hij geen financiëring weet te vinden, zou geen onderdeel van zo'n afspraak mogen zijn, beloofde hij. Nu blijkt welke deal hij voorstelt: de Democraten moeten akkoord gaan met geld voor de muur en een fors aantal andere maatregelen die immigratie bemoeilijken. Zo niet, worden de dreamers uitgezet. Behalve dat Trump zijn belofte breekt, speelt hij een doortrapt en cynisch spel met mensen. Gaan de Democraten niet akkoord, dan wast Trump zijn handen in onschuld. De Democraten hebben het voorstel onmiddelijk al afgewezen; het is uiteraard hun schuld (aldus Trump) dat de dreamers teruggestuurd worden naar landen die ze niet eens kennen.

We krijgen dus een nieuw raadgevend referendum, waarschijnlijk in maart, tegelijk met de verkiezingen voor de gemeenteraad. Vandaag wordt de 300.00oste handtekening geplaatst onder het initiatief van vijf studenten van de Amsterdamse universiteit. De zogenaamde 'Sleepwet'. Net als bij het Oekraïne-referendum is de vraagstelling veel te ingewikkeld voor een simpel ja of nee. In elk geval zal ik zelf vóór de nieuwe wet stemmen. Die beoogt een hoogstnodige uitbreiding van de bevoegdheden van de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Hoogstnodig indien men de terreur en jihadisme effectief kunnen opsporen. Communicatie via de kabel kan nu niet onderschept worden. Het gaat de tegenstanders vooral om het 'bulktoezicht', ongericht zoeken in bijeen geviste big data.. Maar ongericht zoeken mag niet eens in deze wet. Er zitten ook behoorlijk wat regels voor toezicht en gericht zoeken in. Wie de terrorismebestrijding serieus wil bevorderen, stemt vóór.

Zou de VVD struikelen over het invoeren van het eigen woningforfait voor mensen, die hun hypotheken volledig hebben afgelost? Er is een gerede kans dat Rutte bakzeil moet halen op dit punt, nu partij-coryfeeën als Wiegel en Weisglas zich ertegen verklaren en één dissident in de Kamer voldoende is. 'Straf op spaarzaamheid', zegt Wiegel in De Telegraaf. Ik hoorde ook al de term 'aflosboete'. De extra belasting treft vooral ouderen, dus ook Henk Krol slaat op de trom. Hij spreekt van 'een regelrechte ramp'. Dat valt wel mee, de invoering van de 'ramp' strekt zich namelijk over 20 jaar uit.

Vanmorgen droog en grijs, vanmiddag vieze miezerregen. Anna gaat getrouw aan het weekritme op Lina-Mae passen terwijl Tessa met haar oudste dochter naar zwemles is. Ik lees Schilling uit; nu verder met Deutsch. Terug naar boven

Quantum Roulette Machine. Bron: Lesswrong.com

Dinsdag 10-10-2017

De Historische Vereniging Oud-Gorcum (HVOG) hield gisteravond een debatavond in De Peeriscoop. Laatste nieuws inzake de bouw van het abjecte hotel op de Duveltjesgracht, bovenop de historische resten van 14e eeuwse kasteel- en stadsmuren. Die zullen beschadigd worden. Er wordt zelfs 35 centimeter afgezaagd (erkent de Groen Linkswethouder op Facebook). De gemeente heeft de eisen uit de brief die een advocaat namens de HVOG jongstleden juni stuurde (zie hier) op alle punten afgewezen. De gemeenteraad zette zichzelf buiten spel, zodat B&W op zijn eentje kan besluiten over de aanpassing van het plan. Die is er nog niet. De HVOG onderzoekt verdere juridische stappen.

     Daarna het eerste debat-onderwerp. Moet de HVOG de plaatsing van Stolpersteine in de stad financieel ondersteunen? Die worden in heel Europa geplaatst voor huizen waaruit in WO II Joodse inwoners werden afgevoerd; een initiatief van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Uit Gorcum, de stad van Esther van Vriesland, werden 70 Joden afgevoerd. Niemand kwam terug uit de vernietigingskampen. In de discussie voerde een raadslid aan dat we dan ook Stolpersteine zouden moeten plaatsen voor de huizen van op VN-missies omgekomen Nederlandse militairen, alsof die vergelijkbaar zijn met de slachtoffers van de Holocaust. Zulk wanbegrip is tergend en vermoedelijk representatief voor het hedendaags vergeten dat de moord op 6 miljoen Joden een absoluut dieptepunt was van massavernietiging in de vorige eeuw. Denk aan het rationeel ontwerp van uiteindelijk industrieel opgezette doodsfabrieken. Anus mundi. Snapt zo iemand, nota bene een journaliste, het verschil niet? Soldaten kiezen zelf voor hun beroep, ze zijn bovendien bewapend, terwijl de weerloze slachtoffers van de Duitse nazi-zwijnen geen enkele keus hadden toen ze uit hun huizen werden gesleept. Gevechtservaringen van militairen staan mijlenver af van genocide. De meerderheid van de aanwezigen stemde gisteravond gelukkig voor de ondersteuning van Stolpersteine in Gorcum.

In 'The Beginning of Infinity' (Penguin, 2012) haalt David Deutsch op pagina 453 met een aardig voorbeeld uit naar aanhangers van het antropisch beginsel. Dat betoogt dat we speciaal zijn in de kosmos omdat we anders niet zouden bestaan om dat vast te kunnen stellen (bij andere waarden van de natuurconstanten). Voor een ruimtelijk oneindig universum (c.q. multiversum) kun je dat niet zeggen, want alles wat mogelijk is komt er immers in voor. Hij formuleert daartoe het 'quantum suïcide argument'. Stel dat je graag een keer de hoofdprijs in de staatsloterij wilt winnen. Je koopt een lot en bouwt een machine die je automatisch in je slaap doodt, als je verliest. Je merkt daar niets van. Je ontwaakt alleen in universa waarin je wint. Ideaal voor mensen zonder naaste familie en succes is gegarandeerd. Het antropisch principe redeneert precies hetzelfde. Het argument is een variant op de beroemde Kat van Schrödinger. De variant op het plaatje hierboven is een Quantum Roulette Machine, waarin je altijd wint.

Een overwegend droge dag, vandaag. Oppasdag voor Ans. De nog niet-gelekte kabinetsplannen worden uit de doeken gedaan. Men ziet het klimaatverdrag van Parijs als minimumpakket en wil in 2030 meer reductie van broeikasgassen dan de Europese Unie: geen 40% maar 49% vermindering ten opzichte van 1990. We hebben in de voorbije jaren slechts 11% gereduceerd t.o.v. 1990. Is 49% haalbaar en is het genoeg? Ik betwijfel het. Om het te halen moet de jaarlijkse uitstoot met 56 megaton omlaag. Van de vijf thans resterende kolencentrales wordt er voor 2030 slechts één gesloten. De kolencentrales stoten jaarlijks 12 megaton CO2 uit, 6% van de totale landelijke uitstoot. Het kabinet stopt vooral CO2 onder de grond, tenslotte in 2030 jaarlijks 18 megaton; het is iets waarmee in ons land nog geen enkele ervaring is. Dat is samen een reductie met 30 megaton (in 2030). (Wereldwijd neemt de uitstoot nog steeds niet af). De rest zou moeten komen uit het duurder maken van CO2-uitstoot en dat kan alleen in Europees verband. Alles moet geregeld worden in een nieuwe Klimaatwet.

     Alle inkomensmaatregelen bij elkaar, zo beweert de coalitie, maken dat iedereen erop vooruit gaat. Over de aflosboete bij hypotheken heeft Rutte inderdaad bakzeil gehaald; die blijkt te zijn uitgesmeerd: niet over 20 maar over 30 jaar. Dan is het 2047 en ben ik 100. Terug naar boven

Woensdag 11-10-2017

Het orkaanseizoen is nog niet voorbij. Op de warme Atlantische Oceaan is een nieuwe tropische storm in de maak, zuidwestelijk van de Azoren, die zich tot een orkaan kan ontwikkelen op donderdag (morgen). Men gaf er de naam Ophelia aan (de volgorde - na Maria en Nate - is alfabetisch). Bijzonder: de berekende koers voert ditmaal naar het oosten, in onze richting, naar de Iberisch-Atlantische kust (zie boven). Het zegt nog niet zoveel. De storm kan inzakken en/of de koers kan zich radicaal wijzigen.

De kopregel 'Aarde weigert halsstarrig op te warmen' trekt mijn aandacht. Hij staat boven een stukje op de notoire, Belgische fake-news website Doorbraak.be. Het stukje citeert een recente wetenschapellijke publicatie 'Emission budgets and pathways consistent with limiting warming to 1.5°C' uit het gezaghebbend tijdschrift Nature Geoscience. Het artikel van de grotendeels Britse onderzoekers staat hier en het werd op grote schaal gebruikt in tal van klimaatsceptische media, zozeer dat de auteurs erop reageerden met een ingezonden brief in The Guardian van 21 september jl. met de duidelijke titel 'When media sceptics misrepresent our climate research we must speak out.' Misbruik dus door klimaat-ontkenners. Het is noodzakelijk om dergelijke misleiding aan de kaak te blijven stellen. Voor wie meer achtergronden wil: kijk hier op het meteorologisch weblog Klimaatverandering.

Weer een grijsbewolkte dag, maar er is beter weer op komst. Op de sluis zijn medewerkers van de Groenvoorziening bezig de geraniums uit de bakken te halen. Later plaatsen ze de winterviolen erin. De sluis zelf is vandaag weer gesloten voor schilderonderhoud. We ruimen de box in de kamer op; Ans' jongste kleinkind Lina-Mae is er alweer te groot voor, klimt er steeds uit en dreigt zich te bezeren.

     Ik bel naar het Nationaal Archief in Den Haag om een afspraak te maken voor het inzien van het dossier van mijn grootvader (pake Wiebe). Al jl. mei kreeg ik bericht dat er inderdaad een dossier over hem is uit de tijd van de Bijzondere Rechtspleging na WO II. Maar het afsprakennummer reageert na twintig minuten wachten nog niet. Via het hoofdnummer bereik ik toch het afsprakenbureau. Een vriendelijke man zegt dat hij vandaag alles alleen moet doen. We maken een afspraak voor half november. Op die dag maak ik voor de jaarafrekening van de royalties ook een dinerafspraak met de uitgever van mijn romantrilogie.

De rest van de dag is ook grijs. De tropische storm Ophelia trekt verder naar het noordoosten en lijkt langs Kaap Finisterre op het Iberisch schiereiland te schampen. Ik vervang de eerdere baanprognose door de laatste van vanmiddag (hierboven). In noordelijker wateren is het over het algemeen kouder, zodat de storm er minder energie opdoet en de kans groter is dat hij in elkaar zakt.

     Ik lees een goed boekje van Femke Halsema over het migrantenvraagstuk, zojuist uitgekomen, 'Nergensland. Nieuw licht op migratie' (Ambo/Anthos, 2017). Ze formuleert treffend het onbehagen dat ik ook ervaar met de bedenkelijke politieke praktijken in het westen rond het migratievraagstuk, een onbehagen dat een auteur als Paul Scheffer (in 'De vrijheid van de grens', 2016) niet bij me wegnam (lees hier en hier (in 2015, dus al voor de publicatie). Terug naar boven

Donderdag 12-10-2017

Het hogedrukgebied dat ons land en de rest van West Europa de komende dagen een onverwachte nazomer gaat bezorgen, dwingt de tropische storm Ophelia een noordelijker koers te volgen. Volgens de prognose van vanmorgen komt ze daardoor iets ten westen van Ierland terecht. Ze kan morgen nog tot een orkaan uitgroeien maar zal het Iberisch schiereiland dus missen. Het is ondertussen zeer bijzonder dat het zo laat in de herfst nog zo warm wordt. In het zuiden kan het in het komend weekeinde zelfs 25 graden worden.

     De dag vangt aan met minder bewolking dan gisteren. Op de sluis wordt hard verder gewerkt aan het onderhoud. Het nieuws van vanmorgen. De dagelijkse dosis kommer en kwel. De euforie over de nieuwe regeringscoalitie ebt af. De Rabobank brengt een studie uit naar de effecten van de dwaze Brexit, zowel een harde als een zachte. Het blijkt veel schadelijker voor Nederland te zijn dan men eerder dacht. Nu is met veel meer factoren gerekend dan eerder. Zelfs als er een handelsverdrag met de EU gesloten wordt, is de schade omvangrijk, naar schatting 25 miljard euro. 'Bij een harde Brexit zonder handelsverdrag met de Europese Unie kan de economische schade oplopen tot 35 miljard euro, denken economen van de Rabobank. Het kan de Nederlandse economie tot 2030 meer dan vier procent groei schelen. Per werkende Nederlander komt dat neer op 4000 euro.' Van de belofte van de nieuwe regeringscoalitie, dat iedereen erop vooruit zal gaan, komt dus niets terecht. Bij de huidige stagnatie van de onderhandelingen met de Britten is een harde Brexit steeds waarschijnlijker. Typerende reactie van twee geheide populisten onder mijn FB-contacten: 'Voorlopig gaan we er gigantisch op vooruit de komende vier jaar, dus why worry..'(1) en ' Nou, berichten van een bank geloof ik zowiezo al niet, de oplichters!' (2). Die gemakzuchtige zorgeloosheid is voor ten ene male mij onbegrijpelijk.

Overigens blijkt ook de verrassende verhoging van het budget voor ontwikkelingshulp fake, schrijft De Volkskrant. opportunistische hulp, die er vooral voor zou moeten zorgen dat er minder migranten onze kant op komen. De verwarring komt door het onduidelijk opschrijven van het bedrag dat op dit moment en over vier jaar precies beschikbaar is voor ontwikkelingshulp. Terecht spreekt SP-Kamerlid Sadet Karabulut van 'een getallenbrij, ee behoorlijk effectief rookgordijn. (...) Er komt structureel nul extra geld voor hulp aan de allerarmsten, terwijl de nood groeit en Europa doorgaat met het bouwen aan een fort.'

     Het ernstigst zijn de uitspraken van Trump in een sessie met de top van het Amerikaanse leger deze zomer. Daar lekt steeds meer van uit. NBC News bracht gisteren de laatste onthullingen over de bijeenkomst op 20 juli jl. Trump kreeg een briefing van de stand van zaken van het VS-leger wereldwijd en zou gezegd hebben dat hij een 10-voudige uitbreiding wilde van de nucleaire arsenalen - ondanks het feit dat de huidige Amerikaanse nucleaire slagkracht groter is dan ooit. Het was direct na die meeting dat achterblijvers Rex Tllerson, de minister van buitenlandse zaken, hoorden zeggen dat Trump 'een mongool' was. Sindsdien escaleerden de situaties rond Noord-Korea en Iran, de ene staat bezit atoomwapens en de andere kan ze in een halfjaar ontwikkelen. NBC meldt dat er ondertussen niets is gedaan aan uitbreiding van het Amerikaans arsenaal. Het zou in strijd zijn met alle internationale ontwapeningsverdragen sinds Ronald Reagan. Het toont op zijn minst de gevaarlijke impulsiviteit van de VS-president. Trump ontkent alles vandaag in een karakteristieke tweet: 'Fake @NBCNews made up a story that I wanted a "tenfold" increase in our U.S. nuclear arsenal. Pure fiction, made up to demean. NBC = CNN!'

          (Factcheck: reeds in februari van dit jaar bleek Trump een tegenstander van het START-verdrag, dat een forse reductie van kernwapens beoogt in 2018. Toen wilde hij al dat Amerika weer koploper zou worden. Al eerder zei Poetin dat de Russen zich niet aan het verdrag zouden houden. In zoverre geen nieuws).

Om half één gaan we voor een instructieles op de Milon Circle naar het fitnesscentrum Living Well op Oost. Die circle bestaat uit 8 toestellen, waarmee je al je spieren een goede beurt geeft. De zwaarte wordt op jou persoonlijk afgesteld en hij dient tweemaal afgewerkt te worden. Pff... ik zwoegde me in het zweet ('Living Hell') en vooral de z.g. crosstrainer (4.05 minuten hardlopen met weerstand op de de trappers) valt tegen. Goed dat we de draad weer oppakken. Na afloop boodschappen bij Plus Jan Sterk. Anna koopt bij de bloemenzaak ernaast een mooie bos diepdonkerrode gladiolen voor in de serre..

     Om 16.00 uur toont de update van Ophelia's stormtrack dat de tropische storm dit weekeinde niet alleen Ierland zal aandoen, maar ook Schotland (zie hierboven).

     Het is een zonnige middag. Bijna windstil. Op mijn kamer vind ik een klein boekje bij het opruimen van mijn bureau. Ik was het vergeten, een droevig essay dat ik ontroerd lees, George Steiner 'Waarom denken treurig maakt' (Klement, 2009). Hij geeft daar tien redenen voor.  Zelden las ik zo'n beknopt en glashelder vertoog over het fundamentele tekortschieten van de rede. Ik moet vaker mijn bureau opruimen. Terug naar boven

Vrijdag 13-10-2017

De tropische storm Ophelia heeft zich daadwerkelijk boven het warme oceaanwater opgewerkt tot orkaan. Het is de eerste keer sinds 1893 dat 10 tropische stormen zich in één seizoen tot orkanen ontwikkelden. De 'kegel van waarschijnlijkheid' loopt nog steeds over Ierland en Schotland en de migratiesnelheid neemt toe. De NOAA National Hurricane Center waarschuwde vannacht dat 'Ophelia is expected to transition to a hurricane-force post-tropical cyclone by Monday when it moves near Ireland and the United Kingdom (...) Residents schould monitor the progress of Ophelia for the next several days.' Ik sprak eerder de verwachting uit dat het stormcomplex in de komende dagen boven kouder noordelijke wateren aan kracht zal verliezen, maar de meteoroloog Marshall Shepherd schrijft in Forbes dat het stormcomplex verandert. Aanvankelijk was het een tropisch systeem maar nu lijkt het meer op een typische storm van de middelbare breedtes, die zijn energie vooral ontleent aan verschillen tussen luchtmassa's dan aan verdampend oceaanwater. Net als superstorm Sandy in 2012, zegt Shepherd. Dat was na orkaan Katerina de orkaan die de meeste schade aan de Amerikaanse zuidoostkust veroorzaakte. Ophelia is een bijzondere storm. Vrijwel altijd trekken tropische stormen van oost naar west over de noordelijke Atlantische Oceaan, richting Caribisch gebied of de VS. Shepherd refereert aan een artikel in Geophysical Research Letters uit 2013 van Nederlandse onderzoekers van het KNMI. Daarin verwachten ze dat door de opwarming van de aarde meer orkanen Europa zullen gaan treffen. Dat is ook de voorspelling van een artikel in Nature in 2014 van vooraanstaande orkaandeskundigen. Atlantische orkanen zullen in de toekomst verder noordelijk kunnen trekken.

Vanmorgen zonnig, vanmiddag meer wolken. Ik schroef onze beroemde kabouterzonnelampjes los, zet ze uit en berg ze voor de winter op. Alles is verder in orde. Lekker dat we deze winter zo gemakkelijk even naar het scheepje kunnen. Middag. Ik lees het boekje van George Steiner ('Waarom denken treurig maakt', Klement, 2009) nog eens door. Zo'n klein boekje en er staat zoveel in! Geloof in God lost geen enkel wereldraadsel op. Wetenschap en denken ook niet. Niemand zal ooit een ander kennen, noch zichzelf. Innerlijke tegenspraak en noodlottige ambiguïteit zijn inherent aan alle denkacten. 'Beluister de stroom der gedachten: in het nog ongeschonden centrum ervan hoor je niets dan twijfel en frustratie.' Denken maakt absoluut treurig. Ik zou het liefst het hele boekje citeren.

Wat ook treurig maakt is de vondst van het dode lichaam van de vermiste jonge vrouw Anne. De sluizen van woede en wraakzucht gaan wijd open in de sociale media. De stroom zal na een week weer afnemen tot eendere emoties over nieuwe, andere wandaden ze weer open wringen. Maar ik wilde het eigenlijk over Trump hebben. Alweer. Dat hij het nucleair akkoord met Iran op losse schroeven zet, was verwacht - en erg gevaarlijk. Iran hield zich verifieerbaar aan het akkoord (de overige partners waaronder Rusland en de EU blijven het steunen), maar Iran zal nu wel moeten reageren. Onbestaanbare barbarij is dat de president in zijn mislukte strijd tegen Obamacare nu de subsidies voor arme patiënten afschaft voor de ziektekostenverzekeraars. Daardoor dreigen de premies onbetaalbaar te worden voor miljoenen mensen met lage inkomens.

     Anna gaat vanmiddag op de kinderen van Tessa passen en ik rijd even naar Heukelum, naar mijn goede vriend Inge. Daar was ik na de zomer nog niet geweest. Terug naar boven

Zaterdag 14-10-2017

Terwijl hier een zonnige nazomerdag aanbreekt, schuift de orkaan Ophelia zuidelijk van de Azoren geleidelijk naar het oostnoordoosten. Het grote hogedrukgebied boven West Europa zal zondag een noordelijker koers forceren, nog steeds richting Ierland en Schotland (prognose hierboven). Bij ons veroorzaakt hij dan zuidelijke winden, die warme lucht aanvoeren en mogelijk zand uit de Sahara (volgens Weeronline). De circa 1000 ton aan zandkorrels die in de lucht wervelen kunnen bij ons mooie oranjerode zonsondergangen veroorzaken. Ophelia bereikt Ierland op maandag. Ze is dan boven het koudere oceaanwater afgezwakt, maar nog steeds een zeer zware storm met windsnelheden die dichtbij orkaankracht liggen.

Gisteravond keken we op DVD naar een film van François Ozon, die meedong in de competitie in Venetië in 2016: 'Frantz' (2016). Een ingettogen maar effectief romantisch drama uit de periode na WO I, grotendeels in zwart-wit gefilmd met een sterke rolbezetting. Verrassend door de onverwachte wendingen, mooi door het ingehouden acteren van de hoofdpersonen en vol melancholie.

Na weken van wikken en wegen gaat vandaag de kogel door de kerk: ik koop een nieuwe game-console, de PS4 Slim met 1Tb geheugen. Via internet bij Intertoys en het mooie is dat ik hem een uur later al kan ophalen bij de winkel in de Gsthuisstraat. Inclusief een game waar ik erg benieuwd naar ben: Horizon Zero Dawn - een ontwerp van Nederlanders. Een spel waarin de aarde een postapocalyptische wereld is, door de mens verlaten en bevolkt door gemechaniseerde wezens. Daarin moet je je je weg moet zien te vinden. Tja, ik kan nog mee met de game-generatie. Reiner Escapismus. Verrukkelijk! Wat kan het mij schelen, voorlopig ben ik van de straat, wie weet hoe lang ik nog te leven heb? De rest van de middag ben ik zalig bezig met de zaak te installeren. Om vier uur gaan we naar 's Hertogenbosch, op bezoek bij onze vrienden Herman & Marian U. in hun nieuwe appartement aan de rivier. Terug naar boven

Zondag 15-10-2017

Orkaan Ophelia is vannacht flink versterkt tot categorie 3. Ze is om de Azoren heen gezwaaid en aan haar opmars naar het noordnoordoosten begonnen met een snelheid van 44 km/uur. Maandagochtend rond 8 uur zal ze, enigermate boven het koudere oceaanwater afgezwakt, in het zuidwesten van Ierland met orkaankracht aan land komen, zoals je hierboven kunt zien. Windsnelheden van 119 km/uur zijn mogelijk. Men heeft daar code rood ingesteld. Bij ons zorgde het grote hogedrukgebied vannacht voor windstilte en mist. Dat merkten we toen we rond half één uit 's Hertogenbosch vertrokken na een leuke avond bij Herman & Marian U. Rustig gereden en goed uitgekeken, om één uur waren we thuis. Het Hoog gaat vandaag en morgen waarschijnlijk in ons land warmterecords breken. In het zuidoosten loopt de temperatuur mogelijk op naar 25 graden. Een temperatuur die eerder bij juli dan bij oktober hoort. Zulke hoge temperaturen zijn op 15 oktober nog nooit gemeten.

Het is een heerlijke zondag. Veel jachten in de haven en dpoor de sluis en veel wandelaars. Er is van alles te doen in de stad maar ik kom de deur niet oud. Horizon Zero Dawn spelen uiteraard op mij nieuwe PS4. De graphics zijn fantastisch het spel zit intelligent in elkaar en de spelwereld - een door de mens verlaten aarde - is boeiend. In de loop van de dag krijg ik het goed onder de knie. De Nederlandse makers hebben het goed opgezet. Al spelend leer je snel hoe het moet. Level 4 bereikt.

     's Middags komen Tessa & Jeff met hun kinderen op de thee. Daarna weer verder spelen. Orkaan Ophelia trekt onderwijl met groter snelheid naar noodnoordoost (zie hierboven). Ze bevindt zich nu tussen de Azoren en het Iberisch schiereiland. De kracht is afgenomen tot categorie 1 en nog steeds lijkt ze morgenochtend om acht uur met flinke stormkracht en veel regen de Ierse zuidwestkust te gaan treffen. Politie en leger zijn on alert in Kilkenny, Cork, Limerick and Galway. Terug naar boven

Landfall van Ophelia om 8.00 uur AST (Atlantic Standard Time) = 12.00 uur UTC.

Maandag 16-10-2017

Het is een aangename, warme dag. Zon en zomerse temperaturen. Om tien uur gaan we naar Living Well voor de eerste Milon Circle training. Gaat prima, alleen vier minuten op de cardiotoestellen valt niet mee. Maar dat schijnt zo te moeten: tot je haast niet meer kan. Daarna boodschappen bij de Plus. Vervolgens naar de boot. Het is perfect weer om het teakdek in te smeren met de resterende Boracol tegen de groene alg (foto hier). In een uur zijn we klaar. Het is volkomen windstil; in Ierland is dat wel anders.

     Orkaan Ophelia is vannacht boven de koudere oceaanwateren afgenomen tot een zware tropische storm Bf 11 - 12. Rond het middaguur (12.00 uur UTC) trof zij de kust van zuidwest Ierland met zwaardere windstoten dan verwacht: liefst tot 180 km/uur. Zo'n 20.000 huishoudens hebben geen electriciteit. Een automobilist kwam om toen een boom op zijn auto viel. De Ierse meteorologische dienst waarschuwt voor levensgevaarlijke situaties en roept mensen op om binnen te blijven. Het dreigt de zwaarste storm te worden die Ierland de afgelopen vijftig jaar heeft getroffen.

     Weerrecords breken allerwegen. In De Bilt was het om 12.40 uur 21,5 graden Celsius. Daarmee is deze 16e oktober de warmste 16e oktober in De Bilt sinds het begin van de temperatuurmetingen in 1901. Na de hevige natuurbranden in Californië braken er dit weekeinde heftige bosbranden uit in Galicië, Spanje, en in Portugal (met nu 36 dodelijke slachtoffers). Veel branden werden aangestoken, per ongeluk of door gestoorde lieden. Door de record-droogte verspreidt het vuur zich razendsnel en raken veel mensen ingesloten.

De separatistische premier van Catalonië heeft vanochtend geen duidelijk antwoord gegeven op het ultimatieve verzoek van de Spaanse premier om duidelijkheid. Zoals verwacht laat hij in het midden of hij vorige week de onafhankelijkheid uitriep. De landsregering zei tevoren geen genoegen te nemen met een dubbelzinnig antwoord. Het Catalaanse deelstaatbestuur heeft nog tot donderdagochtend 10 uur om het antwoord aan Madrid te herzien en zo een ingreep van de Spaanse regering af te wenden.

     In een ander geval van separatisme - waar ik wel sympathie voor heb - zijn vandaag gevechten uitgebroken. Het Iraakse leger viel de stad Kirkoek aan, die in handen van de Irakese Koerden is. Na een referendum riepen zij onlangs een onafhankelijke staat uit (die door geen enkel land erkend wordt) en beschouwen de aanval als een oorlogsverklaring aan het Koerdische volk. De troepen uit Bagdad namen vanmorgen olievelden, een vliegveld en andere belangrijke doelen net buiten Kirkoek in. De Koerdische troepen boden betrekkelijk weinig verzet. Mogelijk is er een stilzwijgende afspraak en laat Irak de stad zelf in handen van de Koerden; beide partijen worden door de VS gesteund in hun strijd tegen IS.

Onze arme kanarie is sinds enkele dagen in zware rui gekomen. Een late rui. Grote en kleine veertjes dwarrelen alle kanten op en hij ziet er niet uit. Kaal en scharrig. Verrabbeld. Zingen en kwinkeleren is er even niet bij. Terug naar boven

Artists image van twee botsende neutronensterren (Foto: National Geographic).

Dinsdag 17-10-2017

Het is groot nieuws in de media: nieuwe zwaartekrachtgolven gemeten, ditmaal niet van botsende zwarte gaten (zoals de vorige vier keer) maar van botsende neutronensterren op 130 miljoen lichtjaren afstand. Zoals verwacht. De detectie was op 17 augustus jl. en kreeg de naam GW170817, maar er was tijd nodig om alle andere mogelijkheden uit te sluiten. De Fermi ruimtetelescoop registreerde als eerste die dag een gammaflits. Dus een electromagnetisch signaal. Dat signaal werd bevestigd door de Europese gamma-satelliet Integral en vlak daarop meldden de twee Amerikaanse LIGO-detectoren dat er zwaartekrachtgolven waren geregistreerd, twee seconden voor de gammaflits. Let wel: dat zijn geen electromagnetische signalen, maar rimpelingen van de ruimtetijd zélf. De Virgo-zwaartekrachtdetector in Pisa, Italië registreerde niets, maar dat was toch belangrijk voor de plaatsbepaling: het signaal moest wel van de 'blinde vlek' van Virgo komen.

     Het geweld van de botsende neutronensterren moet onvoorstelbaar geweest zijn. Botsende zwarte gaten geven een signaal van seconden, maar deze keer duurden de ruimterimpelingen liefst een minuut. Daaruit kon men berekenen dat de botsende sterren in het begin maar 300 kilometer van elkaar verwijderd waren. Men denkt dat er bij de botsing - 130 miljoen jaar geleden - een nieuw zwart gat ontstond.

     De snelle plaatsbepaling van de bron maakte het mogelijk dat binnen elf uren liefst 70 telescopen over de hele wereld erop gericht werden. Ze zagen een nieuwe bron van straling, ook in zichtbaar licht, in het sterrenstelsel NGC4993, die in de loop van de weken langzaam zwakker werd. Het nieuwe zwarte gat ('nieuw' is relatief, het ontstond 130 miljoen jaar geleden) heeft minder massa dan de beide neutronensterren samen. Waar is die verloren materie gebleven? Ze werd conform E = mc² omgezet in energie. Vandaar de flits van gammastraling en straling op alle andere golflengtes. Ook de zwaartekrachtgolven ontstaan erdoor en verder dwingt de botsingsenergie atomen tot grote hoeveelheden goud en platina te fuseren, maar bijvoorbeeld ook radioactieve elementen als uranium en thorium en tot exotische elementen als neodymium en andere zware moleculen.

     De zware botsing bevestigde drie theoretische voorspellingen:

- Zwaartekrachtgolven hebben de snelheid van het licht.

- Botsende neutronensterren zijn een bron van gammaflitsen en

- In het universum produceren ze de elementen die zwaarder dan ijzer zijn.

Meer informatie op dit weblog over zwaartekrachtgolven, LIGO en Virgo vind je onder andere hier.

De hemel is de hele dag gesluierd. Een wazige lucht met een rare gele kleur. De zon is vaag zichtbaar als een geel-oranje schijf. Het komt allemaal door Saharazand en asdeeltjes in de atmosfeer van de grote bosbranden op het Iberisch schiereiland. Hier een foto voor het geval het je niet opviel. Het is een wat unheimisch gezicht.

     We waren vanochtend vroeg op vanwege de oppasdag van Anna. In de stad haal ik een splitter voor de internetkabel, zodat de laptop en de PS4 allebei eraan gekoppeld kunnen. Niet samen gebruiken uiteraard.

     Vandaag begonnen aan het nieuwe boek van de Leidse astrofysicus Vincent Icke, 'Reisbureau Einstein. Over buitenaardse buren' (Prometeus, 2017). 'De processen die een rol spelen bij het ontstaan en vergaan van sterren zijn universeel', schrijft hij. 'Het ligt dus voor de hand om te vermoeden dat de processen van het leven ook universeel zijn.'

Vandaag lijkt de IS-hoofdstad Raqqa definitef te zijn gevallen. Door de VS gesteunde Syrische Koerden hijsen de vlag. In de door IS verlaten gebieden voltrekken zich nieuwe arrangementen. De Irakees-Koerdische companen van de VS werden gisteren uit de oliestad Kirkoek verjaagd door troepen van Bagdad, zonder veel verzet te hebben geboden. Kennelijk toch een afspraak. Vandaag stonden ze tevens de stad Sinjar zonder slag of stoot af aan de Jezidi's. Alles om hun Koerdische rompstaat maar te kunnen behouden? Terug naar boven

Woensdag 18-10-2017

Een zonnige ochtend. Als de zon opkomt van achter de huizen op de Kriekenmarkt heeft hij nog een oranjegele gloed, maar die verdwijnt snel. Kennelijk zijn het Saharazand en de as- en rookdeeltjes van de Iberische bosbranden gedurende de nacht door de wind meegenomen naar het noorden. Omstreeks elf uur komt er een zeiljachtje door de sluis. Het legt twee boxen naast onze Dulce aan (foto hierboven). Jonge mensen, zo te zien, die er in de herfstvakantie nog een keertje met de boot op uit gaan. Met een beetje geluk blijft het nog een paar dagen mooi.

Morgenochtend om 10 uur loopt het tweede ultimatum af dat de Spaanse regering stelde aan de Catalaanse deelstaatregering. Premier Rajoy doet vanmorgen een beroep op het gezonde verstand van Puigdemont om het onafhankelijkstreven op te geven. Dat kan en zal de laatste natuurlijk niet doen. Hij zal weer iets dubbelzinnigs zeggen. Europa houdt zich afzijdig; het is een interne aangelegenheid van lidstaat Spanje. Het Spaanse Constitutionele Hof bepaalde gisteren dat het referendum over onafhankelijkheid in Catalonië op 1 oktober illegaal was. Rajoy kan dus volledig gelegitimeerd optreden, het Catalaanse parlement ontbinden en het bestuur in Catalonië overnemen. Vroeger of later moet de staat zijn poltionele en militaire macht inzetten. Je kunt voorspellen dat opgewonden separatisten zich ook gaan bewapenen. Zullen er tachtig jaar na de burgeroorlog weer doden vallen in de straten van Barcelona? Kan Rajoy nog anders? Hij moet de desintegratie van Spanje verhinderen. In Baskenland gaan ook stemmen op voor onafhankelijkheid. Winnaars zullen er niet zijn. Niemand benijdt Rajoy. Ik denk regelmatig: wat zou jij in zijn geval doen? Dat weet ik ook niet. Fate knocks on the door. Ik vermoed dat je jezelf tenslotte gedreven voelt door de onstuitbare ontwikkelingen om in te grijpen - in de wetenschap dat je de gevolgen niet kunt overzien. Zoals bij tal van conflicten en oorlogen.

Het is een prachtige, zonnige dag. We maken ons gereed om met de bus naar Utrecht te gaan. We hebben afgesproken met onze vrienden Paul & Tine A. Terug naar boven

Gisteren samen in de zon op de bank voor Graaf Floris op de Utrechtse Varkenmarkt.

Donderdag 19-10-2017

Gisteren omstreeks twee uur de bus gepakt. Om half drie stonden we op het Utrechts station, Jaarbeurszijde. Provinciale verbazing over de nieuwe vleugel van het schitterpaleis Hoog Catharijne. Oogverblindende tempel voor en van het consumentisme. En een drukte dat er heerste! Net als in de winkelstraten van de binnenstad. Op de werven aan de Oudegracht zaten de terrassen bomvol. We vonden een plekje in de zon op de Varkenmarkt, op de bank voor Graaf Floris (foto hierboven, hier nog een andere). De Varkenmarkt lijdt aan een permanente oorlog tussen voetgangers en fietsers, nu nog verergerd door gastjes op scooters die met gevaarlijke snelheid tussen alles door schichten. Na de thee lopen we naar rustiger oorden. Wat is Utrecht toch mooi! Achter de Dom (waar nieuw plaveisel wordt aangebracht), de Kloosterhof, de Nieuwegracht, de Hamburgerstraat. Opvallend hoe rustig, hoe autoluw de Lange Nieuwstraat was geworden. Vroeger was het een geasfalteerde racebaan, nu zag je maar een enkele auto. Zoiets helpt om zowel de schoonheid als de leefbaarheid sterk te verhogen.

     Tenslotte belandden we op onze omgang toch bij Boekhandel Broese op de Stadhuisbrug. Niet te vermijden. Anna nam plaats op een zitje in het midden van de zaak en ik kon erop uit. Er was een grote display met twee peperdure delen van Oswald Spenglers 'Ondergang van het avondland'. Liefst 89 euro. 'Je hoeft het niet eens te zijn met een boek om het te lezen', stond erbij geschreven. De eerste vertaling in het Nederlands van de sombere toekomstfilosofie uit 1918 - 1923, bijna honderd jaar geleden, is een cultboek geworden. In mijn leven heb ik er al zoveel over gelezen dat ik het nu niet kocht; trouwens veel te duur, dat boek. Over een paar jaar komt er een goedkope herdruk.

Natuurlijk, Spengler associeerde zich aanvankelijk met het opkomend nazisme in Duitsland, maar distantieerde zich er ook weer van - zij het niet erg luidruchtig. Hij trok zich terug in een zelfgekozen isolement en stierf in 1936. De ondergang van zijn land bleef hem bespaard, evenals de razendsnelle wederopbouw, het nooitverwachte Wirtschafstwunder. Zijn boek behandelt de opkomst en de ondergang van beschavingen. De westerse beschaving van wetenschap en Verlichting was volgens hem ook aan zijn einde gekomen. Je kunt je voorstellen dat het huidig cultuurpessimisme bij de opkomst van wereldwijde corruptie, klimaatdreiging, terroristen, populisten en extreem-rechts velen opnieuw naar dit boek doet grijpen. Persoonlijk heb ik daar minder last van; ik heb goede hoop dat het altijd minderheden zullen blijven.

In plaats van Spengler kocht ik 'De Nederlandse Burgeroorlog (1748 - 1815)' van de Utrechtse historicus Olaf van Nimwegen (Prometeus, 2017), een boeiende weergave van een periode die ik onvoldoende ken. Gorcum komt er ook in voor. De stad had partij gekozen voor de patriotten en tegen de afgezette stadhouder Willem V. Toen de Pruisen de Oranjes gingen steunen en in 1787 beleg sloegen voor de stad, waren er 400 soldaten en 800 bewapende burgers om Gorcum te verdedigen. Na de eerste schoten van de belegeraars gaf de bevelhebber de stad al over. Ook Dordrecht capituleerde zonder strijd. Ik kom er nog een keer op terug.

     We ontmoetten Paul & Tine A. om kwart voor vijf in Graaf Floris. Elkaar sinds februari niet meer gezien, dus er was heel wat bij te praten. Volgde de bekende trits voor mensen van onze leeftijd: intercurrente ziekten, kinderen met te drukke levens, opgroeien van kleinkinderen, meewarigheid over de politiek, herinneringen aan vroeger. Onderwerpen die niet snel uitgeput raken. We zetten ze voort in het Restaurant Se7en op de Mariaplaats, tegenover het gebouw van K & W. Onze favoriete eetgelegenheid met de altijd spannende menukaart. Erg lekker was de Bavette, een vergeten stuk rundvlees uit de vang van de koe,. We kenden het niet, maar Paul wel. Hij stamt uit een slagersgezin. Het is weer eens tijd voor een eetfoto en die staat hier.

     We slenterden terug naar het Neude en steken de betonnen busbaan naast het oude postkantoor over. Een busbaan als de snede van een mes dwars door de stad, waar we vroeger actie tegen voerden. Ach, een herinnering is geen gedachte. Nu stapten Paul & Tine er op de bus naar Nieuwegein. Anna en ik liepen terug over het Vredenburg en het nog steeds drukke spiegelpaleis. Op het Jaarbeursplein stond de Q-liner van Arriva al klaar. Grappig en gezellig, in de bus zit ook onze buurman Lourens. Even na tien uur waren we weer thuis.

Vanmorgen zouden we gaan sporten, maar dat gaat niet door. Anna moet met een kleinkind naar de huisarts, dus gaan we morgenochtend dan maar. Het is overigens opnieuw zonnig en zacht weer, waarschijnlijk de laatste dag. Vandaag is mijn dochter Floor jarig. Ze wordt 39. Haast niet te geloven. Vrijwel middelbare leeftijd, een wonder dat een kind zo groot kan worden en toch je kind blijft. Ik bel haar op haar werk om te feliciteren. Even de stad ingelopen en terug thuis een gedicht geschreven. Nog lang niet goed.

     In Spanje loopt om 10 uur het ultimatum aan de Catalaanse regering af. Het Spaanse kabinet besluit in een speciale vergadering om artikel 155 uit de grondwet in te roepen. Daarmee kan men de separatistische deelregering van Catalonië afzetten. Dat zou dit weekeinde al kunnen gebeuren. Als ze Puigdemont en zijn kabinet arresteren, dreigt de vlam in de pan te slaan.

     Nog een rotbericht: De Revolutionaire Garde, het elitekorps van het Iraanse leger, maakt vandaag via het persbureau Tasnim News bekend dat Iran zijn nucleaire raketprogramma gaat versnellen, na de dreigementen en de harde uitspraken van de Amerikaanse president Trump. De olifant bewoog zich in de porceleinkast. In een poging de zaak te bezweren maakte de Russische vice-minister van Buitenlandse Zaken Iran zojuist duidelijk dat Moskou toegewijd blijft aan de eerder gemaakte afspraken. Terug naar boven

Irak staat aan de grens van Iraaks Koerdistan. De strijd om de onafhankelijkeid lijkt los te barsten.

Vrijdag 20-10-2017

Regen bij het opstaan; een uur later wordt het droog met wat zon. Maar de onverwachte nazomer is voorbij. Een diepe depressie zal dit weekeinde veel wind en regen brengen. We rijden naar Living Well voor tweemaal de Milon Circle en daarna boodschappen bij Plus Jan Sterk. Aan het begin van de middag begint het opnieuw te regenen. Vier gedichten herschreven, maar nog niet goed genoeg.

Anders dan ik verwachtte zijn Iraakse troepen na de verdrijving van de Koerden uit de oliestad Kirkoek verder noordelijk getrokken. Nu wordt er gevochten op de grens van de provincie Erbil (zie kaart hierboven), 50 kilometer van de hoofdstad van de onafhankelijke staat die de Koerden onlangs uitriepen. De grote vraag is of het bewind in Bagdad verder wil gaan of de Koerden hun eigen staat zal laten. Ik vrees van niet. De grensstad Pirde zou ook zojuist gevallen zijn. wanhopige Koerden demonstreren bij het Amerikaanse consulaat in Erbil. Ze begrijpen niet waarom het Westen hen niet te hulp komt. Maar de VS ontried de Irakese Koerden hun onafhankelijkheid. Voor het Westen is de integriteit van de Irakese eenheidstaat belangrijker, ook al is het een fictie. De economie van Iraaks Koerdistan staat op instorten door de boycot van de luchthavens en de blokkade van de grenzen, niet alleen door Irak, maar ook door Iran en Turkije. Een nieuw oorlogsdrama is in de maak. Lees hier een overzichtsartikel van journalist Harald Doornbos in De Tijd. 

Ik breek mijn brein op een moeizaam artikel dat bijna twee jaar geleden in Quanta Magazine stond, 'Quantum Weirdness Now A Matter Of Time'. Ik snap er geen bal van. Al vele keren schreef ik over quantumverstrengeling, de manier waarop elementaire deeltjes met elkaar verbonden kunnen blijven, zelfs over miljarden lichtjaren heen. Dat is al raar genoeg. Het speelt zich af in de ruimtetijd, dus lijkt die verstrengeling over enorme afstanden niet zo erg vreemd. Iets vreemder wordt het als de theoretici betogen dat verstrengeling zich ook in de tijd afspeelt. Nóg vreemder is dat sommigen denken dat bepaalde quantumverstrengelingen

(a) zelfs terug in de tijd kunnen gaan, en

(b) dat ze daarmee de causaliteit, de wet van oorzaak en gevolg, doorbreken, en

(c) daarmee de ruimtetijd zelf voort zouden brengen.

Dat staat dus in dat artikel. Ik ga er niets over zeggen en het eerst printen en nog een paar keren rustig doornemen.

Na een uur regen is het weer droog. Ik heb veel plezier over een tweet van Thierry Baudet (hieronder). Engels is duidelijk niet zijn beste taal.

Terug naar boven

Dulce vandaag in de haven. De buurman is ook een overwinteraar, die gedeeltelijk aan boord verblijft.

Zaterdag 21-10-2017

Gisteravond gezellig bezoek van Wiger & Arina, weer terug uit Spanje. Hun boot ligt in Mazagon op de wal, een haven die we ook aandeden. Niet ver van Cádiz. Volgend jaar willen ze verder, naar Gibraltar en Marokko.

     De grijze laag wolken breekt vanochtend al vroeg. Het wordt een frisse, halfbewolkte dag. Ik ga even aan boord kijken, waar geen lekkage is. Het zeiljacht dat van de week arriveerde, is ook een overwinteraar. De jonge eigenaar verblijft meestal aan boord. Omdat die boot van staal is, haal ik vandaag onze kabel van de walstroom weg. Strikt nodig is de walstroomverbinding niet en een stalen boot naast je geeft maar risico op electrolyse, als we allebei aan de walstroom liggen. Volgende week zal ik de generator weer eens laten draaien; dat moet af en toe en dan kan hij meteen de accu's bijladen. Overigens wilde de buurman eerst een box verder aanmeren, maar liep er met zijn kiel van 1.70 meter aan de grond.

Vanmiddag komt de verwachte aankodiging van de Spaanse premier Rajoy. De nationale regering grijpt ongekend hard in. De afvallige deelstaat Catalonië zal vanaf komende vrijdag door Spaanse ministers geregeerd worden. Dan zal de Spaanse senaat ermee instemmen, waar regeringspartijen en oppositie vereend achter de ingreep staan. Binnen zes maanden komen er nieuwe verkiezingen in Catalonië.

     Er is dus nog een week voor de separatisten om tot bezinning te komen. Per slot is de helft van de Catalanen tegen de afscheiding. 'Deze groep wordt grotendeels genegeerd door het politieke partijen vóór de onafhankelijkheid, die veel geoorloofd achten om de "wil van het Catalaanse volk" gestand te doen', schrijft De Volkskrant. Tal van bedrijven en banken zijn al begonnen zich terug te trekken uit de deelstaat en de economische groei loopt terug. Ik verwacht echter dat de separatisten nu zullen doorzetten en dat premier Puigdemont vanavond formeel Catalonië onafhankelijk zal verklaren. Hij spreekt al van 'een staatsgreep' door Spanje. Straks om 21.00 uur zal hij het Catalaans parlement toespreken. En dan? Wat een dwaasheid. Vooralsnog heeft het meer van een operette dan van een burgeroorlog - moge het zo blijven. Terug naar boven

Richard Dawkins (bron: De Volkskrant)

Zondag 22-10-2017

In De Volkskrant staat dit weekeinde een kort interview met de vermaarde evolutie-bioloog Richard Dawkins, 'Het geloof is een systeem om mensen van prachtige inzichten af te houden'. Ik las zijn boeken graag, vooral het bekende 'The God Delusion' uit 2006. Ik nam het mee aan boord in 2007 en schreef er enige malen over. Dawkins is nu 76; hij kreeg onlangs een hersenbloeding. In het interview trekt hij opnieuw fors van leer: 'Geloven is lui en laf. Lui omdat je een verhaal voor waar aanneemt, zonder het te willen testen. Laf omdat je de twijfel uitsluit die bij nieuwsgierigheid hoort. Snap ik het wel goed? Wat is hier gaande? Dat zijn de belangrijkste vragen in de wetenschap.' Over een week geeft hij een lezing bij de opening van het Brainwash festival in Amsterdam.

Gisteravond om negen uur riep Puigdemont tegen mijn verwachting in niet de Catalaanse onafhankelijkheid uit. Hij sprak wel van 'een staatsgreep' en 'de ergste aanval op de democratie sinds dictator Franco'. Zwaar overdreven, want de helft van die bevolking wil helemaal niet los van Spanje. Een grote meerderheid (68%) in Catalonië wil nieuwe verkiezingen en de kans op een verstandiger regering is dan groot. Anders dan de vroegere caudillo beloofde Rajoy dat, en wel binnen zes maanden. Honderden bedrijven kozen intussen voor een officiële vestigingsplaats buiten Catalonië. Puigdemont heeft opeens veel minder haast; hij wil dat zijn parlement pas over twee maanden de onafhankelijkheid uitroept. Zo is er in elk geval tijd gewonnen.

     Intussen kondigen zich nieuwe dwazen aan. Gevaarlijke dwazen zoals Trump, maar met minder macht. In Italië probeert Silvio Berlusconi terug te keren in de politiek door middel van een referendum in de twee noordelijke regio's. Zijn partij Forza Italia en de anti-immigratiepartij Lega Nord eisen grotere zelfstandigheid voor het noorden en willen minder bijdragen aan de armere regio's in het zuiden. Hetzelfde thema als in Catalonië. De poltieke clown Beppe Grillo steunt het met zijn Vijfsterrenbeweging. Met de exploitatie van egoïsme, angst en irrationaliteit in de onderbuik van de samenleving proberen ze het steeds opnieuw.

     Ook in Tsjechië scoorde een populistische volksmenner. Multimiljardair Babis won ruim 30% van de stemmen in de parlementsverkiezingen, terwijl de rechts-populistische anti-islam partij SDP (Partij voor Vrijheid en Democratie) er 10% haalde. Babis is de op twee na rijkste man van Tsjechië. Hij is eigenaar van verschillende kranten en televisiestations, een mediatycoon à la Berlusconi. Hij voerde een succesvolle campagne waarin hij beloofde het land te zullen leiden als een onderneming. Hij wil de corruptie uitbannen, de belastingen verlagen en is tegen de komst van migranten naar en tegen de invoering van de euro in Tsjechië. Nota bene fraudeerde hij zelf met EU-subsidies voor zijn bedrijven.

Vandaag hebben we een vervelende regenzondag. Dreinende regen, waarschijnlijk de hele dag door. Straks ga ik weer naar Utrecht, naar een lezing van Salon Saffier in de Kargadoor op de Oudegracht over Sartre en De Beauvoir, door Hans van Stralen van de Universiteit Utrecht. Omdat Anna vanavond hier achter de Hema Asian Tapas gaat eten met haar dochters en kleindochter Nikita zal ik ergens in Utrecht eten. Jeugdsentiment in de regen, als vroeger. Terug naar boven

Jean-Paul Sartre en Simone de Beauvoir, Parijs, 1940. (foto: Sipa Press/Rex Features)

Maandag 23-10-2017

Het gemak van de Q-liner. Ik betreur wel eens dat we niet in Utrecht zijn gaan wonen, maar eerlijk is eerlijk, met die snelbus van Arriva ben je in een halfuur in het centrum van de Domstad. Gisteren dus om tien over één weg en een halfuur later op het Jaarbeursplein.. Het is tien minuten lopen naar de Kargadoor op de Oudegracht, grotendeels overdekt door het spiegelpaleis van Hoog Catharijne. Regen valt met bakken uit de lucht. In het aloude cultureel centrum heeft Salon Saffier een middag heeft belegd over Sartre & De Beauvoir (foto hierboven). Bij binnentreden zie ik meteen Niels Bokhove staan, een van de drijvende krachten achter Salon Saffier en het Utrechtse literaire blad De Utrechtse Boekhouder. We kennen elkaar van onze groentijd bij Unitas in 1965. 'Ik had je naam al op de lijst zien staan', zegt hij als we handen schudden.

     Tot mijn verbazing is de Sonja van der Gaastzaal volledig gevuld met naar schatting een kleine honderd mensen. Kennelijk leeft het existentialistische stel nog sterk. Vrijwel iedereen is ruim boven de 50 en de vrouwen overheersen, slechts plusminus 1 op de 5 is man. Ik ga een beetje apart aan de zijkant zitten en luister verstrooid naar de gesprekken om me heen. Een dame van rond de zestig vertelt de oude man naast haar over haar scheiding, achter me gaat het over schoolreünies en kinderen die verspreid over het land zijn gaan wonen en die je nooit ziet.

     Literatuurdocent Hans van Stralen, een magere zestiger met een grote Nietzscheaanse snor, houdt een bevlogen inleiding van ruim een uur. Ik vind het knap om in zo weinig tijd een redelijk adequaat beeld te scheppen van het illustere tweetal, van hun werk en van hun denken. Hij schetst de ontwikkeling vanaf de periode voor WO II naar eind jaren 70: van de fenomenologie van Husserl naar het naoorlogse existentialisme, het socialisme, het marxisme en het min of meer gewelddadige maoisme en anti-kolonialisme van de zwarte psychiater Frantz Fanon in de jaren 70. Ach, ik herinner het me allemaal nog, maar ik was grotendeels vergeten hoe weinig wetenschappelijk, soms zelfs anti-wetenschappelijk, die fenomenologie destijds was. Je kunt er alle kanten mee op (behalve de goede). Fenomenologie denkt de werkelijkheid door beschouwing te kunnen uitkleden tot haar essentie. Bij Sartre wordt die essentie de blik van de ander. Die blik wil mijn vrijheid begrenzen. God is de alomvattende blik, die de mens maximaal onvrij maakt. Ook de klassieke stelling van het existentialisme komt voorbij (ontleend aan de Deense filosoof Kierkegaard): de existentie gaat vooraf aan de essentie. In 1943, midden in de oorlog, verscheen Sartre's fenomenologische zijnsleer 'L'être et le néant'. Ik ben er ooit aan begonnen, maar bleef al snel steken. Een hopeloos ingewikkeld boek. Van Stralen roemt het als het laatste werk in de filosofie dat een totaal concept van de wereld geeft.

     De crux in het denken van S & dB was WO II. Voor die tijd waren ze vooral toeschouwer, daarna stonden de moraal en het (politiek) engagement centraal. Vrijheid is situationeel bepaald. Juist in grenssituaties (rampen, oorlogen) is de mens vrij, hij kan de toestand accepteren of verzet plegen. In de beroemde cyclus 'Les chemins de la liberté' (1945 - 1949) laat Sartre zien hoe de wegen van zijn hoofdpersonen niet altijd tot de vrijheid leiden. De meesten weigeren verantwoordelijkheid te nemen. Ik verslond die boeken in de jaren 60.

Over de liefde in het werk van S & dB is Van Stralen kort: liefde is onmogelijk. Ik onderdruk de ander of de ander onderdrukt mij. Er zijn twee soorten relaties: noodzakelijke en contingente (toevallige, korte). In de laatste soort was Sartre erg bedreven en De Beauvoir juist niet. Zij bleef altijd tegen Sartre opzien. Ikzelf nam de opvattingen van vrije liefde, de mogelijkheid dat naast een vaste relatie ook 'korte affaires' moesten kunnen bestaan, destijds gretig over. Mijn eigen romancylus handelt er grotendeels over.

     Anders dan Sartre bleef De Beauvoir veel romans schrijven. Zij had de opvatting dat een goede roman altijd een diepere, filosofische laag moet hebben. Zij noemde dar Roman Metafysique. Met die opvatting ben ik het hartgrondig eens; ook die diepere laag poogde ik in mijn boeken aan te leggen. De lezer moet wel een beetje zijn best doen.

     Nog even aan het slot kwamen andere aspecten aan de orde, zoals het antikapitalistisch geweld waar S & dB voor opteerden, de opvatting van dat de Baader/Meinhof terroristen contact moesten leggen met de massa's, en het antikoloniale geweld van Fanon. Natuurlijk ook 'Le Deuxième Sexe' (1949), dat in de jaren 70 ook voor mij een openbaring was. Lees mijn boeken. Dat De Beauvoir toen met de lesbische liefde experimenteerde, wist ik niet. S & dB vousvoyeerden elkaar altijd. Hij stierf in 1980. Zij overleefde hem zes jaar en zou aan de drank geraakt zijn. Ze schreef nog een indrukwekkend afscheid over haar levenslange gezel, 'La Cérémonie des adieux' (1985).

S & dB zijn voor mij van grote betekenis geweest. Zwaar onder indruk van het verhaal van Van Stralen en van de rijke levens van de twee drink ik thee in het kleine barretje van de Kargadoor. Na de pauze is een optreden van Michiel Bijmans en Jiska de Wit, twee acteurs die op aanstekelijke wijze stukken uit diverse boeken van S & dB voordragen. Het 'mooist' vind ik het stuk uit La Nausée, de eerste roman van Sartre, uit 1938. Wat heet mooi. Het is een stuk waarin hij walgelijke opdringerigheid van wat bestaat navoelbaar uitdrukt. Het maakte destijds een enorme indruk op me - en nu weer. Bijmans las dit voor en ik ervoer werkelijk een haast fysieke onpasselijkheid. Roquentin, de hoofdpersoon, zit op een bank in een park (vast het Luxembourg):

'En toen, toen opeens was het er, glashelder: het bestaan had zich plotseling blootgegeven. Het zag er niet langer ongevaarlijk uit, zoals abstracte categorieën ongevaarlijk zijn. Het was de stof waaruit de dingen zijn gemaakt; de boomwortel was gevormd uit bestaan. Of laat ik het zo zeggen: de boomwortel, de hekken van het park, de bank, het iele gras van het gazon, dat alles was verdwenen; de verscheidenheid van de dingen, hun eigen karakter was alleen maar schijn, een vernisje. Dat vernislaagje was weggesmolten en wanstaltige, weke massa's bleven over, chaotisch - en naakt, ven een angstaanjagende, obscene naaktheid.'

Om vijf uur sta ik buiten in de regen. Op de Oudegracht, wat zal ik doen? Ans eet met haar dochters en kleindochter Nikita asian tapas in Gorcum. Ergens in de buurt alleen eten? Je zou kunnen zeggen dat ik mijn vrijheid oppak. Ik stuur een app aan een vriendin uit mijn JAC-jaren, Lieke K. Ze is thuis en kan me ontvangen. Even later zit ik in de kamer van haar leuke huisje aan de Zwaansteeg genoeglijk bij te praten. Het is alweer twee jaar geleden dat we elkaar spraken. Later eten we lekker bavette in Restaurant Se7en op de Mariaplaats (waar Ans en ik onlangs aten met Paul & Tine). Even voor halftien pak ik de Q-liner terug naar Gorcum.

Vanmorgen is het droog. We zijn vroeg op om nuchter bloed te laten prikken, Anna voor cholesterol en vetzuren, ik voor diabetescontrôle. Daarna sporten bij Living Well en boodschappen bij Plus Jan Sterk. 's Middags gaat Anna oppassen op Lina-Mae terwijl haar moeder met oudere zus Vajèn naar zwemles is. Ik lees verder in het nieuwe boek van Vincent Icke. Terug naar boven

Een schets van 'de octopus', die het idee EPR = ER laat zien (bron: Maldacena/Susskind)

Dinsdag 24-10-2017

Einstein-Podolsky-Rosen, afgekort EPR, het beroemde gedachtenexperiment is één van de grootste eigenaardigheden in de natuurkunde. Ik schreef er in het voorjaar van 2014 uitvoerig over (lees hier) toen we met de boot in Sicilië waren, dus ik verwijs voor de achtergronden naar dat stuk. Einstein beoogde door het experiment met twee verstrengelde deeltjes de quantumfysica onderuit te halen ('Spooky action at a distance'), maar het kon in de jaren 90 daadwerkelijk worden uitgevoerd en Einstein kreeg ongelijk. Men spreekt ook wel van quantumteleportatie of van niet-lokale inetractie tussen ruimtelijk gescheiden voorwerpen. In de loop der jaren werd de teleportatie-afstand steeds verder uitgebreid van enkele meters naar 143 kilometer (in 2012), tussen de twee Canarische eilanden La Palma en Tenerife (artikel in Nature).

     In een nieuw artikel in het Quanta Magazine ('Newfound Wormhole Allows Information to Escape Black Holes') lees ik nu dat ook Zwarte Gaten verstrengeld zouden kunnen zijn. Zwarte gaten lijden aan de informatieparadox. Door de enorme zwaartekracht zuigen ze materie naar binnen - en materie is informatie - die er nooit uit kan terugkeren. Die informatie gaat verloren en daarmee zou het beginsel van behoud van informatie geschonden worden. Dat behoud is essentieel in de quantumfysica: reacties kunnen altijd voor- en achteruit in de tijd plaatsvinden. (De richting van de tijd is niet absoluut in de quantumwereld). Dat lukt niet als de informatie vernietigd is. Ook daarover schreef ik een paar keer eerder (o.a. hier en hier), dus daar verwijs ik naar.

     Het is de vraag of de onmeetbaar kleine kern van een zwart gat, de singulariteit, waar alle ingezogen materie oneindig dicht op elkaar geperst zit, wel bestaat. Sommigen denken dat het de echte grens van het universum is. Anderen denken dat het de verbinding vormt met een ander zwart gat, dat zich op een volkomen andere plaats bevindt (of in een ander universum?). Die verbinding noemt men een wormgat, zoals het in de prachtige SF-film Contact (1997) voorkomt. Een andere naam voor een wormgat is Einstein-Rosen brug (ER). In het Quanta Magazineartikel is de oplossing voor de informatieparadox de ogenschijnlijk simpele formule:

                                                                 EPR = ER

Daar ga je wel even rechtop van zitten! Reizen door wormgaten was tot dusver inderdaad iets voor SF-films, maar nu stellen enige theoretici dat je dus door een wormgat zou kunnen 'reizen' als je erin slaagt om - als het ware - zwarte gaten te verstrengelen. Je stapt over de waarnemingshorizon van een zwart gat heen en als je dat overleeft (wat niet zeker is) dan stap je op hetzelfde moment miljoenen lichtjaren verwijderd uit een ander zwart gat, dat met het eerste verstrengeld is. Hoe verstrengel je zwarte gaten? Dat zie je in het intrigerende plaatje hierboven, dat door de theoretici al 'de Octopus' wordt genoemd. Hij staat in het artikel van Juan Maldacena en Leonard Susskind 'Cool horizons for entangled black holes' uit 2013. Beide namen komen nogal eens voor op mijn blog. Ze gebruiken de Hawkingstraling, die veroorzaakt wordt door deeltjes die precies op de waarnemingshorizon van een zwart gat splitsen. De ene verdwijnt in het zwarte gat, de andere springt naar buiten. Ze blijven verstrengeld en bevatten dus dezelfde informatie. Die is dus niet vernietigd, ook al weet niemand wat er met het verdwenen deeltje in de singulariteit gebeurt. Op het plaatje is het roze parallellogram het universum. De singulariteit van het zwarte gat steekt eruit en je ziet inwendige component van de Hawkingstraling elders weer in het parallellogram terugkeren. 

     Een zeer ver ontwikkelde beschaving zou de Hawkingstraling mischien kunnen 'manipuleren' om het binnenste van de singulariteit toch te beïnvloeden. Per slot is die uitwendige straling niets anders dan een uiterst vervormde (scrambled) kopie van het vreemde dat zich binnenin afspeelt. Als je aan de knoppen van de Hawkingstraling kan draaien, zou je kunnen bewerkstelligen dat de binnenste component ergens anders in het universum naar buiten komt (zoals op het plaatje). Verbluffend! De stap om ze te bundelen in een echt wormgat moet dan nog wel genomen kunnen worden. Zo'n beschaving zou het heelal kunnen koloniseren. Of wij of zij daar gelukkiger van worden is een vraag van een andere orde.

Van dergelijke speculaties kan ik enorm genieten. En: alles wat denkbaar is gebeurt immers een keer. Buiten valt al uren lichte regen. Anna is weg; ze heeft haar oppasdag bij Tessa. Het is kwart over elf en ik ben nog niet eens aangekleed.

     Middag. Een paar uurtjes is het droog, net even tijd om de stad in te lopen. Nu weer motregen. Ik lees verder in Vincent Icke. Dit is een leuk citaat: 'Terzijde merk ik op dat het heel raar is dat sommige mensen zich verzetten tegen interstellaire communicatie. Onze exoburen zien ons toch wel, want onze radiostraling en radarpulsen kunnen we niet terugroepen.' Terug naar boven

Inschattingen 1900 - 2030 van de aarde op de Kardashev Scale (bron: Wikipedia, Brian Peiris, 2008)

Woensdag 25-10-2017

Niets is zo ver van ons af als de toekomst - en dat blijft zo, totdat we tijd en ruimte kunnen manipuleren. Een leuke excercitie is die van de Rus Nikolai Kardashev (of Kardasjov). Hij is van 1932 en was al in de Sovjettijd astrofysicus. Grappig is dat hij op dezelfde dag jarig is als ik: 25 april. We zijn dus vandaag over precies een halfjaar jarig en dat schept een band. Nadat hij in 1952 zijn studie voltooide aan het Sternberg Instituut van de Universiteit van Moskou, ging hij op zoek naar buitenaardse beschavingen. In 1964 stelde hij de eerste versie op een schaal om die te classificeren, de zogenaamde Kardashev Scale. De schaal kende drie categorieën:

Kardashev type I: Een planetaire beschaving die alle energie benut die op zijn thuisplaneet beschikbaar is. Dat is gemiddeld genomen 10¹⁶ Watt. NB: voor onze aarde zelfs 1,74 x 10¹⁷ Watt. We hebben dat niveau nog niet.

Kardashev type II: Een stellaire beschaving die alle energie die zijn eigen ster uitstraalt benut. Dat is circa 10²⁶ Watt. Daarvoor zou een Dyson Bol of Ring gebruikt kunnen worden.

Kardashev type III: een galactische beschaving die alle energie van een compleet sterrenstelsel gebruikt (ongeveer 10³⁶ Watt).

Later werden er diverse uitbreidingen gemaakt, zoals:

Kardashev type IV: een supergalactische beschaving die de energie van meerdere sterrenstelsels gebruikt. Dat is - de term 'ongeveer' klinkt hier wat mal - 10⁴⁶ Watt.

Kardashev type V: een universele beschaving die alle energie van het heelal gebruikt. Is dat 10⁵⁶ Watt? Extrapoleren is moeilijk, zeker als het heelal oneindig is.

Kardashev type VI: een multiversele beschaving, die de energie van meerdere universa gebruikt en die bijvoorbeeld de natuurwetten beheerst en kan veranderen. Een beschaving die ruimte en tijd kan manipuleren en voor wie er derhalve geen toekomst bestaat.

Natuurlijk heeft men geprobeerd de aarde in haar huidige staat in te delen. Sommigen postuleren daarvoor de categorie Kardashev type 0. Anderen vinden dat je tussen type 0 en 1 kunt zitten. Voor ons zou dat een type 0,75 zijn, gelet op de wereldenergieproductie van 2012 (zie grafiek hierboven). De immer optimistische Japanse natuurkundige Michio Kaiku schatte in 2010 dat we in 100 - 200 jaar K I zullen bereiken. Geen van alle 3 Kardashev types (of van alle 6 types) zijn buiten de aarde in het heelal ooit waargenomen. Maar dat kan elke dag gebeuren, je weet het nooit, want de toekomst...

Vanmorgen is het grijs maar niet koud. De uitslag van mijn bloedsuiker is prima: glucose 5,2 mmol/l en HbA1c 32. Ga zo verder.

     Grote ergernis dat het nieuwe kabinet de verruiming van de Embryowet wil terugdraaien: het kweken van embryo's voor wetenschappelijk onderzoek naar erfelijke ziektes blijft verboden. Minister Schippers wilde de verruiming toestaan, maar de VVD heeft ingeleverd. Rutte met de Bijbel laat mensen nog langer onnodig sterven en de rijken gaat straks voor behandeling naar het buitenland. Gelovigen willen nog steeds hun opvattingen aan anderen opleggen. In dat opzicht is het verschil met de extreme Islam alleen gradueel. Terug naar boven

Donderdag 26-10-2017

Een buitensolaire bezoeker is bijzonder, in zekere zin een alien, een komeet die uit een ander sterrenstelsel komt en door ons zonnestelsel scheert (zie plaatje hierboven). Kometen zijn doorgaans afkomstig uit de Kuipergordel, voorbij de baan van de planeet Neptunus, of van de nog verder gelegen Oortwolk, maar de PANSTARRS 1 telesoop op het eiland Maui, Hawai, zag deze week een komeet met een vreemde baan. Een extreme baan, dwars door het vlak van de binnenste planeten van het zonnestel (zie plaatje hierboven). Op 9 september jl. zou hij op een kleine 40 miljoen kilometer afstand langs de zon zijn gevlogen. De diepe gravitatiekuil van de zon slingerde hem weg in een andere richting, terug de interstellaire ruimte in. Kometen staan bekend als 'vuile sneeuwballen' die de nabijheid van de zon slecht doorstaan. Omdat de komeet ogenschijnlijk geen hinder ondervond, veronderstelt men dat hij een rotsachtige samenstelling heeft met een diameter van 160 meter. De komeet kreeg de aanduiding C/2017 U1. Omdat de waarneming slechts zes dagen besloeg kon de exacte kerkomst niet bepaald worden; hij leek uit het sterrenbeeld Lyra afkomstig.

Gisteravond keken we op Blu-ray naar een leuke SF-film, 'Passengers' uit 2016 van Morten Tyldum. Een groot sterrenschip is met 5000 passagiers in cryo-slaap van de aarde onderweg naar een exoplaneet om een kolonie op te bouwen. De reis duurt 90 jaar, dus van relalivistische snelheid is geen sprake. Na 30 jaar raakt het schip beschadigt door ruimtepuin, met appartuurstoringen tengevolge waarvan een passagier voortijdig ontwaakt. Hij heeft 60 jaar eenzaamheid voor de boeg. Ik verklap verder niks. Storend is de onuitroeibare neiging bij filmmakers om ruimteschepen geluid te laten maken in het bijna-vacuüm. De 'reparatie' van de op hol geslagen fusiereactor is tamelijk bedenkelijk, maar verder viel het wel mee.

Vanaochtend trouw naar de fitness. Het is eigenlijk vandaag een heel aardige dag, met zacht gefilterd zonlicht. daar boffen we bij want straks gaan we samen met de bus naar Utrecht, ergens eten en daarna naar een klassiek concert in het nieuwe Muziekcentrum. Terug naar boven

Eten bij 'Vis en meer' in de Drieharingstraat, Utrecht.

Vrijdag 27-10-2017

Gisteren samen met de Q-liner naar Utrecht. Dat we uitgaan in de stad is een cadeautje voor Anna, ze kent het programma nog niet. Mooi, zacht weer is het. Op de Oudegracht zitten de terrassen vol. We drinken ergens thee en kijken naar de voorbijgangers. Is het iedere keer drukker of ligt het aan ons dat we dat vinden? Boven de stad cirkelt een helicopter. (Later horen we dat men zoekt naar de daders van een plofkraak).

     Op verzoek van mijn geliefde bezoeken we de Bijenkorf. Op de damesafdeling is een zitje voor mannen, zodat we onze winkelende wederhelft niet storen of opjutten en niemand in de weg staan. Ik kijk altijd graag hoe Anna winkelt: je ziet dat een vrouw er helemaal in opgaat, het is een grondig proces van keuren en passen (foto hier). Heeft het artikel de juiste maat? En de kwaliteit, is het van degelijke stof gemaakt? Zou deze kleur me staan? Maakt het niet dik of dun? Enzovoorts. Je mag beslist niet storen maar wel - desgevraagd - kort zeggen of haar staat. Daarbij moet je aan haar gezicht zien wat ze zelf vindt en wat je moet zeggen, alleen kun je ernaast zitten als ze echt twijfelt. Bij twijfel niet doen, beslist ze meestal. Hoe anders gaat het met ons mannen: we weten tevoren wat we hebben willen en dat kopen we. Punt. Geen beleving, niks leuks aan.

     Tegen zes uur strijken we neer op het verwarmde terras van restaurant 'Vis en meer' in de Drieharingstraat. Dat is tegenover waar vroeger de platenzaak van Staffhorst zat. De steeg, want veel meer is het niet, is vol met restaurantjes en terrassen. De voorbijgangers wringen zich er tussendoor. Het is er erg gezellig (foto hierboven). Anna eet zeebaarsfilet en ik mosselen, met een witte wijn uit Zuid-Afrika. Lekker!

Ja, en dan komt het hoogtepunt, een concert dat ik met graagte koos: een kamermuziekavond in de Hertz-zaal van het Muziekcentrum Vredenburg, met het Quator Arod en de cellist Kyril Zlotnikov. Ik geloof dat ik zowat de laatst kaarten had, op rij A helemaal vooraan, aan de linkerkant (vanaf het podium). Het kwartet bracht onlangs een nieuwe CD uit met de drie strijkkwartetten van Mendelsohn opus 44. Met name over het tweede, in e, was ik zo enthousiast dat ik het meteen aanschafte en kaarten kocht toen ik vernam dat ze in Utrecht zouden optreden. De avond is misschien nog meer een cadeutje voor mezelf dan voor Anna, maar het gaat ook zo dat je iets heel moois graag wilt delen met degeen die je liefhebt. Nietwaar?

    Het concert: eerst een fraaie, dansante uitvoering van Bachs' eerste Cellosuite BWV 1007 door Zlotnikov. Hij speelt op een instrument uit 1710, een Ruggieri, met een prachtige donkere toon. De akoestiek in de Hertz-zaal is uitstekend, moet ik zeggen. Daarna het kwartet met het 2e Strijkkwartet opus 44 van Mendelsohn. Alleen al die inzet van het Allegro assi appasionato brengt me de tranen in de ogen, zó gevoelig van toon dat je het haast jammer vindt dat de versnelling komt. Ze spelen de vier delen met enorme inzet en spielfreude, dat kun je op de eerste rij goed zien. Puntig, speels en ritmisch, een genot om te luisteren. Anna is zichtbaar onder de indruk. Later zal ze zeggen dat ze dit stuk het mooiste vond.

     In de pauze drinken we een glas rode wijn, dat hier niks kost. Daarna het stuk dat over het leven zelf gaat, het beroemde Strijkwintet in C opus 956 van Schubert. Een stuk dat zo mooi is, dat je het niet vaak wilt horen. Mijn mooiste uitvoering op CD is die van het Alban Berg Quartet met Heinrich Schiff uit 1983. De meeste leden leven niet meer. Ik koester die versie en draai hem zelden omdat hij - opnieuw - zo verschrikkelijk mooi is. Dat kun je niet te vaak aan. Maar de interpretatie van dit gezelschap mag er beslist zijn: puntig, emotievol, dynamisch, zeer Weens met grote contrasten, overweldigend. Ze krijgen een verdiende staande ovatie. een topuitvoering, zo weet je weer voor lange tijd waar het om gaat. Ook Anna is zichtbaar aangedaan.

     Kwart over tien, we halen de bus niet. Op een houten bank op het CS Utrecht wachten we, kijkend naar de massa's die op dit uur nog langskomen. Een vrouw houdt de hand op en zegt dat ze dakloos is. We weigeren. Een dronken zwarte man komt tegenover ons zitten drinken. Als er een andere zwarte man in een geel hesje de vuilnisbakken naast ons komt legen, lacht hij en zegt dat het zijn broer is. Die heeft werk, zeg ik, maar dat hoort hij niet. Vijf voor half twaalf hebben we de laatste bus naar Gorcum.

Vandaag een redelijke dag met flink wat zon. We kijken even aan boord (alles in orde), doen de boodschappen en gaan langs bij de huisarts voor de jaarlijkse griepprik. Ieder jaar is er een stomme discussie over het nut daarvan. Dat heeft te maken met het feit dat mensen niks merken van de ziekte die ze niet krijgen (door de vaccinatie). Het nut is evident: het vaccin bevat een mix van de soorten influenza-virus die op dit moment op de wereld rondgaan. Daar ben je tegen beschermd, niet tegen de soorten die sinds de samenstelling van de cocktail ontstonden. Dit jaar schijnen er wat meer mutaties op het zuidelijk halfrond te zijn ontstaan, die uiteraard ook hierheen komen.

     De mens is tot iedere domheid in staat. In de loop van de middag komt het bericht dat een kleine meerderheid van het Catalaanse parlement voor afscheiding van Spanje heeft gestemd. Tegelijkertijd verwacht de Spaanse premier Rajoy de komende uren goedkeuring te krijgen van de senaat om in te grijpen. Terug naar boven

Ik kreeg deze bedrieglijk echte phishing-email.

Zaterdag 28-10-2017

Van de week ontving ik een bedrieglijk echte fishing-email (zie hierboven). Een dergelijk bericht ontvang je gewoonlijk halverwege elke maand, als je van je VISA-card gebruik hebt gemaakt. Die had ik al ruim een week eerder gehad; een tweede krijg je nooit in één maand. Maar ik had er juist mijn nieuwe PS4 mee betaald, dus ik dacht dat ICS die meteen wilde afrekenen. Verder zag het bericht er normaal uit. Toen ik op 'inloggen' klikte, sloeg terstond mijn ESET-virusscanner aan: het inlogadres was zeer verdacht, was de melding. Inderdaad was het een ander adres dan gebruikelijk. Nu zag ik ook dat het bericht van een ander adres was. Uiteraard niet verder gegaan en het bericht aan ICS doorgestuurd.

Gisteravond zagen we op DVD de nieuwe Alien-film: 'Alien Covenant' (2017) van Ridley Scott. Ook hier weer ruimteschepen met motorlawaai in het vacuüm van outer space. Dat leert Hollywood nooit af. Net als in de film 'Passengers' die we eerder van de week zagen, gaat het hier om een kolonieschip op weg naar een verre, te koloniseren exoplaneet. Maar deze keer in een filterdun verhaal met dezelfde lachwekkende aliens als in de eerdere films en teveel onoverzichtelijke verwarringen. Geen stip.

In een interview met De Volkskrant meldt CDA-leider Buma dat het nieuwe kabinet op voorhand een 'nee' in het komende referendum over de Sleepwet naast zich neer zal leggen. Dat lijkt me verstandig. De verontwaardiging is groot in de media. Niets van aantrekken, is mijn advies, het waait weer over. Referenda zijn niet geschikt voor ingewikkelde onderwerpen en al helemaal niet in tijden van een door populisten misleid electoraat.

Spanje. In de Spaanse staatscourant staat de beschikking ex artikel 155 van de grondwet dat de Catalaanse deelregering is afgezet, inclusief premier Puigdemont. De Spaanse vice-premier Soraya Sáenz de Santamaria neemt zijn taken over. De vlam kan zomaar in de pan slaan. En dan? Tanks in de straten? Ik dacht aan de regel van César Vallejo 'España, aparta de mi este cáliz'. Het land betreedt onontgonnen gebied, de drinkbeker zal vanwege onbezonnen nationalisten tot op de bodem leeggedronken moeten worden. Daadkracht, eenheid, welzijn en economie gaan er grote schade door ondervinden, vooral in Catalonië zelf.

Het zou veel regenen. Pech voor de najaarskermis die vandaag op de Markt en de Groenmarkt start. Maar er valt geen druppel. Tessa met haar dochters en Barbara met Nikita en Esri komen 's middags op de thee. Aangenaam gebabbel klinkt uit de woonkamer.

     Voor vanavond wordt storm verwacht met veel regen. Windkracht 9 aan de kust met windstoten tot 110 m/uur. De wintertijd gaat vannacht in. Terug naar boven

Het bereik van onze radio- en TV-signalen in de ruimte na 100 jaar (afbeelding: Adam Grossman/Nick Riseinger)

Zondag 29-10-2017

Is het wel wijs om ons bekend te maken aan buitenaardse beschavingen? Als je kijkt hoe hardvochtig wijzelf in het verleden omgingen met gekoloniseerde volkeren op aarde, kun je contact beter vermijden. Vincent Icke maakt er in zijn nieuwe boek 'Reisbureau Einstein' (Prometeus, 2017) niet zo'n punt van. 'Ze' hebben ons allang kunnen horen. We hebben ons sinds de uitvinding van radar en radio (Marconi, 1896) in een bol met een doorsnede van 200 lichtjaren zorgeloos in het heelal bekend gemaakt, zegt hij. Lichtsnelheid vermenigvuldigd met tijd. In dat bereik bevinden zich tienduizenden zonnestelsels met exoplaneten. Dat civilicaties communiceren met radiostraling is niet zo vreemd, omdat die straling universeel en handig is. Handig, omdat het extreem snel is, sneller kan niet (lichtsnelheid) en ver doordringt. Ze kunnen door de hele Melkweg heen worden opgevangen. 'Voldoende ontwikkelde exoburen zenden zulke signalen uit zo lang als hun maatschappij duurt'. Het is dus niet raar dat SETI juist op die frequenties naar ze zoekt.

     Aan de andere kant: die bol van 200 lichtjaar is maar een miniem deeltje in onze enorme Melkweg. Die is zelf zo'n 200.000 lichtjaren in doorsnede. Zie het plaatje hierboven. De kans dat we worden opgemerkt is voorlopig niet erg groot, zou je zeggen. De radio- en TV-signalen in onze ruimtelijke stralingsbol zijn niet erg sterk. Bovendien neemt (volgens mij) de sterkte van een radiosignaal geleidelijk af met het kwadraat van de afstand. Ook gaswolken en ruimtegruis verzwakken de signalen. Dat geldt in omgekeerd zin ook voor SETI.

     Icke becijfert hoe gering de kans is op gelijktijdigheid. Dat wil zeggen, de kans dat de stralingsbollen van beschavingen elkaar raken en overlappen. Dan moet ook onze aarde binnen de bol van de exoburen liggen. Die kans is ongeveer één procent. Stel:

     S = de levensduur van de moederster van een beschaving (gemiddeld 100 miljard jaar)

     B = de levensduur van een technolgische beschaving (stel 1000 jaar, de onze is nu ca 200 jaar oud)

     n = het aantal exoplaneten met zo'n beschaving in de Melkweg (stel 100.000, 1 op een miljoen)

     P = de kans een radiosignaal op te pikkken

                                                    P = n.B/S = 0,01

Als beschavingen gemideld veel langer stabiel zijn, dan is de kans uiteraard flink groter. Waarschijlijk is de trefkans via het onderzoek van voor (intelligent) leven karakteristieke veranderingen in de atmosferen van exoplaneten effectiever. Leven veroorzaakt typische veranderingen in atmosferen, bijvoorbeeld het gehalte aan zuurstof. Intelligent leven gebruikt grote hoeveelheden energie met atmosferische gevolgen, bijvoorbeeld hoge concentraties broeikasgassen. Die kunnen zichtbaar zichtbaar zijn in de spectra van exoplaneten.

Zondagochtend. We slapen een uurtje uit en staan toch op tijd op. Wintertijd, en gelijk het extra uurtje verslapen. We verzetten de klokken. Anna staat in de keuken en bladert door de gebruiksaanwijzing van de oven. Die heeft ook een display met de tijd erop.

'Hoe werkt die ook alweer?

Ik ga op mijn knieën. Het is geen probleem, ik doe het tweemaal per jaar. Dan grijpt ze in.

'Je moet viermaal op deze knop drukken.'

Ze schuift voor me en drukt erop. Er verschijnt een volledig onverwachte combinatie van cijfers. Nooit eerder gezien.

'Doe jij het maar', zeg ik en sta op en ga naar mijn kamer. Een goede twintig minuten later komt ze binnen.

'Ik kan het niet, Wil jij het doen?'

Binnen een paar seconden zet ik de klok op de wintertijd.

'Knap hoor', zegt ze en grijnst schaapachtig. Vrouwen en techniek, dacht je vroeger. NB: onze oven is niet online en kan niet gehackt worden.

Het is winderig maar droog vanmorgen. Zelfs af en toe wat zon. Steeds meer zon, eigenlijk. In het noorden en oosten des lands waaien wat bomen om. In Delfzijl lopen de kades onder. In de kustprovincies, Flevoland en Drenthe heeft het KNMI code geel ingesteld. Ondanks ons uitslapen houden we het gevoel dat de dag niet op wil schieten. Om kwart voor vier begint het te regenen.

De eerste peilingen in Catalonië wijzen uit dat bij de verkiezingen op 21 december, die Spanje heeft verordonneerd, een meerderheid tegen onafhankelijkheid zal kiezen. We moeten hopen dat het zo blijft. Puigdemont mag er met zijn partij aan meedoen. De afgezette premier kan nog gearresteerd worden; hij heeft zijn vrouw en dochters afgelopen week naar het buitenland gestuurd. In België gaan geruchten dat de Catalaanse ex-premier er zonodig asiel kan verwachten. 'Die piste is niet onrealistisch', zegt een Belgische staatsecretaris op z'n Vlaams. Vanmiddag is er een grote betoging van tegenstanders van afscheiding in Barcelona. De schattingen lopen van 300.000 (de politie) tot een miljoen deelnemers (de organisatoren). Het begint erop te lijken dat de separatisten aan de verliezende hand zijn.

     Overigens moet je vaststellen dat het conflict zich tot dusver opvallend beheerst afspeelt. Het politieoptreden tijdens het illegale referendum was weliswaar soms fors, maar zeker niet extreem: er vielen geen doden. Dat is wel anders geweest; denk aan het Noord-Ierse en het Baskische separatisme, de Balkanoorlogen en de oorlog in Tsjetsjenië. Het Catalaanse nationalisme lijkt in dat opzicht toch meer op het ingehoudener nationalisme van bijvoorbeeld de Schotten en de Vlamingen. De verheviging in processen van identificatie en desidentificatie gaan daar minder ver. Toevallig lees ik juist een boek waarin die processen aan de orde zijn: 'Compartimenten van vernietiging' (Prometeus/Bert Bakker, 2014) van de socioloog Abram de Swaan. Een man van mijn generatie. Terug naar boven

Schepen leveren slag voor de Gorcumse Blauwe Toren. Schilder bij mij onbekend en of die gebeurtenis ooit plaatsvond, weet ik ook niet.

Maandag 30-10-2017

'Stadsmuur Gorinchem is restant van kasteel', kopt AD Rivierenland boven een artikel van correspondente Anja Broeken. Het blijkt gebaseerd op een juist verschenen rapport 'Vestingwerk of kasteel?' van bouwhistoricus Hein Hundertmark. Het rapport werd opgesteld in opdracht van horeca-ondernemer Berry Voet, de man die het gedrochtelijke pisgele hotel op de archeologische vondsten aan de Duveltjesgracht wil bouwen. Ik verwachtte het al, want de gemeente eiste niet alleen een nieuw 'palenplan' voor het hotel maar ook een onderzoek, betaald door Voet, hoe de vondsten zijn in te passen. De voornaamste conclusies:

1) 'Er is geen sprake van een stuk stadsmuur maar van restanten - van zowel de voor- als hoofdburcht - van een kasteelmuur van het kasteel de Blauwe Toren.'

Dat verrast me. Eerder - gedegen - bouwhistorisch onderzoek van Aron de Vries van het Regionaal Archief Gorinchem toont aan dat het juist niet om De Blauwe Toren gaat, maar om restanten van het eerdere 14e eeuwse kasteel van Willem IV en zijn dochter Jacoba van Beieren (uitgebracht door de Historische Vereniging Oud-Gorinchem, lees hier). De unieke ronde burcht De Blauwe Toren stond wat verderop naar het westen, in wat nu het water van de Duveltjesgracht is. Ik heb het rapport van Hundertmark niet, dus ken ik ook niet zijn argumentatie, anders dan in de krant staat, maar je denkt blij: als het inderdaad zou gaan om resten van de unieke ronde burcht van Karel V, de keizer van het Heilige Roomse Rijk, dan is het niet mis! Dan is het een vondst van internationaal belang! Alle reden om het te sparen, om vooral niets te beschadigen en het tot archeologisch rijksmonument uit te roepen en er een publiekstrekker 1e klas van te maken.

     Maar dan komt de aap uit de mouw in conclusie 2:

2) 'De meest "wenselijke optie" voor het behoud van de vondst is "incorporatie in de geplande nieuwbouw waarbij sprake is van een geacclimatiseerde bewaarsituatie, die tevens een conserverende werking heeft."'

Dat haalt je de koekoek! De meest wenselijke optie voor een vondst van uniek monumentaal belang is natuurlijk onbeschadigde conservering, verder archeologisch onderzoek en tentoonstelling. Het eerste schrijven wet- en regelgeving duidelijk voor (Verdrag van Malta 1992, vertaald in het Regionaal Archeologiebeleid van 2009). Dan mag je er zeker geen 35 centimeter afzagen voor de fundering van het hotel en er geen heipalen doorheen slaan! Die 'geclimatiseerde bewaarsituatie' is een gotspe, want je ziet alleen een klein deel van de resten door plexiglas in de bodem van een vergaderkamer. Het overgrote deel van toren en muur verdwijnen onder het beton van de lange rij hotelkamers en een terras. Niks conservering, niks zichtbaarheid.

Wie is Hein Hundertmark eigenlijk? Enig zoeken levert op dat hij betrokken was bij diverse projecten in het land, zoals nota bene de restaurantie van de Middeleeuwse stadsmuren van Zaltbommel en bij projecten in Zutphen en Utrecht. Wat Gorcum betreft spreekt Hundertmark van 'een nieuw daglicht' en 'vondsten van bovenregionaal belang'. In die context wekt het verwondering dat hij het wel prima vindt dat ze beschadigd worden en dat er een hotel op wordt gezet. Conclusies 1) en 2) stroken niet met elkaar. Wiens brood men eet, wiens woord men spreekt? Raadslid Everdien Hamann van Gorcum Actief heeft al nieuwe vragen gesteld aan Groen Links wethouder Arjen Rijsdijk: blijft hij na dit rapport erbij dat de archeologische vondsten beschadigd en deels gesloopt mogen worden?

Nog wat lokaal nieuws. In zijn wekelijke column pleit ex-directeur Roy Grünewald van De Nieuwe Doelen alweer voor de bouw van een spoorlijn tussen Breda en Utrecht. Als de Merwedebrug toch vernieuwd moet worden (en door Europese eisen pas in 1929 klaar is), dan kan er ook wel even een spoorbrug naast komen? Zucht. Die discussie duurt al meer dan 30 jaar. Het is trekken aan een dood paard. Ik diende hem al in februari van dit jaar uitvoerig van repliek. Grünewald wil altijd zo graag 'omdenken', maar dit is 'kromdenken'.

We hebben een overwegend zonnige dag. Fijn voor de Gorcumse najaarskermis. Omdat Anna last van haar rug heeft ga ik alleen naar de sportschool. Ondanks die rugpijn gaat ze plichtsgetrouw vanmiddag wel oppassen bij Tessa.

     Ik volg het nieuws online om te weten wat er verder in Catalonië gebeurt. Een vreemd bericht luidt dat Puigdemont met enige andere ex-ministers naar Brussel zou zijn uitgeweken. Nog meer operette? Niet nader genoemde Spaanse autoriteiten zouden het bericht bevestigd hebben. Terug naar boven

Dinsdag 31-10-2017

Een nieuwe dubbel-CD die ik koester, de Fantasias für viola da gamba van Georg Friedrich Telemann. Tijdgenoot van Bach, maar anders dan bij de familieman Bach was Telemanns persoonlijk leven een puinhoop. Zijn eerste vrouw Louïse stierf aan kraamvrouwenkoorts bij de geboorte van hun eerste kind, een dochter. Zijn tweede vrouw bedroog hem voortdurend en verliet hem; hij bleef achter met de berg speelschulden die ze gemaakt had. Ze kregen wel negen kinderen. Waar die bleven weet ik niet. Telemann stierf in 1767 in de ouderdom van 86 jaar aan longontsteking. In zijn tijd was hij meer gevierd dan Bach, maar later raakte hij in diens schaduw. Beiden waren nauw bevriend. Telemann is waarschijnlijk de meest productieve componist ooit, met meer dan 3000 werken op zijn naam: passies, oratoria, opera's, concerten en kamermuziek. Lang beschouwde men hem als een 'veelschrijver', maar de laatste decennia komt men daarop terug. Veel van zijn werk is zeer origineel en vindingrijk, zozeer dat zelfs Bach onbekommerd hele cantates van hem overgeschreven en bewerkt zou hebben. Helaas is er naar schatting maar de helft van Telemans oeuvre bewaard gebleven en nog steeds worden er af en toe teruggevonden.

     Wat ik niet wist is dat Telemann ook vaardig de pen wist te hanteren. Hij schreef vele brieven, artikelen, meerdere autobiografieën en zelfs gedichten. Er bestaat een 'Trauergedicht' over het sterven in 1711 van zijn eerste vrouw (Louïse) in het kraambed. Een lang gedicht, waaruit je kunt opmaken dat zij de liefde van zijn leven geweest moet zijn. Het kost me enige moeite om het op internet te vinden. Tenslotte ontdek ik het in een oude bundel in Gothische druk 'Zeugnisse treurer Liebe nach dem Tode Tugendhafter Frauen in gebundener Rede abgestattet von Ihren Ehemännern' (Hannover 1743, pp. 86 - 97). Hij tekent erin haar laatste woorden op

Ze moeten volkomen authentiek zijn, die laatste woorden - je ziet het voor je. Hij eindigt zijn gedicht hiermee:

Mein Engel, Gute Nacht. Mooi? Hm. Aandoenlijk, zeker, smartelijk en zonder enige twijfel uit het hart. Onderwijl luister ik alsmaar naar die Gamba-fantasieën, gespeeld door de Italiaanse gambist Paolo Pandolfo op een Glossa uitgave, opgenomen in januari 2017 in de Église de Saint-Rémi te Franc-Waret, België.

     Ik heb altijd een zwak gehad voor de Viola da Gamba, die ondermeer een voorname rol speelt in de passies van Bach. Maar toen ik de film 'Tous les matins du monde' (1991) over de geheimzinnige componist en gambaspeler Monsieur de Sainte-Colombe zag, toen was ik definitief voor het donker ronkende instrument gewonnen. De 12 fantasieën voor gamba van Telemann, zelf geen gambist, werden gecomponeerd in 1735. Sindsdien verdwenen ze en werden als verloren beschouwd, tot ze in 2015 in een privé-collectie in Osnabrück opdoken. Het zijn galante fuga's, soms opeens bedachtzaam en somber, maar steeds melodieus en plezierig om naar te luisteren.

Het is een overwegend grijze en droge dag. Anna heeft haar wekelijkse oppasdag op Lina-Mae. In de ochtend breng ik de lege flessen weg en koop brood en noten.

     De Catalaanse operette gaat verder. De met vijf ontslagen ministers gevluchte leider Puigdemont houdt in Brussel een persconferentie. Wat hij nu precies wil maakt hij niet duidelijk. Geen asiel, tot opluchting van de verdeelde Belgische regering, wel Europese aandacht voor de Catalaanse zaak. Waarschijnlijk wil hij in Brussel de door Spanje verordonneerde verkiezingen op 21 december a.s. afwachten. Mogelijk hoopt hij die als een soort tragische balling te winnen; de uitslag zegt hij te zullen respecteren. Ik schat in dat zijn vlucht eerder zijn imago van verliezer verscherpt. En wat gebeurt er als Spanje om zijn uitlevering verzoekt? Dan valt de Belgische regering misschien wel. Nog meer operette.

     Gisteren passeerde dit weblog de 16 miljoenste (dagelijkse) lezer sinds september 2006.  Niet van belang, wel leuk. Terug naar boven

Woensdag 01-11-2017

Vanaf begin van dit jaar neem ik deel aan seti@home.com, het programma waarin wereldwijd mensen met hun thuiscomputers deelnemen aan de analyses van radiosignalen uit het heelal door de SETI-organisatie in Berkeley, USA. Vanaf de start op 24-01-2017 heeft mijn laptop in spare time in totaal 87.052,59 eenheden genanalyseerd (zie boven). Er zaten geen signalen van aliens tussen. Van de ruim 4,5 miljoen deelnemers neem ik positie 104.353 in. Hoger dan ik dacht.

Vandaag een lekkere rommeldag. Het is mooi weer, droog en tamelijk zacht. 's Ochtends breng ik het autootje naar de garage voor een beurt en loop terug. Later bellen ze dat de banden versleten zijn; zo komen we niet door de APK. Hm. Ook de accu is er niet best aan toe, het koelwater lekt (dop kapot), de stekkerdoos van de trekhaak is aangereden en stuk, en zo zijn er nog wat mankementen. Hm. Wat moet je?

     Ik maak afspraken met de tandarts voor de 2-jaarlijkse gebitscontrôle en met de praktijkverpleegkundige van de huisarts voor de diabetescontrôle. Met een half oor luister ik naar het debat over de regeringsverklaring. De linkse oppositie valt eensgezind vooral Buma en Dijkhoff aan op het schrappen van de dividendbelasting. 'Niet nodig', zegt Roemer, 'Nederland is al een belastingparadijs.'

     Anna gaat 's middags met Tessa en haar dochters naar de najaarskermis. Het is nog steeds droog weer, daarboffen ze bij. Woensdagmiddag half geld voor kinderen. Ik ben ook nog deels kind maar heb geen kermis nodig, ik speel Horizon Zero Dawn op mijn PS4. Terug naar boven

Donderdag 02-11-2017

De ochtend gaat heen met boodschappen en sporten. Dit zijn grijze dagen waarin niks bijzonders gebeurt. Misschien moet je daar blij mee zijn. Anna doet voorzichtig mee met de sport; haar rugpijn is minder dan de vorige dagen. De pijn komt m.i. van het dragen van Tessa's zware peuter. Onze kanarie zingt weer een beetje. Zijn lange, late rui loopt op een eind.

     Het mag een saaie dag zijn, tóch is er erg leuk nieuws: mijn vroeger Beatrixziekenhuis is voor de tweede maal op rij daar het AD uitgeroepen tot beste ziekenhuis van Nederland (zie hierboven). Natuurlijk zijn er kanttekeningen bij de classificering te maken, maar niettemin is een felicitatie aan bestuur, staf en personeel is op zijn plaats! De reeks successen begon medio jaren 90, toen we voor het eerst bij de beste vijf hoorden. Dat was meen ik bij de Elsevier-ranking. Geweldig dat men dat niveau twintig jaar lang blijkt te kunnen vasthouden!

Gisteravond keek ik met belangstelling naar een TV-interview met de 86-jarige oud-premier Dries van Agt. Wat hadden we vroeger - tijdens en na het kabinet Den Uyl/Van Agt - een hekel aan die man! Dat is erg veranderd en Van Agt is erg veranderd. Vroeger leider van het CDA, nu schaart hij zich bij Groen Links en komt al jaren op voor de Palestijnen.

     In december 1977 gaf hij er na zeven maanden formeren de brui aan en na een diner bij kaarslicht met 'de jongeheer' Wiegel vormden ze op rechts een kabinet met de VVD. Toen Den Uyl op zijn sterfbed lag, mocht Van Agt niet op bezoek komen en ook bij de begrafenis was zijn aanwezigheid niet gewenst. Hij had er nog verdriet om, zei hij, tegen de interviewster. 'Voor de dood zijn we immers allemaal gelijk!' Bij veel socialisten bleef de wrok tot op de dag van heden. Ed van Thijn liet zich kennen; veertig jaar later wilde hij niet eens aan het TV-interview meewerken. Dat gold niet voor Marcel van Dam, rentenier en kasteelheer, die ruiterlijk zijn amende honorable maakte.

Middag. Het blijft grijs en donker en gaat miezeren. Puigdemont meldde zich vandaag niet voor verhoor door het Spaans Hooggerechtshof. Andere leden van de ontslagen Catalaanse regering kwamen wel. Nu overweegt men een Europees arrestatiebevel uit te vaardigen. Zullen de Belgen leuk vinden.

     En dan is er opeens echt opwindend nieuws. Verbaasd lees ik het bericht over de Grote Piramide van Cheops in Gizeh. (We waren daar in 2011, lees hier) Al eeuwen duiken er geruchten op over geheime ruimtes, maar nu is er daadwerkelijk iets gevonden. Verstopt boven de beroemde 'grote galerij' moet zich nóg een enorme, langwerpige holte bevinden. Dat is absoluut spectaculair, zie de afbeelding hieronder.

Weergave van de Piramide van Cheops met de onbekende ruimte boven de grote galerij. Rechtsonder vond men eerder een onbekende gang. Bron: De Volkskrant.

De onderzoeksteams - twee uit Japan, een uit Frankrijk - kwamen de ruimtes op het spoor door een merkwaardige techniek, namelijk door te bestuderen hoe energierijke 'muonen' van hoog in de dampkring door de piramide vallen. Muonen zijn negatief geladen deeltjes, net als electronen, maar 207 maal zwaarder. Gesteente remt ze, holle ruimtes niet. Op fotogevoelige matten zie je het verschil. De onderzoekers willen de ruimtes aanboren en kleine robots door de boorgaten sturen om de ontdekte ruimten te verkennen. Terug naar boven

Vrijdag 03-11-2017

Opnieuw hoog, verontrustend hoog, de update over oktober van de gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, gemeten door satellieten. Plus 0,63 graad Celsius (zie hierboven). Verontrustend, omdat op zich juist deze tijd een afkoelende La Niña vormt boven de Stille Oceaan. Dus tegengesteld aan een El Niño. Je verwacht tijdens een La Niña eerder een daling.

     Ook in ons land was oktober ongebruikelijk warm. De maand staat op een (gedeeld) vierde plek in de lijst met warmste oktobermaanden sinds 1901. Vooral de nachten waren extreem warm.

Vanmorgen lichte mist en miezerregen. Er heerst volledige windstilte. Anna gaat bij haar jeugdvriendin op de koffie. offie. Op het havenkantoor betaal ik het liggeld over november. Ik loop daarna naar de apotheek op de Langendijk om mijn medicijnen voor de komende drie maanden op te halen. Gisterochtend besteld bij de huisarts. Maar drie van de vier zijn er niet. Vergissing, de menselijke factor, de apothekersassistente maakt het in orde behalve één. Die is in bestelling. Gelukkig heb ik nog voldoende voor het weekeinde. Opmerkelijk: ik krijg een uitdraai mee waar behalve de medicatie ook laboratoriumuitslagen op staan, vanaf 2015. Maar niet allemaal, de PSA staat er bijvoorbeeld niet op, wel kalium en de kreatineclearing (MDRD-eGFR en CKD-EPI, eGFR) over de afgelopen drie jaar. Ik vermoed dat deze uitslagen bij de apotheek bekend zijn vanwege mijn medicatie, omdat ze betrekking op de nierfunctie hebben.

     De afkorting GFR staat voor glomerulaire filtratiesnelheid, de 'e' voor 'estimated'. Die snelheid daalt bij het ouder worden, zeker als je ook nog ouderdomssuiker en/of hoge bloeddruk hebt - en die heb ik allebei. Normaal wordt meer dan 90 ml. x 1,73m² bloed per minuut gezuiverd. Bij mij was de CKD-EPI eGFR dit voorjaar 87 ml/min x 1,73², dus slechts heel licht verlaagd. Je vraagt je af of plaspillen nog invloed hebben op die filtratiesnelheid: je plast immer meer dus filtreer je ook meer, zou ik zeggen. Anderzijds verlagen ze je bloeddruk en dus mogelijk de filtratiedruk in de glomeruli. Ik scan een aantal wetenschappelijke publicaties en krijg de indruk dat het bij thiazide-diuretica (zoals ik gebruik) geen rol speelt. Je kunt er wel een lager kaliumgehalte in je bloed van krijgen; vandaar dat het ook op het lijstje bepalingen van de apotheek staat. Leuk om weer even geneeskunde te bedrijven.

Juist vanmorgen publiceert het CBS de nieuwe cijfers over de levensverwachting. Terwijl die iets afneemt, blijft die van 65-jarigen stijgen en is in 2016 gemiddeld liefst vijf jaren hoger dan in 1956. 'Op naar de 90', kopt het artikel. De factoren: toegenomen medische kennis en technologie, betere voeding, hygiëne en leefomstandigheden. Op de website van het CBS is nog meer te lezen. De helft van de 65-jarigen haalt naar verwachting de 86, op basis van de huidige sterftekansen. Het CBS heeft ook tabellen voor iedere leeftijd (geactualiseerd juni 2017). Een 70-jarige man als ik heeft daar gemiddeld nog 11,26 jaar te leven (en een 65-jarige nog 14,33 jaar). Dat laatste strookt niet met de 21 jaar levensverwachting uit de cijfers van vanmorgen. Hm, maken de nieuwe sterftecijfers zoveel verschil uit? Ik vind het best. In elk geval: hoe ouder je wordt, hoe minder levensverwachting je hebt, hoe is het toch mogelijk?

     Praten in één blogpost over klimaatverandering en levensverwachting geeft van enig optimisme blijk, lijkt het. De echte klimaatrampen komen pas na mijn eigen dood, ook als ik honderd wordt. De generaties van onze kinderen en kleinkinderen worden er wel mee opgescheept.

In de middag is het droog met wat aarzelend zonlicht. Anna is naar kleindochter Nikita, die gisteren aan haar amandelen geopereerd werd. Als ze terugkomt gaan we een borrel drinken in de buurt bij onze bejaarde vriendin Karin K. Die verslaat de CBS-prognose; ze werd onlangs 90 jaar. Terug naar boven

Zaterdag 04-11-2017

Door een toeval zag ik van de week de schrijfster Charlotte Mutsaers in DWDD, in gesprek met Matthijs van Nieuwkerk over haar jongste boek 'Harnas van Hansaplast' (Das Mag, 2017). Het boek gaat over het opruimen in 2002 van haar ouderlijk huis aan de Nieuwegracht in Utrecht na de dood van haar eenzelvige broer, die er in volslagen eenzaamheid gewoond had. Daar vonden de schrijfster en haar zuster ondermeer een collectie kinderporno. Er was ophef ontstaan omdat ze in een interview met De Volkskrant had gezegd dat ze die collectie inderdaad verkocht had, zoals in het boek beschreven. In het het interview zei ze: 'het is handel, we gaan het gewoon verkopen. Dus ik was ook immoreel, ha ha!' Een handelaar zou er 5000 euro voor gegeven hebben. Grote verontwaardiging bij een aantal mensen, overigens best begrijpelijk. In de altijd jachtige stijl van DWDD had Mutsaers zichtbaar moeite om twee zaken uit te leggen, namelijk of het echt wáár was of niet (namelijk niet, de collectie werd vernietigd), en waarom ze in de krant toch zei dat het écht zo was. Dat was uit ergernis over het eeuwige jengelen van journalisten naar het autobiografische in een roman. (dat werd mij destijds ook altijd gevraagd). Mutsaers kwam niet erg geloofwaardig over, maar ik voelde toch enige sympathie met haar: iets wat je in een boek schrijft moet waarachtig zijn, ook al is het je reinste fictie. In een boek ben je zo eerlijk als je kunt, anders is het niet relevant; dat is iets totaal anders dan feiten aaneen rijgen. Zie haar uitspraak hiernaast uit 2006. Maar het kwam in het haastige DWDD niet uit de verf en ik weet nog steeds niet of ze nou loog of niet. En ik snap dat schrijvers interviews schuwen. Laat het boek toch voor zichzelf spreken! Maar ze moeten van uitgevers.

Gisteravond een heldere hemel met een volle maan. Vanmorgen schijnt de zon. Het is vriendelijk weer, opvallend warm voor de tijd van het jaar, zo'n 14 tot 17 graden Celsius. Maar in de loop van de komende week wordt dat anders, het kan zelfs wat gaan vriezen. Ik schaf kaarten aan voor een drietal klassieke concerten in het eerste kwartaal van 2018 in Tivoli/Vredenburg Utrecht. We gaan er dan met Wiger & Arina heen.

     In het begin van de middag trekt de hemel dicht. Het begint te miezeren, een miezer die later in regen overgaat. Het is vroeg donker, de lampen moeten om vier uur aan. Om vijf uur zullen Barbara en haar dochter Nikita (herstellende van de operatie van jl donderdag) langskomen. Terug naar boven

Het startscherm van Horizon Zero Dawn.

Zondag 05-11-2017

Zondag. Na een zonnige ochtend volgt een grijze en regenachtige middag. Ik lees een trits artikelen in de bladen. Er was een paleisrevolutie in Saoedie-Arabië; mogelijk een voorbode voor een moderner koers. Thomas van de Dunk vindt in De Volkskrant dat Europa moet bemiddelen in de Spaanse crisis. Ik betwijfel dat en bovendien, de Spaanse regering zal mordicus tegen zijn. Van der Dunk vindt dat we niet altijd en eeuwig 'wettisch' moeten denken, maar als het zo uitkomt doet hij dat zelf ook. 'In het spiegelpaleis van het Europese separatisme kijkt iedereen naar elkaar', schrijft Luuk van Middelaar in de NRC. 'Catalexit zal Brexit doen verbleken.' De Schotten, de Basken, de Hongaren in Roemenië, enzovoorts. Europa heeft daar totaal geen zin in. 'Als de Friezen voor zichzelf wilden beginnen en Jean-Claude Juncker hen vanuit Brussel kwam helpen, zou de rest van Nederland ook te klein zijn.' Brussel vindt separatisme iets van de vorige eeuw en dat denk ik ook. Ik heb het niet op mensen die achter een vlag aan marcheren.

     En Trump? Die is op weg naar Azië. Om indruk te maken heeft de president drie vliegdekschepen vooruit gestuurd. Het Pentagon lanceert een waarschuwing aan de impusieve leider: alleen met een grondoffensief met tien- tot honderdduizenden slactoffers kun je kernwapens in Noord-Korea vinden en uitschakelen. Ander onderwerp: je tanden kun je beter niet bleken met chloor (Volkskrant). Als je slaapt kruipen er hitsige wimpermijten over je gezicht (NRC). Karel Knip treft op vervuilde Amsterdamse ramen (5 meter boven het maaiveld) overwegend algen, schimmels, bacteriën, stuifmeelkorrels en resten van planten en insecten aan (NRC). Ik heb weer genoeg gelezen.

Vanaf het middaguur wordt het grijzer. Tout Gorcum trekt erop uit en loopt over de sluis. Ik lees afwisselend in Abram de Swaan 'Compartimenten van vernietiging' (Prometheus/Bert Bakker, 2015) en als ik de verschrikkingen niet meer aankan, in 'Forces of Nature' van de Britse deeltjesfysicus Brian Fox (William Collins, 2016). Er zijn vier natuurkrachten, maar de vierde - de zwaartekracht - is geen kracht. Dat is het gevolg van gekromde ruimtetijd. Er staan diverse slordigheden in het boek, dat hij schreef met een journalist (Andrew Cohen). Zo zegt hij dat er in de buitenste schil van het zuurstofatoom vier slots voor zes electronen zijn, terwijl het acht slots moet zijn (of bedoelt hij 4 slots van ieder 2 electronen?).

Vanaf half twee regen. Ik ga op de PS4 lekker Horizon Zero Dawn spelen tot ons bezoek arriveert: Ans' broer Cees met zijn vrouw Mieke. Inderdaad, die uit het onzalige Papendrecht. Ze blijven vanavond eten. Terug naar boven

Vanmorgen even naar de boot.

Maandag 06-11-2017

De weersituatie heeft winterse trekken, niet van vorst of sneeuw, maar van een hogedrukgebied, van weinig wind uit het oosten, een heldere hemel en mogelijk voor het eerst een pietsje nachtvorst. Op het nieuws de zoveelste massa-schietpartij in de VS. Een gestoorde ex-militair doodde 26 mensen in een kerk. Trump, die in Japan op bezoek is, geeft commentaar: 'De schietpartij heeft niets met wapens te maken; de dader had een geestelijk gezondheidsprobleem.' Aha! Maar eh, hoe kwam hij dan aan een wapen? Bij zo'n president heb je geen wapenlobby nodig.

     De Volkskrant vindt dat de banken in de VS een nieuwe schuldenbubbel creëren. De situatie lijkt sterk op die in 2017, vlak voor de debt-crisis die een wereldwijde recessie veroorzaakte. Hebben we daar niets van geleerd?, vraagt de krant zich af. Er worden weer volop riskante leningen verstrekt en de risico's worden weer net zo ingepakt en verdoezeld als tien jaar geleden. De regering Trump wil de banken weer dereguleren. Economen zeggen in de krant dat dergelijk collectief geheugenverlies normaal is. Merkwaardig. Het zou allemaal komen omdat er geld genoeg is, de rente blijvend laag is en kapitaalbezitters van gekkigheid niet weten waar ze rendement kunnen halen.

We volgen onze maandagochtendroutine: boodschappen en sport op Oost. Daarna naar de boot (zie boven). Wat een genot dat hij zo dichtbij ligt. Even de generator een kwartiertje laten draaien. Hij start meteen.

     Middag. Lezen en gamen. Anna past op Lina-Mae, terwijl Tessa met Vajèn naar zwemles is. Terug naar boven

Vanmorgen mist.

Dinsdag 07-11-2017

Ochtendmist. Altijd een mooi gezicht in de haven (foto hierboven). Anna loopt naar de Kriekenmarkt voor het autootje, ze heeft de wekelijkse oppasdag. Vannacht nachtvorst, ze moet de autoruiten schoonkrabben (foto hier). De dagelijkse dosis nieuws. Wat valt op? Nieuwe onthullingen over de schaamteloze belastingontwijking door internationals uit de Paradise Papers. De Britse koningin, Apple, Facebook, een minister uit het kabinet van Trump. Nederland speelt er een grote rol in. Gisteren Nike in Hilversum, vanmorgen Procter & Gamble. Schraapzucht van de rijken en machtigen voedt het cynisme en de populistische neigingen van het volk. Volksvertegenwoordigers regeren geschokt; maar je weet dat ze er toch niets tegen doen - want 'dat kan alleen in internationaal verband'. Tom-Jan Meeus schrijft in zijn column in de NRC: 'Vrijwel alle westerlingen gedragen zich zo tegenover het algemeen belang: onze superieure cultuur moet het met steeds minder van onze centen stellen. Het onderstreept het westerse verval.' Verder lezen maakt je niet vrolijker: Reuters meldt dat 2017 op weg is naar een positie bij de drie warmste jaren sinds het begin van de metingen. De andere twee: 2015 en 2016.

     Hoe te verhinderen dat je iedere ochtend er opnieuw chagrijnig van wordt? Soms helpt het om op het wetenschapnieuws over te gaan. Bij CERN in Zwitserland beginnen ze aan een studie voor een opvolger van de LHC, die ons ondermeer in 2012 de ontdekking van het Higgs deeltje bracht. De opvolger komt ook onder de grond bij Genève en heet FCC ofwel de Future Circular Collider. De botsingsmachine krijgt een omtrek van 80 tot 100 kilometer (de LHC heeft er 27) met botsingsenergieën van 100 TeV (LHC 14 TeV). Het zal 20 jaar kosten om hem te ontwerpen en te bouwen. Nieuwe kansen om de twee grote theorieën in de fysica, de quantumfysica en de zwaartekracht van Einstein, te verenigen. Waarschijnlijk leef ik dan niet meer - daar word je ook al niet vrolijk van.

Tien uur. De zon verdrijft de ochtendmist. Hemel is blauw, enzovoorts. De bel gaat, iemand met een pakje. Een boek, besteld bij Boekwinkeltjes.nl, 'Suikertand' van Ian McEwan (De Harmonie, 2012). Bladeren. Ach, het is opgedragen aan Christopher Hitchens, de felle anti-theïstische filosoof die in 2011 overleed. Ik las destijds met veel plezier zijn 'God is not great. How religion poisons everything' (Twelve, 2007). Ze zijn vast vrienden geweest.

Het wordt een zonovergoten dag. Dat noodt tot erop uitgaan. Ik loop de stad in en bezoek het Turkse kappertje op de Langendijk. Ans zegt al de hele week dat mijn haar te lang is. Er is een zwartgeklede jongeman voor me met een licht agressieve trek op zijn gezicht. De welvingen onder zijn donker t-shirt verraden de sportschool. Ik wacht op de bank achterin de zaak op mijn beurt. Behalve haarknippen ondergaat de jongeman een ouderwetse scheerbeurt met mes. Tenslotte sprenkelt het kappertje een halve fles reukwater op zijn hoofd. Als hij klaar is ga ik in de kapperstoel zitten. Er is een klein TV-scherm ter afleiding, met een Turkse nieuwszender op. Een man staat op een spreekgestoelte te oreren voor een zaalvol mensen. 'Dat is een slechte man', zegt de zwartgeklede jongeman. Op een tekstbalk staat CHP; ik herken de afkorting van de Cumhuriyet Halk Partisi, de Republikeinse Partij. Het is de belangrijkste (centrumlinkse) oppositiepartij in het door Erdogan overheerste parlement. Typisch dat de kapper het heeft opstaan.

     De jongeman met het scherpe gezicht komt naast me staan. Hij pakt een kam van het tableau voor me en begint zijn haar te kammen. Wonderlijk eigenlijk, want dat haar is zo kort geknipt dat het niet te kammen is. Dan ziet hij mijn onverdeelde belangstelling voor de politicus op het TV-scherm.

    'Erdogan is goed voor Turkije', zegt hij. 'Hij heeft overal in het land stadions gebouwd. Het gaat goed in Turkije.'

     Ik zucht inwendig; ik heb helemaal geen zin in een discussie met een Erdogan-aanhanger. 'Ik ben veel in Turkije geweest. Prachtig land.'

     'Ja', zegt de jongeman, 'je hebt door het hele land vierbaanswegen gekregen.'

     De man is vast lid van de Grijze Wolven, denk ik, de Turkse fascisten die op de hand van Erdogan zijn. Pas op! Maar ik laat me op mijn zeventigste toch niet imponeren door zo'n blaag! 'Alleen zitten er veel teveel mensen in de gevangenis.' Het is een poging.

     Terwijl de kapper aan de achterkant ijverig mijn haar begint te kortwieken, kijkt de man me boos aan. De sfeer is opeens gespannen. 'Met de Turkse economie is het nog nooit zo goed gegaan', zegt hij.'

     Voorzover ik weet gaat het helemaal niet zo goed met de Turkse economie. Nu, dat kan ik beter niet zeggen, oordeel ik. 'Nooit bij de kapper over politiek praten', zeg ik maar.

     'O, maar dat mag hier best.' De bijdrage van het kappertje.

      Vooruit dan maar, denk ik, per slot hebben Turken voorzover ik weet groot respect voor ouderen. 'Maar Erdogan en zijn AK-partij willen een Islamitische staat van Turkije maken', zeg ik. 'Dat lijkt me niet goed.' 

      De Grijze Wolf (want dat is hij vast) kijkt me minachtend aan. 'Bij ons woonden altijd al christenen, joden en anderen gelovigen', zegt hij. 'Ook Grieken. Niets mee aan de hand.'

      Moet ik nu beginnen over de bloedige exodus van de Grieken rond 1920? Over de slachtingen in Smyrna, tegenwoordig Izmir, in 1922? Of de genocide op de Ameniërs in 1915? Ik heb totaal geen zin in zo'n heetgebakerde confrontatie. Ondertussen orakelt de CHP-woordvoerder op de televisie door. 'Ik hoop dat iedereen welkom blijft in Turkije', zeg ik. De zwarte jongeman buigt naar me toe en even schrik ik, maar hij legt gewoon het kammetje terug op het tableau. Dan keert hij me de rug toe, zegt iets onverstaanbaars tegen de kapper, gaat afrekenen en verdwijnt. Ik geloof dat de kapper net zo opgelucht herademt als ik. Terug naar boven

Nieuw boven/onder-rolgordijn. Rechts de vitrinekast met souvenirs van onze zeilreizen.

Woensdag 08-11-2017

Gisteren kwamen aan het eind van de middag de monteurs van Bakker Zonwering onze nieuwe anti-inkijk rolgordijnen monteren (foto hier). Gordijnen die je van boven en van beneden kunt laten zakken (foto hierboven). Anders dan bij de vorige laten ze ook aan de bovenkant licht door. Het binnenkijken van wandelaars over het voetgangersbrugje wordt wel verhinderd. Je gelooft niet hoe brutaal en nieuwsgierig sommige passanten zijn; als de gordijnen omhoog zijn en je op de bank zit, kijken ze je recht in je gezicht zonder de blik af te wenden. Er zijn er zelfs die gewoon bukken om er onderdoor te kijken. Volslagen vreemden! Dat laatste blijf je met de nieuwe gordijnen houden, maar we kunnen nu wel de hemel zien.

Vanmorgen grijze bewolking en lichte mist. Even de stad in voor een boodschap. De najaarskermis is weer weg. In de winkelstraten zijn mannen bezig de kerstverlichting op te hangen. Thuis lees ik verder in 'Compartimenten van vernietiging. Over genocidale regimes en hun daders' (Prometheus/Bert Bakker, 2014), het indrukwekkende boek van de socioloog Abram de Swaan. Mensen van mijn generatie herinneren zich misschien zijn fameuze radiorubriek bij de VPRO in de jaren 60: 'Amerika in termijnen'. Met zijn melancholieke radiostem deed hij verslag van zijn verblijf in de VS. Ik ga dit nieuwe boek niet samenvatten; je moet het zelf lezen. Het is geen pretje. Natuurlijk komt uitgebreid de vraag aan de orde of de beulen nu gewone mensen waren of niet. Kan iedereen in zulke omstandigheden een massamoordenaar worden? Dat is de theorie dat Eichmann ook maar een gewoon mens was, zoals o.m. de filosofe Hannah Arendt altijd betoogde - met de implicatie dat iedereen onder de juiste omstandigheden een beul kan worden. De banaliteit van het kwaad. Dat is met zekerheid niet volledig het geval, maar erg helder en bevredigend is het antwoord van De Swaan niet. Misschien bestaat het definitieve antwoord ook niet.

     Waar de verklaring tekort schiet, resteren de verhalen. Hadden de daders ooit berouw? Bijvoorbeeld de leden van de Duitse Einsatzgruppen die in Oost-Europa honderduizenden vermoordden? De Israëlische onderzoeker Dan Ban-On vroeg het in 1968 aan 56 Duitse geestelijken, artsen, verpleegsters, psychiaters en psychotherapeuten. Hij vond maar één geval. Dat betrof een dader die bij een pastoor opbiechtte dat hem al die jaren een paar ogen bleven vervolgen. 'Het waren de ogen van een joods meisje van zes dat tijdens de opstand in het getto van Warschau uit een bunker opdook en met doodsangst in haar ogen op hem af rende en hem omhelsde.' De commandant gaf hem bevel om haar dood te steken, en dat deed hij. 'Dit verhaal geeft een idee van wat voor verhalen het waren die nooit verteld werden.'

Een grijze middag volgt de grijze ochtend. De Raad van State brengt een rapport van ruim honderd bladzijden over de euro uit: 'De staat van de euro'. 'Nederland heeft een groot belang bij de euro en is erbij gebaat dat die blijft. Voor de Nederlandse open economie heeft de euro positieve economische gevolgen gehad en gezorgd voor stabiliteit.' Maar er moet méér gebeuren, vindt de Raad. 'Wil de muntunie op lange termijn houdbaar blijven, dan is het in ieder geval nodig om de banken- en kapitaalmarktunie te voltooien, nadat probleemleningen en overheidsschuld op bankbalansen bevredigend zijn geregeld.' Er zou een Europees Monetair Fonds moeten komen, maar een Europese Begroting en eurobonds gaan nog te ver. Daarvoor zijn er nog te grote structurele verschillen tussen de lidstaten, aldus de Raad. In elk geval moet Europa democratischer worden, misschien door een apart parlement voor de eurozône, waarbij het 'dubbelmandaat' een optie is (een aantal gecombineerde lidmaatschappen van europarlement én nationaal parlement). Prima! Terug naar boven

Een archeoloog houdt een schedel in de hand, gevonden naast de kerk. (foto: Cor de Cock)

Donderdag 09-11-2017

Goed nieuws van Anja Broeken in AD Rivierenland. De landelijke erfgoedvereniging Heemschut pleit in een brief aan het College van B&W van Gorinchem voor het voor het permanent zichtbaar houden van de Gorcumse stadsmuur, die volgens onderzoeker Hein Hundertmark deel is van kasteel De Blauwe Toren. 'We zijn dan ook van mening dat alles in het werk moet worden gesteld om deze archeologische resten integraal te behouden, te conserveren en permanent zichtbaar te maken voor het publiek', zegt Jan van Gils, wnd. voorzitter van Heemschut. 'Belangrijk daarbij is dat als eerste stap daartoe de archeologische resten van het kasteel tot gemeentelijk monument worden bestempeld.' Liefst als rijksmonument. Hij is niet voor de bouw van de afzichtelijke pisgele hoteldoos van Berry Voet op die plek en de integrratie van de archeologische resten daarin. 'Dat plan past niet zo dicht op de vestingwallen en in het silhouet van het beschermd stadsgezicht. Wij pleiten er nadrukkelijk voor om er kleinschalige horeca te bouwen met daarbij een museaal deel waarin de archeologische resten van het kasteel de Blauwe toren worden getoond.' Dat is een interessante handreiking aan Voet en de gemeente. Vanuit de Historische Vereniging Oud-Gorcum (HVOG) werd het ook al voorgesteld.

     Ondertussen zijn er nieuwe opgravingen gestart aan de Groenmarkt en Achter de Kerk, in het gebied rond de vroegere kerk waar eens een kerkhof was. (Een gebruik dat in de islam bij moskeeën overgenomen werd). Vorige week stond hier de kermis nog. Werden vroeger de rijke burgers in de kerk zelf begraven, de armen stopte men ernaast in lagen op elkaar in de grond. Dat zagen we al eerder bij een opgraving achter het museum. 'Het grauw van Gorinchem', zegt archeoloog Pieter Floore van Hollandia Archeologen in AD Rivierenland, die in opdracht van de gemeente de opgravingen verricht. 'Aan wie toentertijd beloofd is dat ze hier voor de eeuwigheid zouden liggen. Maar die belofte breken we nu.' Op een foto houdt een andere archeoloog een schedel in de hand (zie boven). Op deze plaats zullen bomen komen en een promenade. De foto van Cor de Cock doet me denken aan Hamlet, die de schedel van de nar Yorick in de hand houdt: 

'Here hung those lips that I have kissed I know not how oft.

Where be your gibes now? Your gambols? Your songs?

Your flashes of merriment, that were wont to set the table on a roar?' (Hamlet, V.i)

     Ja, er is veel aandacht voor archeologie en erfgoed in Gorcum. Het college van B&W wil nu in één keer ongeveer 200 objecten aanwijzen als gemeentelijke monumenten, bericht De Stad Gorinchem. Het lijkt wel alsof ze de onbeschaamde aantasting van de unieke vondsten aan de Duveltjesgracht ermee goed willen maken. Want die staan er niet op. Wees gewaarschuwd! De website Archeologie Gorinchem meldde deze week dat de gemeente niet alleen het rapport van Hundertmark heeft, maar ook het haalbaarheidsonderzoek dat moet laten zien hoe Berry Voet de archeologische vondsten wil inpassen in de vloer van zijn hotel. Dat rapport is niet gepubliceerd! B&W houden het voor zich: 'De beleidsafdeling beoordeelt deze onderzoeksresultaten nu. Het college van B&W neemt daar vervolgens een besluit over en licht de gemeenteraad in. Dan worden de onderzoeksresultaten ook openbaar. Naar verwachting is dit eind november/ begin december 2017.' Zoals steeds de tactiek van verzwijgen en van de voldongen feiten.

Vandaag is het droog en overwegend grijs. Na de sport pak ik de fiets en rijd naar het Beatrixziekenhuis. Daar wordt namens de kunstcommissie een gedicht van Ro van Doesburg, Gorcums boekhandelaar en vroeger stadsdichter, onthuld. Het is aangebracht op de muur voor de ingangsdraaideur. Goed dat er nog steeds een actieve kunstcommissie is! In de hal leest Ro zijn gedicht voor, op de piano begeleid door zijn vriend Izak Boom. Het is wel een mooi gedicht; jammer dat het te veraf is voor de Poëzieroute (maar die heeft al twee gedichten van hem). Ik zie enige bekenden uit vroeger dagen, allemaal ook gepensioneerd.

     Middag. Ans' kleindochter Nikita, nog herstellende van de verwijdering van haar amandelen, is bij ons voor de gezelligheid. Thuis zit ze maar alleen want iedereen daar is naar haar of zijn werk of naar school.

     Opnieuw discussie over het afschaffen van de dividendbelasting. Terecht, er staat niets over in de verkiezingsprogramma's van VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Het werd door de VVD afgedwongen. Het plan kost de schatkist 1,4 miljard euro. Vooral buitenlandse investeerders profiteren ervan. Nu blijkt dat multinationals als Unilever, Shell en AkzoNobel de partijen tijdens de formatie onder druk hebben gezet. De oppositie ruikt lont. GroenLinks-leider Klaver vroeg een debat met Rutte aan. Volgens hem is het kabinet chantabel gebleken. PvdA-leider Asscher vindt dat de premier er een janboel van heeft gemaakt. Het debat is volgende week. Terug naar boven

Illustratie uit Quanta Magazine, augustus 2017

Vrijdag 10-11-2017

De eeuwige onbegrijpelijkheid van de wereld. Die zit vol grote en kleine raadsels. Eén van de grote is de aanname dat donkere energie bestaat, het 'iets' dat 74% van het universum uitmaakt en dat sinds bijna 7 miljard jaar de versnelde uitbreiding van het heelal veroorzaakt. Dat werd in 1998 ontdekt; de onderzoekers kregen er de Nobelprijs voor. Sinds de zomer van 2013 zoekt men met een speciaal instrument ernaar, de Dark Energy Survey (DES) in Chili. Daarmee spoort men verschillen in de samenklontering van materie op in het heelal. Donkere energie en donkere materie, die andere onbekende substantie, geven vorm aan de kosmos. Ze werken eigenlijk tegengesteld: donkere materie trekt materie naar elkaar toe en verhoogt de samenklontering, terwijl donkere energie door de versnelde uitbreiding het heelal egaler maakt. De registratie van de mate van klontering van het heelal zou iets kunnen zeggen over de verhouding tussen beide.

     Tot dusver kon de klontering alleen in beeld worden gebracht door de kosmische achtergrondstraling in alle richingen te meten. Dat is het nagloeien van de Oerknal en geeft een beeld van de klontering toen het universum doorzichting voor licht werd en slechts 380.000 jaar oud was. Dat gebeurde door de COBE-satelliet (in 1992 - 1993), de WMAP ruimtesonde (in 2001 - 2003) en de Planck satelliet (in 2009) en het liet zien dat het vroege heelal overal extreem homogeen was met slecht subtiele verschillen in dichtheid, die later verder zouden uitklonteren tot de clusters en de sterrenstelsels die we vandaag zien. Ik schreef er een paar keer over; onder andere hier in 2011. Met de DES-camera (een half miljard pixels) onderzoekt men een hemelgebied van 1300 graden in het vierkant (grootte ca. 6500 volle manen) met afstanden tot 8 miljard lichtjaren. Men zoekt naar de mate van clustering van sterrenstelsels en verbuiging van ruimtetijd door gravitational lensing. Op die manier brengen ze een soort klontergeschiedenis van het heelal in kaart, die vergeleken kan worden met de klonterkaart van de kosmische achtergrondstraling. Wat is de ontwikkeling geweest over die enorme periode? En wat leert het ons over donkere materie en donkere energie?

     DES publiceerde de eerste resultaten hier. Na aan halfjaar analyseren bleek dat er een verschil was (zie plaatje hierboven). De oudere Planck-metingen toonden dat 33% (marge 2 - 3%) van het heelal uit materie bestaat (normaal en donker) en in de recente DES-metingen is het 26% (zelfde marge) met slechts weinig overlap. Maar nog onvoldoende (1 - 1,5 sigma) om de 5 sigma verschil te halen om voor een echte ontdekking te kunnen doorgaan. Meer waarnemingen kunnen in de toekomst dat resultaat verbeteren. Dat zou dan kunnen leiden tot de val van het gangbare Lambda-CDM model van de oerknal en een theorie van de quantumzwaartekracht waar al vele tientallen jaren naar gezocht wordt.

     In het Lambda CDM model is donkere energie identiek met de fameuze kosmologische constante van Einstein, een grootheid die hij nodig had om te verhinderen dat door alle aanwezige zwaartekracht het heelal in elkaar zou storten. In dat model heeft donkere energie een negatieve waarde, tegengesteld aan de zwaartekracht. Het doet het heelal versneld uitbreiden en is een echte constante, die niet afneemt door zoiets als 'verdunning' door uitbreiding. In het model komt dat door het voortdurend ontstaan van nieuwe donkere energie overal in de kosmos, zodat de verhouding tussen donkere energie/(donkere en gewone) materie steeds groter moet worden. Met andere woorden: de materiefractie van het heelal neemt dus af (zie opnieuw het plaatje hierboven). Vandaar het enorme belang om dat verschil over miljarden jaren daadwerkelijk te meten.

     Maar het kan ook totaal anders zijn. In de alternatieve theorie is donkere energie een veld in ruimtetijd (zoals b.v. een magnetisch veld), vergelijkbaar met het negatieve inflatieveld, dat volgens sommige theoretici de ultrakorte en ultrasnelle uitbreiding gedurende 10^-35 seconde na de oerknal teweegbracht. Als donkere energie identiek is aan de kosmologische constante (Einstein) dan zou de ratio (met de naam w) van negatieve druk en dichtheid gefixeerd moeten zijn op -1. Als donkere energie daarentegen een evoluerend veld is (quantumfysica), dan verandert de ratio w ook geleidelijk en zou niet -1 zijn.

     De uitkomsten van één jaar DES-registraties tonen een w-ratio van -1, maar met een marge van plus of min van ongeveer 0,04. Onbeslist. Voortgaande metingen moeten de accuratesse verbeteren. Die komen volgend jaar vrij en laten ook laten zien of de waarde van w in de tijd verandert. Bij de kosmologische constante blijft w gelijk. De accuratesse neemt nog veel meer toe als de Large Synoptic Survey Telescope (LSST, eveneens in Chili) begin jaren 2020 in gebruik komt. Misschien komen we dan eindelijk verder dan de 100 jaar oude algemene relativiteit van Einstein. Onbegrijpelijk blijft de wereld sowieso.

(Bij deze post maakte ik dankbaar gebruik van dit artikel in Quanta Magazine).

Gisteren tot half twee 's nachts Horizon zero dawn gespeeld en level 21 bereikt. Geweldige ervaring! Ik ben nog steeds erg enthousiast over de kwaliteit van het spel, de prachtige beelden en de rijke variatie van mogelijkheden.  Ook de manier waarop je zelf oplossingen kunt vinden voor de problemen die je tegenkomt. Het zit goed en slim in elkaar.

     Vanmorgen miezerregen. Als het om twaalf uur droog is doe ik wat boodschappen. Er is een nieuw biologisch supermarktje op de Langendijk gekomen. Daarna haal ik een slaapzak van boord. Volgend weekeinde vaar ik namelijk mee op een Sinterklaasvaart met de 'Niets Zonder Gods Zegen' van buurman Lourens. Niet in Gorcum, maar in Veghel. De volgende dag (maandag) varen we hem terug.

     In de middag schijnt de zon. Anna is aan het bakken geslagen: gisteren (met Nikita) een cake met rozijnen en abrikozen, vandaag een brood uit een Perzisch kookboek. Verrukkelijk! Terug naar boven

Het eergisteren (donderdag) om 10 uur UCT geprojecteerde pad van post-tropische storm Rina (bron: Weather Underground)

Zaterdag 11-11-2017

Gisteravond naar Barbara & Michel voor de verjaardag van hun oudste zoon Jordin. Anna's oudste kleinkind bereikte de leeftijd waarop je vroeger volwassen heette te zijn (21). Het was gezellig. Michel vertoont gedigitaliseerde filmpjes uit de baby- en kinderjaren van zijn kroost. Barbara nog met zwart haar. Nikita die roept: 'Wat had ik een groot hoofd!' De laatste maanden van het jaar zijn familietijd. Vanavond eten we met al mijn kinderen en hun aanhang bij Sirtaki in de Servetstraat in Utrecht.

Het is novemberweer, regen en wind. Toch is er een bijzondere weersituatie volgens Diana Woei - passende naam - van Weerplaza. Restanten van de tropische storm Rina trekken in de vroege ochtenduren vooral over het zuiden van het land, zonder al te veel wind (zie track-prognose hierboven). Het is na 1851 niet meer voorgekomen dat een tropische storm zo laat in november boven de Atlantische Oceaan ontstond. 'Rina is de 17e storm van het Atlantische orkanenseizoen van 2017', zegt Woei. 'Door het ontstaan van Rina hoort het orkanen seizoen van de Atlantische Oceaan bij top tien seizoenen met de meeste tropische stormen sinds 1851. Tevens is het de eerste tropische storm met de beginletter “R” die zo laat in November is ontstaan.' Door het koude water van de noordelijke helft van de Atlantische Oceaan verloor Rina haar tropische stormkracht.

     Juist een week geleden kwam het NCA4 uit, het Climate Science Special Report, 4th National Climate Assesment in opdracht van - nota bene - de regering van de VS. Daarin bevestigen 13 federale bureaus onomwonden dat het klimaat verandert en dat de mensheid de oorzaak is. 'There is no convincing alternative explanation that anything other than humans — the cars we drive, the power plants we operate, the forests we destroy — are to blame.' De reactie van de Trump-administration? “The climate has changed and is always changing', zei Raj Shah, een zegsman van het Witte Huis. in een verklaring over het rapport.

In De Volkskrant betogen de topmannen van de vier grootste zorgverzekeraars dat er teveel geld naar de zorg gaat. Daardoor komt in de toekomst de betaalbaarheid en de onmisbare solidariteit van het zorgstelsel in gevaar. Het is geen nieuw geluid: al in mijn tijd werd er terecht voor gewaarschuwd, maar er gebeurde niet veel. De belangrijkste oorzaak, namelijk de perverse prikkels van 'veel verrichtingen, veel inkomen', bleef bestaan. Wim van der Meeren van CZ onderkent dat: 'Veel prikkels in de zorg zijn verkeerd. Hoe meer behandelingen, hoe hoger verdiensten. Daarom verlenen artsen en zorginstellingen veel te veel zorg.' Ik herinner me de kinderartsen in mijn Gorcums ziekenhuis. Uitstekende vakdokters, maar ze werden door veel van de vrijgevestigde specialisten en hun echtgenotes  niet helemaal serieus genomen. De 'poppendokters', noemde een specialistenvrouw ze meewarig. Niet sexy, dat dienstverband, geen ondernemers. 'Ach', zei een van die kinderartsen vaak tegen me, 'in feite zijn wij de enige écht vrije dokters. Onze beslissingen hebben niks met geld te maken, louter en alleen met geneeskunde.' Hij had gelijk. Een verplicht dienstverband voor specialisten in ziekenhuizen zal er ook nu niet komen. Maar het geldt ook voor andere 'vrije' beroepsbeoefenaren, zoals het therapeutendom van allerlei slag en snit. En denk ook aan de apothekers en de farmaceutische industrie met zijn monopolies en absurd hoge prijzen. Het marktdenken misvormt en pompt de zorg op, ik schreef het vaak. Zoals steeds zal de wal het schip moeten keren.

Ondertussen is het droog. Straks nemen we de Arriva Q-liner naar Utrecht. Eerst naar Rommert & Loïs om hun nieuwe huis te bekijken. Dat is aan de Da Costakade, vlakbij de Croeselaan, waar ik als medisch student een kamer had van 1965 tot 1968. Daarna lopen we naar Grieks Restaurant Sirtaki ('Food is love') in de Servetstraat, waar Floor & Pijke en Bas zich bij ons zullen voegen. Dat kan heel gezellig worden! Terug naar boven

Met zijn allen in Grieks Restaurant Sirtaki, Utrecht. Vlnr. Floor, ik, Anna, Loïs, Rommert, Bas en Pijke.

Zondag 12-11-2017

Een heerlijke avond in Utrecht bij Grieks Restaurant Sirtaki, onder de domtoren in de Servetstraat. Goed dat we gereserveerd hadden, want de zaak zat om 18.00 uur al op beide verdiepingen propvol. Maar voor ons had eigenares Sophia een ereplaats vrijgehouden op de banken aan de lange tafel achterin, bij de keuken, waar een kleine verhoging is (2 foto's hier). Maar eerst waren Anna en ik vanaf de eindhalte van de Q-liner op het Jaarbeursplein door de lange Croeselaan gelopen, op weg naar de woning van Rommert & Loïs aan de Da Costakade. Zo kwamen langs het bovenhuis op 295bis, waar mijn eerste studentenkamer was (van 1965 tot 1968). Er bleek nu een Coöp Supermarkt onder te zitten. De bakker op de hoek schuin tegenover was er niet meer, en ook niet de olieboer waar ik toen altijd olie voor mijn oliekachel haalde.

     Rommert & Loïs hebben een aardige benedenwoning tegenover een kinderspeelplaats met bomen en schuin tegenover het Trimbos Instituut. Met mooie sculpturen aan de plafonds en een knus tuintje, waar ze 's middags zon hebben. Mooi, mensen die aan hun volwassen leven beginnen, ik zou het graag wéér doen. We dronken koffie (foto hier) en later rode wijn, praatten bij en het uurtje vloog om. Om half zes liepen we langs de Vondellaan en langs de gebouwen van het vroegere AZU op de Catharijnesingel, de Lange Smeestraat, de Springweg, Mariaplaats en Zadelstraat naar het restaurant. Nostalgisch Utrecht bij lamplicht en lichte regen, met volle café's en winkels die aan het sluiten waren. Al gauw kwam Bas, klaar met zijn werk in Den Haag, en vlak daarop arriveerden Pijke & Floor. Die waren met de trein uit Amsterdam gekomen. Hun kinderen waren met een oppas mee langs de deuren in hun buurt voor Sint Maarten. Dat wilden ze niet missen.

     De meesten namen als voorgerecht de heerlijke gegrillde octopus (octapodi), maar daarna koos iedereen wat anders. Het werd zoals gezegd een heerlijke, lange avond met rijke, vrolijke en ook ernstige gesprekken. Het gaat gelukkig goed met iedereen. Met Bas, Pijke en Floor liepen we om kwart voor elf terug naar het station. We haalden op tijd de laatste bus naar Gorcum.

Gistermiddag, voor ons vertrek, had ik een extensie van Horizon Zero Dawn op de PS4 downgeload (plus een update). Dat duurde liefst 30 minuten. De extensie heet The Frozen Wilds en speelt zich af in het hoogebergte in het besneeuwde noorden, in pictoraal opzicht een van de mooiste regio's in de gamewereld. Tijd om het uit te proberen was er niet; anders zouden we de bus missen. Vandaag is die tijd er wel en ik vind al gauw de toegang tot het het nieuwe speldeel. Adembenemend mooi!

      Het is verder een overwegend regenachtge, grijze en kille dag. Nog meer familiegebeurens: vanmiddag gaan we naar Tessa, die haar verjaardag viert. Terug naar boven

Maandag 13-11-2017

Het heelal is immens en waarschijnlijk oneindig. 'Le silence éternel de ces espaces infinis m'effraie', schreef Blaise Pascal in zijn Pensées (1669), 'de eeuwige stilte van deze oneindige ruimten jaagt me angst aan'. De prachtige afbeelding hierboven toont er maar een heel klein stukje van. In het midden zie je ons Melkwegstelsel (in rood). In dwarsdoorsnede meet het minstens 200.000 lichtjaren. Het bevat misschien wel 400 miljard sterren. In de kern schuilt een gigantisch superzwaar gat, Sagittarius A*. De Melkweg worct omgeven door een soort bolvormige 'halo' van een groot aantal bolvormige sterrenhopen, die ieder circa 100.000 sterren tellen. Men noemt ze dwergsterrenstelsels, als het ware een zwerm van begeleiders die ooit door de zwaartekracht van onze Melkweg werden ingevangen. De 'halo' is niet alleen in het vlak van de spiraalarmen van de Melkweg, maar ook boven en beneden daarvan. Dat kun je op de afbeelding goed zien. De Grote en Kleine Magelhaense Wolken horen erbij; je ziet ze op links naast de Melkweg op de afbeelding. Tot dusver zijn er 19 ontdekt; in 2015 vond men er in één klap 9 tegelijk. In april 2016 vond men er nog één, de Crater 2 Dwarf. Met een diameter van 7000 lichtjaren niet eens zo'n kleintje; astronomen noemden hem 'een zwakke reus'. Buiten die stelsels bewegen er op grotere afstanden nog honderden andere bolvormige stelsels en losse sterren rond ons stelsel.  Ze zijn over het algemeen erg oud: circa 13 miljard jaar (de ouderdom van het universum is 13,8 miljard jaar). Ergens in de verre toekomst zullen alle dwergstelsels zich mengen met en opgaan in onze enorme Melkweg.

     Alle tot dusver waargenomen sterrenstelsels bevatten ruim onvoldoende materie om de Melkweg zijn stabiliteit te geven. Daarom neemt men aan dat de halo ook tien maal zoveel donkere materie bevat; een tot dusver onverklaarde en niet waargenomen vorm van materie, die de rest van de zwaartekracht levert om de Melkweg stabiel te maken.

     Onze kosmische buur is het Andromedastelsel, eveneens een spitaalstelsel zoals het onze, maar groter en met een geringere dichtheid. Het wordt ook wel M31 genoemd. Je ziet het rechts op de afbeelding. Onder gunstige omstandigheden kun je het met het blote oog zien. Ook dit stelsel is omgeven door een halo van dwergstelsels. Andromeda en de Melkweg bewegen naar elkaar toe. Astronomen hebben in 2012 uitgerkend dat beide spiraalstelsel over 4 miljard jaar in botsing zullen komen. Een botsing die weinig echte impacts zullen hebben, maar die her en der wel sterren als onze zon kunnen wegslingeren. Dat zien we tegen die tijd nog wel.

     Andromeda, de Melkweg en alle bolvormioge sterrenhopen en dwergen eromheen heten samen de Lokale Groep met ongeveer 40 stelsel en een diameter van 10 miljoen lichtjaar. daar zijn we dus een klein hoekje van. Het zichtbare universum meet minstens 40 miljard lichtjaren; de omvang van het totale heelal is niet bekend. het licht van stelsels op 50 miljard lichtjaren en verder heeft ons nog niet kunnen bereiken. Bovendien dijt het heelal sinds 7 miljard jaar ook nog uit met snelheden groter dan die van licht, door de negatieve waarde van de geheimzinnige donkere energie. Mogelijk is het oneindig. Net als bij Pascal jaagt me dat besef angst aan. Tegelijk krijg ik de neiging me nergens meer over op te winden.

Een zonnige herfstdag. Boodschappen, sporten, naar de tandarts voor de 2-jaarlijkse contrôle. Een kleine oude vulling in een bovenvoortand zit wat los. Daar moet ik een keer voor terugkomen, plus voor tandsteenverwijdering. Anna past vanmiddag op Lina-Mae terwijl Tessa met Vajèn naar zwemles gaat. Morgen ga ik naar het Nationaal Archief in Den Haag voor het onderzoek in de dossiers van de Bijzondere Rechtspleging na WO II naar mijn grootvader van moederszijde. Ik neem een blanco schrift, potloden en een puntenslijper mee, want je mag niks kopieëren en een balpen mag ook niet. Overschrijven mag wel. De reden? De privacy van nog levende nakomelingen. Daarna uit eten met de uitgever van mijn romancyclus. De afrekening van de royalties. Ik verwacht niet schatrijk terug te keren. Het dagelijks verslag op deze plaats zal wel verlaat zijn.  Terug naar boven

Met mijn uitgever Jan-Willem bij Italiaans Restaurant 'Impero Romana' in Den Haag.

Dinsdag 14-11-2017

Een miezerige dag vol afwisseling. Het is laat, half twaalf geweest. Ik ben zojuist terug uit Den Haag. Het bezoek aan het Nationaal Archief voor het oorlogsverleden van mijn Pake Wiebe was enerverend. Ik was er een groot deel van de dag mee bezig. In de context van al het onoverzienbaar leed van WO II een klein drama, triest en ontroerend. Ik kom er zo snel mogelijk op terug, het verdient een grondige behandeling, maar ik moet alles eerst op een rijtje zetten en bijvoorbeeld een tijdlijn maken. Om vier uur was ik klaar en liep naar de Korte Poten om Bas even te groeten in zijn electriciteitszaak bij het Binnenhof. De rest van de avond heel gezellig met mijn uitgever Jan-Willem doorgebracht, eerst in een café en daarna in het Italiaans Restaurant Impero Romano, vlakbij het Lange Voorhout (foto hierboven). Eerst had hij 'Le Bistroquet' voor ons in gedachte, het restaurant dat fameus werd door de avond waarop Wiegel en Van Agt bij wijn en kaarslicht hun kabinet in elkaar zetten na zeven maanden moeizaam formeren met Den Uyl en diens PvdA in 1977. Dat leek hem wel passend, maar dat etablissement is niet meer zo goed als toen, aldus JW.

Na afloop liepen we naar Den Haag CS. De treinenloop bleek danig verstoord, maar op Holland Spoor wist ik nét op tijd op een vertraagde intercity naar Dordrecht te springen, dus het viel mee. Nu snel te bed. Terug naar boven

Het nationaal Archief is naast station Den Haag CS.

Woensdag 15-11-2017

Het verslag van gisteren dus. Op weg naar het Nationaal Archief met paraplu en een tasje met een leeg schrift, potloden, een puntenslijper, mijn leesbril en mijn afspraakmailtje met code.  Even na tien uur met het Arriva-stoptreintje naar Dordrecht. Daar de intercity naar Den Haag HS. Onderweg ben ik opeens mijn OV-kaart kwijt. Op en onder de bank niks te vinden. Waar kan ik dat ding verloren hebben? Ik sta op om een conducteur te zoeken, maar gelukkig komt een medepassagier van de andere kant van het gangpad - een allochtone jongen met hoody - achter me aan - met mijn OV-kaart. Die lag in een hoekje onder uw bank, zegt hij, ik zag hem liggen. Ik bedank hem uitvoerig en snap er niks van; daar had ik toch gekeken? U had vast en zeker een flinke boete gekregen, zegt hij. Pfff...

     In Den Haag HS staat al een trein naar Den Haag CS klaar. Het Nationaal Archief ligt ernaast. Het is tegen twaalf uur. Bij de balie verwijzen ze me naar de studiezaal. daar is ook een balie, waar een jonge vrouw een pasje maakt (met pasfoto) en me naar de garderobe verwijst met kluisjes. Tassen  mogen niet mee, pennen en zelfs je eigen potloden eveneens niet, een puntenslijper mag ook niet mee. U krijgt in de studiezaal potloden. Oh. Dan langs de Beveiliging. Mobiele telefoon moet uit. Door een draaihek met mijn pasje. In de studiezaal staan lange, brede tafels, waar nogal wat mensen zitten te schrijven met geopende archiefdozen en dossiers naast zich. Sommigen hebben een tablet of laptop. Dat mag wel. Aan het hoofd van elke tafel zit een beveiliger in uniform. Bij de balie scannen ze mijn afspraaknummer. 'Gaat u zitten aan die tafel', zegt een jongen. 'Die is voor de semi-openbare dossiers. Ik breng u uw dossiers.' Oh. Ik krijg inderdaad een potlood mee.

     Ik schuif op een lege plaats aan de tafel en leg mijn schrift en potlood voor me. Er heerst een geconcentreerde stilte. Al na een paar minuten brengt de jongen een archiefdoos. Er staat een embleem op van een doorgestreepte camera. Foto's maken verboden. Er zitten twee dossiermappen in. Eén blijkt documenten te bevatten van Het Nederlands Beheersinstituut (Vertegenwoordiging Friesland, Afdeling Eigen Beheer). Dat instituut was in de jaren 1945 tot 1967 belast met 'het opsporen, beheren en eventueel liquideren van landverraderlijke vermogens, vijandelijke vermogens en de vermogens van tijdens de oorlog verdwenen personen, veelal gedeporteerde of ondergedoken Joden.'  Alle documenten hebben te maken met het beheer van het vermogen van mijn Pake en Beppe (van moederszijde) over de periode van 3 juni 1945 tot 14 september 1946. Soms gaat het om handgeschreven overzichten. Typemachines waren direct na de oorlog kennelijk niet voldoende aanwezig. Het totale vermogen van het echtpaar De Jager-De Vries (gehuwd in gemeenschap van goederen) bestaat uit een spaarbankboekje van de Rijkspostspaarbank met fl. 629, 69 erop, en een lijst van roerende spullen ter waarde van fl. 529,45. De onkosten van de procedure zijn er al vanaf getrokken - samen fl. 54,67. Dat betreft de advertentie in kranten om schuldeisers op te sporen (die waren er niet), notaris- en beheerskosten.In een rapport d.d. 31 oktober 1945 meldt de Accountantsdienst van het Departement van Landbouw & Visscherij te Groningen:

     'De Heer W. de Jager is steeds als los timmerknecht in loondienst geweest en heeft uiteraard van            zijn inkomsten en uitgaven geen administratie bijgehouden. Door informatie bij de plaatselijke instanties is ons gebeleken dat geen abnormale handelingen op finfncieel gebied tijdens de oorlogsjaren werden verricht.'

     De lijst met roerende zaken is daadwerkelijk ontroerend. En ontluisterend. Alles wat Pake en Beppe in huis hadden staat erop. Zoals:

          VOORKAMER: dressoir                  fl 25,00

                               penduleklok            fl   7,50

                               wekker                   fl   1,50

                               hangspiegel            fl   5,00

                               eenige bloempotten fl   3,50

                               3 schilderijen          fl   3,00

                               (...)

          KEUKEN:        defect klokje           fl   2,50

                               (...)

          ZOLDER:        ledikant met staaldraadmatras

                               (...)

Na ruim een uur is de punt van mijn potlood stomp. Ik vraag de beveiliger aan het hoofd van de tafel of er ergens een puntenslijper is. Nee, die hebben we niet, zegt hij en gaat bij de balie een nieuw potlood voor me halen. Met een puntenslijper kan iemand de documenten vernielen, zegt hij ter toelichting.

     De tweede map betreft de strafzaak van Pake voor het Tribunaal voor het Arrondissement Leeuwarden. De zitting was voor de 4e Kamer van het tribunaal en vond plaats in het Kantongerechtsgebouw te Sneek op 7 maart 1946. Ik besef opeens dat het de verjaardag van mijn moeder was; ze was de oudste dochter en al het huis uit. Ze werd die dag 26 jaar. Ik heb nooit gehoord dat ze erbij aanwezig was. Beppe was er wel, zie ik, 'in verband met mogelijke verbeurdverklaring van het vermogen c.q. nalatenschap en omtrent hare belangen te worden gehoord.' Ik stel me voor hoe ze daar gezeten heeft, bleek, de handen in haar schoot gevouwen, een eenvoudige en straatarme vrouw uit Mirns, Bakhuizen of Rijs, ergens uit een van die dorpen diep in Gaasterland. Zonder enig inkomen. Haar man zat al vanaf 18 april 1945 vast in het voormalige Duitse kamp te Sondel. Hij was toen 51 jaar. In het strafkamp verdiende hij 9 gulden in de maand, later verhoogt naar 25 gulden. Uiteindelijk werd er niets verbeurd verklaard en werd op 15 oktober 1946 het beheer over 'hun vermogen' opgeheven. Maar de bureaucratie had zijn eigen tempo. Eerst moest er nog 'kwijting en decharge' worden verleend voor de benoemde beheerder. Dat gebeurde op 9 november 1946, maar ik vind een handgeschreven briefje van 10 augustus 1947 van Pake aan het Beheersinstituut te Leeuwarden waarin hij klaagt dat de Spaarbank in Leeuwarden nog steeds weigert om het saldo op zijn spaarbankboekje uit te betalen. 

     Na de oorlog stelde men Bijzondere Gerechtshoven in voor oorloggerelateerde misdrijven en oorlogsmisdrijven. In de noordelijke provincies te Leeuwarden, Assen en Groningen. Daarnaast waren er Tribunaalkamers voor de berechting van collaborateurs en ook lichte oorlog gerelateerde misdrijven. Voor één van die kamers stond mijn grootvader dus op die 7e maart 1946 terecht, op de beschuldiging lid te zijn geweest van de NSB 'op grond van welke handelingen hij geacht moet worden zich desbewust te hebben gedragen in strijd met de belangen van het Nederlandsche Volk'. Andere beschuldigingen waren er niet.

(Over de zitting in de zaak zelf zal ik in een volgende blogpost berichten)

Het is vier uur als ik met wazige ogen en enigszins tureluurs van alle stukken het Archief verlaat. Het regent licht. Mijn dikke schrift is meer dan halfvol; ik heb beide dossiers vrijwel helemaal met potlood overgeschreven. Door het station loop ik naar het Plein voor ons parlement en ga even mijn zoon Bas gedag zeggen. Die werkt ernaast in een electra-zaak. Op de stoep van het Ministerie van defensie belt een blonde vrouw aan. Het is mevrouw Hennis-Plasschaert, zie ik. Die is toch minster-af? Ik drink een kop thee op een verwarm terras en loop naar de Dennenweg voor de afspraak met Jan-Willem, mijn uitgever (zie verder verslag van gisteren).

Vandaag een overwegend grijze dag. 's Middags gaat Anna een paar uurtjes bij Tessa oppassen en ik ga naar Gorcums Museum voor het eerste college van een nieuwe reeks van de KLU: 'Moderne Kunst', 6 colleges van twee uur door kunsthistoricus Barry Heinrichs. De eerste gaat over de School van Barbizon, het realisme, het impressionisme en het post-impressionisme.  Er zitten verrassend veel cursisten in de zaal op de eerste verdieping: circa 40 vrouwen en 5 mannen, allen 65-plussers. De grijze golf loopt college. Terug naar boven

Het voormalige Duitse kamp te Sondel, na de oorlog een strafkamp voor NSB-leden en later een vakantiepark. De foto is van omstreeks 1951.

Donderdag 16-11-2017

Zo stond dan mijn grootvader Pake Wiebe op 7 maart 1946 voor het eerst van zijn leven voor een rechter. Zijn vrouw, Beppe Jitske, moest meekomen 'in verband met mogelijke verbeurdverklaring van het vermogen of de nalatenschap'. Het was op een donderdag en het was de verjaardag van zijn dochter, mijn moeder. De zitting was in Sneek, in het gebouw van het Kantongerecht, het rechtscollege was de 4e Tribunaalkamer, behorend bij het Bijzonder Gerechtshof te Leeuwarden. Die donderdag was een kille dag met weinig zon.

     Het gezin De Jager woonde met drie dochters en een zoon in Mirns in Gaasterland. Mijn moeder, geboren in 1920, was hun oudste kind. Mijn grootvader, geboren in 1894, was in augustus 1938 lid geworden van de NSB. Hij was toen dus 44 jaar. Tot 10 mei 1940. 'Toen heb ik bedankt om de reden dat de NSB de wapenen niet opnam tegen de Duitsers, welke ons land waren binnengedrongen.' (uit: proces-verbaal van verhoor door de marechaussee, afgenomen te Wyckel op 27 april 1945). Dat lidmaatschap was niet illegaal, de NSB was toen een erkende politieke partij en zat in het parlement. Het werd hem dan ook niet ten laste gelegd. Waarom werd hij lid? In het dossier zit een handgeschreven verklaring. Daarin schrijft hij: 'Vroeger was ik zelfstandig timmernam en ik heb mijn zaak moeten verkopen, omdat de boeren, die het zo slecht hadden, mij niet meer konden betalen. Ik werd timmerknecht en was dan 's winters zonder werk en moest van de steun leven. Zoo ontstond bij mij de overtuiging dat het anders moest en werd ik lid van de NSB'. Binnen het gezin was er strijd over; hij stond alleen: 'Mijn vrouw en kinderen zijn allen tegen de NSB'.

     Waarvoor stond Pake Wiebe dan wel terecht? Dat was voor zijn tweede NSB-lidmaatschap. In februari 1944 werkte hij ver van huis op Schiermonnikoog. Daar liet hij zich overhalen opnieuw lid te worden van de NSB en ook van het NAF (Nederlands Arbeids Front), de nationaal-socialistische vakbond onder leiding van de NSB'er Woudenberg. Die kwam in 1942 op last van rijkscommissaris Seyss-Inquart in de plaats van de andere, verboden vakcentrales. Waarom Pake zich toen liet overhalen, wordt uit de stukken niet goed duidelijk. In Gaasterland hielp hij onderduikers maar hij erkent in hetzelfde handgeschreven document dat hij na zijn opzegging bij de NSB nog steeds 'nationaal-socialistisch georiënteerd' was. Op Schiermonnikoog kwam hij op een avond in gesprek met 'een spreker voor het NAF en (toen) deze hoorde hoe ik politiek nog gestemd was, heeft deze mij bewogen om ondanks de verkeerde dingen die er in de NSB waren, wederom tot deze partij toe te treden.' Met moeite vind ik in de stukken een nuancering. Pake wás al lid van het NAF, want bij de opheffing van het NVV (waar hij lid van was) werden alle leden automatisch NAF-lid gemaakt. Bij werkeloosheid gaf de NAF enige geldelijke steun. Op 1 maart 1943 werd hij bij het NAF 'zonder mijn voorkennis' benoemd tot 'leider van den Dienst Pers en Propaganda in het plaatselijk Kantoor Gaasterland'. Die benoeming zit in het dossier. 'Ik kreeg toen wel eenig propagandamateriaal thuisgestuurd, maar hiermede heb ik nooit gewerkt, terwijl ik verder ook nooit iets in bovengenoemde functie heb uitgevoerd. Daar ik veel van huis was, heb ik dan ook in hetzelfde jaar weer voor deze functie bedankt.' Het NAF is nooit ergens succesvol geweest, de organisatie was zwak en het kreeg geen zitting in belangrijke commissies en kon daardoor weinig opbrengen voor de aangesloten arbeiders.

     Behalve dat tweede lidmaatschap werd hem niets anders ten laste gelegd. Geen aangiftes, geen verraad, bijvoorbeeld van onderduikers, geen onterechte toeëigening van joods bezit, totaal niets - alleen dat lidmaatschap.

De bevrijding van de provincie Friesland begon op 13 april 1954 met de inname van Appelscha. Een dag eerder, op 12 april gingen overal in Friesland sabotageacties van start. Spoorwegen, bruggen en vaarwegen werden onbruikbaar gemaakt door het lokale verzet. Ook in Gaasterland. Ik herinner me dat mijn moeder daarover wel eens vertelde. Mijn vader en haar broer Jan zaten ondergedoken; ze weigerden deel te nemen aan de arbeidsinzet in Duitsland. Ze wilden die dag wel deelnemen aan de sabotage-acties en vroegen bij kennissen uit het verzet om wapens, maar tot vreugde van mijn moeder zei Pake toen smalend dat het niet meer hoefde en dat ze een beetje laat dapper werden.

     In de volgende dagen rukten de Canadese troepen, gesteund door de Binnenlandse Strijdkrachten, in hoog tempo op. De laatste Duitse tegenstand was bij de Afsluitdijk. Na een hevige strijd gaven de Duitsers zich op 18 april over. Op de eilanden na was Friesland bevrijd. Op diezelfde dag, een woensdag, werd Pake met andere NSB'ers overgebracht naar het Duitse Kamp in het nabije dorp Sondel, tussen Balk en Lemmer. Dat wordt als strafkamp ingericht (zie foto hierboven).

     Als zijn zaak op 7 maart 1946 in Sneek voorkomt, zit mijn grootvader dus al bijna een jaar in dat strafkamp. Zijn gezin is wanhopig. Er zit een roerend briefje d.d. 29 januari 1946 van Beppe Jitske in het dossier, goed leesbaar in keurig schuinschrift, aan de Politieke Opsporingsdienst in Sneek. Daarin vraagt ze om vervroegde vrijlating van haar man omdat de plaatselijke aannemer Haitjema hem als kundig timmerman erg nodig heeft 'en wij voor ons gezin niet minder'. 'Als U zijn berechting kunt bespoedigen, dan dat gaarne en anders als hij maar vrij mag om voor ons te verdienen. Wij zijn geen menschen die met advocaten en kunst en vliegwerk alles kunnen probeeren.' Er is ook een handgeschreven brief aan de POD van haar zoon Jan, jongere broer van mijn moeder, van 14 november 1945. Mijn Oom Jan. Hij was toen als dienstplichtig soldaat gelegerd in 's Gravenhage. De brief is in het Fries. Daarin zegt Jan dat zijn vader weliswaar straf verdient, maar dat het allemaal te lang duurt en dat zijn droom (naar Indië gaan) niet door kan gaan. '...sa kinne hja thûs de winter net troch..', als hijzelf thuis moet bijspringen.

(in een volgende blogpost de zitting en de uitspraak van het tribunaal in Sneek).

Het is vandaag een sombergrijze dag met enige chagrijnige miezerregen. Al vroeg breng ik ons autootje naar de garage voor de APK, onderhoud en wat reparaties. Daardoor kunnen we vanmorgen niet naar de fitness op Oost. Dat kan ook morgen- of zaterdagochtend. Ik kocht eergisteren een leuk boek in Den Haag en begin het te lezen. Het is van de Nijmeegse filosoof en huidig Denker des Vaderlands René ten Bos - 'Dwalen in het Antropoceen' (Boom, 2017). Terug naar boven

Kamp Sondel. Na de oorlog bewaakte de marechaussee de opgesloten NSB'ers (foto: luchtoorlog.net)

Vrijdag 17-11-2017

Donderdag 7 maart 1946 is een kille dag zonder veel zon. In het gebouw van het Kantongerecht aan de Marktstraat te Sneek heeft de 4e Tribunaalkamer, behorend bij het Bijzonder Gerechtshof te Leeuwarden, zitting. Op de gevel van het statige pand staat de spreuk "ius suum cuique", ieder zijn recht. Terecht staan die dag collaborateurs, landverraders en laden van de NSB. Eén van hen is mijn grootvader, pake Wiebe. Beppe Jitske, zijn vrouw, moest meekomen. Of ze een advocaat hadden, weet ik niet. Het dossier in de archieven van de Bijzondere Rechtspleging zegt daar niets over. Het lijkt een standaardzaak. De enige beschuldiging luidt dat hij in de oorlog lid was van de NSB en het NAF 'op grond van welke hij geacht moet worden zich desbewust te hebben gedragen in strijd met de belangen van het Nederlandsche Volk'. Tot de bewijsstukken behoren een lidmaatschapskaart 1943/1944 van de NSB, kartotheekkaarten van de NSB, alle op zijn naam, en een aan hem gericht schrijven gedateerd '1 Herfstmaand 1944' van de NSB betreffende 'toezenden van de uitrustingen'.

     Verder is er een proces-verbaal van het verhoor door twee wachtmeesters van de Groep Balk-Post van de Koninklijke Marechaussee op vrijdag 27 april 1945, en een verslag van een Nader Onderzoek op woensdag 2 januari 1946 door een rechercheur van de Politieke Opsporingsdienst, District Sneek. Daaruit heb ik in mijn blogpost van gisteren al geciteerd.

     Er waren twee getuigen gehoord: een veehouder uit Wyckel die mijn grootvader destijds inschreef als lid van de NSB, en een groentekweker uit zijn woonplaats Mirns, die tweemaal de contributie voor de NSB (75 cent per maand) bij pake had geïnd. Beiden waren ook geïnterneerd in Strafkamp Sondel. Aan het eind van de verhoren voegde de verbalisant aan zijn verslag toe: 'Verder deel ik, verbalisant, mede dat het gezin van verdachte, momenteel nog bestaande uit vrouw, twee dochters van 8 en 16 jaar en een zoon van 23 jaar op politiek gebied bekend staan als anti-Duitsch en antinationaal-socialistisch. Een andere zoon, oud 25 jaar, zijnde extern, staat evenzoo bekend.' Dat laatste is een vergissing, dat was mijn moeder - inderdaad 25 jaar - die in Leeuwarden in de kost was en werkte.

Tenslotte zaten er een paar ondersteunende brieven bij de stukken. Het hoofd van de plaatselijke lagere school was door het Militair Gezag om inlichtingen gevraagd. Hij kent het huisgezin De Jager heel goed, schreef hij op 29 juni 1945, want zoon Jan en diens twee jongere zussen zaten op zijn school. 'Ja, De Jager is lid van de NSB, alhoewel dat zijn enigste zonde op politiek gebied is. Hij is een eerlijk persoon, die zich wel voordien nooit, tenminste in de tien jaar dat ik hem ken, met de politiek bemoeid heeft. (...) De moeder, de oudste dochter van 25 jaar (dat is dus mijn moeder - TZ) en Jan waren het lang niet met zijn ideeën eens. De verhouding was overigens in het gezin uitstekend, waar vooral door toedoen van de moeder, een verstandige vrouw, over politieke kwesties zoveel mogelijk gezwegen werd. En dat kon des te meer omdat De Jager geen verradersbloed in zich heeft.' Het schoolhoofd schreef ook dat zoon Jan en 'de verloofde van de oudste dochter' (mijn vader dus - TZ) maandenlang met toestemming van De Jager  bij het gezin ondergedoken zaten om de Arbeitseinsatz te ontwijken.

     Een andere onderduiker was de chef van het spoorwegstation Koudum-Molkwerum. Op 5 juli 1945 schreef hij in een 'Verklaring': 'Toen midden september (1944 - TZ) de spoorwegstaking uitbrak en ik met mijn hele gezin en huisraad moest onderduiken, heeft De Jager, thans in het gevangenkamp te Sondel, mij geholpen om de brandstof die nog in mijn woning aanwezig was, daarvandaan te krijgen.' De stationschef was in Hindeloopen ondergedoken. Hij vertelt verder dat De Jager zich inspande om in het dorp Rijs woonruimte te krijgen, 'in het geval de risico's in Hindeloopen voor mij te groot zouden worden.'

Maar mijn grootvader had ook een vijand. De Commandant van Kamp Sondel had een hekel aan hem. In een kort briefje schreef hij op 28 januari 1946 aan het Hoofd van de POD te Sneek, die om inlichtingen had gevraagd: 'Hij is een ongunstig figuur en doet al zijn best de kampleiding te saboteren. Hij is nog voor 100% nationaal-socialist (onderstreept en in de marge voorzien van twee uitroeptekens in groene inkt - TZ). Een van de hitsers tegen de kampleiding is De Jager. Hij werd gestraft met intrekking van 2 maanden bezoek en correspondentie, wegens het smokkelen van een brief waarin hij ongegronde klachten tegen de kampleiding had geschreven.' Helaas, die brief van Pake zit niet in het dossier.  Het oordeel staat ook in schril contrast met de 'STAAT VAN INLICHTINGEN' die de kampleiding (de marechaussee) nog op 4 januari 1946 over hem had ingevuld en aan de POD zond. Bij de drie relevante beoorddelingsvragen stond

  9. Geaardheid en antecedenten: 'Is kalm van aard. Geen antecedenten'

10. Vroegere politieke oriëntatie : 'Geene'

11. Actief of passief persoon?     : 'Passief persoon'

Van wat er ter zitting op die kille donderdag in maart verder geschiedt, is in het dossier geen verslag aanwezig. Mijn grootvader erkent in een slotwoord de tenlastelegging. Kennelijk wordt er meteen uitspraak gedaan. Die luidt:

1. 'Internering tot één jaar met inachtneming van den tijd in vóórinternering doorgebracht, eindigende op 27 april 1946.'

2. 'Ontzetting uit het recht van kiezen en verkiesbaarheid bij krachtens wettelijk voorschrift uitgeschreven verkiezingen.'

3. 'Verstaat dat het beheer over het vermogen van de beschuldigde zal worden opgeheven voor 15 october 1946.'

Ondertekend door 3 rechters en de secretaris.

Het moet een hard gelag zijn geweest voor mijn grootvader om na de uitspraak nog voor ruim anderhalve maand terug te moeten naar Kamp Sondel. Het beheer over zijn spaarbankboekje krijgt hij uiteindelijk pas in de zomer van 1947 terug, maar hij kon in elk geval weer werken en voor zijn gezin geld verdienen, want bij de wederopbouw na de oorlog was er grote behoefte aan bekwame timmerlieden.

     Nu ik alles op een rijtje gezet en verteld heb, moet ik met opluchting vaststellen dat het verhaal over Pake's NSB-lidmaatschap en veroordeling, zoals het in de familie rondging, klopt. Hij had in de oorlog nooit een vlieg kwaad gedaan, zei men altijd. Inderdaad, bij mijn onderzoek in het Nationaal Archief kwamen er geen lijken uit de kast. Ik was daar wel beducht voor, maar er werden hem geen verraad of kwalijke praktijken ten laste gelegd, alleen dat stomme NSB-lidmaatschap. Het beeld rijst van een aardige, tamelijk zwijgzame en waarschijnlijk ook naïeve man. Zo herinner ik me hem ook. In dit weblog noteerde ik herinneringen aan hem en beppe ondermeer hier (in 2007), hier (in 2014), hier (in 2016 en hier met foto's) Hij overleed in de zomer van 1961 in Rijs, 67 jaar oud. Zijn begrafenis speelt een belangrijke rol aan het begin van mijn romancyclus. Beppe overleefde haar man nog 13 jaar; zij stierf in oktober 1974 in haar huisje in Hemelum, 79 jaar oud.

     Er is nog iets. Zulke ervaringen tekenen je voor het leven. Mijn moeder was altijd en eeuwig mordicus tegen alles dat met politiek te maken had. Ze maakte zich grote zorgen toen ik in de jaren 60 als student in Utrecht radicaliseerde en 'revolutionair' werd. Dat begrijp ik nu beter; ze had door het verleden van haar vader een gloeiende hekel gekregen aan alles dat met politiek te maken had.

(Het verhaal over het oorlogsverleden van mijn grootvader bestaat uit 3 delen. Dit is het laatste deel. De andere twee verschenen eergisteren en gisteren).

Vandaag veel zon dankzij een hogedrukgebied. We sporten op Oost en lopen naar de boot om de vochtvreters te legen en de natte handdoeken bij de lekkages te vervangen door droge. De narrow boat die ieder jaar in de haven overwintert, is terug (foto hier). Verder geen bijzonderheden. Terug naar boven

Artist's impression van planeet Ross 128b. Op de achtergrond de moederster Ross 128.

Zaterdag 18-11-2017

Het hogedrukgebied zorgt nog steeds voor rustig herfstweer. Het houdt de oceaandepressies op een afstand. Toch kan er vandaag wat lichte regen of motregen vallen. De grote es op de Altenawal toont in alle rust zijn mooie, gele bladertooi. Een passende achtergrond voor Sinterklaas die vanmorgen in Gorcum zal arriveren.

     In het zeegebied ten zuiden van de Italiaans laars, van de hak om precies te zijn, ontwikkelt zich al dagen een zeer zware storm met windstoten tot mogelijk 140 - 150 kilometer per uur. Sommige berekeningen laten zelfs orkaankracht zien. De stormdepressie lijkt naar Korfu te te trekken. Vandaag kan tijdelijk orkaankracht (12 Bft.) bereikt worden met windstoten van 160-170 km per uur. De slagregens die de zware onweersbuien met zich meebrengen kunnen in totaal 70-110 mm neerslag veroorzaken. Er is een naam voor dit type zeldzame orkaan verzonnen: Medicane (van hurricane). Eerder deze week veroorzaakten de bijbehorende regenfronten 14 doden bij Athene door wolkbreuken en plotselinge overstromingen.

Door de serie stukken over mijn grootvader besteedde ik deze week geen aandacht aan andere zaken. Van de week kwam het nieuws dat er in onze kosmische buurt een nieuwe, mogelijk bewoonbare planeet ontdekt was bij de ster Ross 128, op elf lichtjaren afstand. Ross 128 is een rode dwergster, het meest voorkomende type ster in het heelal, meestal tamelijk onrustige sterren, maar deze schijnt tamelijk inactief te zijn. Dat vergroot de kans dat er enige vorm vam leven ontstaan is. De planeet werd ontdekt door het Europese project HARPS van de La Silla telescoop, vanwege de superlichte schommelbeweging die hij bij zijn moederster tweegbrengt. Het is nog onzeker of de planeet - die Ross 128b heet - zich binnen, buiten of op de rand van de leefbare zone bevindt, waar vloeibaar water op een planeetoppervlak kan bestaan. Hierboven een artist's impression.

     Ross 128 baarde overigens een halfjaar geleden nog opzien, toen de Arecibo-radiotelescoop op Puerto Rico een mysterieus radiosignaal opving uit zijn richting. Het signaal zou door zonnevlammen veroorzaakt kunnen worden, of door enig ander object in de waarnemingsrichting, of van een aardse satelliet in een lage baan. Of van aliens, uiteraard. Van de zomer wezen nadere registraties en analyses uit dat het inderdaad om optie 3, signalen van satellieten in lage banen om de aarde, ging. Pikant dat er toch een planeet blijkt te zijn bij de ster.

     Ross 128 beweegt zich overigens in de richting van de aarde. Over minder dan 80.000 jaar zal hij dichter bij ons staan dan Proxima Centauri, onze meest nabije buurster (op 4,22 lichtjaren), die ook exoplaneten heeft. Ik kan haast niet wachten.

Het weer valt mee vandaag; zelfs de zon schijnt af en toe en het is droog. Sinterklaas vaart klokslag tien uur met de stoomsleepboot Jan de Sterke de sluis binnen; de salonboot Dudok komt erachteraan. De kades en de waterkeringen staan vol ouders, grootouders en kinderen (foto hier). De Zwarte Pieten op de beide boten zijn zwart. Later doe ik een boodschap in de stad. Er is veel volk op de been. Bij de Hema lopen roetveeg-Pieten chocolademelk uit te delen. Omstreeks half twee regent het een kwartiertje, daarna opnieuw zon.

     Vanavond gaan we met Arina & Wiger en Marjanne & Wil eten bij Eethuis 't Centrum van Arie en Corrie van der Stelt in Schelluinen. 'Ouderwets lekker!' is hun devies. Morgenochtend vertrek ik met buurman Lourens op de 'Niets Zonder Gods Zegen' naar Veghel voor de Sinterklaasvaart aldaar. Ik blijf aan boord slapen; maandag keren we terug. Komende dagen kunnen de blogposts mogelijk vertraagd zijn.

Ans' kleindochter Nikita deed twee jaar geleden mee aan The Voice of Holland. Ze was toen 16 en haalde de 'blind auditions' en overleefde twee 'battles'. Helemaal kosjer vonden wij het niet toen ze onderuit ging, want het programma en zijn vierkoppige 'jury' heeft rare praktijken. Inmiddels is ze 18, haalde haar eindexamen VWO en studeert nu voor het staatsexamen natuurkunde, omdat ze geneeskunde wil gaan doen. En is er tijd voor een tweede poging bij de Voice, want de makers bleven alsmaar aan haar trekken. Wij wisten allang dat ze weer een gooi zou doen, maar we mochten niets zeggen, dus we zwegen. Nu kondigt ze het zelf aan op Facebook; komende vrijdag staat ze dus opnieuw in de 'blind auditions'.  Terug naar boven

Lourens kijkt in Veghel op de voorplecht van 'Niets Zonder Gods Zegen' naar de Sint op de kade.

Zondag 19-11-2017

Bijzonder gezellige avond, gisteren bij Eethuis 't Centrum in Schelluinen met Wiger & Arina en Wil & Marjanne (zie foto hier). Eerst een borrel bij Wil thuis, die er niet ver vandaan woont. Om kwart voor acht naar het restaurant, waar we aanschuiven aan de bar. Je kunt er niet reserveren, maar om deze tijd is het niet meer zo druk. We kregen al snel een tafel. Een ouderwets lekkere keuken en een zeer gevarieerde kaart; je snapt niet hoe eigenaar/kok Arie van der Stelt er al 43 jaar in slaagt om alles op het juiste moment ter tafel te brengen.

Vanmorgen om negen uur komt buurvrouw Joke me halen. Samen rijden we naar Veghel, waar Lourens met de 'Niets Zonder Gods Zegen' in de kleine passantenhaven in het stadscentrum ligt. We zijn er nog voor tien uur en varen met de vier andere historische schepen uit, steken de Zuidwillemsvaart over en verzamelen in een industriehaven aan de overzijde. Daar wachten we tot de Sint en zijn Pieten arriveren om in te schepen. Ondertussen versieren we de boten met vlaggenlijnen en ballonnen, die de organisatie ter beschikking stelde. We hebben geluk: het is overwegend zonnig weer. Overwegend, want juist bij de afvaart van het konvooi (Sint staat op het dek van de 'Daan', de laatste boot) valt er een korte, striemende regenbui. De grote schare Pieten, overigens louter zwarte, aan dek krimpt ineen. De vijf accordeonisten-Pieten brengen snel hun instrumenten naar de stuurhut. Maar de bui is al op de Zuidwillemsvaart voorbij. Langs de oever van het Veghels havenkanaal staan drommen toeschouwers aan beide kanten. We meren opnieuw af in het centrum, waar naar schatting enige duizenden ouder en kinderen staan te juichen en te zingen (foto hierboven).

     Ze maken hier werk van het Sinterklaasfeest. Ik hoor van iemand van de organisatie dat er bijna 200 Pieten rondlopen. De sfeer is zoals ik me die van vroeger herinner, als kind in Leeuwarden, Zwolle en Breda. Grote opwinding, veel muziek en pepernoten. Als de Sint ontscheept is, maakt hij met zijn stoet een tocht door de stad. Het weer werkt nu erg mee, de zon is zelfs een beetje warm. De vorige twee jaren verregende het festijn. Ondertussen knap ik een uiltje op de bank in de stuurhut. Het was gisteravond uiteraard een zware avond. Joke maakt er een foto van (zie hier).

Om half vier vertrekt Joke terug naar Gorcum. Lourens en ik blijven hier vannacht. Aan boord van de 'Daan' wordt een zuurkoolmaaltijd bereid voor vanavond. Dat zal opnieuw wel erg gezellig worden. 'Daan'en zijn schipper Pieter kennen we van de jaren dat hij als vaste overwinteraar bij ons in de Lingehaven lag.

     Ik merk dat ik de laatste tijd minder goed tegen drank kan. Vroeger had ik er nooit veel last van, maar tegenwoordig word ik sneller teut. Dat zal wel bij het ouder worden horen. Morgenochtend vroeg zullen we vertrekken, terug naar Gorcum. Terug naar boven

De 'Niets Zonder Gods Zegen' met schipper Lourens vanmorgen op de Zuidwillemsvaart.

Maandag 20-11-2017

Buiten is het guur en regenachtig, gisteravond in de haven van Veghel. Schipper Pieter van de prachtig verbouwde viskotter 'Daan' heeft voor ons zuurkool gekookt, met rozijnen, spek en rookworst. We zitten in de luxe kajuit bij elkaar met de schippers van de vier historische binnenvaartschepen die aan de Veghelse Sinterklaasvaart deel namen: de Res Nova met schipper Pedro uit Woudrichem, de Augusta Maria met schipper John, de Daan met schipper Pieter en de Niets Zonder Gods Zegen, alle uit Gorcum. De vijfde boot, de Hoop Op God, is eerder vertrokken richitng Delft. Het is een avond met boeiende gesprekken die alle richtingen opwaaien. Lourens en ik praten terug aan boord nog lang na. 's Nachts tikt de regen op het dek. De oliekachel houdt het lekker warm.

     Ook vanmorgen kille regen. We vertrekken met de vier boten kort na acht uur. Na het Veghels havenkanaal slaan we noordwaarts de Zuidwillemsvaart in (foto hierboven). Het werd bijna 200 jaar geleden grotendeels met de hand gegraven. Aanvankelijk is het koud in de stuurhut, maar vanuit de motorruimte eronder stijgt geleidelijk aangename warmte omhoog. Boevndien hebben we een pot warme koffie. Vooral dit deel is een dodelijk saai vaarwater, rechttoe rechtaan, met veel lelijke industrie op de oevers. Om half elf komen we bij de afslag naar het nieuwe Máximakanaal, dat - ruim 8 kilometer lang - om 's Hertogenbosch heen naar de Maas voert. Het werd in 2013/14 gegraven om de stad te ontlasten van de vele brugopeningen voor doorgaande scheepvaart. Er zijn twee sluizen, bij Hintham en Empel, en ze gaan allebei meteen open als ons konvooi komt aanvaren. Het is kwart voor twaalf als we de Maas opodraaien. 'Res Nova' slaat stuurboord uit; Pedro wil over de Waal naar Woudrichem varen, wij kiezen voor bakboord, langs Heusden en door het Heusdenskanaal en de Andelse Maas. Op de oever tegenover Hedel staat mijn vriend Herman U. met een camera in de aanslag (hij en zijn vrouw wonen daar en ik had hem per telefoon gewaarschuwd). Hij maakte enkele foto's (zie eentje hier).

     Een goed halfuur later passeren we het vestingstadje Heusden en naderen de Heusdense brug en slaan stuurboord uit het Heusdensch Kanaal in. We varen onder de stormvloedkering door. Op dit water heb ik als jongen veel gezeild. Rechts ligt het Eiland van Nederhemert, waar mijn moeder na de dood van mijn vader haar caravan had staan in de jaren 60 en 70. Het speelt een belangrijke rol in mijn romancyclus. We varen voorbij de doodlopende aftakking van de vroegere Maas, de Afgedamde Maas. Dierbaar gebied! Nu vaart ons konvooitje op de Andelse Maas, langs Wijk & Aalburg. De oude loop van de Maas slingert door het mooie landschap. We passeren een andere plek van bijzondere betekenis voor Ans en mij: het dorp Andel met De Oude Silo (2 foto's hier). Dat is inderdaad een verbouwde graansilo waar we een paar jaar woonden nadat we in 2005 ons huis in Deil verkocht hadden. Het waren onze laatste arbeidsjaren, onze Dulce lag 's winters beneden afgemeerd, we bereidden er ons vertrek voor, ik begon er in 2006 mijn weblog - niet wetend welke vlucht het zou nemen - en we waren er gelukkig.

     Alsof we er recht op hebben: de Wilhelminasluis bij Andel toont rood/groe, de sluis staat open. Op deze manier zullen we nog voor drie uur in Gorcum zijn. Verval is er nauwelijks; dat was op de Brabantse kanalen wel anders: 3 tot 4 meter. Na het schutten passeren we Woudrichem en constateren dat de 'Res Nova' er nog niet is. Maar als we de Waal opvaren - die vanaf hier Merwede heet - zien we Pedro uit het oosten aankomen. We wisselen een snelle groet op VHF 10. Tien minuten later varen langs het prachtige rivieraanzicht van de stad Gorcum met zijn wallen en de oude toren van de Grote Kerk. Straks zal het verknoeid worden door de gele gruwel van de hoteldoos van hoteca-ondernemer Berry Voet, dat op de historische resten van kasteel De Blauwe Toren of zijn voorburcht gebouwd zal worden (tenzij de rechter het verhindert). We draaien de Vluchthaven en in en - warempel - de Grote Merwedesluis staat ook al open. Tien door drie leggen we aan bij het Gorcums station.

     Buurvrouw Joke komt me ophalen en brengt me met de auto thuis. Flink moe val ik in mijn leesstoel in slaap. Anna is nog oppassen bij Tessa; ze komt om zes uur. Mooie tocht ondanks de kou! Terug naar boven

De Duveltjesgracht voor en na de bouw van het lelijke hotel, pal in het schootsveld van de vesting. Links het Tolhuis.

Dinsdag 21-11-2017

Klungeligheid en misleiding overheersen in de Gorcumse gemeentepolitiek. Bij tegenstellingen in de raad weet het college van B&W niet beter te doen dan belangrijke zaken op de lange baan te schuiven. Regeren is vooruitschuiven in dit stadje. Tegelijkertijd zijn er legio kansen voor de stad en liggen er talrijke visies en plannen op tafel; resultaten van het werk van dure bureaus en inspraakprocedures. Go2032 bijvoorbeeld, of het Vestingplan, of de Waterlinie als Werelderfgoed in 2019, of de binnenstadspromotie, of de verrassende vondsten van restanten van het kasteel van de Graven van Holland aan de Duveltjesgracht, of - last but not least - het herinrichtingsplan voor het Eind. Er komt allemaal niks van terecht. Het herinrichtingsplan beoogt van onze straat een fraaie, autoluwe wandelpromenade te maken tussen binnenstad en rivierfront. Alleen moet daarvoor een veel te smal straatje éénrichtingsverkeer krijgen, want anders heeft het geen zin. De Gorcumse Ramblas. Wat een plannen! En wat een onvermogen! Want er gebeurt niets. In de raad en in de stad heerst verdeeldheid over éénrichtingsverkeer in de Tolsteeg. De autolobby is sterk. Dus is het plan, waaraan door een duur adviesbureau een jaar gewerkt is, waarop een lange en kostbare inspraakprocedure volgde, nu alwéér een halfjaar opgeschoven. Tot na de verkiezingen.

     Op de Groenmarkt gebeurt wel wat. Er komt een wandelroute met - tjonge, tjonge - vier lindebomen. Bomen die geen vieze substantie op de geparkeerde auto's druppelen - want het parkeren op het mooie plein in het hart van de stad moet vooral blijven. Eerst moet er archeologisch onderzoek verricht worden, want iedereen weet dat rond de Grote Kerk een begraafplaats was. En Gorcum heeft archeologie en monumentenzorg immers hoog in het vaandel staan, zegt Groen Links wethouder Arjen Rijsdijk graag (en vaak). Behalve als het om de Duveltjesgracht gaat.

     De afgelopen weken onderzochten archeologen van Hollandia Archeologen de lokatie Achter de Kerk. Ik schreef er hier vorige week over. Sindsdien heeft iemand er 's nachts een schedel gestolen. Rijsdijk is verontwaardigd. 'Het is onbegrijpelijk dat deze hoogwaardige archeologische vindplaats is verstoord', zegt hij in de krant. Hij die nota bene zélf met de vergunning voor de bouw van het gele gruwelhotel van horeca-ondernemer Berry Voet de historische vondsten op Buiten de Waterpoort verstoort! Maar dat is niet hetzelfde, verdedigt hij zich op Facebook. Die schennis is geen grafschennis. Inderdaad, dat is het enige verschil, voor de rest is het de vernietiging van historisch erfgoed van regio-overstijgend belang, zoals vele deskundigen bij herhaling vaststelden (lees o.a. hier).

     Enige weken geleden verscheen er een 'haalbaarheidsonderzoek', waarin Berry Voet liet zien hoe hij de waardevolle kasteelresten wil integreren en zichtbaar maken in de abjecte hoteldoos die hij er bovenop wil bouwen. De gemeente hield het onderzoek geheim, maar dezer dagen zag ik ergens op FB er toch een plattegrond van. Helaas heb ik die niet meteen opgeslagen - stom! - en nu kan ik het niet meer vinden, maar de kaart laat zien dat er slechts twee minieme delen door plexiglas te zien zijn in een vergaderruimte en (meen ik) een hotelkamer. Dat is alles wat straks zichtbaar blijft van het monumentale kasteel, dat ooit van cruciaal belang in laat-middeleeuwse geschiedenis van Holland was. Het grootste deel van de vondsten verdwijnt uit het zicht zolang het gele hotelmisbaksel erop staat. Evidente, ernstige schennis, zo noem je dat, honderd keer erger dan het stiekem jatten van een oude schedel.

     Het blijft me verbazen waarom een partij als Groen Links zijn eigen wethouder niet terugfluit. Ze kunnen het onmogelijk eens zijn met wat er nu gebeurt. Maar ja, de hele gemeenteraad zette zichzelf al maanden geleden buitenspel. In elk geval zal ik in maart volgend jaar voor het eerst niet op GL stemmen.

     Ondertussen heeft de raad besloten de hondenbelasting te verlagen. Een uitgetreden D66-raadslid wilde nog even vlak voor de verkiezingen populair worden. Op het Eind kun je door het langsrazende verkeer niet op straat lopen en op het smalle trottoir langs de kade glijd je uit over de dagelijkse portie hondendrollen. Ze worden nooit of te nimmer opgeruimd. De verlaging veroorzaakt natuurlijk een gat in de begroting voor 2018. Ach, zei een ander raadslid, dan stellen we toch toeristenbelasting in. Niet om de toeristenvoorzieningen te verbeteren, maar om het financiële gat te dichten. Ziedaar het niveau van de Gorcumse raad.

Vanmorgen grijs en miezerig. Echt koud is het niet en later in de week wordt het zelfs bijzonder zacht.  Normaal is het in deze tijd overdag 8 graden, maar donderdag en vrijdag wordt het mogelijk 14 - 15 graden. temperaturen die je eind april of begin oktober verwacht. In de haven zijn werklieden beneden ons bezig met het vervangen van de steigerplanken en -palen. Ons vogeltje zingt weer; zijn lange ruiperiode is definitief voorbij. Anna gaat voor haar wekelijkse oppasdag naar Tessa. Geen sport; gisteren was ik aan het varen en vandaag heb ik geen auto. Terug naar boven

Vanmorgen reed weer eens een truck met oplegger zich vast op de Kriekenmarkt.

Woensdag 22-11-2017

Weer rijdt vanmorgen een grote truck met oplegger zich vast aan de overkant op de Kriekenmarkt (foto hierboven). Na een tijd komt er zelfs een politieauto langs, maar die heeft geen interesse en rijdt door. NB: het is geen verhuiswagen. Al jaren is onze nauwe en kwetsbare binnenstad verboden voor dergelijk zwaar vrachtverkeer, maar een onmachtig stadsbestuur en de zwaarbelaste politie slagen er niet in het verbod te handhaven. Plannen tot verbetering worden steeds weer op de lange baan geschoven (zie gisteren). Het gebeurt minstens eenmaal per week, op de Kriekenmarkt of het Eind, dat zware vrachtwagens zich vastrijden. Doorgaans betreft het Oosteuropese chauffeurs. Ook dit keer moet de man langzaam achteruit terugrijden, helemaal over Appeldijk en Havendijk. Daar kan hij over de Korenbrug weg.

     De oude man moet even mopperen. In zijn tijd wist een bestuurder of een politicus waar hij/zij heen wilde en realiseerde dat. Tegenwoordig worden via dure inspraakprocedures de meningen gepeild en dewsondanks realiseert men er weinig van. Vroeger was overigens lang niet alles beter.

De steigerbouwers in  de haven beneden ons boffen. Het is een droge, zonnige en zachte dag. Ik lees verder in de 'Forces of Nature' (William Collins, 2014) van de natuurkundige Brian Fox. 's Middags twee uur KLU-college Moderne Kunst in het Gorcums Museum, onderwerp: Art Nouveau en Jugendstil. Terug naar boven

Een steigerbouwbedrijf vervangt de steigers beneden ons (foto van gisteren).

Donderdag 23-11-2017

Overwegend bewolkt vanmorgen, met harde wind en regenbuien. De geelbruine bladerkroon van de es op de Altenawal zwiept heen en weer. Hij verliest in hoog tempo zijn blad. Het is nog zachter dan gisteren, circa 14 tot 16 graden. De kans is groot dat we de warmste 23e november krijgen sinds het begin van de metingen. Het water van de Atlantische Oceaan is ook recordwarm.  De harde zuidwestenwind jaagt de warme lucht naar onze regio. Ondertussen viel extreem veel regen in het noordwesten van Engeland. Rivieren traden buiten hun oevers. Bij overstromingen in Lancashire werden 70 mensen geëvacueerd. Men verwacht nog meer regen in de komende dagen.

     In de Stille Oceaan is La Niña deze herfst goed op gang gekomen. Daardoor neemt de kans op natuurrampen rond de evenaar toe. La Niña is net als tegenhanger El Niño normaal gesproken het krachtigst rondom Kerst. De gevolgen kunnen tot ver in het volgende jaar aanhouden. Denk aan mislukte oogsten door droogte of wateroverlast. Bij ons heeft het weinig invloed; de kans op een droog voorjaar in 2018 is een fractie groter.

We rijden naar Oost om te sporten en voor een tussentijdse evaluatie van onze prestaties door de Milon-coach Danny. Die is tevreden, maar de weerstand op de toestellen moet verder omhoog. We doen tweemaal de cirkel en het valt mee.

's Middags enige zon. De wind is afgenomen. De es is nu bijna kaal. Het is een rustige middag. Een monteur komt het onderhoud doen van onze alarminstallatie. Verder veel Horizon Zero Dawn gespeeld. Heerlijk! Ik heb nu niveau 25. Vanavond komt Ans' kleindochter Esri op bezoek bij haar oma. Ik heb dan vergadering met diner van de Gorcumse Poëzieroute in Restaurant Metropole. Daar ben ik lang niet geweest. De bestuursleden betalen hun maaltijd zelf. Terug naar boven

Vrijdag 24-11-2017

Back to basics. De twee belangrijkste effecten van de speciale relativiteit van Einstein (1905) zijn tijdilatatie en Lorentz-contractie. Er is een eenvoudige manier om tijddilatatie (zie boven) uit te leggen. Lorentzcontractie is moeilijker. Eerst dus de tijddilatatie.

Aan de speciale relativiteit liggen twee uitgangspunten - postulaten - ten grondslag:

1. Overal in het heelal gelden dezelfde natuurwetten.

2. De snelheid van licht is overal in het heelal hetzelfde.

Voor deze postulaten is geen diepere verklaring bekend. Het zijn aannames. Niettemin worden ze herhaaldelijk aangevallen, maar steeds zonder enig succes. Terzijde: in het multiversum is het wél mogelijk dat universa andere natuurwetten kennen, maar binnen ons universum niet. Daar gelden beide postulaten tot in het oneindige, als ons heelal daadwerkelijk oneindig is. De snelheid van licht is absoluut en overal dezelfde en bedraagt bijna 300.000.000 meter per seconde (exact 299.792.458 meter per seconde, in vacuüm). Het gevolg is dat ruimte en tijd niet absoluut zijn, maar relatief. Dat is nog steeds een schokkend gegeven, ook na ruim 110 jaar na Einstein.

     Stel: op enige plaats in het heelal staat iemand. Hij of zij schijnt met een sterke zaklamp in jouw richting. Je meet de snelheid waarmee het licht op je toekomt: exact die (afgeronde) 300.000.000 meter per seconde. Daarna neem je plaats in een ruimtevaartuig en reist naar de persoon met de zaklamp toe met de helft van de snelheid van het licht. Omdat je het licht tegemoet reist, verwacht je een snelheid te meten van 300.000.000 m/s + 150.000.000 m/s (je eigen snelheid) = 450.000.000 m/s. Licht is immers een golfverschijnsel en per slot is dat bij geluidsgolven ook zo (Dopplereffect). Maar wat je meet is opnieuw 300.000.000 m/s. De lichtsnelheid is absoluut en niet afhankelijk van jouw eigen snelheid.

     Dat is vreselijk raar en totaal anders dan we gewend zijn in de omstandigheden op aarde, die passen in het oude frame van de Wetten van Newton, waarin ruimte en tijd absoluut zijn. De enige verklaring dat het licht van de zaklamp dezelfde snelheid houdt als je het tegemoet reist, is dat jouw eigen tijd langzamer is gaan lopen - zó langzaam dat je klok precies een snelheid van 300.000.000 meet van de tegemoetkomende zaklampbundel. Raar, maar keer op keer bewezen met experimenten.

     De Lorentzcontractie die ermee gepaard gaat is wat moeilijker uit te leggen.

Plaatje van de Lorentzcontractie van starship Enterprise bij diverse fracties van de lichtsnelheid, van 0% tot 99% (rechtsonder, v is de lichtsnelheid(.

Als je met zo'n hoge snelheid als die van de helft van licht reist, word je korter. Dat komt omdat de definitie van snelheid - meter per seconde, m/s - altijd tijd én ruimte bevat. Er bestaat geen ruimte zonder tijd en andersom. Beide zijn relatief, maar samen zijn ze in de vorm van ruimtetijd wél absoluut, dus als de één bij hoge snelheden minder wordt geldt dat ook voor de ander. Dat is heel moeilijk te snappen, vind ik. Als je met de lichtsnelheid zou reizen, dan reduceren beiden tot niks: de tijd staat stil en de ruimte...? Is niks, en niks gedeeld door niks is....? Ook niet echt te snappen, maar binnen de speciale relativiteit van Einstein onvermijdelijk. Sneller dan licht kan dus niet. Binnen het gebied waarin we als mensen in de afzienbare toekomst zullen reizen, het eigen zonnestelsel en dichtbije sterren, gebruiken we een metriek systeem dat alleen lokaal bruikbaar is: inderdaad, het frame van Newton.

Vanochtend regent het even, daarna blijft het droog met af en toe wat zon. Het is een rustige dag. We kijken even op de boot, waar alles in orde is.

     In AD Rivierenland lees ik dat er 18 luxe-appartementen zullen komen in het voormalige V&D-pand in de binnenstad. Een goede zaak. De gemeente wilde er een theaterpodium bouwen annex bibliotheek, maar daar schoot men niet mee op. Gek idee ook, want twee jaar geleden lieten ze het theater De Nieuwe Doelen kapseizen. Het worden grote appartementen van 100 tot 175 vierkante meter. Op de benedenverdieping kunnen de bewoners parkeren, dus de parkeerdruk hoeft in de binnenstad niet toe te nemen. Aan de voorzijde zijn winkels voorzien. Misschien lukt dat ook.

     Vanavond is Ans' kleindochter Nikita te zien in de 'blind auditions' van The Voice of Holland. We zijn benieuwd! Terug naar boven

Zaterdag 25-11-2017

Uiteraard keken we gisteravond naar The Voice of Holland, waar Ans' kleindochter Nikita opkwam in de 'blind auditions'. Twee jaar geleden deed ze ook mee, was pas 16 jaar; toen overleefde ze ook de 'battles' om tenslotte in december in de 'knock-outs' te sneuvelen. Normaliter kijken we nooit naar The Voice, want het is een raar programma met een een ijzeren en in wezen doodsaaie discipline: alles moet zich op op de exacte manier van het format voltrekken. Eerst krijg je korte impressies van de kandidaten, dan komen ze bij de studio aanlopen met wat familie en vrienden die backstage blijven met (in Nikita's geval met Wendy van Dijk), de kandidaat loopt alleen onder de tribune door, pikt de microfoon op van een bruin kussen en loopt het podium op en gaat zingen. De 'juryleden' zitten met omgedraaide stoelen, zodat ze niet zien wie er zingt. Als ze het mooi vinden, slaan ze op een rode knop en draaien de stoel om. De motiveringen voor de keus zijn schraal tot volledig nietszeggend. Enzovoorts.

     Nikita deed het goed. We keken vol trots. Het is nogal wat om daar in je eentje voor een miljoenenpubliek te staan zingen. Maar Nikita is in die dingen een lakoniek ijskonijn; ze doet het gewoon. Dat het niet bepaald de muziek is waar wij van houden, doet er even niet toe. Wat lijkt ze trouwens op haar moeder Barbara! (Die kan ook prachtig zingen). Haar diepe stem kwam er mooi uit. Zangeres Anouk draaide onmiddelijk, misschien omdat ze de donkere, volle stem herkende van 2 jaar terug. Destijds deed ze dat ook, maar Nikita koos toen voor het team van zangeres Sanne Hans. Nog twee juryleden draaiden om, behalve zanger Waylon - die later zei dat hij eigenlijk ook had moeten draaien. Dus nu is Nikita door naar de 'battles', de volgende fase. Ze koos voor het team van Anouk. Hierboven haar optreden in een filmpje op YouTube. Ook AD Rivierenland meldt het bericht vanochtend.

Het zou een nat weekeinde worden, maar vanmorgen is het in elk geval droog en zelfs zonnig. En fris, de hoge temperaturen van afgelopen week zijn voorbij. We lopen de stad in met het boodschappenkarretje. Op de Langendijk is een nieuwe biologische winkel gekomen. Op straat lopen kinderen; ze hebben papiertjes bij zich mrt opdrachten. Een Sinterklaasspel, bedoeld om pakjes te zoeken. Het is aangenaam druk in de straten.

De landelijke VVD heeft een nieuwe voorzitter, mevrouw Van der Wal, wethouder in Harderwijk, een vrouw die van gezelligheid houdt. NOS Nieuws schrijft over haar: 'De wethouder, die in haar vlogs graag de woorden "leuk" en "geweldig" gebruikt, wil dat de VVD weer gezelliger wordt. De discussiestukken en nota's over de structuurwijzigingen die Keizer heeft doorgevoerd, gaan 'de boekenkast in'. De lokale afdelingen zouden weer meer ruimte moeten krijgen. Volgens Van der Wal wordt het biertje na de vergadering voortaan weer net zo belangrijk als de vergadering zelf.' Ach gut, het lijkt wel een parodie. Of een fragment uit Koot & Bie. Daar zullen de liberalen van opknappen!

De middag brengt lichte regen en bestelbusjes, die boeken brengen die ik besteld heb. Een lichte regen van boeken, waarvan ik er een aantal nooit zal lezen. Tijdgebrek, niet vanwege dat ik het druk heb, helemaal niet, maar omdat er onvoldoende tijd rest. Einstein's speciale relativiteit zou het op kunnen lossen door tijddilatatie ('rekbare tijd') maar de vereiste snelheid van reizen kan nog niet.

     Overigens zit er nog een andere consequentie aan vast, een hele mooie. Speciale relativiteit impliceert dat alles wat er in het verleden gebeurde, nog steeds in de ruimtetijd van het universum aanwezig is. Aanwezig moet zijn. Alle events bestaan nog, omdat ze nog waargenomen moeten worden door waarnemers die dermate ver weg zijn, dat het licht hen nog niet bereikte. De dwingendheid daarvan hangt samen met het intact-houden van de causaliteit, de relatie oorzaak en gevolg. Een gevolg kan niet zonder oorzaak bestaan. Aangezien dergelijke potentiële waarnemers in een oneindig heelal oneindig ver weg kunnen zijn, blijven alle gebeurtenissen - alle events - eveneens oneindig lang aanwezig. Niets dat eens gebeurde gaat in de ruimtetijd ooit verloren. Het impliceert ook dat er bijvoorbeeld voor ons gebeurtenissen bestaan, die al ergens in de toekomst aanwezig zijn, maar voor ons nog onzichtbaar. Een andere keer zal ik pogen die gedachte eens uit te werken. Terug naar boven

Ron Krop en band in De Aanlegsteiger. Rechts schoonzoon Jeffrey op de drums en daarnaast Dirk-Jan, de ex van Anna, op gitaar.

Zondag 26-11-2017

Gisteravond liep ik met Tessa en Vajèn naar De Aanlegsteiger, een buurthuis aan de Vissersdijk, en soms een poppodium. Anna paste ondertussen bij ons thuis op Lina-Mae. Vader Jeff drumde er in een band met Ron Krop, Gorcums bekendste bluesartiest (foto hierboven). Het was droog en na een regenbui aangenaam fris in de straten. In De Aanlegsteiger was het niet druk, wel gezellig. Er bleek een klein festival van akoestische muziek gaande: Dock Live Americana geheten. We kwamen vroeger wel vaker op dergelijke festivals, die voorheen in een buurthuis in Dalem gehouden werden, maar dat schijnt gesloten omdat de gemeente de subsidie stopzette. Niet lang na ons kwamen ook Barbara & Michel met hun jongste dochter Esri. Krop speelde ondermeer een lekkere meezingversie van Knocking' on Heavens Door. Ondanks zijn steeds forser postuur ziet hij er breekbaar uit. Na een uurtje keerde ik naar Ans terug.

'De huidige generatie populisten lijkt verdacht veel op de protestgeneratie uit de jaren zestig', betoogt historicus Willem Melching in De Volkskrant. Hij verwijst ondermeer naar de parlementarisme-kritiek van destijds en de betichting van 'partijkartel' van nu. Een oppervlakkige vergelijking in mijn ogen, de historicus is kennelijk bijziend geworden, want de verschillen zijn ten ene male groter. De protestbeweging van de jaren 60 was bijvoorbeeld internationalistisch van aard, volmaakt het tegenovergestelde van het enge nationalisme van de tegenwoordige populisten. Ook integratie van minderheden hoorde erbij, en socialisme, feminisme en anarchisme. Melching betoogt dat de huidige generatie bestuurders en politici af en toe zou moeten toegeven aan de populistische eisen, zoals dat destijds bij de protestgeneratie gebeurde (democratisering van de universiteiten b.v.). Ik word ook moe van mensen die - zoals Melching - beweren dat de multiculturele samenleving mislukt is. Integendeel, ze ontkennen de realiteit, multiculti is een feit - niet zonder evidente moeilijkheden maar tóch. En alsjeblieft wat minder Europa, zegt Melching. Vooral méér Europa, zeg ik, de samenwerking in Europa moet verder versterkt worden in deze instabiele tijden.

     Extreem rechts aan het bewind maakt er altijd een puinhoop van. Neem Polen of vanmorgen Hongarije. Voor de grens houdt de douane 400 Turkse vrachtwagens tegen, op weg naar tal van Europese landen, waaronder Nederland. Waarom? De Hongaarse douane weigert papieren te verstrekken. Hongarije zou het niet eens zijn met een een besluit van het Europese Hof van Justitie, waardoor Turkse truckers met goederen voor lidstaten geen belasting meer hoeven te betalen. Tja, zo staat het in het douaneverdrag Tussen Turkije en EU. Dat kan één lidstaat niet veranderen.

Vanmorgen blijft de regen in de noordelijke helft van het land. Door gladheid vanwege hagelbuien zijn er veel ongelukken.

     Met plezier kijk ik naar de herhaling van het 7e college van Robbert Dijkgraaf in DWDD University. Het handelt over symmetrie, een mooi onderwerp en prima voor het voetlicht gebracht. Van Nieuwkerk is zo slim om Dijkgraaf meteen te strikken voor een 8e college over een jaar. Onderwerp: niets. Een prachtig onderwerp. 'Waarom is er iets en niet niets?' De meest elementaire vraag die je kunt stellen. Ach, je zou in die zaal willen zitten, nog jong en met glimmende ogen, en de keus willen maken om ditmaal natuurkunde te gaan studeren. Maar ik ben niet totaal ontevreden over mijn leven.

     Dat er zoveel symmetrie in de wereld is, is niet vreemd. Symmetrie is in veel opzichten in de werkelijkheid de eenvoudigste optie. De instructie tot iets bouwen of repliceren bestaat immers voor het grootste deel al. Je hoeft niet een volledig nieuwe instructie te maken. Er hoeft alleen maar een instructie als 'herhaal X' of 'spiegel Y' te worden verstrekt. Als ik het goed begrijp, geldt dat niet voor elementaire deeltjes en hun spin. Niemand begrijpt overigens wat 'spin' precies is. Omdat er sinds de oerknal een behoudswet geldt voor (de som van) materie en energie - materie en energie zijn equivalent -  bestaan er misschien ook geen 'maak-instructies' voor elementaire deeltjes?? De waarde van de spin die ze kregen is dan een diepgaand raadsel. Net als het bestaan van spin zelf.

's Middags hebben we zon. Over de sluis lopen veel zondagse wandelaars. Zometeen gaan we naar het onzalige Papendrecht voor de verjaardag van schoonzus Mieke. Terug naar boven

Maandag 27-11-2017

Bij de aanpak van het klimaatprobleem in de wereld is het belangrijk dat er duidelijke cijfers zijn, want de Parijse Accoorden van 2015 hebben als doelstelling vastgelegd: de wereldwijde opwarming in AD 2100 bepreken tot 2 graden Celsius en liefst tot minder, bij voorkeur + 1,5 graden boven het pre-industriële niveau. Maar wat is dat niveau precies? Wanneer begon de industriële revolutie? Daar moet je wel overeenstemming over hebben. Vaak noemt men het midden van de 18e eeuw als start. Het nadeel is dat er toen nog geen betrouwbare, systematische metingen bestonden. Daarmee kun je het nul-niveau niet goed vastspijkeren.

     Klimaatonderzoekers van de universiteiten van Oxford en Leeds hebben onlangs een Global Warming Index ontwikkeld. Het is een poging om het pre-industrieel nul-niveau eenduidig vast te leggen. Daarbij hanteren ze de volgende uitgangspunten:

1. Maak onderscheid tussen stralingsforceringen van menselijke en natuurlijke oorsprong. De eerste betreffen broeikasgassen, antropogene aerosolen en veranderingen in landgebruik. De laatste betreffen vulkanische aerosolen en variaties in zonne-activiteit.

2. Leg een goed gedocumenteerd pre-industrieel nul-niveau vast. De auteurs kiezen voor de periode 1850 – 1879. Toen was de invloed van vulkaanuitbarstingen beperkt – de uitbarsting van de Krakatau kwam wat later, in 1883 – en de activiteit van de zon was niet bijzonder hoog of laag. Er was dus geen sprake van uitzonderlijke natuurlijke invloeden. Daarom is deze periode een goede referentie.

3. Kies een reeks van mondiale temperatuurmetingen die teruggaat tot die periode. Helaas gaan de meeste reeksen niet zover terug, maar de HadCRUT4 doet dat wel. Die begint in 1850. Anderzijds dekt de HadCRUT4 het Noordpoolgebied onvoldoende en dat is juist het gebied waar global warming het hardst toeslaat. Het scheelt circa 0,05 - 0,1°C. Mogelijk wordt de werkelijke opwarming hierdoor wat onderschat.

Met de HadCRUT4 stelden de Britse onderzoekers de Global Warming Index op, die je hierboven ziet. De gegevens zijn op zich niet nieuw. Je ziet dat sinds 1850 de gemiddelde wereldtemperatuur met ruim 1^o Celsius is opgelopen. Dat komt louter door de menselijke activiteiten, want de grafiek van de natuurlijke forceringen blijft op hetzelfde niveau. Dat is de blauwe lijn (ΔT natural). Je ziet ook dat in de periode 2007 – 2016 de wereldtemperatuur steeg met een tempo van 0,16°C per decennium; dat is sneller dan in de voorafgaande decennia. Op de website loopt ook een tellertje waarop iedere seconde de stand wordt bijgehouden. De stand is bijna 1,020^o C en het wekt de onjuiste suggestie dat we iedere seconde de opwarming van de hele aarde tot 9 cijfers achter de komma kunnen volgen. Niet meer dan een gimmick. Ik zal zelf op gezette tijden updates laten zien. Het is nu bijna 2018 en voor de doelstellingen van 'Parijs' is er nog 0,5 graden te gaan. Overigens zal die wereld van + 1,5^o C al een stuk minder aangenaam zijn dan de huidige, met sterk stijgende zeespiegels, overstromingen, extreme stormen, frequente hittegolven en droogte. Om over een wereld van + 2^o C maar te zwijgen.

Vanaf vroeg in de ochtend trekken er zware buien over het land. Er staan lange files op de snelwegen. Ook is er flink wat wind. De komende dagen zullen  de temperaturen lager zijn met lichte vorst in de nachten.

     We rijden naar Oost voor een uur fitness.  's Middags is het tijdelijk droog en wat lichter. Anna gaat oppassen op Lina-Mae, terwijl Tessa met Vajèn naar zwemles is.

Er is een interessant eerste vonnis inzake belediging van tegenstanders van Zwarte Piet: de Utrechtse rechtbank legt 40 uur werkstraf op (20 uur voorwaardelijk) aan een 31-jarige man uit Lelystad. Wat had de man gedaan? Hij schreef in 2015 op FB: 'Gewoon weer voor slaaf laten werken kunnen ze ook niet meer klagen is toch wat ze willen dat luie zweet eruit werken nikker daar ben je voor geboren.' De zonderlinge afwezigheid van leestekens zie je vaker in dergelijke teksten. Er komen meer van die uitingen voor de rechter, want ze werden onder eigen naam geplaatst. Dergelijke frases zie je regelmatig op de sociale media, dus de rechter zal het nog druk krijgen. Persoonlijk vind ik dat de tekst niet te tolereren is, maar de populisten en extreem-rechtsen roepen zoveel van die dingen. Tussen strafbare discriminatie en haatzaaien enerzijds en de vrijheid van meningsuiting aan de andere kant ligt echter een groot, onoverzichtelijk gebied. De motivering is belangrijk, maar ik ken de tekst van het vonnis helaas niet en hij staat nog niet op Rechtspraak.nl. Terug naar boven 

Dinsdag 28-11-2017

Vandaag valt de bijl op de historische resten van het kasteel van de graven van Holland aan de Duveltjesgracht. Het college van B&W zal vandaag beslissen dat het gele gruwelhotel er zal komen en ook onze nieuwe, immer lachende burgemeester zal het niet verhinderen. De gemeenteraad zette zichzelf van de zomer buiten spel - en het spel is gespeeld. Hoe ik dat weet?

     Vanmorgen was ik op het stadhuis om het zogenaamde haalbaarheidsonderzoek in te zien, dat (in opdracht van horeca-ondernemer Berry Voet) moet laten zien hoe de kwetsbare restanten geïntegreerd en zichtbaar gemaakt kunnen worden in het hotelontwerp. Een week geleden schreef ik er al over (lees hier). Daarna ontving ik via via de plattegrond, die ik toen niet terug kon vinden. Die staat hierboven en je ziet hoe minimaal de beloofde zichtbaarheid van de vondsten zal zijn: een stukje toren en een flinter muur. De rest verdwijnt onder het abjecte hotel, er wordt hier en daar 35 cm van de historische resten afgezaagd, er worden heipalen door de vondsten van bovenregionaal belang gejast, het hotel komt pal voor het Tolhuis en midden in het schootsveld van de historische vesting te staan. Alles in flagrante strijd met het Verdrag van Malta (1992) en de vertaling ervan in het regionaal archeologiebeleid (2009).

     Maar ik hield twijfel: was deze plattegrond wel uit dat haalbaarheidsonderzoek? Dus vanmorgen toog ik naar het stadhuis om het document in te zien. Maar dat kon niet. De receptioniste belde voor me met de afdeling voorlichting en kreeg te horen 'dat het nog niet was vrijgegeven' - en dat B&W vandaag over de zaak beslissen zal. Het stiekeme gedoe spreekt boekdelen en ik snap niet hoe een Groen Links wethouder daaraan mee kan werken. Het besluit wordt genomen en het is definitief en onherroepelijk. Ik hoop dat de advocaat van de Historische Vereniging Oud-Gorcum (HVOG) er nog iets tegen weet te doen, dat voor de zoveelste keer onfrisse vriendjespolitiek, achterkamerdeals en stiekeme doordrammerij in Gorcum het pleit beslechten.

Zon en een schaarse regenbui. De steigerbouwers in de haven schieten goed op. Anna heeft haar oppasdag bij Tessa thuis. Ik bezoek de tandarts voor de pijnloze reparatie van een oude vulling en herinner me de martelingen die ik als kind onderging bij een tandarts, die ook nog Wortelboer heette. Maar mede dankzij hem heb ik mijn eigen tanden en kiezen nog. Hoewel troost dus niet nodig is, loop ik even binnen bij De Mandarijn en kom naar buiten met het tweede deel van Simon Schama's magistrale 'De geschiedenis van de joden' (deel 2: 'Erbij horen, 1492 - 1900'. Atlas Contact, 2017). Nét uit. Tja.

De Britten verlustigen zich in het nieuwe prinselijk bruidspaar Harry & Meghan. De media lopen ervan over en de instabiele regering en de Brexit-ellende zijn vergeten. 'Nu maar hopen dat haar visum in orde is', zegt iemand in The Times.   Terug naar boven

Ook de website Ninefornews verspreidt het nep-nieuws.

Woensdag 29-11-2017

Het verspreiden van nep-nieuws via sociale media is een ernstig probleem van deze tijd. Ieder keer als ik zoiets tegen kom op Facebook of elders doe ik mijn best om uit te zoeken hoe het echt zit en het vervolgens te weerleggen. Zou het helpen? Natuurlijk niet bij de mensen die het plaatsen, soms lukt het wel bij hen die het 'delen', en misschien ook bij mensen die de fake-berichten lezen. De vermeende schadelijkheid van vaccinaties is een bekend onderwerp; in deze tijd gaat het nogal eens over de jaarlijkse griepvaccinatie.

     Vanmorgen trof ik op FB een vele keren gedeeld bericht, waarin betoogd werd dat de griepvaccinatie schadelijk zou zijn voor vrouwen: 'De GRIEPPRIK verwakt je immuunsysteem!' plaatst ene Hanneke Bos met de kapitale letters en het uitroepteken die voor dergelijke berichten karakteristiek zijn. 'Deze onderzoekers zijn verbijsterd' is ook een typische frase. Dan staat er een bron en die is met Google te vinden: Lisa Christian van Wexner Medical Center, Ohio State University. Die dame zou dus verbijsterd moeten zijn. Maar er is geen verwijzing of link, ook niet naar de publicatie zelf. Dan volgt het commentaar van ene Mike Adams. Hij legt het voor ons uit. 'De studie toont aan dat het officiële verhaal over het griepvaccin onjuist en misleidend is. (...) Het biedt geen bescherming, maar maakt mensen vatbaarder voor griepinfecties, waardoor meer mensen ziek worden en zij vervolgens denken dat ze meer griepprikken nodig hebben voor meer bescherming. Het zijn juist de griepprikken die leiden tot meer gevallen van griep. Ze verspreiden infecties die de vraag naar het griepvaccin doet stijgen.'

     Wat een onzin. Nu zijn er echter genoeg gegevens om het even uit te zoeken. Mike Adams is van de website Natural News. 'The world's top news source on natural health.' Een bekende verspreider van fake-nieuws, klimaatontkenning en dergelijke. De Nederlandse site Ninefornews.nl heeft de vertaling van het bericht, die van 21 oktober jl. dateert (zie hierboven). Mike Adams blijkt een bekende paranoïde fantast en complotdenker; hij neemt een prominente plek in op Hoax wiki. Wat bezielt zulke mensen toch? Zonder nep-nieuws is de wereld al ingewikkeld genoeg.

     Hoe zit het nu echt met die studie van Lisa Christian? Haar studie vind je gewoon op Science Direct: 'Effects of prior influenza virus vaccination on maternal antibody responses: Implications for achieving protection in the newborns', d.d. 18 september 2017. Het gaat dus niet om de hele populatie, maar om zwangere vrouwen. 'We know in normal situations flu shots help us develop antibodies to protect us from the flu virus, but when it comes to understanding exactly how vaccines impact pregnancy, our understanding has been somewhat lacking', zegt Lisa Christian in een interview met Contagion.com. Er is geen spoor van verbijstering bij Christian. Haar onderzoek laat zien dat de immuunrespons op het vaccin in het begin van de zwangerschap wat minder sterk is. 'Women who get a flu shot year after year will likely see their initial antibody response weaken over time, but it’s ultimately not going to affect their babies. Our study found that by the time of delivery, both mom and baby were well-protected.'  Kortom: het griepvaccin werkt prima maar geeft alleen in het begin van de zwangerschap wat minder weerstand. Later komt het goed. Precies het tegenovergestelde van wat de nep-nieuws websites beweren.

     Dergelijk nep-nieuws is schadelijk. Talrijke goedgelovigen tuinen erin, zie je op FB. Het kan mensen ertoe brengen zich niet te laten vaccineren. Bij de griepprik is dat niet zo erg; daar hebben ze alleen zichzelf mee. Maar denk ook aan belangrijke vaccinaties als mazelen en polio. Het weigeren ervan komt steeds vaker voor en bedreigt niet alleen kinderen, maar verlaagt ook de 'herd-immunity', de collectieve immuniteit die anderen beschermt. En wie is die Hanneke Bos nou, de dame op Facebook die het nep-nieuws verspreidt? Ach, een zweverig kruidenvrouwtje. Haar intro luidt 'Someone asked me: "What is your religion?" I said: "All the paths that lead to the Light." Ogenschijnlijk volkomen onschuldig, maar pas op: de berichten die ze deelt kunnen soms je gezondheid schaden.

Het is een grijsbewolkte ochtend. Kouder dan gisteren. Her en der nachtvorst in het land. In veel provincies heeft Rijkswaterstaat vannacht de strooiauto's laten uitrukken. Overmorgen, het begin van de meteorologische winter, kan er zelfs enige lichte sneeuw vallen. De gemiddelde temperatuur van de meteorogische herfst (in De Bilt) was hoog en komt uit op 11,5 graden tegen 10,6 normaal. Dit betekent een 9e plek in de lijst met warmste herfstseizoenen sinds 1901, meldt Weeronline. Oktober had het grootste aandeel hierin met een top-5 notering qua warmte. Het is de natste herfst sinds 2013 met gemiddeld over het land een neerslagsom van 305 mm tegen 243 normaal.

Een ommezwaai in het Brexit-overleg? Het lijkt erop dat Theresa May eieren voor haar geld wil kiezen. Ze zou voor 45 miljard euro de Brexit willen afrekenen met de EU. (Elders lees je 55 miljard). Na een harde Brexit, waarin niets geregeld is, zou de UK een status zou krijgen gelijk aan 'Botswana, Bhutan of Bolivia' (zoals men het in Brussel meesmuilend uitdrukt). De tegenstellingen lijken te verschuiven naar het probleem van Noord-Ierland, de enige landgrans van de UK met EU. De Britten willen een onzichtbare en onbemande grens, ongeacht de uitkomst van de Brexit-deal. DE EU vreest voor een open achterdeur voor chloorkippen, hormoonvlees en genetisch gemanipuleerd voedsel.

Middaguur. Op de Kriekenmarkt zit weer eens een grote truck met oplegger vast. Geen zin er een foto van te maken. Het onmachtige gemeentebestuur doet er toch niets aan. Ik ga naar het Gorcums Museum voor 2 uur college van de KLU over Moderne Kunst. Ditmaal 2 uur over de vroege ontwikkeling van Matisse en Picasso. Als ik naar huis terugloop valt de avond al. De lucht is prikkelend fris. Nachtvorst op komst. Terug naar boven

Het universum als een oog dat naar zichzelf kijkt (John Wheeler)

Donderdag 30-11-2017

Wetenschapsjournaliste Nathalie Wolchover interviewde voor Quanta Magazine de prominente natuurkundige en snaartheoreticus Edward Witten, de man van M-theorie (jaren 90) en supersymmetrie op de campus van het wereldberoemde Institute for Advanced Studies te Princeton. Een briljante wetenschapper interviewen over zo'n moeilijk onderwerp is geen geringe opgave. 'I really doubt I can say anything useful', zegt Witten halverwege. Hij spreekt over John Wheeler (1911 - 2008), een theoreticus die hij erg bewondert. Hij liep 30 jaar college bij hem. 'He drew a picture on the blackboard of the universe visualized as an eye looking at itself (zie afbeelding hiernaast). I had no idea what he was talking about. It’s obvious to me in hindsight that he was explaining what it meant to talk about quantum mechanics when the observer is part of the quantum system. I imagine there is something we don’t understand about that.' Je krijgt het sterke gevoel dat Witten vindt dat we in die dertig jaar geen spat dichter bij de waarheid zijn gekomen.

     'The way he (Wheeler) phrases it is broader: He wants to explain the meaning of existence', zegt Witten.

     Wolchover even later: 'Do you have any ideas about the meaning of existence?'

     Witten: 'No' [Laughs]

     Einde interview.

Vanmorgen een leuk bericht: het Beatrixziekenhuis heeft met twee andere ziekenhuizen de hoogste score in de jaarlijkse poll van Elsevier. In september was het voor de tweede keer achtereen de beste in de poll van het AD.

Samen gaan we sporten en boodschappen doen. Zon, regen en wat schaarse natte sneeuw wisselen elkaar af. Overigens was de maand november een vrij zachte maand, aldus Weeronline. In De Bilt kwam de gemiddelde temperatuur uit op 7,3 graden tegen 6,7 normaal.

Geen nieuws van de gemeente. Heeft B&W nu wel of niet besloten de afschuwelijke hoteldoos te bouwen aan de Duveltjesgracht? Wel is er een belangrijke uitspraak van de beoogd wethouder Ro van Doesburg (boekhandelaar en voormalig stadsdichter) van de nieuwe politieke formatie Democraten Gorinchem. Een paar dagen geleden zei hij op Facebook, gevraagd naar wat de partij wil doen aan het hotel: 'Nog even niets! Maar zodra we aan het stuur mogen zitten, gaan we dat terugdraaien!' Wow! Maar even later begint hijzelf al gas terug te nemen: 'We moeten eerst daar landen en dan moeten er juridisch nog mogelijkheden zijn om wat te doen! Maar die zijn er denk ik. En daarbij...ik wil wel gezegd hebben dat ik bewondering heb voor een ondernemer die zijn nek uitsteekt en er wat van probeert te maken...die zal in mijn beleving dan ook geholpen moeten worden om een andere goeie plek te vinden om verder te bouwen...' Enfin, ik stuur hem een aanmoediging om zich voor de verkiezingen toch klip en klaar uit te spreken.

     Een paar uur later zegt Van Doesburg dat het afzien van de bouw van het hotel inderdaad zijn koers is, maar ondanks alles houdt hij lenig de achterdeur open: '..er moeten wel juridische openingen zijn (die zijn er denk ik) en een meerderheid binnen het (toekomstige) college (zou toch moeten lukken).' Hm, misschien moet dat zo, maar ik zal hem kritisch volgen. Voor en ná de verkiezingen van maart.

Er volgt een grijze middag. In het Kroatische parlement is vandaag een minuut stilte voor Slobodan Praljak. Daar vinden ze de man, die gisteren zelfmoord pleegde met gif nadat hij in hoger beroep veroordeeld werd  voor etnische zuiveringen, concentratiekampen en martelingen in het Bosnië van de jaren 90, een held. Toen stond het juist onafhankelijke Kroatië onder leiding van de ultra-nationalistische antisemiet Franjo Tudjman. Sinds 2013 is het lid van de EU. De politieke EU-gemeenschap negeert het land, dat sterk profiteert van EU-subsidies en waar het homohuwelijk in de grondwet verboden is, en hoopt dat tijd en geld hun werk zullen doen. Terug naar boven

Bewapende mariniers posteren zich op de loopbrug rond ons huis. In de haven varen zware rib's.

Vrijdag 01-12-2017

Gistermiddag rond vier uur verschenen er vanuit Buiten de Waterpoort ineens allerlei zwaargewapende militairen. Op diverse plaatsen in de haven namen ze posities in. Twee stonden er op de voetgangersbrug rond ons huis (foto hierboven), anderen verschansten zich op hun buik liggend op de sluis. Een vreemd en ietwat lachwekkend gezicht. Straks roepen ze nog 'pang', zei Anna. Voor alle ramen stonden bewoners te kijken. Ook reden er enkele militaire voertuigen over het Eind en de Peterbrug, terwijl twee zware rib's door de sluis geschut werden, de haven in. Geleidelijk aan verdwenen de soldaten over de Appeldijk en naar de bovenstad. Later vernamen we dat het de eindoefening betrof, tussen Gorcum en Leerdam, van de mariniersopleiding.

De laatste maand van het jaar is ingegaan. We doen al jaren niets anders dan zeggen hoe snel de dagen voorbij vliegen. Vanmorgen blijft het lang nevelig; eigenlijk blijft de hele dag nevelig. Waar nevel is, is geen wind. We lopen de stad in voor boodschappen. Op de Groenmarkt staat de toren van de Grote Kerk met zijn stompe top in de wolken (foto hier). We brengen een bezoek aan het filaal van T-Mobile. Anna kan namelijk haar WhatsApp niet updaten. Dus werkt die niet meer. Haar mobiel blijkt voor nieuwe versies te oud, aldus de winkelbediende. Maar zo dwingt men je een nieuw toestel te nemen, protesteren wij. Ja, zegt de jongeman, maar de klanten willen alsmaar nieuwere gadgets - gadgets! - die steeds meer software vereisen. Maar hij weet een oplossing: voorlopig kun je je WhatsApp nog updaten via de Google Play Store. Oh. Ook in ons brein hangt nevel.

Vlak voor het middaguur komt De Stad Gorinchem met het bericht dat al gevreesd werd: het college van B&W geeft groen licht aan horeca-ondernemer Berry Voet om aan de Duveltjesgracht het vermaledijde gele hotelgedrocht te bouwen op de restanten van het kasteel van de graven van Holland uit de late middeleeuwen. Het krantenstuk staat vol met de gebruikelijke krompraat van GL-wethouder Arjen Rijsdijk. Hij bazelt wat over 'weer een puzzelstukje uit het uitgebreide bodemarchief van onze stad', maar gaat de facto ermee akkoord dat het beschadigd onder het hotelmisbaksel verdwijnt, en pocht dat 'het inpassingsvoorstel de volledige instemming van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft.' Rijsdijk en zijn partij kunnen mijn stem bij de komende raadsverkiezingen wel vergeten. Ruim 120 jaar nadat zijn voorgangers de mooie Gorcumse Waterpoort tegen de zin van het Rijk lieten slopen, schaart ook dit stadsbestuur zich in de traditie van erfgoedvernielers die deze stad altijd bestuurd hebben. Paul Mulders, de voorzitter van de Historische Vereniging Oud-Gorcum (HVOG) plaatste het bericht meteen op de FB-site 'Kasteelcomplex Blauwe Toren'. Daar komen teleurgestelde en verontwaardigde reacties binnen van binnen en buiten de stad. 'Het volgend dieptepunt lijkt daar', schrijft iemand.

In het begin van de middag trekt de nevel op. Ik ben vanavond alleen thuis. Dan past Anna op bij Tessa & Jeff. Ze heeft erwtensoep voor me uit de vriezer gehaald. Terug naar boven

Zaterdag 02-12-2017 

Het graf van Jotie 't Hooft is gered, las ik deze week. Jotie 't Hooft, ik was hem vrijwel vergeten, het type van de verdoemde dichter, die zwaar heroïneverslaafd, het leven vierde als een onstuitbare teloorgang. Hij leefde zijn Weltschmerz uit in een klein oeuvre van gedichten, die talent verrieden. In 1977 pleegde hij - 21 jaar oud - zelfmoord met een overdosis cocaïne. Op de schoorsteenmantel lagen 12 afscheidsgedichten gedichten met de toestemming die te publiceren. Na zijn dood werd hij een cult-figuur, de Vlaamse Jim Morrison. Ik meen dat ik in het verleden wel eens over hem schreef, maar dat kan ik niet vinden, dus misschien is het niet zo.

     't Hooft woonde zijn laatste tijd in Sint-Agatha-Berchem bij Brussel. Alle kamers in zijn huis had hij zwart geschilderd, muren, vloeren en plafonds. Een vriend noemde hem 'een doodsverachtende needle-freak'. Die 12 afscheidsgedichten maakte hij in de nacht van 3 op 4 oktober 1977. Hij las ze voor aan zijn ouders, die op bezoek kwamen. Op hun vragen gaf hij geen antwoord. De dag erop verliet hij zijn huis in Brussel om 's nachts in Brugge te overlijden. In zijn nalatenschap vond men twee persklaar gemaakte bundels, tiental afzonderlijke gedichten, diverse verhalen en twee bloemlezingen. De 12 afscheidsgedichten verschenen direct na de begrafenis als 'De laatste gedichten' (Manteau, 1977) bij de uitgeverij van zijn schoonvader. Het is sombere, onthutsende poëzie.

Ik ben nog steeds niet uitgepraat

over de griezelfilm waarin ik speel.

(...)

Ik raak niet meer uitgepraat.
Ik leef in een welvaartstaat

en ik praat om de dood niet te horen

die iets gevaarlijks fluistert, nu, in mijn oren.

Jotie 't Hooft werd in België niet vergeten. In Gemeenschapscentrum De Kroon in Sint-Agatha-Berchem, niet ver van zijn zwartgeverfde woning, organiseerde men een hommage-avond op 20 oktober. Op 27 oktober was er in Gent een programma over T’Hooft en Rimbaud, de eveneens verdoemde dichter die een eeuw eerder ook als 20-jarige stierf. En nu is dus het graf van 't Hooft gered. Na 40 jaar zou het geruimd worden en dat gaf veel beroering in Vlaanderen. De gemeente wilde het in bescherming nemen, maar dat was niet nodig. Op de valreep was een anonieme weldoener opgedoken, die 250 euro had neergeteld om de concessie van het graf te verlengen. 'Als je alleen maar dichters herdenkt die een braaf leven hebben geleid, dan mag je alle graven ruimen', zei die tegen De Volkskrant.

[Veel gegevens werden ontleend aan 'Een zeer treurige prins. Het leven van Jotie 't Hooft' (Manteau, 1977)]

Vandaag blijft het de hele dag mistig. Op Schiphol en op Eindhoven Airport worden tientallen vluchten geannuleerd. Tegen het vallen van de schemer hangt er nog steeds nevel. Het KNMI waarschuwt met code geel in het hele land; de mist kan opvriezen tot ijzel.

     Mijn HBS-vriend Wim en zijn vrouw Angelique trotseren de mist. Uit Middelburg komen ze aan het eind van de ochtend bij ons op bezoek. Gezellige koffie en lunch. Ook Tessa is er met haar oudste dochter. Vajèn gaat met Oma Ans pepernoten bakken in de oven. Die lukken wonderwel en zijn erg lekker. 's Middags krijgt Anna nog een vriendin op de thee. Terug naar boven

Zondag 03-12-2017

In een recent artikel van milieu-journalist Bill McKibben in het blad Rolling Stone zag ik een plaatje van orkaan Ophelia. Het toont de projectie van haar baan van op 14 oktober van dit jaar. Die orkaan kwam verder noordoostelijk dan ooit eerder van enige orkaan gerapporteerd werd. Uiteindelijk raasde hij over Ierland en veroorzaakte de dood van drie mensen. Je ziet dat de NOAA-software er geen rekening mee hield: de prognose is boven en rechts afgesneden op 60^o noorderbreedte en op de nulmeridiaan van Greenwich. De ontwerpers van de software vonden verder niet nodig. (Bij het National Hurricane Center vond ik een beter plaatje, van 15 oktober - zie hierboven). 'When you set up a grid, you define boundaries of that grid,' zei een NOAA programmeur. 'That's a pretty unusual place to have a tropical cyclone.' Zo ver komen oprkanen nooit. Nu dus wel.

     Het orkaanseioen 2017 brak een aantal records, maar dat rechtstreeks toeschrijven aan het sterk opgewarmde oceaanwater is te simpel. De noordelijke Atlantische Oceaan was weliswaar warmer dan gemiddeld, terwijl de Stille Oceaan vanwege La Niña juist veel koeler was. Dat verschil veroorzaakt op een ingewikkelde manier dat er meer activiteit in de Atlantische bovenmucht is. Windschifting speelt ook een rol. Die was deze zomer gering. Snel schiftende winden plegen de toppen af te blazen van tropische stormen, waardoor ze afzwakken. Dat was dus nauwelijks het geval. De relatie van opwarming met de mate van windschifting boven oceanen is nauwelijks bekend. Toch denken veel klimatologen dat orkanen in een opwarmende wereld sterker zullen worden met meer extreme regenval. Er zullen er ook meer komen en - als hierboven gezegd - ze zullen noordelijker kunnen komen, dichter bij ons in de buurt.

Een grijze zondag. Er zou natte sneeuw kunnen vallen, maar dat gebeurt niet. Van Tessa krijgen we een foto toegstuurd, die ze gisteren maakte toen haar oudste dochter Vajèn met Oma Ans pepernoten ging bakken (foto hier). Die waren trouwens aan de grote kant, maar bijzonder lekker.

     In de stad is het koopzondag, de zondag voor Sinterklaas. Triest, er valt vieze, kille miezerregen. Een perfectie middag om urenlang Horizon Zero Dawn te spelen. Inmiddels heb ik niveau 33 bereikt. Terug naar boven

Maandag 04-12-2017

Deze luchtfoto van Buiten de Waterpoort is uit 1944. Hij werd met vele duizenden andere gemaakt door de Britse RAF, op zoek naar doelen voor luchtbombardementen in ons bezette land. Doelen zoals kennelijk de Gorcumse veerponten, aangemeerd rechts op de foto. Daar heeft iemand destijds een kringel omheen gezet: een potentieel doel. In de rechterbovenhoek zie je nog net het rijtje huizen naast de sluis, waaronder het onze. Maar het gaat om het stukje stadswal in het centrum, waar een rood rechthoekje op staat. Dat is bij de hoek, waar de muur met beer staat waar tegenwoordig de jachthaven eindigt. Bastion VI om precies te zijn.

     De luchtfoto verscheen de afgelopen week op de website van Archeologie Gorinchem. 'Luchtfoto uit WO II toont donjon Blauwe Toren', staat er boven. Daarvoor moet je wel heel goed in het rechthoekje kijken en liefst er een vergroting op zetten. Dan zie je onmiskenbaar een vage, ronde structuur. De foto werd enige maanden geleden ontdekt op de website van Dotka Data door stadgenoot en amateur-archeoloog Arie Saakes, die al vijf jaar kaarten en luchtfoto's doorzoekt. In eerste instantie geloofde hij zijn ogen niet, schrijft Archeologie Gorinchem. 'De foto is midden in de Hongerwinter bij helder vriesweer (Den Bilt -3,8°) genomen.' Daarom zocht Saakes verder en hij vond uiteindelijk nog negen vergelijkbare foto’s. De opnames dateren van tussen 1933 en 1986. De kwaliteit is weliswaar wisselend, maar de foto's tonen telkens dezelfde ronde contour, exact op de plaats waar men de restanten van het historische ronde kasteel De Blauwe Toren vermoedt.

     In 1999/2000 is er op die plek een proefsleuf gegraven, toen de stadswal gerenoveerd werd. Men vond funderingen, muren en een vloer van rode bakstenen, die waarschijnlijk bij De Blauwe Toren hoorden. Helaas moest men de operatie staken omdat de wal instabiel dreigde te worden.

Ach, wat hebben we er nog aan? Goed voor de documentatie, vinden archeologen. Het is juist afgelopen week dat het Gorcums gemeentebestuur besloot om op de unieke historische lokatie het pisgele hotelgedrocht van Berry Voet te bouwen, pal voor het Tolhuis en in het schootsveld van de vestingwal. Met dit besluit scharen raad en B&W zich in traditie van cultuurblinde stadsbestuurderen die honderd jaar geleden de mooie Waterpoort lieten slopen, die tien jaar later de prachtige oliemolen De Eendracht op de Altenawal sloopten, die in de jaren 30 het rustieke Paardenwater en in de jaren 60 de Lingehaven wilden dempen en die de karakteristieke brugwachterswoning bij de Korenbrug lieten slopen, enzovoorts. De lijst van wandaden kan nog gemakkelijk worden voortgezet, ondermeer met het stupide verspelen van theater De Nieuwe Doelen. Oud-schouwburgdirecteur Roy Grünewald veroordeelt het besluit vanmorgen fel in zijn wekelijkse column in AD-Rivierenland: 'De gemeente jat gewoon een stuk historisch erfgoed.'

Maar opnieuw: ach, wat hebben we er nog aan? Onze stad wordt nu eenmaal bestuurd door opportunistische slopers. Ambtenaren van het stadhuis zijn de beste maatjes met de rappe jongens van het vastgoed en van de autolobby. De stad is niet van de burgers, maar eigendom van kortzichtige winkeliers en snelle horeca-ondernemers. Werkelijke verbeteringen om de binnenstad aantrekkelijk te maken stagneren ondertussen, bijvoorbeeld de herinrichting van het Eind die is doorgeschoven tot na de verkiezingen, zwaar vrachtverkeer teistert nog steeds de kwetsbare straatjes, het doorgaand verkeer tussen boven- en benedenstad blijft bijdragen aan de hoge vervuilingsgraad van de stadslucht en de mooiste stadspleinen blijven bedolven onder geparkeerd blik. Ons stadsbestuur kan nog geen deuk in een pakje boter slaan, maar de stad verkwanselen en uitleveren aan het bedrijfsleven, dat kunnen ze wel. Leve het marktdenken, zelfs bij Groen Links.

Je denkt dat gewoonlijk ondernemersvriendelijke partijen als VVD en Stadsbelang voor dit afbraakbeleid verantwoordelijk zijn, maar in onze stad zijn de SP de CU eveneens betrokken.l Groen Links is met zijn sfinxachtige wethouder Arjen Rijsdijk het meest verantwoordelijk. Net als Grünewald word ik kotsmisselijk van de manier waarop hij en zijn voorlichters de zaak proberen goed te praten, want 'er was zoveel participatie en inspraak van burgers'. Ja, maar daar werd geen enkele rekening mee gehouden. En er waren zulke mooie archeologische rapporten, 'waar we allemaal zoveel wijzer van werden'. Die rapporten, van SOB Research en van archeoloog Hundertwasser van Hollandia Archeologie, alsook een diepgravend artikel van historicus Aron de Vries in het Jaarboek 2017 van de HVOG (waar Rijsdijk 'zó blij mee was') en een recente brief van de Erfgoedvereniging Heemschut benadrukken allemaal de hoge bovenregionale waarde van de resten van het kasteel van de graven van Holland. Helaas, voor wethouder en gemeente is het niet meer dan 'een puzzelstukje uit het uitgebreide bodemarchief van onze stad', want het hotelgedrocht moet en zal er komen. Ze schermen met een summiere brief van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). 'Het maakt maakt de RCE niet uit of er sprake is van een kasteelmuur of een stadsmuur. Voor deze dienst is vooral het kasteel zelf - de woontoren of de donjon- van belang en deze is niet op de bouwlocatie aangetroffen. Het inpassingsvoorstel heeft de volledige instemming van de Rijksdienst', blufte Van Rijsdijk in AD Rivierenland. Misleiding en krompraat: iedereen weet dat De Blauwe Toren even verderop ligt en dat de vondsten erbij horen, zoals uitvoerig in de rapportages staat.

De Historische Vereniging Oud-Gorcum (HVOG) hield tot dusver nog een kort geding achter de hand, uiteraard met verzoek tot schorsende werking. Ik hoop dat het er nu van komt! Paul Mulders, de voorzitter van de HVOG, publiceerde gisteren op Facebook de summiere brief d.d. 18 september 2017, waarin de RCE het voorstel afwijst om de restanten uit te roepen tot rijksmonument. Inhoudelijke argumenten heeft de RCE niet, alleen procedurele, en er wordt niet eens een onderzoek gestart. Waar is zo'n dienst dán voor, vraag je je af? De RCE schrijft vlakweg dat er 'geen sprake is van een (inter)nationaal aansprekende vindplaats', terwijl de eerder genoemde rapporten het bovenregionaal belang juist benadrukken. Bovenregionaal is toch nationaal? Het kasteel waar Jacoba van Beieren eens vertoefde! Dat behoorde bij de unieke ronde burchttoren waar Karel de Stoute woonde en dat - na verder archeologisch onderzoek - had kunnen uitgroeien tot een bijzondere publiekstrekker!

     Nu worden de fundamenten beschadigd, zelfs deels afgezaagd en weggestopt onder een foeilelijk hotel dat niet eens voor toeristen bestemd is, laat staan voor Gorcummers, maar voor relaties van Damen Shipyards. Reken maar dat bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart a.s. Gorcum zal afrekenen met de collegepartijen, en vooral met Rijsdijk en Groen Links. 'Rijsdijk verdient om met pek en veren de stad uitgedragen te worden', schreef iemand op FB. We kunnen beter stemmen op de nieuwe partij Democraten Gorinchem en zijn wethouderskandidaat Ro van Doesburg, die heeft beloofd om het besluit terug te draaien en met Voet naar een andere lokatie te gaan zoeken, indien hij aan het roer komt te staan. Dat gesprek met Voet zou hij overigens nu al kunnen voeren. Bij succes zou het hem electoraal geen windeieren leggen!

De morgen vangt aan met regen, maar later wordt het droog. We doen boodschappen en een uur sport op Oost. Anna gaat oppassen bij Tessa en ik lees het leuke boek 'Forces of Nature' van de Britse fysicus en popartiest Brian Fox uit (William Collins, 2017). Terug naar boven

Electron-neutrino oscillaties. In zwart electron-neutrino, blauw muon-neutrino en rood tau-neutrino (bron: Wikipedia)

Dinsdag 05-12-2017

Hoe meer ik me in de fysica verdiep, hoe meer ik merk dat het aantal vragen alsmaar groeit en vele malen groter is dan het aantal antwoorden. Iedere ontdekking leidt tot nieuwe vragen. In 'Forces of Nature' (William Collins, 2017) van natuurkundige en popartiest Brian Cox gaat het in hoofdstuk 4 over het neutrino-probleem van de zon. Daar had ik nooit van gehoord. Het neutrino is een van de raarste deeltjes in het standaardmodel van de deeltjesfysica. Een soort spookdeeltje met een piepkleine massa. Het bestaan ervan werd in 1930 gepostuleerd door de fysicus Wolfgang Pauli, om het radioactief verval van bètadeeltjes te kunnen te verklaren. Het neutrino en zijn zwaardere varianten reageren vrijwel niet met gewone materie en ze zijn ongevoelig voor de sterke kernkracht en voor het electromagnetisme (wel voor de zwakke kernkracht dus). Ze vliegen ongehinderd door de aarde heen; zo passeren door een vierkante centimeter iedere seconde 65 miljard neutrino's, afkomstig van de zon. Om de helft ervan tegen te houden zou je een blok lood nodig hebben met een dikte van een lichtjaar.

     De enorme doorstroom van neutrino's op aarde is een bijproduct van de kernfusiereacties van de zon. Ze komen in drie varianten, die 'smaken' worden genoemd: de meeste zijn electron-neutrino's, maar er bestaan ook muon-neutrino's en tau-neutrino's. De kernfusiereacties in de zon produceren iedere seconde worden 2×10³⁸ electron-neutrino's. Twee derde deel ervan verandert onderweg in de andere 'smaken'. Men noemt dat neutrino-oscillaties. De oorzaak is volledig onbegrepen. Neutrino's zijn zó ongelooflijk licht - hun massa's zijn slechts één miljoenste van de massa van het electron, het lichtste deeltje in het Standaardmodel - dat men vermoedt dat ze hun massa niet zoals alle andere deeltjes verkrijgen door het Higgsdeeltje (in 2013 door CERN gedetecteerd).

     Voor het ontstaan van neutrino's gooit een ander mechanisme hoge ogen: het heet het zig-zag mechanisme. Daarvoor zou een superzwaar neutrino nodig zijn met een massa van liefst 10¹⁵ Giga-electronvolt (GeV) (de massa van een proton - de kern van een waterstofatoom - is ongeveer 1 GeV). Het detecteren van dat deeltje zou een venster openen op de superhoge energiefysica uit de periode na de Oerknal, toen drie van de vier elementaire natuurkrachten (sterke en zwakke kernkracht en het electromagnetisme) nog één geheel vormden. Bovendien zouden neutrino-oscillaties een verklaring kunnen vormen voor een ander onbegrepen probleem in de kosmologie: de CP-violation ofwel het breken van de symmetrie in de hoeveelheid materie- en anti-materie in het prille begin van ons universum.

     Je vraagt je soms af wát we eigenlijk begrijpen als we dat begrijpen.

Vandaag is het een stille, grijze dag. De voorspelde zonnige periodes blijven vanmiddag weg. Anna heeft haar oppasdag bij Tessa. Op mijn verzoek heeft de ontwerper van de website van de Gorcumse Poëzieroute de pagina met het Gastenboek hersteld. Die verdween onlangs pardoes in zijn geheel toen ik een post voor geldleningen had verwijderd. Helaas kon men de overige berichten niet meer terughalen. Dergelijke kwalijke posts verschijnen ook wel eens op mijn eigen Gastenboek, maar het verwijderen ervan levert niet op dat de hele pagina mee verdwijnt. Kennelijk een ontwerpfout geweest.

     Veel lezen en later Horizon Zero Dawn. Level 37. Vrede zij met u. Terug naar boven

Tabel 9 uit het onderzoek 'Prijs- en volume-effecten van ziekenhuisfusies 2007 - 2014' ACM.

Woensdag 06-12-2017

Opnieuw reden om te twijfelen aan het nut van verdere ziekenhuisfusies? Gisteren verscheen een rapport van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) onder de titel 'Prijs- en volume-effecten van Ziekenhuisfusies' (ACM, 5 december 2017), een onderzoek naar de effecten van ziekenhuisfusies in de periode 2007 - 2014. De resultaten zijn bepaald niet onthutsend voor al degenen die menen dat fusies tussen ziekenhuizen leiden tot goedkopere zorg met een betere kwaliteit, vooral door schaaleffecten. Uit het nieuwe ACM-rapport blijkt ook niet het tegendeel. De ACM onderzocht 62 patiëntgroepen die gezamenlijk 99 procent van het totaal aantal behandelingen in ziekenhuizen voor hun rekening nemen. Bij 52 van de 62 groepen vond de Autoriteit prijsstijgingen. Dat lijkt nogal duidelijk. Toch zijn de resultaten zeer omstreden: ze vallen namelijk grotendeels binnen de marge van het toeval, dus is er gerede twijfel of ze signifant zijn (zie hierboven). Met andere woorden: met de conclusies van de ACM kun je geen kant op.

     Al eerder, een dik jaar geleden, was er ook een kritisch onderzoek van de ACM naar fusies. Toen ging het om een vergelijking van de kwaliteitseffecten van 14 ziekenhuisfusies met niet-gefuseerde ziekenhuizen. De zorg was op 97 punten niet beter, zoals anderhalf jaar eerder ook al bleek uit een onderzoek van de Nederlandse Zorgautoreit (NZa). Ik schreef er toen hier over. Opnieuw vind ik het jammer dat men alleen maar horizontale fusies onderzocht. Verticale fusies (transmurale fusies) zoals die van de Rivas Zorggroep in Gorcum eind 1999 werden niet onderzocht. Daarbij integreren ziekenhuis, verpleeghuizen, thuiszorg en verzorgingshuizen en liefst ook de huisartsenzorg in één transmuraal zorgconcern, waarin zorgtrajecten veel soepeler geregeld kunnen worden. Dat zou de zorg beter en betaalbaarder moeten maken, vonden we.

Vanmorgen is het droog en tamelijk zacht. Ik ga de boot verder voorbereiden op de winter, want er schijnen vriesdagen aan te komen. Dus laat ik de laatste volle drinkwatertank en de warmwaterboiler leeglopen, sluit alle afsluiters en giet wat antivries in de toiletten. Ook laat ik de generator een halfuur draaien en leeg de vochtvreters. Lekker om een tijdje aan boord bezig te zijn. Op de terugweg reken ik op de sluis het havengeld over december af.

     's Middags naar het 4e KLU-college over moderne kunst in het Gorcums Museum. Op de markt wordt de jaarlijkse kunstijsbaan opgebouwd. Het college gaat over de baaierd van stromingen in het begin van de vorige eeuw: futurisme, constructivisme, suprematisme, enzovoorts.

Het ziet ernaar uit dat Trump vandaag Jeruzalem als hoofdstad van Israël zal erkennen. Het is een hachelijke stap, die de twee-statenoplossing doorkruist. Dat is de enige mogelijkheid voor vrede. Opnieuw de olifant in de porceleinkast. Dat was een veriezingsbelofte, dus iedereen wist wat hij/zij deed toen men op hem stemde.

     Met veel moeite wist Europa na 2008 de economische crisis en de eurocrisis te bezweren. De les was dat er betere beheersingsmechanismen moesten komen. Vandaag maakt de Europese Commissie daar goede voorstellen voor openbaar (lees hier). Wat doet onze MP Rutte? Hij is er godbetert tegen. Waar blijft D66? Terug naar boven

Donderdag 07-12-2017

De gemiddelde wereldtemperatuur in de lagere atmosfeer, zoals gemeten door satellieten, zat afgelopen november op + 0,36 graden Celsius (zie hierboven). Substantieel lager dan de vorige maanden, maar nog altijd flink boven het gemiddelde van de jaren 1981 - 2010. Vrijwel dagelijks is er alarmerend klimaatnieuws. Nieuwe megabranden in Californië, nieuwe berekeningen op basis van satellietgegevens geven aan dat de opwarming van de aarde hoger uitvalt en dat de doelstellingen van Parijs niet gehaald zullen worden, nieuwe becijferingen dat aan het einde van deze eeuw een stijging van de zeespiegel van 1,80 meter niet kan worden uitgesloten.

Vanmorgen veel wind. De boot rukt wat aan de touwen. In lichte miezer rijden we naar Oost voor boodschappen en sport. Na terugkeer haalt Anna de kerstversiering uit de kelder. Zij installeert de beide kunstboompjes, een in de kamer en de andere in de serre. Ik plaats het boompje van mijn moeder op mijn studeerkamer en span de lichtjeslijn om de binnenramen van de serre. Misschien dat ik morgen de andere lichtjeslijnen weer in het want hijs op de boot. Of anders in het weekeinde.

     Waarom doen we het eigenlijk? Voor de gezelligheid, voor de kleinste kleinkinderen. Ik vraag me af of ik het nog zou doen als ik alleen was. Misschien voor de herinnering. Ik ben somber. Het gevoel dat deze prachtige wereld op zijn eind loopt dringt zich weer eens sterk op. Vermoedelijk zijn we, de kinderen van de jaren zestig, de babyboomers, de laatste gelukkige generatie. Altijd te eten gehad, altijd geld en gezondheid en altijd vrede, nooit oorlog meegemaakt (behalve mijn korte Angolese avontuur). Voor de kinderen die we kregen - en zeker voor hun kinderen - is dat niet weggelegd, vrees ik. Je voelt je half schuldig ze gemaakt te hebben. Weer heb ik dat gevoel dat bij me overheerste toen we in de jaren 2006/2007 onze zeilreis voorbereidden: 'To sail into a dying world'. De laatste gelukkige reis.

     De afgelopen jaren zie ik de wereld onmiskenbaar teloorgaan aan klimaatrampen, egoïsme en ongebreideld kapitalisme ('kapotalisme' noemt de filosoof René ten Bos het), massale vluchtelingenstromen, ideologische en religieuze oorlogen en niet-ideologische belangenconflicten, populisme en desintegratie, honger en uitbuiting, toenemende ongelijkheid, vervuiling en nieuwe epidemieën, enzovoorts. De wet van toenemende ellende, de wal die het schip niet keert. De beloften van wetenschap en technologie, waar ik altijd mijn hoop op vestigde, zullen steeds verder achterop raken. Die gaan niet voldoende compenseren wat er allemaal mis gaat. De meeste mensen schieten tekort in empathie, gezond verstand en coöperatie. Ooit waren er vijf grote extincties op aarde, golven van massale uitsterving, waarbij het leven ternauwernood ontkwam. Altijd was het door externe oorzaken zoals zware meteorietinslagen, vulkanische uitbarstingen, sterke klimaatveranderingen of supernova-explosies. Nu is de wereld aan de zesde extinctie begonnen, denk ik, eentje die de mensheid zelf teweegbrengt en die zich in snel tempo voltrekt en tenslotte ook aan onszelf een einde zal maken.

     In wezen is het niets anders dan biologie en biologische evolutie. Het leven groeit altijd maximaal door tot de ecologische niches overlopen. Tot iets het remt, tot de producten van excretie en pollutie te schadelijk worden. Mislukt het op aarde en op de meeste extraterrestrische lokaties, dan zal het ergens anders zal door de flessenhals komen waar wij nu in verkeren. Een toereikende dosis van toevallig geluk is onontbeerlijk. Misschien moet ik me er niet zo over opwinden en niet zo somber van worden. If not here, than elsewhere. En - je bent er toch niet bij, want niet lang meer hier en helemaal niet daar.

Middag. Ook elders aan de haven verschijnt her en der aan de huizen kerstversiering, alsof het aanstekelijk is. Stoomsleepboot Jan de Sterke heeft al vanaf Sinterklaas een lichtenlijn van voor naar achteren over de schoorsteen. Sinds vier uur regent het flink.

     Op de valreep een bericht dat me wat opkikkert: in Duitsland spreekt SPD-leider Marin Schultz zich onomwonden uit voor een nieuwe grondwet voor de EU. 'In 2025 willen we de Verenigde Staten van Europa', zegt hij. Dat getuigt van visie en durf, dat soort leiderschap hebben we nodig! Eén zwaluw maakt nog geen zomer, zegt men dan, maar toch flakkert mijn hoop op. Zou hij kans maken in het gepolariseerde Duitsland c.q. verdeelde Europa? Wat zou dat mooi zijn! Als bij ons een partij met dezelfde vastberadenheid die koers zou nemen, zou ik erop stemmen. Terug naar boven

Vrijdag 08-12-2017

Tijdens mijn sombere stemming had ik gisteren de neiging om het weblog te staken. Wat heeft het allemaal voor zin? Het zou me veel tijd opleveren - maar wat moet ik daarmee? Bovendien geven het schrijven, het opzoeken en het verifiëren van dingen me doorgaans veel plezier. Na een goede nacht slapen is mijn humeur vanmorgen een stuk beter. De vooruitzichten op een rampzalige toekomst zijn onveranderd, maar kennelijk past een somber humeur er niet altijd bij. Verwachting en stemming zijn fenomen die niet persé gekoppeld hoeven te zijn en los van elkaar hun eigen waarde kunnen hebben. Nero speelde viool toen half Rome in vlammen opging, bijvoorbeeld (wat overigens een fabel is), straalbezopen mensen trokken in de middeleeuwen feestend door de straten tijdens de Zwarte Dood. Blijheid is heden ten dage niet teveel gevraagd; kijk maar een avond naar de commerciële televisiezenders. De vooruitzichten voor de wereld blijven echter onveranderd beroerd. Zie de grafiek hierboven. Het is trouwens opmerkelijk hoezeer deze dramatische curve lijkt op die van de groei van de wereldbevolking en op andere, overal waar sprake is van exponentiële groei. Men is het De Grote Acceleratie gaan noemen. Toch ben je er niet voortdurend somber over. Life goes on - al kun je dat standpunt niet meer geloofwaardig volhouden - maar om nou alsmaar chagrijnig te zijn, is ook wat.

Soms geeft een gedicht troost. Bij toeval stuitte ik gisteren op dit gedicht:

HOMINISATIE

Lucy,

gezegend onder de vrouwen

wachtte drie miljoen jaar geleden -

toen er nog geen legenden waren,

alleen het liefderijke zoeken

naar schilfers in de pels -

op iemand

aan de oever van een meer,

maar alleen de dood kwam

geschikt voor de soort

Australopitheticus afarensis,

een kleine dood

met een menselijke stap

en een apenschedel.

Lucy, uitgegraven,

aangevuld met gips

deels verrezen,

vergeten aftelversje

wie-niet-weg-is-is-gezien

wacht verder.

Net als wij misschien,

al is er niet genoeg gips.

Net als wij misschien

met al onze pliocene wanhoop

aan de oever van een meer.

Misschien vinden ze ons,

als er echte mensen zijn.

'Onze pliocene wanhoop', dat is mooi gezegd. Lucy leefde in het plioceen (5,3 - 2,5 miljoen jaar geleden) en toch is het onze wanhoop. Fijnzinnige relativering van onze situatie. Overigens vond men uit dat ze waarschijnlijk stierf door een val uit een boom. Het herhaalde 'misschien' beduidt dat wij op onze beurt misschien voorvaders zijn en misschien niet. In het laatste geval vinden de echte mensen ons nooit, de echte mensen die wij niet zijn. De dichter heet Miroslav Holub (1923 - 1998), arts, immunoloog en dichter in Tsjechië. Hij werd in het Nederlands vertaald, een bloemlezing van gedichten uit veertig jaar dichterschap, onder de titel 'De geboorte van Sisyphus' (De Bezige Bij, 2008). Ik had het boek bij een antiquair besteld, maar door de Sinterklaasdrukte is het er nog niet.

Vanmorgen valt natte sneeuw (foto hier). Dikke vlokken die niet blijven liggen. De rest van de dag wisselen zonnige perioden, hagel en natte sneeuw elkaar af.

     Vannacht was er een beginselaccoord over de Brexit. Dat is winst, al zijn de details nog lang niet duidelijk. De status van de grens tussen Ierland en Noord-Ierland is niet opgelost en dus verder uitgesteld. Premier May wordt gegijzeld door de Ulster Unionisten.

     Weer een viruoze actie van het onderzoeks-collectief Bellingcat. Bellingcat is serieus en erg betrouwbaar. Destijds - ik schreef er in 2014 hier over - wisten ze de route op te sporen die de Russische Buk-raket volgde, voor hij door Oekraïense separatisten werd afgevuurd en de de ongelukkige MH17 neerhaalde. Nu hebben ze de de Russische generaal weten te identificeren die het bevel gaf, kolonel-generaal Nikolai Fedorovich Tkachev. Die durft nooit meer zijn land uit. Wie twijfelt nog aan de Russische hand in de separatistenopstand? Dapper: de Engelstalige The Moscow Times van Derk Sauer, die in Moskou verschijnt, brengt het voor Poetin onwelgevallige bericht met foto groot op de voorpagina.

     Leden van buurtvereniging KNAKE plaatsen de traditionele kerstbomenbrug tussen beide kanten van de 3e waterkering. Straks komen onze buren Joke & Lourens op bezoek en blijven eten. Verrukkelijke zuurkool van Anna. Terug naar boven

Mikhail Vrubel, 'Verslagen demon', olieverf op canvas, 1902

Zaterdag 09-12-2017

In de KLU-cursus Moderne Kunst komen boeiende figuren aan bod. Afgelopen week bijvoorbeeld de Russische schilder Mikhail Vrubel (1856 - 1910). Hij wordt gerekend tot de stromingen van Art Nouveau en Symbolisme. Een schilder die zijn hele leven de figuur van 'de demon' schilderde, die hem bleef fascineren. Een curieus thema, de demon is een soort op de aarde gevallen engel. Een engel die zijn vleugels heeft verloren. Vrubel keerde er steeds naar terug en vond dat de demon een slecht begrepen figuur was, die men verwarde met de duivel'. 'Demon betekent 'ziel' in het Grieks', zei Vrubel, die vond dat men hem moet beschouwen 'als een intermediair tussen mensen en goden, die de mens over een pad van hartstocht en dood leidt naar kennis van onsterfelijke schoonheid' (zoals de Russische schrijver Bulgakov het over Vrubels demon formuleerde). Zijn eerste demon (uit 1890) is verloren gegaan, maar eveneens in 1890 schilderde Vrubel zijn monumentale 'Zittende demon'. Een krachtige figuur zittend in wat een berglandschap lijkt, met gespierde armen die geen vleugels meer dragen, en in wie je een titanische sluimerende energie voelt. Het gezicht van de demon drukt zoiets als onaards verdriet uit. Een fascinerend schilderij.

     Vrubel schilderde vaker demonen gedurende zijn leven. De meest intrigerende vind ik de 'Verslagen demon' uit 1902 (of 'Gevallen demon', zie hierboven), een langwerpig horizontaal schilderij dat een van de laatste is. Vrubel maakte er verscheidene voorstudies voor. Door wie of wat is de demon verslagen? Geveld ligt hij op de grond, de armen die gebroken lijken achter het hoofd geslagen, opnieuw in wat een hooggebergte lijkt. Kijk lang naar dat maskerachtige gezicht als van een geest, met brandende ogen en met een uitdrukking die moeilijk te raden is (even inzoomen). Is het ontgoocheling? Ongeloof? Woede? Het hoofd ligt vreemd voorovergeknakt, alsof de nek gebroken is. Het draagt een roze diadeem, waar een lichtstraal een schittering op werpt. De verloren vleugels liggen - geloof ik - achter hem. Het is een prachtig schilderij.

     Al kijkend krijg ik een associatie met een ander beroemd schilderij, 'De windbruid' van Oskar Kokoschka, geen landgenoot maar een Oostenrijker. Dat is uit 1914. Een man en een vrouw liggen in elkaars armen op de grond. De vrouw zou Alma Mahler zijn, de ex van de componist, met wie Kokoschka een affaire had. Het is een heel ander werk, en toch doet de gedesillusioneerde uitdrukking op het gezicht van de liggende man me denken aan de demon van Vrubel.

    In de jaren die volgden raakte Vrubel langzaamaan dement en moest in een verpleeghuis worden opgenomen. Hij stierf in 1910, pas 54 jaar oud.

Leuke avond, gisteren met Lourens & Joke. Frans chanson, Sinatra en veel lol. Vandaag een beetje brak. Het is een dag van regen en natte sneeuw met korte zonnige periodes, die al snel weer verdwijnen door nieuwe donkere sneeuwluchten. Morgen verwacht men ook veel sneeuw, vooral in het noorden. De bekende kerstboom in IJsselstein, in de radiomast bij de A2, zal dit jaar niet schijnen. De bliksem is er ingeslagen waardoor driekwart van de lampen kapot ging. Terug naar boven

Buienradar Weeronline.nl

Zondag 10-12-2017

Over een breed front komen er uit het zuidwesten zware natte sneeuwbuien op ons af. Ze zullen ons omstreeks tien uur bereiken (plaatje hierboven). De barometer is diep gedaald tot onder 980 hP. Het KNMI vaardigde code oranje uit. Men verwacht voor het midden des lands een sneeuwdek van 10 - 15 cm. Later in de middag zal het gaan dooien, regenen en waaien. In het zuidwesten staat dan enige tijd een stormachtige wind met zware windstoten van 90-100 km per uur. Moeten we spreken van extreem weer? Dat lijkt me niet. Iets anders is Californië. De hardnekkige droogte brengt al maanden enorme nauwelijks controleerbare bosbranden met zich mee. Bosbranden die in de winter nooit eerder voorkwamen. 'It’s December. This shouldn’t be happening', schrijft Eric Holthaus in RollingStone. Normaal gesproken is het nu midden in de regentijd. Maar wat is 'normaal' in een veranderend klimaat? Al jaren waarschuwden klimaatwetenschappers dat Califonië het hele jaar rond met droogte en bosbranden te maken zou krijgen.

     Om tien uur regent het bij ons nog alleen maar. Vanaf kwart voor elf begint het te sneeuwen. Natte sneeuw, eerst licht, later dichter en dikker. Terwijl het doorsneeuwt blijft de sneeuw liggen en verandert de haven in een fraai winters tafereel (foto hieronder).

                                                  Sneeuwwereld uit het vensterraam.

Vanaf twee uur mengt er zich regen in de vallende sneeuw. Op de wegen leidt de sneeuwval tot problemen. 'Volgens de ANWB regent het aanrijdingen', schrijft de NOS snedig. In twee uur tijd waren er alleen al op de hoofdwegen vijftig ongelukken. Weer om binnen te blijven. Ik luister naar het vioolconcert van de Amerikaan Edgar Meyer (geb. 1960) in een première-uitvoering door het Saint Paul Chamber Orchestra met violiste Hilary Hahn. Het werk is uit 1999 en werd speciaal voor haar gecomponeerd. Een mooi concert met een sterke, elegische toon, elementen van het 1e vioolconcert (1987) van Philip Glass zijn niet ver weg.

     Geleidelijk vangt het aan te dooien. Rest van de middag Horizon Zero Dawn (The Frozen Lands), niveau 43. Geweldig! De avond valt vroeg. Terug naar boven 

Vanmorgen even aan boord gekeken.

Maandag 11-12-2017

Vandaag veel sneeuw. We zien verschillende soorten: stuifsneeuw, dwarrelsneeuw, sneeuw gemengd met regen, plaksneeuw, droge sneeuw. De barometer is een tikje opgelopen en weer gedaald. We gaan even op de boot kijken (foto hierboven), waar de verandadeurtjes van de kajuit een beetje smeltende sneeuw gelekt hebben. Verder geen problemen. Het is klam en kil binnen. Ik heb wel eens gehoord dat mensen een electrisch kacheltje aan boord laten branden, maar dat zou ik niet durven. Stel je voor dat zo'n ding in brand vliegt.

     We rijden zonder te glibberen naar de Plus supermarkt op Oost. Het is er druk, het lijkt wel of de mensen nu al voor de kerstdagen inslaan. Daarna ons uurtje sporten. Op de terugweg rijden we langs de maandagochtendmarkt. Meer dan de helft van de kramen is leeg; veel marktkooplui zagen geen brood in het sneeuwweer.

     Eigenlijk zijn het heerlijke, rustige dagen. Ik lees het boekje 'Ruimtetijd' van Yannick Fritschy, redacteur van de New Scientist, over hoe Einstein het heelal een vierde dimensie gaf. Aardig boekje, 100 bladzijden. Alleen wil de auteur voortdurend grappig zijn en dan is hij vaak erg flauw.

De laatste week kijken we 's avonds naar de afleveringen van een prima serie: 'WestWorld', die zich afspeelt in een gefantaseerd Western-themapark, dat volledig wordt bevolkt door synthetische androïden die 'hosts' worden genoemd en fungeren ten genoege van de betalende bezoekers ('guests'), die wel eens iets spannends en/of erotisch  willen meemaken dat bijna niet van 'echt' is te onderscheiden. Maar de hosts lijken een geheugen en bewustzijn te ontwikkelen en in opstand te komen. Erg spannend. Sfeer en opzet zijn sterk realistische en doen ook erg denken aan een computergame. Met opzet, denk ik.

Het blijft de hele dag doorsneeuwen. Code rood van het KNMI. Het verkeer is danig in de war, vooral in het oosten van Brabant. Op Schiphol worden honderden vluchten geannuleerd. Ik loop nog even de stad in om een boek op te halen (de bundel vertalingen van Miroslav Holub) bij een PostNl-uitgiftepunt (de Coöp in de Westwagenstraat). Een dikke bundel, bijna 300 bladzijden. In de winkelstraten ligt papperige sneeuw. PostNl stuurde voor het weekeinde tweemaal per email bericht dat mijn zending was aangekomen, terwijl dat niet zo was. Zaterdagochtend lag er een kaartje voor de afhaallokatie in de bus, terwijl we gegarandeerd thuis waren. Bij contrôle deed onze bel het gewoon. Je krijgt de indruk dat ze hun toevlucht nemen tot dergelijke fratsen om de grote stroom pakjes van deze maand te kunnen verwerken.

Toppunt van cynisme. In de Russische luchtmachtbasis Hmeymin aan de westkust van Syrië kondigt Poetin de gedeeltelijke terugtrekking aan van de Russische troepen. 'Missie briljant volbracht', zegt hij, omarmt Assad nog maar eens en feliciteert zijn generaals. In de Syrische oorlog vielen een half miljoen doden, ontelbare gewonden, miljoenen ontvluchtten het land, een land dat compleet vernietigd werd, en de bloeddoorstige dictator werd beschermd. Briljant, dat is het woord. Natuurlijk dragen de Russen niet alleen de verantwoordelijkheid voor het bloedbad en alle vernietiging, maar wel voor een substantieel deel. Een briljante bijdrage.  Terug naar boven

Dinsdag 12-12-2017

Het genoegen een grote dichter te leren kennen, eentje die je nog niet eerder tegenkwam in een van boeken en bundels vergeven wereld, dat genoegen is met weinig andere te vergelijken. Het is alsof je een nieuwe kameraad hebt gevonden - en dat komt bijna nooit meer voor. Hij schrijft ergens:

Ik begrijp steeds minder

waarom ik juist hier ben,

juist ik

Dat klinkt vertrouwd. Het gaat om Miroslav Holub, arts, immunoloog en Tsjechisch dichter, die leefde van 1923 - 1998. De val van het communisme heeft hij dus nog beleefd. Ik schreef vorige week al over hem. Gisteren haalde ik bij een PostNl-ophaalcentrum in de stad de dikke bundel op met vertaalde gedichten (door Jana Beranová, 'De geboorte van Sisyphus', De Bezige Bij, 2008). Online gevonden via boekwinkeltjes.nl bij een boekenantiquariaat. Sindsdien blader ik door bijna 300 pagina's gedichten. Het begint al meteen op de eerste bladzijde. 'Ode aan de vreugde', heet het, een gedicht uit de periode 1958 - 1963. Hieruit:

(...)

Lanceer een nieuwe radiosonde,

als tien al zijn neergestort,

neem tweehonderd konijnen

als honderd al zijn doodgegaan:

alleen dat is wetenschap

Je vraagt naar het geheim.

het heeft maar één naam:

opnieuw.

(...)

Geen aanhanger van de anti-vivisectie beweging, die Holub, maar dat terzijde. Wetenschap kan nooit klaar zijn, het is niet mogelijk alles te weten te komen, daarom start het zoeken steeds 'opnieuw'. In dat opzicht lijkt Holub op onze eigen Leo Vroman, ook wetenschapper (hematoloog) en dichter. Volgens de beroemde Engelse dichter Ted Hughes was Holub 'een van de vijf of zes belangrijkste dichters ter wereld'. Hij stierf overigens in oktober van hetzelfde jaar als Holub. Ik blader verder, kris kras door het boek. Op bladzijde 253:

EERSTE ENGELEN

De eerste engelen waren donker, gebogen,

behaard, met een plat terugwijkend voorhoofd

en kruinhaar,

handen als schoppen.

Geen vleugels maar vlieghuisd om te zweven

in de winden van vulkaanuitbarstingen,

zoiets als vliegende nacteekhoorns,

In vol vertrouwen

verrichtten ze geweldige wonderen,

transubstantiaties, metamorfosen,

veranderden modder in moddervis,

bliezen schommelpaarden op

tot hemelse afmetingen,

fuseerden atomen bij kamertemperatuur,

hielden ons een speigel voor

en schiepen het bewustzijn,

majesteit van de dood.

Vol ijver

wroetten ze in gene zijde,

zwommen in zwart water,

vlijden zich neer in eileiders,

stonden achter deuren,

   wachtten.

Wachtten vergeefs.

(Uit: 'De geboorte van Sisyphus', 1998)

Ik moet meteen denken aan de Demon van Mikhail Vrubel van een paar dagen geleden en blader verder en weer terug. Opnieuw.

Gisteravond hadden we de langste files ooit in  Nederland: 1500 kilometer. Allemaal vanwege sneeuw en gladheid. Ik wilde naar de hoorzitting van de gemeente over de bezwaren die de Historische Vereniging Oud-Gorcum (HVOG) had ingediend tegen de bouw van de abjecte hoteldoos aan de Duveltjesgracht. Behalve dat maakte de HVOG ook bezwaar tegen de botte afwijzing van het verzoek om die locatie als beschermd monument aan te wijzen. Ik stapte de deur uit en gleed meteen op de stoep uit, dus een tocht naar het stadhuis waagde ik er toen maar niet op. Hier lees je er meer over.

     Vandaag zet de dooi goed in. Anna gaat lopend onder haar paraplu naar Tessa voor haar oppasdag. Na het middaguur schijnt de zon. Ik krijg zin om de kerstverlichting uit de kelder te halen en op de boot te hijsen. Een glibberige klus op het besneeuwde dek. Pas als de zaak hangt en ik de stroom aansluit, zie ik dat een groot deel van de achterste lichtenlijn niet brandt; alleen boven de giek. Dat is waar ook; twee jaar geleden was de lijn gebroken bij de knik aan het eind van de giek. Voor ik een nieuwe lijn koop eerst maar eens kijken hoe het zo staat. Morgen een foto, want het is nog niet donker. Terug naar boven

Onze boot op 13-12-2017.

Woensdag 13-12-2017

Dag van dooi. Ik rijd toch maar naar een bouwmarkt om 20 meter lichtenlijn te kopen voor de boot. Een half versierde boot is immers geen gezicht. Terwijl Anna de natte handdoeken bij de lekkages vervangt door droge, laat ik de kapotte lijn zakken en hijs de nieuwe omhoog. Geen geluk vandaag: bij de werkzaamheden verlies ik het oude horloge van mijn vader. Dat merk ik pas later, als de klus klaar is. Ongemerkt van mijn pols gegleden.  Een zoektocht op het dek levert niks op; het zal wel in het water gevallen zijn. Wat een pech, ik had het een goed jaar geleden juist laten opknappen. Stom en erg jammer.

    's Middags naar het 5e KLU-college over moderne kunst. Ditmaal met Amerika als onderwerp: regionalisme en de traditie en abstract expressionisme in de VS (De Kooning, Pollock, Newman, Rothko). Erg interessant.

    Anna heeft de broodbak machine uit de kelder gehaald en bakt een Perzisch brood, dat heerlijk ruikt. Als de schemering is gevallen en de straatlampen barnden, maak ik de foto hierboven van de boot met kerstversiering.

'Dutchbatters stappen naar ombudsman om uitblijven eerherstel', kopt Nos Nieuws. Welke eer? Het spijt me, maar ik zie geen eer. DB was op een onmogelijke missie gestuurd, maar leverde tenslotte geen verzet. Het gaat er vooral om dat men eerloos wegkeek van de moord op circa 7000 moslims. Ze zouden de slachtoffers meer eer aandoen door beschaamd te zwijgen over hun afzien van ieder verzet daartegen, ook al waren ze zwaar in de minderheid. Terug naar boven

Artists' impression van 'Oumuamua (bron: Wikipedia)

Donderdag 14-12-2017

Dat is grappig: vanaf vannacht luistert de 110 meter grote Robert C. Byrd Green Bank Telescope in op vier radiobanden (1 tot 12 GHz) naar radiogolven van het curieuze hemellichaam 'Oumuamua. Dat sigaarvormige rotsblok kwam in oktober de binnenste regionen van het zonnestelsel met hoge snelheid binnenvliegen (meer dan 300.000 km/uur). Door die hoge snelheid zal hij het zonnestelsel ook weer uitvliegen, de interstellaire ruimte in waar het ook vandaan kwam - ergens uit de richting van het sterrenbeeld Lier. Het vreemde object passeerde de aarde op een afstand van 85 keer die van aarde/maan. In astronomisch opzicht op een steenworp.

     In opdracht van de organisatie Breakthrough Initiatives luistert de telescoop nu in een eerste fase tien uur lang naar mogelijke signalen van 'Oumuamua, om uit te sluiten dat het een kunstmatig artefact is, ooit op weg gestuurd door een buitenaardse beschaving. Stel je voor dat ze er een zendertje met een boodschap in gestopt hebben. Die mogelijkheid is weliswaar weinig waarschijnlijk, maar het langwerpige rotsblok heeft een vorm die voor asteroïden erg ongebruikelijk is, honderden meters lengte bij een tien maal zo kleine breedte. 'Researchers working on long-distance space transportation have previously suggested that a cigar or needle shape is the most likely architecture for an interstellar spacecraft, since this would minimize friction and damage from interstellar gas and dust', motiveert Breakthrough zijn luisteropdracht.

     Honderd procent onzin is het niet. Komt zo'n ding toevallig ergens in het heelal langs, dan kan een intelligente beschaving er een artefact met een zender op plaatsen. De keus voor een radiozendertje zou niet onlogisch zijn: radiogolven vergen weinig energie en reiken ver. De Green Bank telescoop heeft op deze afstand maar een minuutje nodig om een in alle richtingen uitgezonden signaal op te pikken, ook al heeft het slechts de energie van een mobiele telefoon.

     Het is eigenlijk vergelijkbaar met onze Pioneer 10 en 11- en Voyager-ruimtesondes uit de jaren 70. Daar hebben we destijds plaquettes en gouden grammofoonplaten met boodschappen in geplaatst. Alle vier hebben al jaren geleden het zonnestelsel verlaten, maar ze gaan langzamer dan de 'Oumuamua, circa 60.000 km/uur. De kans bestaat dat ze ooit, over tienduizenden jaren, de aandacht trekken van enige buitenaardse beschaving. Uiteraard weet niemand hoelang 'Oumuamua al onderweg is. Dat kan al vele honderden miljoenen jaren zijn.

Kille dag zonder vorst, wel regenbuien en veel files in het land, want in het noorden en oosten sneeuwt het. We doen boodschappen en sporten op Oost. Verder niets te melden.

     Enig leedvermaak met Theresa May, die bij de voorbereiding van de Brexit tegen alle hindernissen aan kleunt. Gisteren besloot het Lagerhuis dat ze het parlement goedkeuring moet vragen voor elke definitieve overeenkomst met de Europese Unie. Er lijkt geen meerderheid te zijn voor een harde Brexit. Terug naar boven

Hoog water in de Linge. Vanmorgen lopen de steigers van de Lingehaven onder.

Vrijdag 15-12-2017

Toen we gisteren bij de boot waren viel ons op dat het water in de Lingehaven flink hoog staat. Nog net een paar centimeters onder het niveau van de steigers. Vanmorgen zijn ze gedeeltelijk ondergestroomd (foto hierboven). De oorzaak is de hoge waterstand in de Linge als gevolg van het wegsmelten van de sneeuw en de overvloedige regenval van de afgelopen week. Waterschap Rivierenland sloot de sluis bij Arkel, om te voorkomen dat het water het Merwedekanaal instroomt en het kanaal overstroomt, de polders van de Vijfheerenlanden in. Al het Lingewater stroomt nu weg via Gorinchem en het Kanaal van Steenenhoek, waar het Kolffgemaal in Hardinxveld uitwatert op de Merwede. Daar zijn extra pompen ingezet om het water op de Merwede te lozen. Overigens is het peil op de rivier ook hoog. Op de Linge zelf is het scheepvaartverkeer gestremd. De weersverwachting is gunstig. Het waterschap verwacht dat door bemaling het niveau dit weekeinde weer terug is op het normale polderpeil.

     De havendienst zegt vanmorgen dat een van de zeiljachten in de haven al helemaal scheef hing; ze hebben de lijnen gevierd. Zondag zal het peil op zijn hoogst zijn, zegt havenmeesteres Maria. Als het water bij de zuilen van de walstroom te hoog komt, zullen ze de electriciteit eraf halen. Dan geen kersverlichting dus. Ik haal alvast de rubber laarzen van boord, want die heb ik misschien nodig om bij de boot te komen. De lijnen staan strak, maar niet al te zeer. Ik kijk ook even in de kelder (ons huis staat in het water), maar daar is het volledig droog.

Het is droog weer. Anna gaat de stad in om kerstcadeautjes voor de kleinkinderen tw kopen. Ik besluit naar aanleiding van een opwwekking van lezer Oscar in het Gastenboek toch een poging te doen een duiker te vinden die misschien het horloge van mijn vader kan opduiken. Ik bel het nummer dat hij opgeeft. Dat is van een lid van de Onderwatersportclub Gorinchem. Hij belooft dat ze het dit weekeinde bespreken.

Thomas Piketty revisited.  De Volkskrant meldt een nieuwe wereldwijde studie, een 'monsterstudie', waaraan hij heeft meegewerkt. De studie toont aan dat ondanks de groei van de economie de ongelijkheid in de wereld steeds extremer wordt. Van de extra groei heeft de rijkste 0,1 procent van de wereldbevolking net zo'n groot deel naar zich toe weten te trekken als de armste 50 procent. 'Daarmee wordt de vrees bevestigd dat vooral een kleine groep de vruchten plukt van de globalisering.' Niets nieuws onder de zon, het is altijd zo geweest, en het gaat door tot de rek eruit is en de kreperende miljoenen massaal de rijke continenten opstromen.

     Opvallend is dat de inkomenskloof ook in China, India en Rusland in recordtempo toeneemt. In dat opzicht springt Europa er goed uit: 'Zouden alle landen het Europese voorbeeld van de afgelopen drie decennia volgen, rekenen de onderzoekers voor, dan kan het inkomen van de armste helft van de wereldbevolking in 2050 verdriedubbeld zijn, van gemiddeld 3.100 euro nu naar 9.100. Imiteren ze daarentegen de VS, dan valt het eindresultaat heel wat kariger uit: gemiddeld 4.500.'  Iemand - ik meen een andere Thomas, Thomas von der Dunk - merkte pas geleden op dat de tanende invloed van de sociaal-democratie in de laatste jaren ook de kloof in Europa groter zal maken. In dat opzicht is de voorgestelde opheffing van dividendbelasting een teken aan de wand; die maakt de rijken alleen maar rijker.

NB: Vanavond komt Ans' kleindochter Nikita uit in 'The Batlles', de 2e ronde van The Voice of Holland.

Terug naar boven

Het planetenstelsel van de ster Kepler-90 vergeleken met dat van onze zon. De planeten zijn op schaal weergegeven, de afstanden niet (bron: Wikipedia)

Zaterdag 16-12-2017 

In al die jaren van grasduinen in de moderne fysica krijg ik steeds meer de indruk dat natuurkunde en kosmologie al ongeveer 20 jaar in stagnatie verkeren. De vorige eeuw was er een van revolutionaire ontdekkingen: de speciale en de algemene relativiteit, de quantummechanica, de uitdijing van het heelal (Hubble), de kosmische achtergrondstraling en tenslotte de versnelde uitdijing van het heelal in 1998. Sindsdien zijn er zeker wel resultaten geboekt, maar dan ging het niet om ontdekkingen die de fysica op zijn grondvesten deden schudden, maar om de bevestiging van eerder geformuleerde ideeën, zoals het Higgsdeeltje (CERN 2012) en zwaartekrachtgolven (Ligo 2015). Ideeën zijn er genoeg.

     Nieuwe theorieën zijn er genoeg (snaartheorie, donkere materie en donkere energie, inflatie na de oerknal, multiversumtheorie), maar ze mankeren experimentele bevestiging. De zware supersymmetrische deeltjes van de snaartheorie werden niet gevonden bij de hoogenergetische botsingen in de Large Hadron Collider. Naar donkere materie wordt naarstig gezocht, maar niemand weet hoe donkere energie eruit zou moeten zien en hoe je het zou moeten aantonen. Wat betreft de theorie van de supersnelle inflatie van het heelal direct na de explosieve geboorte van ons heelal, is het mogelijk dat de hevige trillingen in de ruimtetijd die de oerknal en de inflatie veroorzaakten, misschien te registreren zwaartegolfrestanten achterlieten. Voor de multiversumtheorie is bij de huidige stand van kennis en collider-technologie geen experimentele bevestiging mogelijk, hoewel bijvoorbeeld David Deutsch denkt van wel. Toch is er malaise: waarom komt de volgende wereldschokkende ontdekking maar niet?

Overigens denk ik dat de ontdekking van buitenaards leven in het heelal wel een revolutie zou betekenen, zij het niet in de fysica. Dat leven ook elders kon ontstaan en dat we misschien niet alleen in de kosmos zijn, zal voor velen buiten de wetenschap een schok zijn. Leven dat er heel anders uit kan zien, zelfs als het op koolstof gebaseerd is, omdat de evolutie door andere omstandigheden tot totaal andere ontwikkelingstrajecten leidt.

     Een dergelijke omtdekking lijkt me zeer nabij. De zoektocht naar exoplaneten wordt steeds intensiever. Deze week bracht het nieuws dat astronomen een achtste planeet ontdekten bij de zonachtige ster Kepler-90, die ruim 2500 lichtjaar van ons is verwijderd. Daarmee is dat planetenstelsel getalsmatig even groot als ons zonnestelsel (pllatje hierboevn). Ook hier zijn de kleinere, rotsachtige planeten de binnnenste (zij het niet in de leefbare zône), als gevolg van de bewegingswetten. De ontdekking werd gedaan door een zoekprogramma de oude waarnemingsresultaten van de Kepler-satelliet te laten doorzoeken. Het Kepler-archief bevat de helderheidsgegevens van meer dan 150.000 sterren, en die zullen allemaal de komende tijd nog eens door de software worden uitgevlooid.

     Dat is niet alles. In maart 2018, over drie maanden, brengt NASA de Transiting Exoplanet Survey Satellite (TESS) in een baan om de aarde. Die zal zeer grote aantallen exoplaneten weten op te sporen. In 2019 zal de James Webb Ruimtetelescoop (JWST) worden gelanceerd, de opvolger van de Hubble ruimtetescoop. JWST zal in staat zijn om in ongekend detail de atmosferen van exoplaneten te onderzoeken op sporen van leven in de grote hoeveelheden die TESS zal aanleveren. Waterdamp en hoge concentraties zuurstof zijn een smoking gun voor leven in een exo-atmosfeer. Als dat ergens wordt ontdekt, is het bij lange na niet een buitenaardse beschaving. Het meest waarschijnlijk is dat er microbieel leven op zo'n exoplaneet bestaat.

Toch is dat een revolutie omdat het aardse leven opeens niet meer bijzonder is. Veel wetenschappers denken dat het heelal vol leven is. Ze redeneren: als de wetten van de natuurkunde universeel zijn en in het hele heelal gelden, dan is dat ook zo voor de wetten van de biologie. Voor veel gelovigen is het wel een schok, want het staat niet in de Bijbel of in andere heilige boeken. Maar de geschiedenis heeft laten zien dat religies zich tenslotte aanpassen. Per slot zijn goden almachtig en draaien er de hand niet voor om om her en der in het heelal leven te stichten. Natuurlijk zullen er eindeloze debatten en schisma's komen over de vraag of Jezus nu wel of niet op al die werelden verscheen op één en hetzelfde tijdstip of dat hij ze achteenvolgens aandeed. En moest hij dan op al die ontelbare werelden aan het kruis genageld worden en sterven? De Messias als planeten-hopper, dat is niet te doen. Je lacht er misschien om, maar de Mormonen en de 7e-dags-adventisten schijnen dat echt te geloven. Of moet je zeggen dat zijn kruisdood op aarde ook voor de zondaren op al die andere werelden telt? En waarom kwam hij dan speciaal naar de aarde en niet elders? Enzovoorts.

Vanmorgen is het droog en half bewolkt. Het water in de haven is weer een stukje verder gezakt. Geen problemen met de lijnen van de boot dus. Gisteravond zagen op RTL4 - een kanaal dat we anders mijden als de pest - The Voice of Holland, waar Ans' kleindochter Nikita uitkwam in de tweede ronde, de 'Battles'. Het blijft een merkwaardig gebeuren, waarin de 'juryleden', gevestigde artiesten, met flinterdunne motiveringen kiezen welke kandidaten door mogen naar de derde ronde. In het geval van Nikita liet zangeres Anouk zelfs beide kandidaten uit haar eigen 'team' vallen, maar Ans' kleindochter werd daarna 'gestolen' door de zanger Waylon vanwege 'een engelachtige noot' die hij hoorde. Nikita zong namelijk wel goed, aldus Anouk, maar de performance was beroerd. Ze zou niet goed bewegen (terwijl ze nota bene al jaren aan ballet doet).

     Die Waylon kaapte haar dus galant. Hij kan het mooi zeggen: 'Het was of een zijden deken over me viel'. Daardoor doet ze nog mee, zij het op een soort schopstoel. In het programma krijgen emoties vrij spel; daarom vonden we het knap dat Nikita op stijlvolle manier niet verblikte of verbloosde bij de negatieve uitslag van haar battle. Haar moeder Barbara noemt haar altijd een ijskonijn. Op de sociale media staan gemengde reacties. Lees wat vanmorgen in AD Rivierenland stond.

De dag kent zonnige perioden en een enkele kille regenbui. Tessa komt langs met haar beide dochters. Even de stad in geweest, waar het gezellig is. Op de Peterbrug kom ik Ans' vriendein Ria P. tegen, die pas naar het Nonnenveld is verhuist. Bij de kerk van de Christengemeente halverwege de Gasthuisstraat delen mensen warme koffie of chocolademelk uit. Iemand speelt op een blokfluit. Bij Boekhandel De Mandarijn - jawel - ligt de biografie van de dichter Herman de Coninck van Thomas Eyskens ('Toen met een lijst van nu errond', Arbeiderspers, 2017). Ik kan er geen weerstand aan bieden. Ter compensatie van een licht schuldig gevoel koop ik twee mooie kerstcadeaus voor Anna, voor onder de kerstboom. Kan ze bijna tien dagen naar kijken zonder te weten wat het is. Zometeen rijd ik even naar Inge in Heukelum om wijn voor de feestdagen in te slaan. Bij terugkomst zijn Barbara, Jordin en Esri ook op bezoek. Gezellige drukte.

    Slecht nieuws. In Polen schaffen ze scheiding van machten af. De regering beheerst nu de benoemingen van de rechterlijke macht. De Europese Commissie gaat het aanpakken en kan als ultieme remedie het land zijn stemrecht ontnemen (de 'nucleaire optie'). In Oostenrijk komt een regering met de rechts-populistische FPÖ aan de macht. Als een van de eerste maatregelen wil men het rookverbod in de horeca afschaffen. Artsenverenigingen protesteren.  Terug naar boven

De stijging van de gemiddelde wereldtemperatuur 1950 - 2050. Satellietobservaties (in kleur) vergeleken met voorspellingen uit 1981 van J. Hansen et al. (in grijs; bron: RealClimate.org)

Zondag 17-12-2017

Het jaar 2017 gaat eindigen in de top-tien van warmste jaren sinds het begin van de metingen, meldt Weeronline. Alleen een flinke vorstperiode in de laatste helft van december zou dat nog kunnen verhinderen, maar de korte winterperiode van de afgelopen week is voorbij en de verwachting tot de jaarwisseling is zacht weer. Waarschijnlijk eindigt het jaar op de 10e plaats. De top-10 bestaat dan geheel uit jaren van na 1988. Meteorologen noemen het de klimaatsprong. Na eind jaren 80 is het klimaat in Nederland flink opgewarmd, vooral in de wintermaanden. In de top-10 vinden we 1989, 1990 en 1999. De andere jaren zijn allemaal afkomstig uit deze eeuw! De top-3 bestaat zelfs uit zeer recente jaren: 2006, 2007 en 2014.

     'De jaarlijkse economische groei van Nederland gaat de komende dertig jaar op aan de kosten van de energietransitie. Die kosten voor het overgaan van fossiele brandstoffen op hernieuwbare energie als zon en wind komen uiteindelijk terecht bij huishoudens', schreef De Volkskrant gisteren. Dat zei VVD-minister Eric Wiebes van Economische Zaken en Klimaat in de Tweede Kamer. Realisme? Natuurlijk moet het gebeuren. Het lijkt me om de wereld te redden flink mee te vallen, dat circa 1 tot 3 procent van het BBP (= 7 - tot 21 miljard euro) elk jaar nodig is om het einddoel van het kabinet te halen, gerelateerd aan de Parijse klimaatakkoorden: in 2050 moet Nederland vrijwel volledig zijn overgeschakeld op duurzame energie en moet de uitstoot van broeikasgassen nihil zijn. Maar ik moet het nog zien.

     En wie betaalt het allemaal? De burgers uiteraard, wie anders? Via hogere belastingen en hogere prijzen. De vervuilers moeten weliswaar formeel betalen, maar bedrijven rekenen de hogere lasten immers door in hun prijzen. Besef echter wel dat de kosten enorm veel hoger zullen zijn als we de klimaatdoelstelling niet halen. Niet onwaarschijnlijk is dat al deze inspanningen zelfs onvoldoende zullen zijn om de opwarming in 2100 tot 1,5 - 2 graden Celsius te beperken. De vijf meest vervuilende energiecentrales, de kolencentrales, gaan bijvoorbeeld pas 'uiterlijk' 2030 dicht. De opwarming is nu al 1 graad Celsius (vanaf 1850 ruim 01 graad/jaar) en versnelde na de 'klimaatsprong' eind jaren 90 tot ruim 0,16 graad/jaar.

Soms is het nuttig om eens terug in de tijd te gaan. In 1981 bekommerde vrijwel niemand zich om klimaat of opwarming. Er waren zelfs wetenschappers die toen een nieuwe ijstijd aankondigden, herinner ik me. In de zomer van 1981 publiceerde Science een 10-pagina groot artikel van zeven klimaatwetenschappers van NASA. Op basis van de trends in honderd jaar wereldtemperatuur (over 1880 - 1980) ontwikkelden ze voorspellingen tot het eind van de 21e eeuw. In het 'bussiness-as-usual scenario', zonder enige reductie van broeikasgassen, zou de gemiddelde wereldtemperatuur in het jaar 2100 ruim drie graden hoger zijn dan in 1950. De klimaatsite RealClimate.org publiceerde dit jaar een vergelijking van hun voorspelling van 36 jaar geleden met de satellietobservaties sindsdien. Model versus werkelijkheid. De tabel staat hierboven. Je ziet dat de toenmalige voorspelling zo'n 30% beneden de observaties ligt. Die zijn zelfs hoger dan het meest sombere scenario, waarin de broeikasgasuitstoot blijft groeien en in 2100 de temperatuur 4,5 graden Celsius boven 1950 komt te liggen. (NB: dat laatste deel van de voorspelling is hier niet weergegeven. Die staat wel in het geciteerde artikel). De werkelijkheid overtreft de voorspelling van ruim 35 jaar geleden. Later kwamen er betere en preciezere prognoses, met name van het IPCC. Ik toon de vergelijking niet om mensen somber te maken, maar om de absolute noodzaak te benadrukken de broeikasgasuitstoot snel en zeer drastisch terug te brengen tot nul.

Vanmorgen begint een windstille, zonnige zondag. Vannacht was er licht vorst. In het land zijn er veel ongelukken door de gladheid. Vanaochtend geldt code aranje van het KNMI. Ik glibber naar de boot om de kerstverlichting uit te zetten. Dat doe ik dagelijks, tegen de schemering zet ik het weer aan. Later zitten er  veel vissers in de zon op de steigers en lopen er veel wandelaars over de sluis.

     Morgen geen sport. Ik ga naar de begrafenis van een vroegere studievriend, Henk van W. met wie ik in 1968/1969 in het bestuur van de Utrechtse Studenten Faculteiten (USF) zat, de grondraad die in juni 1969 de bezetting van het Academiegebouw op het Domplein organiseerde. Zie deel 1 van mij romancyclus. Henk werd 75. Terug naar boven

Henk van Wilpe (1942 - 2017)

Maandag 18-12-2017

Om half tien rijd ik met het autootje naar Utrecht. De gebruikelijke file op de A27 is juist opgelost. Gelukkig kon ik mijn afspraak met de mondhygieniste van vandaag verzetten naar half zeven vanavond. Ik zou de begrafenis van mijn oude maat Henk van W. beslist niet willen missen. Om kwart over tien parkeer ik bij de begraafplaats Tolsteeg, naast de vroegere rondweg aan de oostkant van de stad.

    In de ontvangstzaal wachten ongeveer zestig mensen. Ik zie meteen twee oude vrienden, Frans A. en Fred M. We zijn duidelijk de enigen uit de tijd, eind jaren 60, toen we in de Studentenvakbeweging in Utrecht zaten, en (behoudens Fred) deel uitmaakte van het eerste linkse bestuur van de Utrechtse grondraad USF (Utrechtse Studenten Faculteiten, tegenwoordig Vidius). In de zaal gaan we met zijn drieën op een rijtje zitten. Allen boven de 70. We kijken naar boven, naar de beroemde muurschildering van M.C. Escher waar deze zaal beroemd om is ('Perpetuüm mobile', 1958). Van de andere aanwezigen kennen we eigenlijk niemand. Er waren er meer uit onze tijd uitgenodigd, maar dat was kort tevoren, niemand kon zich zo snel vrijmaken. Linksvoor zitten Henks vrouw en zijn twee zonen. Nota bene een tweeling, die zonen, en nog tweeëiig ook. Een ervan houdt een mooi persoonlijk toespraakje, waaruit je kunt opmaken dat Henk beslist een dierbare vader is geweest. Het ontroert me. Veel geluk met zijn gezondheid had Henk nooit: er is denk ik haast geen ziekte te noemen die hij niet heeft gehad. Toch 75 geworden, en dat op een voortdurend blijmoedige en optimistische manier. Inderdaad: Henk was een vrolijk mens.

Dierbare tijden, die USF-jaren. Ons bestuur leidde de eerste bezetting van het Academiegebouw aan het Domplein in juni 1969. Zie verder deel 1 van mijn romancyclus. Henk was Secretaris Sociaal in dat bestuur. Hij nam zijn taak heel serieus en bezat een verbazende commerciële inventiviteit om voor USF-leden hoge kortingen te versieren bij allerlei bedrijven, met als gevolg dat het USF-lidmaatschap in trek was bij Utrechtse studenten. Zijn nieuwste voordeelarrangementen kondigde hij aan met dat onweerstaanbare, licht kakkineuze Haagse accent van hem, vele jaren voor die andere zakenlieden Tedje van S. & F. Jacobse het populariseerden. Henk zag er altijd keurig uit. Net als voorzitter Willibrord de Gr. en penningmeester Jord R. droeg hij steevast een colbert met wit overhemd en stropdas. Frans en ik staken er schamel bij af met onze - eh - meer arbeideristische outfit.

     Later, na dat onvergetelijke USF-jaar, schreef ik met ons beider kameraad Henk B., krachtige en onleesbare artikelen in het lokale studentenblad Trophonios over de marxistische theorie van de totaalarbeider. Voor ingewijden: de Krahl/Schmierer discussie die de linkse studentegelederen teisterde, over de vraag of je wel kon afstuderen en tot de linkse elite toetreden, of dat je de studie moest staken, individueel klasseverraad moest plegen en in een fabriek moest gaan wereken. Henk van W., die met Henk B. een piepklein huisje deelde, zag het meewarig aan en voorzag ons van bier en dik met knoflookpaté belegde sneden roggebrood. Met extra vers gesneden knoflook erop. Geen van ons drieën pleegde ooit klasseverrraad.

     Het leven dreef ons uiteen, maar de laatste tien jaar zagen we elkaar af en toe weer. Hij kwam trouw naar mijn boekpresentaties. Henk was nog steeds de zwierige, goedgeluimde en goedgeklede Hagenaar. Hij had nog altijd die mooie sik, inmiddels grijs geworden. Ik noemde hem vroeger al Velasquez, herinner ik me. Voor de laatste keer zag ik hem begin oktober vorig jaar, in Amsterdam bij de crematie van Henk B. Ziek, maar onverslaanbaar en als vanzelfsprekend van de partij. Nog één keer deelden we met genoegen onze herinneringen.

Na de teraardebestellig praatten Frans, Fred en ik na bij de koffie. We zouden toch gauw weer eens moeten afspreken, zeggen we. Ik neem op me het te arrangeren. We condoleren de weduwe en de twee zonen. Aardige jongens. Yvonne, de weduwe van Henk B., is er ook. Tja, een begrafenis is op onze leeftijd nu eenmaal de meest gerede gelegenheid om mensen terug te zien.

     Na afloop breng ik Frans naar het station. Ik moet na de jaarwisseling werkelijk regelen dat we elkaar weer ontmoeten. Het kan zomaar voorbij zijn. Op de terugweg peins ik over Henk van W. 'Wilpe' noemde ik hem altijd, zijn achternaam, ter onderscheiding van de andere Henk. De wereld is hem kwijt; wat stom van de wereld.

Thuis. Anna is er niet, want ze heeft oppasmiddag bij Tessa. Ik loop naar de boot. De kerstverlichting is uit. Weer kortsluiting. Er blijkt toch water in de plastic vuilniszak gedrongen te zijn, die ik toch heel zorgvuldig om de kabelhaspel had gespannen. Zak weg en de haspel omgekeerd en stevig aan de mastvoet opgehangen, zodat de beide stekkers niet nat kunnen worden. Zonder zak. Lezers schrijven dat ik er een schemerschakelaar aan moet zetten, dat begrijp ik, maar het is lastig want ik zou er twee moeten aankoppelen en ik vind het overigens niet vervelend om 's ochtens en 's avonds er even heen te lopen om ze resp. uit en aan te zetten. Het is immers vlakbij. Zometeen dus naar de mondhygiëniste. Terug naar boven

De hyperboolvormige baan van "Oumuamua door de binnenste delen van het zonnestelstel (bron: Wikipedia)

Dinsdag 19-12-2017

Wetenschap is vóór alles georganiseerde twijfel. Geen enkele theorie, hypothese of veronderstelling staat definitief vast. Nu is dat het geval met het langwerpige brokstuk 'Oumuamua dat in oktober vanuit het heelal door de binnenste regionen van ons zonnestelsel scheerde (lees hier en hier). Het sigaarvormige object leek uit de richting van het sterrenbeeld Lier afkomstig. Er werd zelfs op enkele radiobanden een luisteractie op touw gezet door Breakthrough Initiatives, want je weet nooit, misschien droeg het merkwaardige projectiel wel een radiobaken van intelligente oorsprong met zich mee. Maar die luistercampagne leverde niets op. In Nature Astronomy schrijven sterrenkundigen nu echter ook dat het misschien toch geen rotsachtig object is, maar een ijsachtige komeet is, die vermoedelijk wel van buiten ons zonnestelsel komt. OK, zo werkt wetenschap.

Een rustige, overwegend bewolkte dag. Anna heeft oppasdag bij Tessa en vertrekt al vroeg op de fiets. Ik ga braaf sporten omdat ik gisteren niet geweest ben. Daarna installeer ik een nieuw spotje bovenin de boekenkast in de woonkamer. Nog meer sfeer. het vergt veel gaatsjes boren, want de beddrading moet natuurlijk uit het zicht zijn. Lekker muziekje erbij plus ons vogeltje, dat zich heftig inspant om er bovenuit te komen. Uiteraard zal ik vanavond niets zeggen als Anna thuiskomt. Kijken hoelang het duurt voor ze het ziet. Terug naar boven

Artists' image: botsing van twee neutronensterren.In het raster van de ruimtetijd zie je de zwaartekrachtgolven.Loodrecht erop twee scherpe bundels van gammastraling. De botsing duurt maar een minieme fractie van een seconde(bron: geciteerd artikel)

Woensdag 20-12-2017

De zwaartekracht is geen (natuur)kracht. Ik schreef er regelmatig over (o.a. hier, hier en hier). Het feit dat materie aangetrokken wordt door andere materie wordt volkomen verklaard door de kromming van de ruimtetijd, die materie (en energie) veroorzaken. Dat is waarschijnlijk de reden dat het graviton nooit werd gevonden, het hypothetische deeltje dat de zwaartekracht zou moeten overbrengen. Bovendien verschillen de theoretici van mening over de vraag of het graviton wel of geen miniem kleine massa zou hebben. De andere drie natuurkrachten hebben ieder een of meer van die krachtoverbrengende deeltjes: de sterke kracht het gluon, de zwakke kracht de W- en Z-bosonen en de electromagnetische kracht het foton.

     Nu er sinds anderhalf jaar op verschillende plaatsen ter wereld zwaartekrachtgolven waargenomen kunnen worden, is er een mogelijkheid om verder te komen. Op 17 augustus jl. nam men de zwaartekrachtgolven waar, die ontstonden door een botsing tussen twee neutronensterren op 130 miljoen lichtjaren afstand. Botsende zwarte gaten veroorzaken ook zwaartekrachtgolven, maar zenden geen licht uit (licht = electromagnetische straling). Botsende neutronensterren wél en dat geeft de mogelijkheden om electromagnetische golven en zwaartekrachtgolven te vergelijken, bijvoorbeeld qua snelheid. In de Physical Review Letters publiceren fysici van het Lawrence Berkeley National Laboratory erover. het blijkt dat beide golffronten van de botsing exact tegelijk op aarde arriveerden. Aangezien licht zich verplaatst met de lichtsnelheid, moeten de zwaartekrachtgolven dus ook de lichtsnelheid gehad hebben. Dat zou betekenen - als ik het goed snap - dat een graviton zich net als een foton met de lichtsnelheid kan verplaatsen en dat kunnen alleen deeltjes die een rustmassa van nul hebben. Om een graviton tot de lichtsnelheid te versnellen zou zelfs bij een minieme rustmassa een oneindige hoeveelheid energie vereist zijn - en dat kan niet. Dus het graviton bestaat waarschijnlijk niet.

     De observaties betekenen ook dat de mysterieuze donkere energie, die verantwoordelijk is voor de versnelde uitdijing van het heelal sinds 7 miljard jaar, overal in het heelal een constante waarde heeft. Het gevolg is dat een aantal theorieën over donkere energie niet kunnen kloppen en dat het meer lijkt op de fameuze kosmologische constante van Einstein (die hijzelf destijds verwierp, 'de grootste blunder uit mijn loopbaan'). Binnen de quantumfysica is de kosmologische constante gelijk aan de energie-inhoud van het vacuüm. Die is niet nul en door die vacuüm-energie kunnen er voortdurend virtuele deeltjes in en uit het vacuüm de werkelijkheid in springen. Sommigen denken dat het een druk veroorzaakt op het heelal, die de versnelde uitdijing aandrijft. Die visie is echter zeer omstreden want het zou in strijd zijn - geloof ik - met de fundamentele behoudswetten, tenzij de extra energie kan worden ontleend aan een ander universum. Dan zit je midden in de multiversum-hypothese.

Anna zag gisteravond het nieuwe spotje aan de boekenkast in de kamer inderdaad niet. Dus verklapte ik het tenslotte. Vandaag is het de hele dag licht nevelig en licht miezerig. Zeurweer, maar niet koud.

     's Middgs naar het zesde en laatste KLU-college over Moderne Kunst. Pop-art deze keer: o.a. Rauschenberg, Warhol, Lichtenstein, Oldenburg in de VS, Hamilton, Blake, Hockney en Katz in de UK en Wim T. Schippers bij ons. Boeiend!

De Europese Commissie zet artikel 7 in tegen lidstaat Polen, vanwege de aantasting van de scheiding der machten. Trecht, politieke bemoeienis met de rechterlijke macht is in strijd met de grondrechten van de EU. De 'nucleaire optie', het zwaarste middel waardoor Polen zijn stemrecht kan verliezen. Er is vier/vijfde meerderheid voor zo'n besluit nodig. Dat is minimaal 22 stemmen. Je kunt erop rekenenen dat Hongarije's Orban en consorten (Tsjechië, Slowakije) het zo moeilijk mogelijk zullen maken. Dan is de EU werkelijk in last. Terug naar boven

Kanalen op Mars. Foto van een Marsglobe van Percival Lowell, circa 1900.

Donderdag 21-12-2017

'Op de planeet Mars zijn kanalen', zei iemand eind jaren 50 tegen me. Wie dat was, weet ik niet meer? Mijn vader? Een meester op de lagere school? Feit is dat mensen decennia lang hebben geloofd dat ze er waren, kunstmatige kanalen, gegraven door Marsbewoners om met smeltwater van de poolkappen de dorre gebieden bij de evenaar te bevloeien. Het idee werd het eerst geopperd in 1877 door de Italiaanse astronoom Giovanni Schiaparelli (1835 -1910), die ze in het Italiaans canali noemde, later abusievelijk in het Engels vertaald als canals. Zo ontstond het idee dat het om kunstmatige, gegraven kanalen ging, terwijl Schiaparelli juist waterlopen met een natuurlijke oorsprong bedoelde. Maar toen was de publieke verbeelding al op hol geslagen.

     Het idee werd vooral opgepakt door de Amerikaanse amateur-astronoom Percival Lowell (1855 - 1916) en de Franse astronoom Camille Flammarion (1842 - 1925). Beiden waren bijzonder populair en hun boeken haalden grote oplagen. Van de laatste vond ik een Nederlandse vertaling van zijn bekendste werk 'La pluralité des mondes habités' uit 1862 onder de titel 'Zijn de hemellichamen bewoond?'. De vertaling is de 3e druk uit 1923 en hij is van prof.dr. H. Blink, hoogleraar economische geografie te Wageningen. Met platen. (Blink gaf ondermeer Prinses Wilhelmina les in de 'kosmografie'). Helaas zit er bij de platen niet een mooie van de Marskanalen. Daarom plaats ik er hierboven een van Lowell uit de jaren rond 1900. Nog lang nadien geloofden tallozen dat Mars, Venus en andere hemellichamen bewoond waren. Toch bewezen de Britse amateur-astronoom Joseph E. Evans en de professionele sterrenkundige Edward W. Maunder (inderdaad de man van het meteorologische Maunder Minimum) al in 1903 dat het bij de kanalen op Mars om een optische illusie ging. Het scheidend vermogen van de telescopen van Lowell en Flammarion was veel te gering om dergelijke details te kunnen zien. Ondanks dat betere telescopen later uitwezen dat de Marskanalen niet bestonden, bleef het idee bij het grote publiek bestaan tot in de jaren 60.

     Grappig is dat de opvatting van het bewoonbare heelal zulke grote omslagen heeft gehad. In de 19e eeuw meenden velen dat er overal om ons heen buitenaardse beschavingen bestonden. Flammarion schrijft in zijn Pluralité: 'Indien de natuur de ruimte met bewoonbare werelden heeft bezaaid, dan is het niet om er eeuwige eenzaamheid van te maken.' Halverweg de vorige eeuw overheerste juist de tegenovergestelde gedachte, dat de mensheid alleen was in een kil en onherbergzaam universum. Jacques Monod, biochemicus, Nobelprijswinnaar en de geestelijk mentor van mijn adolescentenjaren, schreef in 1970 in zijn 'Le Hasard et la Nécessité': 'De oude verbintenis is verbroken. De mens weet eindelijk dat hij alleen staat in de oneindige onverschilligheid van het heelal, waaruit hij toevallig is opgerezen.' Nu er tegenwoordig duizenden en straks tienduizenden en waarschijnlijk miljoenen exoplaneten en hele planetenstelsels worden ontdekt, staat de verwachting weer centraal dat het heelal bruist van leven.

Gisteravond knus gegeten bij Mykonos op de Langendijk. Gezellig samen in de serre met uitzicht op de Appeldijk. Vandaag een grijze dag zonder wind. De donkere dagen voor Kerstmis. Het is trouwens ook de kortste dag. De winterwende. We sporten op Oost en en bezoeken de slager. De rest van de inkopen voor de kerstdagen doen we wel in de binnenstad. 's Middags krijgt Anna haar jeugdvriendin Jannie op bezoek en Tessa en Vajèn komen in de oven (knak)worstenbroodjes bakken voor de Kerst.

     Verkiezingen in Catalonië voor een nieuw regioparlement. De sfeer is rustig, er staan lange rijen voor de stembureaus. Men verwacht dat 80 procent van de 5,5 miljoen kiesgerechtigden gaat stemmen. De grens tussen Spanje en Frankrijk wordt door de Spaanse politie extra goed bewaakt, om te voorkomen dat de gevluchte ex-premier Puigdemont in Catalonië opduikt. Mocht hij dat doen, dan wordt hij meteen gearresteerd. Mijn hoop is dat de hoge opkomst resulteert in een duidelijk verlies voor de separatisten. Terug naar boven

Enkel opwarming, nauwelijks ter wereld blauwe of witte gebieden. NB: de poolgebieden zitten er niet bij. Daar gaat de opwarming nog veel sneller.

Vrijdag 22-12-2017

De Catalaanse separatisten hebben gisteren helaas toch een kleine meerderheid gehaald. De partij Ciudadanos, die bij Spanje wil blijven, werd overigens de grootste. De hele operette kan opnieuw beginnen, inclusief het oppakken bij de grens van ex-premier Puigdemont door de Spaanse regering. Drama op komst, en dat zal hij uitbuiten.

2017 zal zeer waarschijnlijk wereldwijd het op één na (2016) warmste jaar worden ooit gemeten. 'Dat is extra bijzonder, omdat geen sprake is geweest van een El Niño. Dankzij dit natuurverschijnsel werden vorig jaar veel warmterecords verpletterd', meldt Weeronline. Sinds dit najaar is er zelfs een La Niña, waarbij de temperaturen wereldwijd lager dan gemmiddeld zouden moeten zijn. De warmtekaart voor de wereld toont over januari - november 2017 nauwelijks blauwe (koelere) plekken (zie hierboven). Ook in Nederland komt het jaar in de top-10 warmste jaren sinds het begin van de metingen en zitten we bijna een graad boven de norm. De site verwacht dat een CO₂-concentratie boven 450 ppm 'gevaarlijk' zal worden (nu is het circa 403 - 407 ppm). Waar ze dat precies op baseert wordt niet vermeld. De gemiddelde wereldtemperatuur zou dan meer dan 2 graden Celsius boven het pre-industriële niveau komen. De site schrijft wel dat het ook beneden die 2 graden al gevaarlijk kan zijn. In 2017 waren er extreem veel natuurrampen, zoals orkanen, droogtes, hittegolven, bosbranden en overstromingen.

     Alsof er niets aan de hand is besloot de VS-president Trump dat er naar olie en gas geboord mag worden in een natuurgebied in Alaska. Hij ziet klimaatverandering niet meer als bedreiging van de nationale veiligheid en hij liet de gangen natrekken van kritische milieuambtenaren.

     Juist deze maand publiceert Nature een artikel 'Greater future global warming inferred from Earth’s recent energy budget', waarin klimaatwetenschappers Brown en Caldeira (Carnegie Institution of Science) vergeleken waarnemingen van de wereldwijde stralingsbalans door satellieten van CERES met modelsimulaties. En ze vergeleken modellen onderling. 'Modellen die in dit onderzoek het beste overeenkomen met de waarnemingen blijken steeds een vrij hoge klimaatgevoeligheid berekenen. Dat zou er dus op wijzen dat de ondergrens van de invloed van de mens op het klimaat, zoals die bijvoorbeeld in IPCC-rapporten wordt gegeven, naar boven bijgesteld kan worden. Dit onderzoek wijst op een versterkend effect van bewolking op opwarming, in klimaatjargon: een positieve feedback', schrijft Hans Custers op het weblog Klimaatverandering erover. In meerdere onderzoeken naar de invloed van bewolking worden de laatste jaren dezelfde conclusies getrokken. Vroeger meende ik dat de witte bovenzijde van bewolking de albedo verhoogde en zonnestraling terugkaatste, waardoor de opwarming verminderde. Maar wolken nemen de warmteuitstraling van de aarde zelf ook op en dat verwarmt de atmosfeer. Er zijn meerdere factoren die het saldo van de stralingsbalans erg ingewikkeld maken, zoals verdamping en de verschillende golflengtes van de in- en uitgaande straling (zoals iedere radio-amateur weet). Nu blijkt steeds meer dat het saldo een postitieve feedback oplevert en dat geeft te denken.

     Er staat ons mogelijk een nieuwe dip in de zonneactiviteit te wachten. De activiteit van de zon is sinds september sterk afgenomen. De plotselinge afname van het aantal zonnevlekken kan erop wijzen dat het volgende zonneminimum op het punt van beginnen staat. In dat geval heeft de huidige cyclus, die in december 2008 is begonnen, maar krap tien jaar geduurd. De gemiddelde duur is elf jaar. Het kan tijdelijk dempend werken op de opwarming van de aarde, maar na verloop van het minimum veert de opwarming van de aarde weer sterk op. Het zal dan circa 2030 zijn. Of wij dat nog meemaken is in nevelen gehuld.

Gisteravond belde Bas van Fantasea Divers in Woudrichem. Dat is de duikclub waar ik ruim tien jaar geleden mijn PADI-brevet haalde. Ik had contact gezocht omdat de Gorcumse Duikclub alsmaar niets liet horen. Morgen om twaalf uur gaan ze pogen om het horloge van mijn vader op te duiken.

     Vanmorgen wordt het laat licht. Gedurende de ochtend wordt het steeds mistiger. De dag is met een temperatuur van rond de 10 graden veel te warm voor de tijd van het jaar. Het blijft nevelig. We gaan de stad in en sjouwen een uur later onze kerstboodschappen naar huis. Erg druk was het overigens niet.

     In de middag trekt de nevel eindelijk weg. Anna gaat op bezoek bij een vriendin aan de Schuttersgracht. Vanavond ga ik naar een orgelconcert in de Grote Kerk. Terug naar boven

Loes en de andere duiker van Fantasea Divers bij de Dulce. Vanaf het voordek kijkt Bas toe. Helaas vonden ze mijn horloge niet.

Zaterdag 23-12-2017

Gisteravond naar het orgelconcert van stadsorganist Gerben Budding in de Grote Kerk. Een kerstconcert. Ik loop ik door de mistge avomnd langs de kunstijsbaan voor het stadhuis. Kinderen zwieren over het ijs, ouders kijken vanaf de kant toe. In de kerk zitten zo'n vijftig, zestig mensen. Budding begint met een strakke uitvoering van het Praeludium en fuga BWV 543 van Bach, met ertussen het koraalvoorspel 'Nun komm' der Heiden Heiland' BWV 599. Een paar banken voor me zit een gezin: man, vrouw met haar in strak knotje, en twee kleine meisjes. Het is wat voor kinderen om zo'n heel concert stil te zitten. De kleinste vlijt af en toe het hoofdje tegen de schouder van haar massieve vader. De volgende stukken zijn kerststukken van Louis Claude 'd Aquin, de dit jaar gestorven Nederlandse organist en componist Henk Klop en een overweldigend stuk uit de 'Nativité du Seigneur' van Olivier Messiaen. Nerveuze muziek. Ik staar door de hoge kerkgewelven en zie opeens de kerstverlichting van mijn boot voor me: hoe ontelbare electronen achter elkaar aanjagen en op en neer schieten door de lange lichtenlijnen. Merkwaardig. Daarna stukken van de Nederlander Willem Mudde (die volgens sommigen in de oorlog fout was) en de Fransman Louis Vierne, waaronder de Finale uit diens Symphonie I en ré mineur. Even na negen uur is het alweer afgelopen. Gelukkig voor dat kleine meisje, denk ik, en loop door de mist terug. De nevel is vermengd met de stank van uitlaatgassen en de dikke walm van open haarden. Zeer ongezonde lucht.

Het is opnieuw een donkere, grijze dag. Om twaalf uur treffen we Bas & Loes van Fantasea Divers uit Woudrichem op de 3e Waterkering OZ. Ze hebben nog een ander lid meegenomen. Hij en Loes trekken hun wetsuits aan (foto hier) en gaan achter de boot te water. Geen lolletje, het water is maar 5 graden. Tussen ons en de buurboot speuren ze de bodem af (foto hierboven). Het is 2.70 meter diep. Zicht is er nauwelijks, het water is erg troebel. De bodem heeft een dikke laag geelbruine modder. Na een kwartier geven ze het op, het is geen doen. Helaas! Ik moet het horloge als verloren beschouwen. Bij ons thuis warmen ze zich met koffie op. Overigens zag Bas aan dek het schepenradje van de windmeter liggen, dat van bovenuit de mast naar beneden gevallen was. Ook breekt het palletje af waarmee je het inzetstuk van de doorstap van de kuip naar het zwemplatform vastzet. Klusjes voor het voorjaar.

Een rustige middag eindigt met een vroeg invallende schemering. Vanavond op bezoek bij Wiger & Arina. De gemeenschappelijke buren Joke & Lourens komen ook. Terug naar boven

Kerstgroet van de Japanse kunstenaar Shuzo Azuchi Gulliver. Ik krijg er elk jaar een.

Zondag 24-12-2017

Hij is er weer, de jaarlijkse kerstgroet per email van de Japanse kunstenaar Shuzo Azuchi Gulliver (zie hierboven). Van augustus tot oktober 1992 nam hij deel aan de kunstmanifestatie BRAIN/Internal Affairs in de oudbouw van het Beatrixziekenhuis. Zijn bijdrage was opgesteld in een van operatiekamers op de eerste verdieping. Bij die gelegenheid tekenden we een contract waarin bepaalt wordt dat ik na mijn dood hem mijn hypofyse ter beschikking stel. Toen kon het me weinig schelen, ik was 45, nu vind ik het maar een gedoe. Als je er meer over wilt weten: lees hier. We hebben deze leeftijd en in feite zitten we gewoon op elkaars dood te wachten. Ik hoop eigenlijk dat hij eerder sterft, dan hoeft die hele poespas niet. Maar blijkens zijn kerstgroet leeft hij nog. Op dit moment neemt hij zelfs deel aan een expositie in Gent 'I am also quantum'. Daar is ondermeer het object dat op de kerstgroet hiernaast staat afgebeeld en dat sterk aan een vreemde emoji of een obscuur elementair deeltje doet denken.

De dag voor Kerstmis is grijs, somber en zacht. In bijna 30 jaar is het weer in deze tijd van het jaar niet zo somber geweest. Volgens Weerplaza hebben mensen in sommige delen van het land al een week lang geen zon meer gezien. Ook de laatste dag van het jaar belooft veel te warm te worden voor de tijd van het jaar.

     Rustige middag. Ik lees de klassieke monografie van Stephen J. Dick 'Life on other worlds' uit 1998 (Cambrige University Press). NOSNieuws brengt berichten over nieuwe missies in het nabije planetenstelsel: missies naar de maan en naar Mars, een permanent bemand ruimtestation in een baan om de maan, Deep Space Gateway. Goed dat het gebeurt, als de wereld ergens mee vooruit gaat, is het wetenschap.

     Straks kerstavond. We gaan lekker eten en elkaars kerstcadeautjes uitpakken - alsof er niets aan de hand is. Want niets of niemand garandeert dat we hier volgend jaar weer zullen zitten. Terug naar boven  

Maandag 25-12-2017, 1e Kerstdag

BEKNOPTE BESCHOUWING OVER LICHT

We maken licht om te zien.

In het siluur maakten ze licht om het siluur te zien.

In het diluvium maakten ze licht om het diluvium te zien.

In Troje maakten ze licht om Troje te zien.

Zo ontdekten ze de Grieken om hen heen.

In de verlichting maakten ze licht om de verlichting te zien.

Dat is ook nu het geval.

Er zijn zelfs

nieuwe soorten ontstaan, bijv. vuurvliegjes,

en beroepen, bijv. fakkeldragers.

Veel energie wprdt omgezet in licht,

elektrisch en chemisch, mechanisch en biologisch.

Ook een batterijtje komen we soms tegen.

Zoveel licht is ontwikkeld dat we om de hoek kunnen zien,

dat we in onze maag kunnen zien,

dat we kunnen zien in de kleinste wortels van de nacht.

Niet dat het zo'n pretje is,

zien.

Maar we moeten kunnen zien om

licht te maken,

           licht,

                   licht

tot we allemaal blind zijn.

(Uit: Miroslav Holub - 'De geboorte van Sisyphus', vert. Jana Beranová, De Bezige Bij, 2008)

Terug naar boven

Kerstmis 2017, de Lingehaven met onze Dulce.

Dinsdag 26-12-2017, 2e Kerstdag

Het is een vreemde, warme kerst (foto hierboven en nog twee hier). Gisteravond woei het hard uit het zuidwesten. Vanmorgen is het nog steeds winderig en regent het een tijd. We hadden vannacht twee logees, Katharina V. en Martina K. uit Tsjechië (foto hier). Gezellig. Kate is de moeder van Anna's kleinkinderen Liam en Caelan. Die zijn deze kerstdagen bij hun vader Derrick (zoon van Anna) en zijn vrouw Nicky in Oostzaan. We zullen ze morgen zien, als we onze familiekerst vieren bij Barbara thuis. Dan komen mijn eigen kinderen ook. Het is wat behelpen, want we hebben geen logeerkamer. De beide dames slapen in de woonkamer, een op een matras, de ander op de bank. De vorige dagen logeerden ze bij Barbara, de volgende dagen bij Tessa. Daarna rijden ze met de twee jongens in één dag terug naar Tsjechië.

Vanaf negen uur wordt het droog en volgen er steeds meer zonnige periodes. De dames vertrekken na het ontbijt naar hun volgende logeeradres. We ruimen de boel op en de geliefde staat urenlang in de keuken te koken voor de familiekerst van morgen.

Lezen in de dikke bloemlezing met vertaalde poëzie van Miroslav Holub. De dames uit Tsjechië kenden hun landgenoot overigens niet. Om op deze 2e kerstdag toch in termen van wetenschap te blijven vertoeven:

BEKNOPTE BESCHOUWING OVER DE RELATIVITEITSTHEORIE

Albert Einstein in gesprek -

   (Knowledge is discovering

   what to say) - in gesprek dus

   met Paul Valéry,

   werd gevraagd:

Meneer Einstein, hoe doet u dat nu

   met uw gedachten? Noteert u die

   zodra ze in u opkomen? Of pas

   's avonds? Of 's ochtends?

Albert Einstein antwoordde:

   Meneer Valéry, in ons vak

   zijn gedachten zo zeldzaam

   dat als eentje zich al aandient

   je die beslist niet vergeet.

Ook niet na een jaar.

(Uit: Miroslav Holub, 'De geboorte van Sisyphus', vert. Jana Beranová, De Bezige Bij, 2008).

Ik heb natuurlijk de neiging om ergens op te willen zoeken of het gedicht een historische basis heeft, of de beide heren inderdaad ooit zo'n gesprek voerden. In de populaire biografie van Walter Isaacson komt de Franse dichter niet voor, en ook niet in de wetenschappelijke biografie van Abraham Pais ('Subtle is the Lord', Oxford University Press, 1982). Tenslotte vind ik hem terug in 'A Short History Of Nearly Everything', het bekende boek van Bill Bryson uit 2003 (Ned. vert. Atlas, 2004). Lees hier. Verder zoekend blijkt dat Valéry in 1929 in Parijs twee lezingen van Einsteiun bijwoonde (in: Paul Gifford and Brian Stimpson, 'Reading Paul Valéry', Cambridge University Press, 1999). Vooral over het tweede college, dat handelde over de algemene relativiteit, was de Franse dichter erg enthousiast. Het bezorgde hem 'a powerful, even intoxicating sense of the unity of nature'.  Maar hij vond Einstein ook naïef in zijn drang om alles te verklaren. Overigens noteerde Valéry zelf dwangmatig iedere dag zijn eigen invallen en gedachten, terwijl Einstein zei dat hijzelf in zijn hele leven maar twee gedachten had die de moeite van het opschrijven waard waren.

    Maar vond het gesprek wel plaats? Dat blijkt te vinden: in zijn boek over kernfysicus Leo Szilard 'Genius in the Shadows' (Skyhorse, 1992) vertelt William Lanouette dat het zich afspeelde op een van de theepartijen die de fysisch-chemicus Jean Baptiste Perrin elke maandagmiddag in de jaren 20 van de vorige eeuw op zijn laboratorium aan de Sorbonne hield. Einstein en Valéry bezochten die. Een datum noemt Lanouette niet. Terug naar boven

Woensdag 27-12-2017

De laatste dagen van het jaar. Vanmorgen regen. Sinds gisteren passeerden er drie fronten. De barometer staat ongebruikelijk laag. Zie hierboven de barograaf van hedenmorgen. Het wordt de komende dagen kort even wat kouder met regen en natte sneeuw, maar de jaarwisseling zelf zal boven tien graden Celsius liggen, aldus Weeronline.

     Oudejaarsgedachten. Nieuwe onderzoeken wijzen uit dat de opwarming van het klimaat ernstger gevolgen zal hebben dan waar o.a. het IPCC drie jaar geleden voor waarschuwde. De effecten zullen zich ook eerder voordoen dan gedacht, in de vorm van extremer weer. Hier vind je een overzicht uit het decembernummer van InsideClimateNews.org, ik heb geen zin om het samen te vatten. Je wordt er alleen maar chagrijnig van.

Eskapismus. Vannacht heb ik Horizon Zero Dawn uitgespeeld. Het eindspel is prachtig. Ook leuk: je kunt verder spelen op het niveau dat je bereikt hebt. In mijn geval level 57. daarvoor zijn twee mogelijkheden: Game over +, waarbij je opnieuw begint met al je vaardigheden plus wat nieuwe opties. De andere is verderdaan na het eindspel en de alle resterende opdrachten en klusjers uitvoeren, waarna je het eindspel opnieuw moet spelen. Ik kies voor de laatste optie.

     Na tien uur is het droog. Anna brengt de rendang en de andere Indische schotels die ze gisteren kookte naar Barbara voor de familiekerst die vanmiddag om half vier begint. Het eten is vannacht afgekoeld in de serre. Ik loop de stad in om een extra set wijnglazen te kopen. Op de Langendijk tref ik de hotelier van Hotel Goud & Zilver. Tijdens de kerstdagen hadden vandalen een van de banken voor het hotel stuk getrapt. Maar ze hebben zich gemeld, grijnst hij, en zullen de zaak herstellen. Jonge gastjes. Hij had op FB gedreigd de camerabeelden aan de politie te geven, maar dat bleek dus niet nodig.

Straks zien we dus alle kinderen bij Barbara. Floor was met haar gezin bij de ouders van Pijke in Brabant. Ze belt dat ze melding kregen dat er vannacht in hun huis in Amsterdam ingebroken is. Ze komen later en Pijke rijdt door naar Amsterdam om de zaken te regelen. Goeie genade. Wij gaan zo met de rest van het bereide eten, de wijn, limonades, glazen, kerstcadeautjes en hapjes naar het huis van Barbara. Wat een gedoe, zeg. Terug naar boven

3e Kerstdag 2017. Vlnr. Bas, Jeff, Rommert, Jordin, Lisa, Floor, Thijs, Caelan, Michel, Esri, Barbara, Vajèn, Tessa, Lina-Mae, Nikita en Derrick. Liam was in slaap gevallen en Nicky en Pijke waren er nog niet.

Donderdag 28-12-2017

Het was gistermiddag en -avond enorm gezellig op de familiekerstbijeenkomst bij Barbara c.s. in de rijk versierde huiskamer. Al hun kinderen waren er, Tessa met Jeff en de beide meisjes, Derrick en Liam en Caelan. Nicky kon pas later op de avond komen. Pijke leverde Floor en de kinderen af rond half vier en reed meteen door naar Amsterdam, om alles rond de inbraak te regelen (politie, verzekering, nieuw slot, enz.). Het viel eigenlijk nog mee, vertelde hij na terugkomst, een aantal belangrijke zaken hadden de inberekers laten liggen of niet gezien. Rommert en Bas arriveerden even later per OV. Helaas moest Loïs thuis het bed houden. De familiefoto hierboven maakten we toen Liam in slaap gevallen was, dus hij staat er niet op.

De Indische schotels van Anna vielen zeer in de smaak. Vajèn en Lisa liepen rond in roze eenhoornjurkjes en vermaakten zich met elkaar. Caelan en Thijs zaten voornamelijk boven op de kamer van Jordin te kijken naar spannende games, waaronder Horizon Zero Dawn. Het was een gouden avond, overal genamimeerde en vrolijke gesprekken. Om een uur of negen kwamen Kate en Martina om Liam en Caelan te halen, voor de lange rit terug naar Liberec in Tsjechië. (Vannacht rond vijf uur kregen we een appje dat ze waren gerarriveerd). Hier staan nog een paar tien foto's.

Vandaag is het zonnig. We slapen uit en doen het kalm aan. We wassen de pannen van de Indische gerechten af. Anna doet de strijk en een enkele boodschap en ik regel online onze nieuwe parkeervergunning voor 2018 en speel wat rond in Horizon Zero Dawn (level 58).

     Er is veel rumoer over een uitspraak van de Rotterdamse burgemeester. Die noemt zich in een interview op Radio 1 'een jihadist in de puurste zin van het woord'. Een rare uitspraak, ik begrijp het niet goed. Hij zegt ook 'dat elke moslim een beetje salafist is.' Dat mogen we niet hopen. Elke christen is toch ook geen zendeling, al is het een beetje? Een voorbeeld van politieke krompraat. Terug naar boven

Vrijdag 29-12-2017

In het oosten van de VS en in de staten bij de Great Lakes hebben ze de koudste winter ooit gemeten. Extreem koude winters zijn daar een verschijnsel van de laatste jaren. Het heeft te maken de toegenomen warmte in de noordpoolregio. De extra energie in het lokale weersysteem veroorzaakt grote uitslagen in de zogenaamde Polar Vortex, de slingeringen in de straalstroom op grote hoogte, die daardoor zelfs langere tijd stil kunnen komen te liggen (quasi-stationaire Rossby-golven). Ik schreef er vaker over; hier staat een goede uitleg ervan. Als tegenhanger van de koude uitzakking over het noordoosten van de VS in het in Alaska recordwarm. Als zodanig is het extreme winterweer een duidelijke uiting van toegenomen global warming, maar niet bij Donald Trump. Op Twitter verschijnt vanmorgen zijn tweet hierboven. Het is zo dom dat het pijnlijk is. Hij lacht de wetenschap uit. Het contradictoire verschijnsel doet hem denken dat hij het beter weet. 'A moronic tweet' noemt klimaatwetenschapper Michael Mann het. Het erge is dat Trump de macht heeft, de Parijse klimaataccoorden heeft opgezegd en de wereld nog veel meer kwaad zal doen als je je realiseert dat hij pas 11 maanden president is.

     Zo'n uitgezakte koude-vortex zou theoretisch ook over West Europa kunnen liggen en hier extreme koude brengen. Daar is tot dusver geen sprake van. Wij maken de voor de zevende keer op een rij een zeer zachte december mee: ruim een graad Celsius boven normaal (4,8 tegen normaal 3,7). Na 2010 verliep elke december bij ons zacht. De hoogste temperaturen van de maand komen nog: op Oudejaarsdag wordt het volgens de laatste verwachting 13 graden in De Bilt en zelfs 14 graden in Zeeuws-Vlaanderen, delen van Brabant en delen van Limburg. Als deze verwachting uitkomt zal het bovendien de warmste Oudjaarsdag ooit gemeten zijn. Naast zacht was de maand somber en behoorlijk nat.

De dag vangt aan met wat zon. We doen de boodschappen op Oost en hervatten de fitnesstraining, die even onderbroken was voor de kerst. Door de ramen van de sportzaal zien we dat het begint te sneeuwen. Natte sneeuw. Terug naar huis. Het is waterkoud als er na elkaar twee jachten arriveren, een Elan 380 en een Duits motorjacht. Het zeiljacht legt in een box aan op ons rijtje, het motorjacht vlak onder ons huis bij de trappen (foto hier). Mensen die hier Oud & Nieuw willen doorbrengen? De zeilers spannen een zeil over de kuip, ze hebben geen buiskap. Het sneeuwt nog steeds vieze miezersneeuw. Vroeger voeren we ook in de winter; zo brachten we de feestdagen eens door in Antwerpen. Dat was van 2003 op 2004 en het vroor toen flink en er lag veel sneeuw (verhaal staat hier).

    Om vier uur komt Tessa met haar meisjes op de thee, even later gevolgd door Barbara & Michel. Michel installleert via de PS4 een proefmaand Netflix. Tot en met 28 januari. Nog meer escapisme. We zijn benieuwd.

In het nieuws: de hindoe-nationalisten in Myanmar lijken in India school te maken met hun genocide op de Rohingya's. De autoriteiten in de deelstaat Assam staan op het punt een volksregister te publiceren waarop de namen van rechtmatige inwoners staan. Wie er niet op staat, wordt als illegaal gedeporteerd. Het gaat om moslims, mensen die 35% van de bevolking in de deelstaat vormen. Velen vluchtten in 1971 voor de oorlog in Bangladesh en wonen sindsdien in Assam. De autoriteiten die de etnische zuivering beramen, zijn politici van de religieus-fanatieke Bharatiya Janaa Partij (BJP), die vorig jaar aan de macht kwam in Assam. Het is de partij van de Indiase premier Narendra Modi. Een nieuwe misdaad tegen de menselijkheid wordt voorbereid: er zijn 60 duizend politie- en paramilitaire troepen opgetrommeld om eventuele onlusten in Assam de kop in te drukken. Terug naar boven

Zaterdag 30-12-2017

Hierboven een actualisatie van de grafiek met de concentraties van kooldioxide in de aardatmosfeer over de laatste 800.000 jaar. De gegevens komen vooral uit ijsboringen aan de polen. Daar zitten belletjes in met ingesloten lucht uit elk van al die honderdduizenden jaren. We sluiten het jaar af met een gehalte boven de 407 ppm. Maar als je naar het regelmatig verloop kijkt, iedere 100.000 jaar een ijstijd en een warm interglaciaal van 10.000 jaar, dan denk je misschien dat er niets aan de hand is. De regelmaat wordt vooral veroorzaakt door de zogenaamde Milanković-cycli, tengevolge van terugkerende variaties in de aardbaan. In de tweede plaats denk je mogelijk dat de huidige opwarming naar alle waarschijnlijkheid getermineerd zal worden, want we zijn duidelijk weer aan een ijstijd toe. In het vorig interglaciaal is Homo Sapiens ontstaan en het huidig interglaciaal is al 10.000 jaar aan de gang. Zie je wel, zou je kunnen denken, de mens is niet de veroorzaker van global warming. Totdat je naar de getallen op de Y-as kijkt. Die geven de concentratie van kooldioxidegas in de atmosfeer aan - en dan schrik je. Ik tenminste wel. De blauwe lijn aan de bovenzijde geeft 400 ppm aan. Zó hoog als nu was de concentratie van CO₂ nooit eerder in al die stabiele cycli! Natuurlijk, je weet dat de atmosfeer miljoenen jaren eerder nog wel hogere concentraties kende, maar toen waren er tropische oerwouden op de polen. En...nooit eerder is de aarde in zo'n korte tijd opgewarmd. Het gaat zó snel dat de grafiek niet fijn genoeg is om het te tonen. Hij valt gewoon samen met de rechter kantlijn. De in geologisch opzicht razendsnelle opwarming zal een nieuwe ijstijd verhinderen en de regelmaat van de Milanković-parameters drastisch verstoren. Met het verstoken van fossiele brandstoffen brengt de mensheid een klimaat teweeg dat hij nooit gekend heeft. Zelfs als we snel de emissies zouden beëindigen, zal de opwarming nog eeuwenlang doorgaan en zal de aarde nog lang te warm blijven om een nieuwe ijstijd in te gaan. Dat zal gepaard gaan met een drastisch verhoogde zeespiegel, overstromingen van dichtbevolkte gebieden, hittegolven, onbeheersbare stromen migranten, extreme orkanen en wolkbreuken. Men zal terecht onze generatie vervloeken, omdat we er veel te laat iets aan deden.

Vanmorgen regen, na een paar uren is het droog. Er staat een harde westen- tot zuidwestenwind. We kijken even op de boot en legen de vochtvreters. Verder is alles in orde. De jaarwisseling morgen wordt waarschijnlijk de warmste ooit. Weeronline verwacht dat het op Oudjaarsdag 11 graden wordt op de Wadden tot 14 graden in het zuiden. Maar lekker wordt het volgens de meteorologen niet. De kans op regen is groot en het gaat opnieuw stevig waaien.

De rest van de dag blijft het droog en wonderlijk zacht. Ik lees een wat droevig boek, 'The Sixth Extinction' van de Amerikaanse wetenschapsjournaliste Elizabeth Kolbert (Bloomsbury, 2017), een boek waar ze de Pullitzer Prijs voor kreeg. De vorige vijf massa-extincties hadden natuurlijke oorzaken. De huidige tijd is het Antropoceen en de oorzaak van het zesde massale uitsterven van soorten is de mens zelf, door zijn landbouw, jacht, vervuiling en klimaatverandering. Een jaar of tien geleden las ik met waardering haar 'Field Notes from a Catastrophe' (2006).

     Nog één dag en het is 2018. Niets tegen te doen. Terug naar boven 

Zondag 31-12-2017

Vannacht viel er veel regen. Vanmorgen is het grijs, winderig en droog. Niet eerder was het zo warm op Oudjaarsdag, schrijft Weeronline. Later in de ochtend trekt de wind verder aan. Soms striemt een bui de haven. In het noorden geldt code geel vanwege harde windstoten. Tussen twee buien door haalt Anna bij Fritella op de Langendijk oliebollen en appelflappen voor vanavond. In de Belgische stad Oostende gaat de vuurwerkshow niet door vanwege de harde wind; in ons land zijn er geen berichten over afgelastingen.

'2018 zal het jaar worden waarin de mensheid voor het eerst direct een zwart gat ziet', schrijft astrofysicus Ethan Siegel in Forbes. Inderdaad, het is de bedoeling dat de Event Horizon Telescope, een wereldwijd netwerk van radiotelescopen, het superzware zwarte gat in het centrum van onze Melkweg gaat tonen: Sagittarius A*. Althans, zijn event-horizon, want uit het gat zelf keert geen electromagnetische straling terug en dus ook geen radiogolven. Het netwwerk construeert van de waarnemingen van een twintigtal radiotelescopen één beeld, alsof je een telescoop ter grootte van de hele aarde hebt. De resolutie is zo groot dat je zou je een vlieg op de maan zou kunnen zien. Het wordt een test van de vraag hoe de relativiteit van Einstein zich onder zeer extreme omstandigheden gedraagt.

De middag komt met regenbuien. Regen met Oud & Nieuw betekent misschien minder risico op vuurwerkbranden. Uiteraard houd ik vanavond de boot in de gaten, zker als na twaalf uur het vuurwerk losgaat. Tessa is vanmiddag hier met kleine Lina-Mae, die druk bezig is woordjes na te zeggen. Oh-die-do = oliebol.

     Het wordt inderdaad de warmste Oudjaarsdag ooit gemeten. Bij het KNMI noteerde men 13,7 graden Celsius aan het begin van de middag. Terug naar boven

Lees vanaf hier verder op https://www.sailing-dulce.nl/home/53